|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Άρθρο 23(3)(γ) του Ν. 33/64 - Μεταβατικές Διατάξεις)
(Έφεση Κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 94/20)
5 Μαρτίου, 2025
[ΛΙΑΤΣΟΣ, Π., ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, ΚΑΡΑΚΑΝΝΑ, Δ/ΣΤΕΣ]
1. ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΤΣΑΡΗ
2. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
3. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΥΔΩΡΟΥ,
Εφεσείοντες,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ/Ή ΜΕΣΩ
2. ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ
Εφεσιβλήτων,
_________________
Δ. Νικολετόπουλος, για Ευστάθιος Ευσταθίου ΔΕΠΕ, για τους Εφεσείοντες.
Φ. Χριστοφίδης, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους Εφεσίβλητους.
_________________
ΛΙΑΤΣΟΣ, Π.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από την ΚΑΡΑΚΑΝΝΑ, Δ.
_________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΚΑΡΑΚΑΝΝΑ, Δ.: Αντικείμενο της υπό κρίση έφεσης είναι η απόρριψη του αιτήματος των εφεσειόντων για καταβολή επιδόματος περιοδείας, η οποία τους κοινοποιήθηκε με επιστολή, ημερομηνίας 9.01.2017, της Διευθύντριας του Τμήματος Δημοσίων Έργων (στο εξής 'Διευθύντρια').
Προτού εξετάσουμε τους λόγους έφεσης κρίνουμε σκόπιμο να παραθέσουμε με συνοπτικό τρόπο τα γεγονότα που περιβάλλουν την υπόθεση.
Οι εφεσείοντες υπηρετούσαν, κατά τον επίδικο χρόνο, στο Τμήμα Δημοσίων Έργων ως ωρομίσθιο κυβερνητικό προσωπικό (ΩΚΠ) και ελάμβαναν, μεταξύ άλλων, επίδομα περιοδείας. Το 2012, το πιο πάνω επίδομα καταργήθηκε, λόγω της οικονομικής κρίσης που διέρχετο η κυπριακή οικονομία και της μείωσης των κατασκευαστικών έργων.
Οι όροι απασχόλησης των πιο πάνω προσώπων, οι οποίοι ρυθμίζονται στα πλαίσια των κανονισμών των όρων απασχόλησης των ΩΚΠ, αποτέλεσαν στη συνέχεια αντικείμενο συζήτησης, μεταξύ της Επίσημης Πλευράς (κυβέρνησης) και της Εργατικής Πλευράς (συνδικαλιστικών οργανώσεων), σε μια προσπάθεια εξορθολογισμού των επιδομάτων που καταβάλλονταν στη δημόσια υπηρεσία. Αίτημα της κυβέρνησης ήταν η κατάργηση του επιδόματος περιοδείας, το οποίο, ως προαναφέραμε, καταβαλλόταν μέχρι και το 2012 σε αριθμό ΩΚΠ. Τα δύο μέρη συμφώνησαν τελικά την κατάργηση του εν λόγω επιδόματος και παράλληλα την ενσωμάτωση μειωμένου ποσοστού του επιδόματος στους μισθούς ωρομισθίων που εκτελούσαν συγκεκριμένα καθήκοντα. Η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ την 1.02.2014.
Αντίγραφο των πρακτικών της συνεδρίας της Μόνιμης Υποεπιτροπής της Μικτής Εργατικής Επιτροπής, ημερομηνίας 23.12.2013, κατά την οποία συζητήθηκε και συμφωνήθηκε με την Εργατική Πλευρά το θέμα της ρύθμισης της παραχώρησης του επιδόματος περιοδείας και της σχετικής εγκυκλίου με αρ. 3/2014, ημερομηνίας 26.02.2014, η οποία κοινοποιήθηκε σε όλους τους αρμοδίους φορείς, συμπεριλαμβανομένων και των μελών της Εργατικής Πλευράς, έχουν επισυναφθεί στην ένσταση ως Τεκμήρια.
Ο εφεσείοντας 2 υπηρετούσε, κατά τον ουσιώδη χρόνο, στο Γραφείο του Επαρχιακού Μηχανικού Δημοσίων Έργων Λευκωσίας, απασχολείτο σε σταθερή έδρα και ως εκ τούτου κρίθηκε ότι δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που απαιτούσε η νέα ρύθμιση. Το όνομα του δεν συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των δικαιούχων για το μειωμένο επίδομα περιοδείας. Εκτός καταλόγου παρέμειναν και οι εφεσείοντες 1 και 3. Με βάση τα στοιχεία που έθεσε το Τμήμα Δημοσίων Έργων διαφάνηκε ότι τα δύο πιο πάνω πρόσωπα ελάμβαναν στο παρελθόν επίδομα περιοδείας ενώ δεν πληρούσαν τα κριτήρια του Κανονισμού 51 των όρων απασχόλησης των ΩΚΠ.
Οι εφεσείοντες με επιστολή που απέστειλαν στη Διευθύντρια, μέσω του δικηγόρου τους, ημερομηνίας 25.10.2016, ζήτησαν να πληροφορηθούν τους λόγους που δεν τους είχε παραχωρηθεί επίδομα περιοδείας. Παραθέτουμε αυτούσιο το περιεχόμενο της επιστολής:
«25 Οκτωβρίου 2016
Προς
Διευθύντρια
Τμήματος Δημοσίων Έργων
ΛΕΥΚΩΣΙΑ
Αξιότιμη Κυρία
Η παρούσα αποστέλλεται εκ μέρους των πελατών μου κ.κ. Αγαθάγγελου Κατσαρή, Δημήτρη Γεωργίου, Δημήτρη Πολυδώρου, Γεώργιου Αδάμου και Γεώργιου Αριστείδου, εργατών στο Τμήμα Δημοσίων Έργων Λευκωσίας (Ωρομίσθιο Κυβερνητικό Προσωπικό), με θέμα ως κατωτέρω:
1. Αντιλαμβάνομαι ότι από τις 23.10.2015 το Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού αποφάσισε ότι από 1.11.2015 θα ετίθετο σε ισχύ ρύθμιση που προνοεί την ενσωμάτωση ποσοστού 7.5% στους μισθούς των ωρομίσθιων υπαλλήλων των οποίων είχε αποκοπεί ή ανασταλεί η καταβολή του επιδόματος περιοδείας.
2. Οι ως άνω πελάτες μου είναι όντως επηρεαζόμενοι και δικαιούχοι του επιδόματος περιοδείας επί σειρά ετών και άρα δικαιούχοι της νέας ρύθμισης.
3. Ενόψει των ανωτέρω, παρακαλώ όπως μας ενημερώσετε σχετικά με τον αποκλεισμό των πιο πάνω αναφερομένων πελατών μας από την εν λόγω ρύθμιση, καθώς όπως οι ίδιοι μας πληροφορούν:
(α) Κατά τα προηγούμενα έτη ήταν δικαιούχοι του επιδόματος περιοδείας, λόγω της φύσεως της εργασίας που εκτελούσαν επί σειρά ετών σε όλη την επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας.
(β) Σε άλλους συναδέλφους τους με τους οποίους εργάζονταν στα ίδια Τμήματα και για τις ίδιες ανάγκες του Τμήματος, έχει ενσωματωθεί κανονικά ποσοστό 7.5% στους μισθούς τους ως αποτέλεσμα της πιο πάνω ρύθμισης.
4. Ενδεχομένως ο λόγος αποκλεισμού των πελατών μας να οφείλετε σε λάθη και παραλείψεις κατά την έρευνα από τη Διεύθυνση Ελέγχου και να κρίθηκαν οι πελάτες μας αδίκως ως μη δικαιούχοι. Παρακαλούμε όπως εξετάσετε το ενδεχόμενο αυτό και αποκαταστήσετε την αδικία που έχει επέλθει εις βάρος των πελατών μας, ώστε να σταματήσει η άνιση μεταχείριση που τυγχάνουν εξ αιτίας του γεγονότος αυτού.
5. Εξάλλου οι αρχές της χρηστής διοίκησης επιβάλλουν στα διοικητικά όργανα, κατά την άσκηση της διακριτικής τους εξουσίας να ενεργούν σύμφωνα με το περί δικαίου αίσθημα, ώστε κατά την εφαρμογή των σχετικών νομοθετικών διατάξεων σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση να αποφεύγονται ανεπιεικείς και άδικες λύσεις. Επίσης η διοίκηση δεν επιτρέπεται να ενεργεί με τρόπο αντιφατικό ώστε να ταλαιπωρεί χωρίς λόγο τους διοικούμενους και επικαλούμενη τις ίδιες της παραλείψεις για τις οποίες δεν είναι υπαίτιοι οι διοικούμενοι, να αγνοεί μία ευνοϊκή για αυτούς κατάσταση η οποία έχει διαρκέσει χρόνια και να αρνείται την υπέρ των διοικούμενων συναγωγή των ωφελημάτων και των νόμιμων συνεπειών που προκύπτουν από την κατάσταση αυτή.
6. Οι πελάτες μας είναι έτοιμοι όποτε τους ζητηθεί να παρουσιάσουν και να προσκομίσουν στοιχεία τα οποία καταδεικνύουν τις υπηρεσίες και την φύση των εργασιών που εκτελούσαν όλα αυτά τα χρόνια τα οποία στοιχεία ανεπιφύλακτα τους κατατάσσουν δικαιούχους της νέας ρύθμισης.
Είμαστε στη διάθεση σας για περαιτέρω και καλύτερες λεπτομέρειες ή διευκρινίσεις επί του θέματος.
Η παρούσα αποστέλλεται χωρίς βλάβη οποιουδήποτε δικαιώματος των πελατών μας.
Διατελώ
Μετά τιμής
ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Κ. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ Δ.Ε.Π.Ε. Δικηγόροι
Κοινοποίηση:
Γενικό Διευθυντή, Τμήματος Συγκοινωνιών και Έργων»
Η πιο πάνω επιστολή δεν έτυχε της αναμενόμενης ανταπόκρισης από τη Διοίκηση και ως εκ τούτου οι εφεσείοντες με δεύτερη επιστολή τους, ημερομηνίας 21.12.2016, επανέφεραν το θέμα και ζήτησαν όπως δοθεί απάντηση στο αίτημα τους.
Η Διευθύντρια με επιστολή της, ημερομηνίας 9.01.2017, πληροφόρησε τους εφεσείοντες τους λόγους που αυτοί δεν είχαν κριθεί δικαιούχοι. Παραθέτουμε αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα:
«3. Όσο αφορά τους πελάτες σας κ.κ. Δημήτρη Πολυδώρου, Δημήτρη Γεωργίου, Γεώργιο Αδάμου και Γεώργιο Αριστείδου αυτοί περιλήφθηκαν σε κατάλογο που ετοιμάστηκε από το Γραφείο του Επαρχιακού Μηχανικού Δημοσίων Έργων Λευκωσίας στο οποίο υπηρετούν ως ωρομίσθιοι που λάμβαναν το επίδομα περιοδείας και τους αποκόπηκε το 2012 στα πλαίσια της επανεξέτασης της παραχώρησης του επιδόματος περιοδείας λόγω της οικονομικής κρίσης που διέρχετο η κυπριακή οικονομία και λόγω της μείωσης των κατασκευαστικών έργων.
4. Με βάση τα κριτήρια που τέθηκαν από το Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού και την Εργατική Πλευρά κατά τη μελέτη του θέματος της ενσωμάτωσης ποσοστού 7,5% για τους περιοδεύοντες σε επαρχιακό επίπεδο και ποσοστού 11,25% για περιοδεύοντες σε παγκύπριο επίδομα, οι πιο πάνω πελάτες σας (κ.κ. Δημήτρης Πολυδώρου, Δημήτρης Γεωργίου, Γεώργιος Αδάμου και Γεώργιος Αριστείδου) δεν έχουν κριθεί δικαιούχοι για την ενσωμάτωση οποιουδήποτε ποσοστού από τα προαναφερόμενα στο μισθό τους.
5. Όσο αφορά τον κ. Κατσαρή αποφασίστηκε από το Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού όπως γίνει τερματισμός την ενσωμάτωσης από το ωρομίσθιο του καθότι σύμφωνα με νεότερα στοιχεία που τέθηκαν υπόψη του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού διαπιστώθηκε ότι ο εν λόγω ωρομίσθιος απασχολείται στον Τομέα Κτηρίων του Τμήματος Δημοσίων Έργων και δεν έπρεπε να είχε περιληφθεί στον κατάλογο των ωρομισθίων στους οποίους ενσωματώθηκε το επίδομα περιοδείας το 2014.»
Οι εφεσείοντες πρόσβαλαν την πιο πάνω απόφαση, η οποία τους κοινοποιήθηκε με την επιστολή, ημερομηνίας 9.01.2017, με την προσφυγή 497/2017, ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου, στο εξής «Δικαστήριο». Το Δικαστήριο έκανε δεκτή την προδικαστική ένσταση που ηγέρθηκε εκ μέρους της Δημοκρατίας και αποφάνθηκε ότι ήταν σε γνώση των αιτητών, εφεσειόντων στην παρούσα διαδικασία, το γεγονός ότι είχαν αποκλεισθεί από την παραχώρηση του επιδίκου επιδόματος, τουλάχιστο από την 25.10.2016 που είχαν αποστείλει την επιστολή στη Διευθύντρια και ότι εκείνο που είχαν ζητήσει με την εν λόγω επιστολή ήταν να εξεταστεί το ενδεχόμενο να είχε γίνει κάποιο λάθος ή παράλειψη που οδήγησε στον «άδικο αποκλεισμό» τους. Η επιστολή, ημερομηνίας 9.01.2017, που συνιστούσε την προσβαλλομένη απόφαση, δεν αποτελούσε, σύμφωνα με τη δικαστική κρίση, εκτελεστή διοικητική πράξη αλλά βεβαιωτική πράξη η οποία, «... απλά επαναλαμβάνει την προηγούμενη απόφαση αποκλεισμού των αιτητών γεγονός που ήταν ήδη σε γνώση των αιτητών».
Οι εφεσείοντες αμφισβητούν την πιο πάνω απόφαση με δύο λόγους έφεσης, ο πρώτος αφορά την κρίση του Δικαστηρίου ότι η προσβαλλομένη απόφαση συνιστούσε βεβαιωτική και όχι εκτελεστή πράξη και ο δεύτερος την κατ' ισχυρισμό άνιση μεταχείριση που αυτοί έτυχαν. Εάν το δικαστήριο εξέταζε την ουσία της υπόθεσης θα κατέληγε, σύμφωνα πάντα με την εισήγηση τους, ότι αυτοί εδικαιούντο να λάβουν το επίδικο επίδομα, όπως το ελάμβανε και αριθμός συναδέλφων τους, των οποίων η εργασία είχε τα ίδια νομικά και τεχνικά χαρακτηριστικά με τη δική τους εργασία.
Αρχίζοντας από τον πρώτο λόγο έφεσης και τα χαρακτηριστικά της βεβαιωτικής, σε αντιδιαστολή προς εκείνα της εκτελεστής διοικητικής απόφασης, καθοδηγητική είναι η απόφαση Pieris v. Republic (1983) 3 C.L.R. 1054. Όπως εξηγείται στην Pieris, βεβαιωτική είναι απόφαση με όμοιο περιεχόμενο και νομικό αποτέλεσμα με προηγούμενη απόφαση της ίδιας αρχής ή οργάνου απευθυνόμενης στο ίδιο άτομο. Απόφαση ταυτόσημη με προηγούμενη απόφαση διοικητικής αρχής ή οργάνου μπορεί να προσλάβει εκτελεστό χαρακτήρα μόνο σε περίπτωση που αυτή είναι το απαύγασμα νέας έρευνας. Νέα έρευνα επιβάλλεται όταν προσκομίζονται νέα ουσιώδη νομικά ή πραγματικά στοιχεία.
Στην απόφαση Δήμος Λευκωσίας ν. Γρηγορίου (1996) 3 Α.Α.Δ. 191, λέχθηκαν σχετικά τα πιο κάτω, τα οποία υιοθετούμε πλήρως:
«Εκτελεστή διοικητική πράξη είναι εκείνη που συνεπάγεται ευθέως και αμέσως με την εκτέλεσή της έννομες συνέπειες για τους διοικούμενους δηλαδή συνιστά, μεταβάλλει ή καταργεί δικαιώματα ή (και) υποχρεώσεις. (Βλ. Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο, Α.Ι. Τάχου, 4η έκδοση, 1993, σελ. 356). Χαρακτηριστικό γνώρισμα της εκτελεστής διοικητικής πράξεως είναι ότι με τη δήλωση βουλήσεως που περιέχει, καθορίζει δίκαιον δηλαδή δημιουργεί δικαιώματα και υποχρεώσεις είτε κατά τρόπο γενικό με το να θέτει κανόνες δικαίου (κανονιστική πράξη), είτε κατά τρόπο ειδικό στην ατομική περίπτωση (ατομική πράξη). (βλ. Στασινόπουλου, Δίκαιο των Διοικητικών Πράξεων, Έκδοση 1982, σελ. 170).
Σύμφωνα με τα Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1929-59, σελ. 240, οι βεβαιωτικές πράξεις, δηλαδή οι πράξεις που έχουν το αυτό περιεχόμενο "προς προεκδοθείσαν εκτελεστήν, επιβεβαιούσαι ταύτην", ανεξαρτήτως του αν εκδίδονται αυτεπάγγελτα ή με αίτηση του ενδιαφερόμενου "απαραδέκτως προσβάλλονται" με αίτηση ακυρώσεως επειδή στερούνται εκτελεστού χαρακτήρος. Έτσι είναι βεβαιωτική η πράξη η οποία συνιστά απλή επανάληψη προγενέστερης ή στηρίζεται πάνω στην ίδια πραγματική και νομική βάση. Επίσης πράξη που δηλώνει απλή εμμονή της Διοικήσεως εις προηγούμενη πράξη "έστω και μη επαναλαμβάνουσα το περιεχόμενο ταύτης", αποτελεί επίσης βεβαιωτική πράξη, "ως λ.χ. η εμμονή εις προγενεστέραν άρνησιν".»
Νέα έρευνα θεωρείται, ως προαναφέραμε, η λήψη υπ' όψη νέων ουσιωδών νομικών ή πραγματικών στοιχείων. Τα πιο πάνω στοιχεία κρίνονται αυστηρώς γιατί δεν πρέπει αυτός που έχει απωλέσει την προθεσμία δια την προσβολή μιας εκτελεστής πράξεως, « ... να δύναται να καταστρατηγή την προθεσμία ταύτην δια της δημιουργίας νέας πράξεως η οποία εξεδόθη κατ' επίφασιν μεν κατόπιν νέας ερεύνης, κατ' ουσίαν όμως επί τη βάσει των αυτών στοιχείων». (Βλέπετε Στασινόπουλος, Δίκαιο των Διοικητικών Διαφορών, 4η έκδοση (1964), σελίδα 176 και απόφαση Δήμος Λευκωσίας ν. Γρηγορίου, ανωτέρω).
Νέα έρευνα υπάρχει εάν πριν την έκδοση της προσβαλλομένης πράξεως, λαμβάνει χώραν εξέταση στοιχείων κρίσεως, «νεωστί προκυπτόντων ή προϋπαρχόντων μεν αλλά τέως αγνώστων, άτινα νυν λαμβάνονται διά πρώτην φοράν προσθέτως υπόψιν». (Βλ. Στασινόπουλος, Δίκαιο των Διοικητικών Πράξεων, Έκδοση 1982, σελ. 170 και Union Generale Armenienne de Bienfaisance of Lausanne και Υπουργείου Οικονομικών, Τμήμα Εσωτερικών Ε.Δ.Δ. 62/2018, ημερομηνίας 20.06.2024).
Στην προκειμένη περίπτωση κανένα στοιχείο, νομικό ή πραγματικό, δεν υποβλήθηκε από τους εφεσείοντες το οποίο θα μπορούσε εξ αντικειμένου να δικαιολογήσει τη διεξαγωγή νέας έρευνας. Ούτε η απόφαση που προσβλήθηκε, ήτοι η επιστολή της Διευθύντριας, ημερομηνίας 9.01.2017, υπήρξε το προϊόν νέας έρευνας. Η απόφαση αντανακλούσε την εμμονή της Διοίκησης στην προηγούμενη θέση της, ότι οι εφεσείοντες, λόγω της εργασίας που εκτελούσαν, δεν πληρούσαν τα κριτήρια που έθετε η συμφωνία, ημερομηνίας 23.12.2013, για να συγκαταλεγούν στους καταλόγους των ωρομίσθιων που ελάμβαναν μειωμένο επίδομα.
Οι εφεσείοντες, στο περίγραμμα αγόρευσης που καταχώρισαν, προβάλλουν, μεταξύ άλλων και τη θέση ότι προτού λάβουν την επίδικη επιστολή δεν είχαν επαρκή γνώση των γεγονότων, στοιχείο που άπτετο της έναρξης της προθεσμίας που τάσσει το Άρθρο 146 του Συντάγματος. Ισχυρίζονται ότι η πράξη που δημιούργησε σε αυτούς «έννομα αποτελέσματα με δυσμενείς επιπτώσεις» ήταν η επιστολή της Διευθύντριας, ημερομηνίας 9.01.2017. Με την πιο πάνω επιστολή ενημερώθηκαν ότι, «... δεν είχαν κριθεί ουσιαστικά δικαιούχοι για την ενσωμάτωση οποιουδήποτε ποσοστού στο μισθό τους και αντιλήφθηκαν ότι δεν υπήρχε η πρόθεση από πλευράς Διοίκησης να περιληφθούν στους δικαιούχους όπως άλλοι συναδέλφοι τους που τελούσαν κάτω από τις ίδιες συνθήκες». Το ζήτημα, σύμφωνα πάντα με την εισήγηση τους, « ... βρισκόταν ακόμη μέχρι και τότε υπό συζήτηση». Ουδέποτε στο παρελθόν « ... δεν είχαν τύχει καθ' οιονδήποτε τρόπο ενημέρωσης ... για το αν θα καταστούν δικαιούχοι (...) της ενσωμάτωσης του επιδόματος στο μισθό τους ή όχι ...».
Το ερώτημα που εγείρεται είναι κατά πόσο οι εφεσείοντες είχαν επαρκή γνώση των γεγονότων, που περιέβαλλαν την υπόθεση τους, για να προσφύγουν στο δικαστήριο, προτού λάβουν την επίδικη επιστολή. Στη Καλλιμάχου κ.ά. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, Έφεση κατά Απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου Αρ. 62/16, ημερομηνίας 4/10/2023, επαναβεβαιώθηκαν οι αρχές που ισχύουν αναφορικά με την επαρκή γνώση του προσφεύγοντος και την ενεργοποίηση της τιθέμενης από το Άρθρο 146 του Συντάγματος, ανατρεπτικής προθεσμίας προς καταχώρηση προσφυγής μη δημοσιευτέας πράξης, ως ακολούθως:
«... Το Σύνταγμα δεν θέτει οποιοδήποτε περιορισμό ως προς τον τρόπο ή το μέσο με το οποίο η απόφαση περιέρχεται σε γνώση του προσφεύγοντα. Ό,τι απαιτείται είναι η βέβαιη γνώση της απόφασης, σε βαθμό που να επιτρέπει στο επηρεαζόμενο πρόσωπο να διεκδικήσει τα δικαιώματα του (Papaioannou v. Republic (1982) 3 CLR 103). Όπως λέχθηκε στην απόφαση της Ολομέλειας Γεωργίου ν. Δήμου Λάρνακας (αρ. 1) (1998) 3 ΑΑΔ 197, «αν η πράξη είναι εύκολα προσιτή στον ενδιαφερόμενο, η ουχί εντός ευλόγου χρόνου ενέργεια των απαιτουμένων προς λήψη πλήρους γνώσης της πράξης, αποτελεί παράλειψη της οποίας οι συνέπειες εξομοιώνονται προς τη μη εμπρόθεσμη άσκηση της αίτησης ακύρωσης.»
Η επάρκεια της γνώσης κρίνεται κατά περίπτωση, στο πλαίσιο των περιστατικών της κάθε υπόθεσης. Σε περίπτωση αμφιβολίας κατά πόσον ο διοικούμενος είχε επαρκή γνώση των γεγονότων ή όχι, η αμφιβολία ενεργεί υπέρ του (βλέπετε Cosmas Neophytou v. Republic (1964) CLR 280).
Καθοδηγητική επί του θέματος της επαρκούς γνώσης είναι και η απόφαση Κυπριακής Δημοκρατίας και The Cyprus Phassouri Plantations Co Public Ltd κ.α. , Α.Ε. αρ 31/2011, ημερομηνίας 26.04.2018, ECLI:CY:AD:2018:C201, τα γεγονότα της οποίας προσομοιάζουν, σε κάποιο βαθμό, με αυτά της υπό κρίση υπόθεσης. Η υπόθεση αφορούσε κατανομή οικονομικής βοήθειας σε δικαιούχους επηρεαζομένων κλάδων γεωργίας/κτηνοτροφίας, ανάλογα με το καθεστώς ενασχόλησης τους. Κρίθηκε ότι οι εφεσίβλητοι είχαν επαρκή γνώση της κατάταξής τους στους μη επαγγελματίες γεωργούς. Λήφθηκε υπόψη, μεταξύ άλλων, η δήλωση τους ότι ενημερώθηκαν από το διοικητικό όργανο ότι είχαν καταταχθεί στους μη επαγγελματίες γεωργούς και ότι απέστειλαν επιστολή με την οποία ζήτησαν αιτιολόγηση της πιο πάνω απόφασης. Παραθέτουμε αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα:
«... Πλήρης, θεωρείται η γνώση που επιτρέπει στον ενδιαφερόμενο, να διαγνώσει με βεβαιότητα και ακρίβεια την υλική ή ηθική ζημιά που υφίσταται από την πράξη, παρέχοντας του ταυτοχρόνως την ευκαιρία να προσφύγει στο Δικαστήριο προς έλεγχο της (Χειμωνίδου ν. Ιατρικών Υπηρεσιών κ.ά. (1998) 3 Α.Α.Δ. 870). Η δε επάρκεια της κρίνεται αντικειμενικά κατά περίπτωση, στη βάση του συνόλου των περιστατικών της κάθε υπόθεσης (Σωφρονίου ν. Συμβουλίου Βελτιώσεως Κακοπετριάς (1993) 4 Α.Α.Δ. 1951). Ενώ δεν απαιτείται η δημοσίευση ή κοινοποίηση του συνόλου των στοιχείων από τα οποία προκύπτει η τήρηση των προδιαγεγραμμένων τύπων και όλων των στοιχείων που η διοίκηση έλαβε υπ' όψιν για να αιτιολογήσει την πράξη (Αλίκη Γεωργίου ν. Δήμου Λάρνακας (Αρ.1) (1998) 3 Α.Α.Δ. 197).
Τα γεγονότα και τα στοιχεία των διοικητικών φακέλων, βεβαιώνουν θετικά ότι οι εφεσίβλητες είχαν επαρκή γνώση της κατάταξης τους στις μη γεωργικές επιχειρήσεις και ότι είχαν καταταχθεί στην κατηγορία Β: μη επαγγελματιών γεωργών, ήδη από τις 17.2.2009, με την ίδια την κατάσταση πληρωμής (Επισυν.11 στην αγόρευση εφεσειόντων), συνεπώς η προθεσμία της προσφυγής εξέπνεε στις 3.5.2009. . Γνώση που, όπως με σαφήνεια προκύπτει από την επιστολή ημερ.19.03.2009 των δικηγόρων των εφεσιβλήτων (σελ.113 των Πρακτικών), ήδη προϋπήρχε: οι εφεσίβλητες παραδέχονταν στην εν λόγω επιστολή ότι είχαν ήδη πληροφορηθεί από τον ΚΟΑΠ ότι κατατάχθηκαν στους μη επαγγελματίες γεωργούς, εξ ου και ζήτησαν από τους εφεσίβλητους την «αιτιολόγηση» της απόφασης τους.
Από τη στιγμή που η εφεσίβλητη έλαβε γνώση της απόφασης ως ανωτέρω, έτρεχε και ο χρόνος καταφυγής στο Ανώτατο Δικαστήριο, ως το μόνο αρμόδιο Δικαστήριο δυνάμει του άρθρου 146.4 του Συντάγματος για έλεγχο της (Χαράλαμπος Ιωαννίδης ν. Α.Η.Κ. κ.α. (2007) 3 Α.Α.Δ. 233).»
Στρεφόμενοι στα γεγονότα της παρούσας υπόθεσης, διαπιστώνουμε ότι η εκδοχή των εφεσειόντων περί άγνοιας των ουσιωδών γεγονότων, ότι δεν είχαν τύχει ενημέρωσης κατά πόσο ήταν δικαιούχοι ή όχι του μειωμένου επιδόματος, δεν υποστηρίζεται από τα στοιχεία που τέθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου.
Επισημαίνουμε ότι η συμφωνία για παραχώρηση επιδομάτων περιοδείας σε συγκεκριμένους υπαλλήλους τέθηκε σε ισχύ την 1.02.2014 και προκύπτει, ως αναντίλεκτο γεγονός, ότι στο μισθό των εφεσειόντων, από την ημερομηνία που η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ και εντεύθεν, δεν ενσωματωνόταν το μειωμένο ποσοστό επιδόματος που είχε συμφωνηθεί μεταξύ των δύο πλευρών. Τα ονόματα των εφεσειόντων δεν συμπεριλήφθηκαν στους καταλόγους των προσώπων που θα ελάμβαναν το επίδικο επίδομα, ενώ από το περιεχόμενο της επιστολής που οι ίδιοι απέστειλαν προς τη Διευθύντρια, ημερομηνίας 25.10.2016, το κείμενο της οποίας παραθέσαμε ανωτέρω, καθίσταται πασιφανές ότι οι ίδιοι ήδη γνώριζαν ότι δεν συγκαταλέγονταν στα άτομα που με βάση τη συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των δύο μερών και την σχετική εγκύκλιο, με αρ. 3/2014, ημερομηνίας 26.02.2014, παραχωρήθηκε μειωμένο επίδομα.
Η επίδικη επιστολή δεν συνέβαλλε στη διαμόρφωση πλήρους γνώσης, όπως υποστηρίζουν οι εφεσείοντες, στην προσπάθεια τους να θεμελιώσουν τον ισχυρισμό τους ότι αυτή συνιστούσε εκτελεστή και όχι βεβαιωτική πράξη. Ως αναφέραμε και ανωτέρω, η εν λόγω επιστολή δεν προσέθετε οτιδήποτε νέο, απλώς επαναλάμβανε εκείνο που οι εφεσείοντες ήδη γνώριζαν, ότι δεν συγκαταλέγονταν στα άτομα που με βάση τη συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των δύο μερών παραχωρήθηκε μειωμένο επίδομα.
Ασπαζόμαστε την κρίση του Δικαστηρίου στην απόφαση The Cyprus Phassouri Plantations Co Public Ltd κ.ά.(ανωτέρω) ότι οποιαδήποτε διαφορετική προσέγγιση του θέματος, « ... θα καθιστούσε το χρόνο έναρξης της ανατρεπτικής προθεσμίας των 75 ημερών αβέβαιο και υποκείμενο σε αιτήματα προς πλήρη ή περαιτέρω αιτιολόγηση και/ή αναθεώρηση της εκάστοτε απόφασης, μη αναγκαίας για τη διαμόρφωση και τεκμηρίωση πλήρους γνώσης της διοικητικής απόφασης.»
Καταλήγουμε ότι η απόφαση του πρωτόδικου δικαστηρίου ότι η προσβληθείσα πράξη ήταν βεβαιωτική και όχι εκτελεστή πράξη, ήταν καθ' όλα ορθή.
Ενόψει της πιο πάνω κατάληξης παρέλκει η εξέταση του δεύτερου λόγου, που αφορά την ουσία της υπόθεσης.
Η έφεση απορρίπτεται. Επιδικάζονται €3.000 έξοδα υπέρ των εφεσιβλήτων και εναντίον των εφεσειόντων.
Α. ΛΙΑΤΣΟΣ, Π.
Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Δ.
Τ. ΚΑΡΑΚΑΝΝΑ, Δ.
/ΓΓ