ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

 

(Άρθρο 23(3)(γ) του Ν.33/64 - Μεταβατικές Διατάξεις)

 

(ΕΦΕΣΗ ΚΑΤΑ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΡ.96/20)

 

24 Ιανουαρίου, 2025.

 

[ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Δ/στές]

 

 

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΠΑΦΟΥ (Ο.ΣΥ.ΠΑ.) ΛΤΔ,

Εφεσείοντες/Αιτητές,

v.

 

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ ΥΠΟΥΓΕΙΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ,

Εφεσίβλητων/Καθ' ων η Αίτηση.

 

------------------------

 

Γ. Βαλιαντής με Χρ. Παρασκευά (κα) και Ειρ. Σκίτσα (κα), Ασκούμενη Δικηγόρο, για Λουκής Παπαφιλίππου και Σία ΔΕΠΕ, για Εφεσείοντες/Αιτητές.

Δ. Καλλή (κα), Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέως, για Εφεσίβλητους/Καθ' ων η Αίτηση.

 

------------------------

 

Δικαστήριο: Η απόφαση είναι ομόφωνη και θα δοθεί

από τη Δικαστή Τ. Ψαρά-Μιλτιάδου.

 

------------------------

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.: Το θέμα που μας απασχόλησε ήταν η προδικαστική τοποθέτηση της Εφεσίβλητης Δημοκρατίας μέσω της κας Καλλή πως η παρούσα έφεση στερείται πλέον αντικειμένου, ως εκ της έλλειψης έννομου συμφέροντος των Εφεσειόντων να την προωθούν. Παρεμπιπτόντως τίθεται, κατά την ευπαίδευτη συνήγορο, ενεργοποίηση του δόγματος της επιδοκιμασίας και αποδοκιμασίας.

 

Είναι παγιωμένη αρχή του Δικαίου μας ότι η δίκη καταργείται εάν εκλείψει το αντικείμενο της και το έννομο συμφέρον του προσφεύγοντος. Η συνέχιση της δίκης δικαιολογείται όπου υφίσταται κατάλοιπο ζημιάς, δηλαδή έχουν προκύψει ζημιογόνες συνέπειες από την προσβαλλόμενη πράξη (βλ. Στράκκα ν. Δημοκρατίας (1991) 3 Α.Α.Δ.643, Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου ν. Σάββα (2006) 3 Α.Α.Δ.435, Lanitis Development Ltd v. Δημοκρατίας, Α.Ε.226/12, ημερ.2.10.19, ECLI:CY:AD:2019:C409).

 

 

Επίσης, όπως είναι νομολογιακά εδραιωμένο, το έννομο συμφέρον πρέπει να υπάρχει σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, περιλαμβανομένης και της έφεσης (βλ. The Onisi Ltd v. Δημοκρατίας (2017) 3 Α.Α.Δ.103).

 

Όπως ελέχθη στη Χριστοφόρου κ.ά. ν. Δημοκρατίας, Α.Ε.32/14, ημερ.31.1.20:

 

«Tο ότι και στο στάδιο της έφεσης πρέπει να υποστηρίζεται η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος προώθησης της, είναι κατά την κρίση μας, αναγκαίο, για τη Δικαιοσύνη, προαπαιτούμενο (βλ. Republic v. Georgiades (1972)3 C.L.R. 59, Δημοκρατία ν. Αντωνίου Α.Ε. 39/09, 13.7.2013, Antenna Ltd v. A.P.R. 14/2011, 15.2.2017 και Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας (1929-1959, σελ.270-271).

 

Η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος σε κάθε στάδιο της διαδικασίας συνάδει ακριβώς με την πάγια αρχή πως τα Δικαστήρια δεν ενεργούν επί ματαίω, ούτε είναι νοητό να ασχολούνται ακαδημαϊκά ή θεωρητικά με νομικά ζητήματα.  Όπως ελέχθη, η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου.  (Βλ. Kritiotis v. The Municipality of Paphos a.a. (1986)3 C.L.R. 322).  Ακριβώς τα Δικαστήρια οφείλουν να επιλύουν διαφορές (εν προκειμένω διοικητική διαφορά) και να ασχολούνται με  νομικά ζητήματα εφόσον αυτά είναι απαραίτητα για να επιλυθεί η διαφορά.  (Βλ. Παντελής ν. Δημοκρατίας (2013) 3 Α.Α.Δ. 360 και Ertalu a.a. v. Υπουργείο Οικονομικών (2011)3 Α.Α.Δ. 831 όπου ελέχθη «τα Δικαστήρια δεν χορηγούν γνωμοδοτήσεις αλλά επιλύουν διαφορές»).»

 

 

 

 

Θα πρέπει - έστω και συνοπτικά - να εντρυφήσουμε στα κύρια δεδομένα της υπόθεσης που είναι αναμφισβήτητα, παρά τις διαφορετικές επιμέρους εκτιμήσεις ή αξιολογήσεις κάποιων από αυτά.

 

Οι Εφεσείοντες ως Αιτητές με την πρωτόδικη διαδικασία (Προσφυγή αρ.1801/19) επιδίωκαν να ακυρώσουν απόφαση των Εφεσίβλητων/Καθ' ων η αίτηση να απορρίψουν Προσφορά των Εφεσειόντων για το λόγο ότι δεν ικανοποιούσε συγκεκριμένες προϋποθέσεις συμμετοχής και επομένως δεν κατακύρωσαν στους Εφεσείοντες τον Δημόσιο Διαγωνισμό με αριθμό MCW/PT Concession Contracts/1/2019, με αντικείμενο την «παροχή Υπηρεσιών Δημόσιων Επιβατικών Μεταφορών με Λεωφορεία για την κάλυψη όλων των περιοχών που τελούν υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αφορά έξι διακριτικές Συμβάσεις Παραχώρησης που προκηρύσσονται μέσω της παρούσας διαγωνιστικής διαδικασίας δυνάμει του Κανονισμού 1370/07, αναφορικά με τη σύμβαση Παραχώρησης D για την παροχή Δημόσιων Επιβατικών Μεταφορών με λεωφορεία στην επαρχία Πάφου και με την οποία δεν κατακύρωσαν σε κανέναν προσφοροδότη τον εν λόγω διαγωνισμό, αντί να τον κατακυρώσουν στους Αιτητές, είναι άκυρη και στερημένη οποιουδήποτε έννομου αποτελέσματος.» (Καταγράφεται το παρακλητικό της Προσφυγής).

 

Πιο συγκεκριμένα η προσβαλλόμενη απόφαση του Συμβουλίου Προσφορών για την απόρριψη της Προσφοράς των Εφεσειόντων (Σύμβαση Παραχώρησης D, για την επαρχία Πάφου) βασιζόταν στη διαπίστωση ότι η προσφορά τους δεν πληρούσε ουσιώδη όρο του διαγωνισμού, επειδή η εγγυητική που συνόδευε την προσφορά έφερε ημερομηνία λήξης ένα έτος νωρίτερα απ' αυτό που απαιτούσαν οι σχετικοί όροι. Η Αναθέτουσα Αρχή είχε ταυτόχρονα αποφασίσει πως η Σύμβαση Παραχώρησης D δεν κατακυρώνεται σε κανένα από τους προσφοροδότες.

 

Η προσφυγή εκδικάσθηκε και το Πρωτόδικο Δικαστήριο την έκρινε ως απορριπτέα στη βάση των λόγων που εν εκτάσει παρέθεσε. Ως συνέπεια, η προσφυγή απορρίφθηκε (ημερ. απόφασης του Δικαστή Κωμοδρόμου 11.5.20).

 

Στις 25.7.21 επαναπροκηρύχθηκε ο Δημόσιος Διαγωνισμός με αντικείμενο την παροχή Υπηρεσιών Δημόσιων Επιβατικών Μεταφορών με Λεωφορεία για την κάλυψη της Γεωγραφικής Περιοχής Λεμεσού και της Γεωγραφικής Περιοχής Πάφου. Στις 10.2.22, λήφθηκε απόφαση κατακύρωσης του εν λόγω διαγωνισμού σε τρίτο προσφέροντα, εναντίον της οποίας καταχωρήθηκε από τους Εφεσείοντες η Προσφυγή Οργανισμός Συγκοινωνιών Πάφου (ΟΣΥΠΑ) Λτδ ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, Υπόθεση αρ.183/22, ημερ.1.6.22, ECLI:CY:AD:2022:D462, με την οποία η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώθηκε. Μετά την ακυρωτική απόφαση ακολούθησε επανεξέταση και η αναθέτουσα αρχή αποφάσισε την κατακύρωση του Διαγωνισμού με αντικείμενο την παροχή Υπηρεσιών Δημόσιων Επιβατικών Μεταφορών με Λεωφορεία για την κάλυψη της Γεωγραφικής Περιοχής Πάφου, στους Εφεσείοντες στην παρούσα, για το ποσό των €84.290.000,00, πλέον ΦΠΑ. Σε συνέχεια της απόφασης υπογράφηκε σχετική σύμβαση με τους Εφεσείοντες.

 

Σημειωτέον ότι εναντίον της επαναπροκήρυξης του διαγωνισμού ημερ.25.7.21 καταχωρήθηκε Προσφυγή από άλλους Αιτητές. (Βλ. Κοινοπραξία Malta Lines Ltd and Kapnos Airport Shuttle Ltd (MLKP) v. Δημοκρατίας, Υπόθ.1062/21,ημερ.8.3.22). Στη διαδικασία δε αυτή, οι Εφεσείοντες, ως Ενδιαφερόμενα Μέρη εμφανίσθηκαν υποστηρίζοντας την προκήρυξη του 2021, στην οποία είχαν λάβει μέρος χωρίς διαμαρτυρία. Προσθέτως, κατά της απόφασης του Συμβουλίου Προσφορών ημερ.16.6.22 για κατακύρωση της Προσφοράς, καταχωρήθηκε Προσφυγή από άλλο προσφοροδότη, στην οποία και πάλι οι Εφεσείοντες εμφανίσθηκαν ως Ενδιαφερόμενα Μέρη, υποστηρίζοντας την ορθότητα της προσβαλλόμενης πράξης (Προσφυγή 1274/22 i-Justice) στην οποία εκδόθηκε επικυρωτική απόφαση με την Έφεση 1/23 να εκκρεμεί).

 

Είναι η βασική θέση της Δημοκρατίας ότι η Έφεση, κατέστη άνευ αντικειμένου αφού τελικά η αξίωση των Εφεσειόντων για κατακύρωση του διαγωνισμού σ' αυτούς στην Επαρχία Πάφου ικανοποιήθηκε πλήρως. Αυτό ενισχύεται από την εκ μέρους των Εφεσειόντων αποδοχής της πράξης της επαναπροκήρυξης χωρίς διατύπωση επιφύλαξης και χωρίς να προσβάλλεται η νέα προκήρυξη, την οποία, όπως διαφαίνεται πιο πάνω, υποστήριξαν στις πιο πάνω διαδικασίες.

 

Στην αντίπερα όχθη, ο κ. Βαλιαντής εισηγήθηκε ότι υπήρξε επιφύλαξη στην Προσφυγή 1062/21 στη γραπτή αγόρευση, στην οποία καταγράφεται πως όλοι οι ισχυρισμοί σε αυτή, «γίνονται χωρίς επηρεασμό της Έφεσης 96/20 που έχει καταχωρήσει το Ενδιαφερόμενο Μέρος και η οποία εκκρεμεί ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου».

 

 

 

Οι Εφεσείοντες υπέβαλαν περαιτέρω, πως έχουν κατάλοιπο ζημίας, το οποίο προσδιορίζουν κυρίως στο ότι, μεταξύ των δύο διαγωνισμών, υπάρχει διαφοροποίηση και ότι «ως προς το οικονομικό αντάλλαγμα . προκύπτει σαφώς ότι οι Εφεσείοντες έχουν ζημιά €4.504.400- από τη διαφορά στην κατακύρωση της τιμής, η οποία ζημιά παραμένει». Ακόμα γίνεται σχόλιο για τη διαφορά συντελεστή μεταξύ των δύο Προσφορών και άλλα συναφή. Τονίζεται επίσης το δικαίωμα τερματισμού που έχουν οι Εφεσίβλητοι με βάση την υπογραφείσα δεύτερη σύμβαση. Προσθέτως, γίνεται αναφορά για διαφορετικούς όρους μεταξύ των δύο Διαγωνισμών, επιμένοντας οι Εφεσείοντες ότι ουδέποτε υπήρξε αποδοχή της επίδικης πράξης, εφόσον η αποδοχή πρέπει να είναι ρητή και να προκύπτει χωρίς αμφιβολία, κάτι που εδώ δεν συμβαίνει, σύμφωνα με την εισήγηση.

 

Όλες οι θέσεις των πλευρών έχουν μελετηθεί χωρίς να είναι ανάγκη να επαναληφθεί η πλήρης τους επιχειρηματολογία και οι αναφερθέντες λόγοι. (Βλ. Οδυσσέα ν. Αστυνομίας (1999) 2 Α.Α.Δ.490, Κούσουλος και Σία Λτδ ν. Δημοκρατίας, Α.Ε.98/14, ημερ.1.2.21, ECLI:CY:AD:2021:C26 και Αναφορικά με το Άρθρο 9(2)Γ του περί Απονομής της Δικαιοσύνης Νόμου, Αίτηση αρ.9/23, ημερ.21.2.24).

 

Θεωρούμε ότι τα κομβικά στοιχεία, στο θέμα που εξετάζουμε, είναι τα ακόλουθα:

 

Α. Η ουσιαστική ικανοποίηση της αξίωσης των Εφεσειόντων όχι μόνον για συμμετοχή στο νέο Διαγωνισμό αλλά και στην κατακύρωση της προσφοράς στο πρόσωπο τους.  

 

Β. Η υποβολή της νέας προσφοράς στο νέο Διαγωνισμό έγινε χωρίς επιφύλαξη.

 

Η θέση για επιφυλάξεις που έγιναν στη γραπτή αγόρευση ως άνω, εκτός του ότι δεν αφορά ειδικά την αποδοχή της νέας προσφοράς, δεν έχει οποιαδήποτε δυναμική αφού δεν επεσυνέβη τον  ουσιώδη χρόνο της νέας προσφοράς και της αποδοχής της.

 

Γ. Η χρονική λήξη της πρώτης προσφοράς σε συνάρτηση με τα δεδομένα της υπόθεσης. Παρατηρούμε πως οι Εφεσείοντες άφησαν την ισχύ της προσφοράς τους να λήξει και εμφανίστηκαν στο Δικαστήριο υποστηρίζοντας την ορθότητα της επαναπροκήρυξης του ίδιου διαγωνισμού, ο οποίος μάλιστα κατακυρώθηκε σε αυτούς. (Βλ. Tasni Enviro Ltd v. Δημοκρατίας (2013) 3 Α.Α.Δ.162).

 

Δ. Η αναφορά των Εφεσειόντων ως γενική ζημιά από τη διαφορά στις δύο προσφορές και μάλιστα στο ποσό των 4,5 εκατομμυρίων, με όλο τον σεβασμό, δεν καταδεικνύει κατάλοιπο ζημιάς, άνευ ετέρου.

 

Ο κ. Βαλιαντής στην επιχειρηματολογία του για το κατάλοιπον ζημιάς υποστήριξε πως στον δεύτερο διαγωνισμό όλοι οι προσφοροδότες έριξαν τις τιμές και αυτό είναι κατάλοιπο ζημιάς και προσπορισμός μεγαλύτερου οφέλους.

 

Δεν θα συμφωνήσουμε. Ο καθορισμός των τιμών έγινε με επιλογή και διά μιας αποδεκτής διαδικασίας. Δεν μπορεί δε να θεμελιώσει αξίωση ακόμη και με την ευρύτητα της έννοιας του έννομου συμφέροντος που, εν πολλοίς, υιοθετήθηκε σε δημόσιες συμβάσεις, όπως εξηγείται στο Σύγγραμμα του Αθανάσιου Τσιρωνά, «η Αίτηση Αναστολής και Ακύρωσης στις διαφορές από την ανάθεση Δημοσίων Συμβάσεων», Έκδοση 2024. Εν τελευταία αναλύσει η ύπαρξη ή μη έννομου συμφέροντος είναι θέμα περιστάσεων και δεν μπορούν αυστηρά να τεθούν a priori προϋποθέσεις οι οποίες να λειτουργούν in abstracto.

 

 

Το ίδιο προκύπτει και από τις αποφάσεις του Συμβουλίου Επικρατείας και του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επικαλέστηκε ο κ. Βαλιαντής[1] αλλά και η κα Καλλή[2].

 

Εν προκειμένω τα γεγονότα έχουν την ιδιομορφία τους και όλες οι περιστάσεις της υπόθεσης συνδέονται ώστε να επηρεάζουν τόσο την έννοια του έννομου συμφέροντας και του αντικειμένου της έφεσης αφενός και αφετέρου του ζητήματος του κατάλοιπου ζημιάς και της απουσίας επιφύλαξης στην αποδοχή της νέας πράξης ομού με το δόγμα αποδοκιμασίας και επιδοκιμασίας ως συνεκτικό σημείο της αποδοχής και όχι ανεξαρτήτως αυτής.

 

Θα προσθέταμε ότι οι παρούσες περιστάσεις είναι πλησιέστερες με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας 1113/12, ημερ.27.3.12, στην οποία μας παρέπεμψε η κα Καλλή και στην οποία αναφέρθηκε:

 

«Επειδή όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, μετά την, κατά τα ανωτέρω, ματαίωση με την 858.214/1/09Σ. 56014/21.1.2009 απόφαση του Υπαρχηγού του ΓΕΝ του διαγωνισμού που προκηρύχθηκε δυνάμει της 3/2008 διακήρυξης, με την 3/2009 διακήρυξη επαναπροκηρύχθηκε νέος διαγωνισμός με το αυτό αντικείμενο και την ίδια προϋπολογισθείσα δαπάνη. Στον επαναληπτικό αυτό διαγωνισμό ο οποίος διενεργήθηκε ...... έλαβε μέρος, πλην άλλων, και η ήδη αιτούσα εταιρεία, χωρίς όμως, όπως αναφέρει στο υπόμνημα του το Δημόσιο και δεν αμφισβητείται από την αιτούσα, να διατυπώσει οποιαδήποτε επιφύλαξη ως προς τη νομιμότητα της επαναπροκηρύξεως του διαγωνισμού. Με τη Φ.604/12/10Σ.561999/17.6.2010 απόφαση του Υπαρχηγού του ΓΕΝ απορρίφθηκε η προσφορά της αιτούσης, αίτηση δε ασφαλιστικών μέτρων αυτής κατά της ανωτέρω πράξεως περί αποκλεισμού της απορρίφθηκε με την 1101/2010 απόφαση της Επιτροπής Αναστολών. Με τα δεδομένα, όμως αυτά, εφόσον δηλαδή η αιτούσα μετέσχε, κατά τα προεκτεθέντα , στον επαναληπτικό διαγωνισμό που προκηρύχθηκε με την 5/2009 διακήρυξη, χωρίς να προκύπτει ότι διατύπωσε επιφύλαξη ως προς τη νομιμότητα της πράξεως περί ματαιώσεως του προηγούμενου όμοιου διαγωνισμού που είχε προκηρυχθεί με την 3/2008 διακήρυξη. Ενόψει, τούτων, η υπό κρίση αίτηση ασκείται απαραδέκτως εξ απόψεως εννόμου συμφέροντος και πρέπει, για τον λόγο αυτό να απορριφθεί.»

 

Στις λοιπές αποφάσεις στις οποίες ο κ. Βαλιαντής αναφέρθηκε, δεν διαφαίνεται να συνυπάρχουν οι ίδιες παραπλήσιες περιστάσεις με την υπό εξέταση υπόθεση. Σε σχέση δε με την ευρωπαϊκή νομολογία, την οποία επίσης παρέθεσε (βλ. Σημείωση 1), θα λέγαμε ότι και η δική μας νομολογία αναγνώρισε γενικά τη δυνατότητα ευρύτερης έννοιας του έννομου συμφέροντος (βλ. Δήμος Λευκωσίας ν. Κοινοπραξία CYBARCO Ltd, Ε.Δ.Δ.19/17, 31.10.23). Πλην όμως και πάλι είναι θέμα ειδικών περιστάσεων και αξιολόγησης αυτών από το Εθνικό Δικαστήριο.

 

Επανερχόμενοι στο θέμα του κατάλοιπου της ζημιάς, θεωρούμε τις θέσεις των Εφεσειόντων ασθενικές στο να αποσείσουν το βάρος που είχαν οι τελευταίοι ώστε να το στοιχειοθετήσουν επαρκώς (βλ. Στράκκα (ανωτέρω) και Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου (ανωτέρω)).

 

Τα όσα δε λέχθηκαν για το δικαίωμα τερματισμού της εκ του δευτέρου διαγωνισμού σύμβασης, δεν φαίνεται να ισχύουν, αφού ο ίδιος ο όρος υπήρχε και στον πρώτο διαγωνισμό (βλ. Παράρτημα 24 επί της ένστασης, όρος 42.7).

 

Αναφέρεται στη Στράκκα (ανωτέρω):

 

«Εναπόκειται βέβαια, στον εκάστοτε αιτητή να αποδείξει ότι έχουν προκύψει σε αυτόν ζημιογόνες συνέπειες. .»

 

Όπως δε επιβεβαιώθηκε στην Μιχαηλίδης ν. Δημοκρατίας (2011) 3 Α.Α.Δ.33 σε τέτοια περίπτωση το Δικαστήριο δεν εξετάζει την έκταση των ζημιών, αλλά ερευνά εάν εκ πρώτης όψεως παραμένει ζημιά ή βλάβη.

 

Δεν έχουμε αμφιβολία πως η ικανοποίηση της αξίωσης των Εφεσειόντων και η απουσία επιφύλαξης συντρέχουν με τη μη στοιχειοθέτηση κατάλοιπου ζημιάς, ώστε να πρέπει να πετύχει η εισήγηση των Εφεσίβλητων.

 

Η έφεση απορρίπτεται ως μη έχουσα αντικείμενο, με έξοδα €2.500- υπέρ των Εφεσίβλητων.

 

 

Τ. ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.

 

 

 

Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Δ.

 

 

 

Η. ΓΕΩΡΓΙΟΥ, Δ.

 

/Σ.Θ.