|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Έφεση Αρ. 104/2016)
27 Νοεμβρίου, 2024
[ΜΑΛΑΧΤΟΣ, ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, ΕΦΡΑΙΜ, Δ/στές]
ΣΤΕΛΙΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ
Εφεσείων,
ν.
ΓΙΑΝΝΑΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Εφεσίβλητου.
....................
K. Γρηγορίου, για PHC Tsangarides LLC, για τον Εφεσείοντα.
H. Κονναρής, για τον Εφεσίβλητο.
ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.: Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη
και θα δοθεί από την Εφραίμ, Δ.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΕΦΡΑΙΜ, Δ.: Η παρούσα Έφεση στρέφεται εναντίον της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμεσού με την οποία η αγωγή απερρίφθη εναντίον του Εφεσίβλητου (εκεί εναγόμενου 2) στη βάση του ότι ο τελευταίος δεν είχε ευθύνη για τη μη πληρωμή πέντε επιταγών συνολικού ποσού εκ 37.871,04, οι οποίες εκδόθηκαν από τη σύζυγο του από κοινό τους τραπεζικό λογαριασμό, την πληρωμή των οποίων η ίδια ανακάλεσε στη συνέχεια.
Ο Εφεσίβλητος και η σύζυγος του (εναγόμενοι στην αγωγή) διατηρούσαν κοινό λογαριασμό σε Συνεργατικό Ταμιευτήριο. Δυνάμει συμφωνίας τους με το Ταμιευτήριο, έκαστος εξ αυτών είχε δικαίωμα να εκδίδει επιταγές από τον εν λόγω λογαριασμό. Η σύζυγος του Εφεσίβλητου εξέδωσε και υπέγραψε συνολικά πέντε επιταγές από τον εν λόγω λογαριασμό στο όνομα και προς όφελος του Εφεσείοντα (εκεί ενάγοντα). Οι εν λόγω επιταγές εκδόθηκαν προς εξόφληση χρέους της συζύγου προς τον Εφεσείοντα. Πριν την ημερομηνία παρουσίασης τους προς το Ταμιευτήριο, οι επιταγές ανακλήθηκαν με σχετικές οδηγίες της συζύγου προς το Ταμιευτήριο. Η ανάκληση έγινε χωρίς εύλογη αιτία και κατά τον χρόνο που οι επιταγές ήταν πληρωτέες, ο εν λόγω κοινός λογαριασμός δεν είχε επαρκή υπόλοιπα για πληρωμή τους.
Λόγω της μη πληρωμής των επιταγών, ο Εφεσείων ήγειρε την αγωγή εναντίον τόσο του Εφεσίβλητου όσο και της συζύγου του, απαιτώντας το ποσό των επιταγών. Η σύζυγος δέχθηκε την έκδοση εκ συμφώνου απόφασης εναντίον της για το εν λόγω ποσό και η υπόθεση οδηγήθηκε σε ακρόαση μόνο για τον Εφεσίβλητο ο οποίος αρνείτο ευθύνη για την πληρωμή του ποσού.
Η ακρόαση διεξήχθη στη βάση παραδεκτών γεγονότων, ως εκτίθενται ανωτέρω. Μοναδικό επίδικο θέμα ήταν το κατά πόσο ο Εφεσίβλητος υπείχε ευθύνη πληρωμής του ποσού των επιταγών, κάτι για το οποίο οι δύο πλευρές εξέφρασαν αντίθετη άποψη.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, στηριζόμενο στα παραδεκτά γεγονότα πως οι επίδικες επιταγές είχαν υπογραφεί και ανακλήθηκαν μόνο από τη σύζυγο, κατέληξε ότι ο Εφεσείβλητος δεν είχε συμβληθεί με τον Εφεσείοντα, ούτε και είχε ανάμειξη στις οδηγίες για ανάκληση των επιταγών. Ανέφερε ότι στην υπό κρίση περίπτωση υπήρχε ένας κοινός λογαριασμός δύο φυσικών προσώπων με δικαίωμα υπογραφής ενός εξ αυτών, διαχωρίζοντας το δικαίωμα υπογραφής επιταγής από τη συμβατική υποχρέωση και ενοχή που συνοδεύει την έκδοση κάποιας επιταγής. Το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε ότι εφόσον ο Εφεσίβλητος δεν είχε οποιαδήποτε συμβατική σχέση με τον Εφεσείοντα ούτε και ανάμειξη στις οδηγίες για την ανάκληση των επιταγών, δεν μπορούσε να του αποδοθεί αστική ευθύνη με βάση τις πρόνοιες του περί Συναλλαγματικών Νόμου, Κεφ. 262, ως η εισήγηση του Εφεσείοντα. Έτσι απέρριψε την αγωγή εναντίον του.
Ο Εφεσείων εξακολουθεί να υποστηρίζει την ίδια θέση σε σχέση με την ευθύνη του Εφεσίβλητου, εξού και καταχώρισε την παρούσα Έφεση. Με τους δύο λόγους έφεσης προβάλλεται ότι λανθασμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο συνέδεσε την ύπαρξη συμβατικής ευθύνης του Εφεσίβλητου με τη νομική ευθύνη που υπέχει ως εκδότης επιταγών και ή δικαιούχος του επίδικου κοινού λογαριασμού και ότι λανθασμένα αποφάσισε πως ο Εφεσίβλητος δεν έφερε ευθύνη εφόσον αυτός ήταν συνδικαιούχος του λογαριασμού από τον οποίο εκδόθηκαν οι επιταγές.
Θα εξετάσουμε και τους δύο λόγους μαζί λόγω της συνάφειας τους.
Όπως αναφέρεται στο σύγγραμμα Paget's Law of Banking, 16η έκδοση, σελ. 153, παρ. 5.17, ένας κοινός λογαριασμός είναι κατά τον νόμο ένα χρέος το οποίο οφείλεται στους δικαιούχους του λογαριασμού από κοινού. Αυτή η αρχή υιοθετήθηκε στις υποθέσεις Η.Χ. v. Φ.Ν., Έφεση Αρ. 5/2019, ημερ. 25.1.2022 και Πουγεράση κ.ά. v. Παπαφιλίππου (1998) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1283.
H δυνατότητα χειρισμού κοινού λογαριασμού από ένα εκ των προσώπων τα οποία διατηρούν τον λογαριασμό αναγνωρίστηκε στην υπόθεση Δημητρίου v. Δημητρίου κ.ά, Πολ. Εφέσεις Αρ. 41/2011 και 76/2011, ημερ. 30.6.2017. Σε αυτή λέχθηκε ότι εκεί όπου η συμφωνία μεταξύ της τράπεζας και των προσώπων που διατηρούν κοινό λογαριασμό ήταν πως οποιοσδήποτε από τους δικαιούχους μπορούσε να κινήσει τον λογαριασμό και αποσύρει τα χρήματα, η τράπεζα όφειλε να τιμήσει την εντολή αυτού για απόσυρση των χρημάτων από τον κοινό λογαριασμό και την κατάθεση τους σε λογαριασμό στον οποίος ήταν ο μοναδικός δικαιούχος.
Στο σύγγραμμα Τραπεζική Επιταγή, Χρ. Λουκά, Τόμος 1, σελ. 262, παρ. 110, αναφέρεται ότι όταν ο λογαριασμός είναι στο όνομα περισσότερων του ενός προσώπων, η εξουσία υπογραφής των επιταγών ρυθμίζεται κατά το άνοιγμα του λογαριασμού και η ρύθμιση αυτή πρέπει να τηρείται αυστηρά από την τράπεζα όταν θα πληρώνει επιταγές από τον λογαριασμό τους. Αυτή η ρύθμιση αναγνωρίζεται και στο σύγγραμμα Paget's Lew of Banking (ανωτέρω), σελ. 154, παρ. 5.20 και στην υπόθεση Hirschborn v. Evans [1938] 3 All E.R. 491, CA.
Αυτές οι αρχές αφορούν τη φύση του κοινού λογαριασμού και τη σχέση της τράπεζας έναντι των προσώπων που διατηρούν τον λογαριασμό. Στην υπό κρίση περίπτωση, όπως ορθά επεσήμανε το πρωτόδικο Δικαστήριο, η σύζυγος εξέδωσε επιταγές προς τον Εφεσείοντα για εξόφληση δικής της υποχρέωσης. Το δικαίωμα υπογραφής αυτών μόνο από την ίδια και η υποχρέωση της τράπεζας να τις τιμούσε, νοουμένου ότι υπήρχαν διαθέσιμα κεφάλαια ή δεν ανακαλείτο η πληρωμή τους, δεν αμφισβητήθηκε. Σημειώνουμε ότι στην προκειμένη περίπτωση, ορθώς έκρινε το πρωτόδικο Δικαστήριο ότι η μη ύπαρξη διαθέσιμων κεφαλαίων δεν είχε σημασία από τη στιγμή που οι επιταγές είχαν προηγουμένως ανακληθεί από την υπογράφουσα αυτές, σύζυγο του Εφεσίβλητου.
Ελλείψει οποιασδήποτε μαρτυρίας, ήταν επιβεβλημένο για το πρωτόδικο Δικαστήριο να προβεί σε εύρημα για τη μη ύπαρξη οποιασδήποτε συμβατικής ή άλλης σχέσης μεταξύ Εφεσίβλητου και Εφεσείοντα, ούτε και ανάμειξης του Εφεσίβλητου είτε στην υπογραφή είτε στην ανάκληση πληρωμής των επίδικων επιταγών.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο ορθά επίσης έκρινε ότι η υπό κρίση περίπτωση δεν καλύπτεται από τα άρθρα 2, 3, 23, 29(β) και 91 του Κεφ. 262, απορρίπτοντας τη σχετική εισήγηση του Εφεσείοντα. Ήταν παραδεκτό γεγονός ότι οι επιταγές αποτελούσαν επιταγές εντός της εννοίας του Νόμου, ήτοι συναλλαγματικές εν τη εννοία του άρθρου 3 του Κεφ. 262. Το άρθρο 23 καθιστά την υπογραφή ουσιώδη ως προς την ευθύνη και προνοεί ότι κανένα πρόσωπο δεν υπέχει ευθύνη ως εκδότης, οπισθογράφος ή αποδέκτης συναλλαγματικής αν δεν υπέγραψε αυτή υπό αυτή την ιδιότητα. Το άρθρο 91(1) προβλέπει ως εξής:
«91.(1) Όταν, δυνά΅ει του Νό΅ου αυτού, απαιτείται όπως υπογραφτεί οποιοδήποτε έγγραφο ή γραπτό κεί΅ενο από οποιοδήποτε πρόσωπο, δεν είναι αναγκαίο όπως αυτό υπογράψει τούτο ιδιοχείρως, αλλά είναι αρκετό αν η υπογραφή του τεθεί επ' αυτού από κάποιο άλλο πρόσωπο ΅ε ή δυνά΅ει εξουσιοδότησής του.»
Το πρωτόδικο Δικαστήριο έδωσε ορθή ερμηνεία στο εν λόγω άρθρο, απορρίπτοντας τη θέση του Εφεσείοντα πως τα πρόσωπα που διατηρούν κοινό λογαριασμό θεωρούνται νομικά ως ένα και αυτό πρόσωπο και πως, όταν πρόκειται για κοινό λογαριασμό με δικαίωμα υπογραφής μόνο από ένα των κατόχων αυτού, τότε ο υπογράφων θεωρείται ως εξουσιοδοτημένος από τους άλλους κάτοχους του λογαριασμού να υπογράφει εξ ονόματος τους, με αποτέλεσμα να δεσμεύονται όλοι οι κάτοχοι και να δημιουργείται ευθύνη και σε αυτούς.
Με βάση τις πιο πάνω νομικές αρχές, ο κοινός λογαριασμός μεταξύ διαφόρων προσώπων, φυσικών και ή νομικών, δεν συνεπάγεται ότι αυτός κατέχεται από ένα μόνο πρόσωπο, αλλά ότι κατέχεται από τα εν λόγω πρόσωπα από κοινού. Ο παραλληλισμός που επιχειρήθηκε από τον Εφεσείοντα στο πλαίσιο της πρωτόδικης διαδικασίας ότι το ζεύγος αποτελεί ομόρρυθμη εταιρεία και επαναλήφθηκε ενώπιον μας ορθά δεν κρίθηκε βάσιμος από το πρωτόδικο Δικαστήριο. Η σχετική περικοπή από το σύγγραμμα Τραπεζική Επιταγή (ανωτέρω), σελ. 222, παρ. 89, όντως αναφέρεται σε ομόρρυθμη εταιρεία και εν πάση περιπτώσει δεν υποστηρίζει τη θέση του Εφεσείοντα. Εκείνο το οποίο αναφέρεται είναι ότι «τα μέρη που αποτελούν τον κοινό λογαριασμό θεωρούνται στο δίκαιο, ως ένα πρόσωπο και, εκ πρώτης όψεως, πρέπει να ενεργούν από κοινού όταν θα λειτουργούν το λογαριασμό, πχ όταν εκδίδουν επιταγές». Επομένως, αναγνωρίζεται ότι σε περίπτωση ομόρρυθμης εταιρείας, εκ πρώτης όψεως τα μέρη στον κοινό λογαριασμό θα πρέπει να ενεργούν από κοινού, κάτι το οποίο βεβαίως δύναται να διαφοροποιηθεί εφόσον τα μέρη συμφωνήσουν διαφορετικά.
Η διαπίστωση ότι ο κοινός λογαριασμός δύναται να χρησιμοποιείται είτε για κοινό σκοπό είτε για τον σκοπό του καθενός κατόχου ξεχωριστά, αναγνωρίστηκε στην υπόθεση Iacovides v. Schiza and others (1967) 1 C.L.R. 323, στο ακόλουθο απόσπασμα:
«We think that the law is well settled on this point and it is to be conveniently found summarised in the case of Re Bishop (deceased). National Provincial Bank, Ltd. v. Bishop and Others [1965] 1 All E.R. 249, Ch. D. The learned Judge in that case (Stamp J.) following Re Young [1885] 28 Ch. D. 705, said that the established principle was that where spouses opened a joint account on terms that cheques might be drawn by either, "in the absence of some circumstances or some evidence of intention that the joint account was to have a limited operation or was set up and kept up for some special purpose, each spouse has power to draw on the joint account not only for the benefit of both spouses but also for his or her own benefit. In the absence of some circumstances from which one infers an agreement to the contrary, one must treat the joint account as truly a joint account, a joint account on which each party has power to draw to take the money out of the ambit of the joint account and to employ as he or she thinks fit either for his own purposes or not and if he does draw money out and invests it in his own name I see no room for any inference that he holds that investment on trust for himself and his wife either in equal shares or in any other shares" (at pages 253 I254 A of the Report).»
(Η υπογράμμιση είναι δική μας)
Επομένως, όταν παρέχεται δικαίωμα υπογραφής μόνο από ένα εκ των κατόχων κοινού λογαριασμού, ο υπογράφων έχει δικαίωμα χειρισμού αυτού ξεχωριστά και για καθαρά δικούς του σκοπούς. Από τη στιγμή που η σύζυγος εξέδωσε τις επιταγές προς όφελος του Εφεσείοντα για δική της υποχρέωση και έδωσε οδηγίες για την ανάκληση αυτών, χωρίς την όποια σχέση ή ανάμειξη του Εφεσίβλητου, τότε δεν δημιουργείται οποιαδήποτε ευθύνη του τελευταίου για τη μη πληρωμή των εν λόγω επιταγών.
Για τους λόγους που εξηγούνται ανωτέρω, θεωρούμε ορθή την απόφαση του πρωτόδικου Δικαστηρίου και οι λόγοι έφεσης κρίνονται αβάσιμοι.
Η Έφεση απορρίπτεται.
2.500 έξοδα Έφεσης, πλέον ΦΠΑ αν υπάρχει, επιδικάζονται υπέρ του Εφεσίβλητου και εναντίον του Εφεσείοντα.
Χ. ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.
Ι. ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, Δ.
Ε. ΕΦΡΑΙΜ, Δ.
/κβπ