ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος.

Μεταξύ:

Μανωλίτσας Συμεού Κυριάκου,

Αιτήτριας

και

Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω

1. Υπουργικού Συμβουλίου,

2. Υπουργείου Εσωτερικών,

Καθ΄ ων η αίτηση

_________________

Για την αιτήτρια: Α. Σ. Αγγελίδης.

Για τους καθ΄ ων η αίτηση: Χρ. Ιωσηφίδης, Δικηγόρος της Δημοκρατίας

εκ μέρους του Γεν. Εισ.

________________

Η αιτήτρια είναι ιδιοκτήτρια του 1/4 μεριδίου του τεμαχίου με αρ. 1231 στον ΄Υψωνα μέρος του οποίου εμπίπτει στην Οικιστική Ζώνη Κα6, με επικρατούσα χρήση την κατοικία και μέρος σε εμπορική ζώνη. Επί του πιο πάνω τεμαχίου υπάρχει κατοικία. Με αίτηση προς την Πολεοδομική Αρχή η αιτήτρια ζήτησε αλλαγή χρήσης του πρώτου ορόφου της κατοικίας σε φροντιστήριο μουσικής. Η πολεοδομική αρχή απέρριψε την αίτηση για τους πιο κάτω λόγους:

"(500) Η προτεινόμενη αλλαγή χρήσης της κατοικίας στον πρώτο όροφο για την

οποία χορηγήθηκε η Πολεοδομική ΄Αδεια ΛΕΜ/0179/97/Α ημερ. 16/09/97

σε φροντιστήριο μουσικής (Ε=204 τ.μ.) που σημειώνεται ότι έχει υλοποι-

ηθεί ήδη αυθαίρετα, δεν είναι δυνατό να εγκριθεί επειδή η δημιουργία

φροντιστηρίου στο μέρος του τεμαχίου που βρίσκεται στη ζώνη Κα6

(περιοχή με επικρατούσα χρήση την κατοικία) δεν είναι δυνατόν να

επιτραπεί με βάση τις πρόνοιες των παραγράφων 10.2.4 και 6.4.2 του

Αναθεωρημένου Τοπικού Σχεδίου Λεμεσού. Συγκεκριμένα αναπτύξεις

του τύπου και του μεγέθους αυτού χωροθετούνται κατά κανόνα στην

Κεντρική και Δευτερεύουσα Εμπορική Περιοχή, τα Τοπικά Εμπορικά

Κέντρα και τους ΄Αξονες Δραστηριότητας.

(501) Σε σχέση με το λόγο άρνησης (500) πιο πάνω το μεγάλης κλίμακας

φροντιστήριο δεν εμπίπτει στις επιτρεπόμενες δραστηριότητες που

είναι δυνατό να χωροθετηθούν σε οικιστικές περιοχές, επειδή αναμέ-

νεται να επηρεάσει αρνητικά τις ανέσεις της πρωτεύουσας οικιστικής

χρήσης (Παρ. 6.4.2 του Τοπικού Σχεδίου Λεμεσού).

(502) Σε σχέση με τον λόγο άρνησης 500 αναφέρεται ότι η προτεινόμενη

ανάπτυξη (φροντιστήριο) δεν ικανοποιεί όλες τις προϋποθέσεις του

Προϊσταμένου των Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας

με αποτέλεσμα η λειτουργία του φροντιστηρίου να είναι προβληματική.

(Παράγραφος 1 (θ) του Παραρτήματος Β του Αναθεωρημένου Τοπικού

Σχεδίου Λεμεσού).

(503) Το σχήμα και η θέση των τριών (3) από τους πέντε (5) προτεινόμενους

χώρους στάθμευσης (τέσσερις για το φροντιστήριο στον όροφο και ένας

για την κατοικία στο ισόγειο) καθώς επίσης ο γύρω χώρος του γηπέδου

της οικοδομής δεν είναι κατάλληλα και επαρκή για την έξοδο των οχημάτων από τους χώρους στάθμευσης με κίνηση προς τα εμπρός.

Επιπρόσθετα δεν προτείνεται καμμιά διαρρύθμιση για την ασφαλή και

άνετη επιβίβαση/αποβίβαση των μαθητών από τα ιδιωτικά οχήματα

(Παράγραφοι 21(ε) και 9(δ) του Παραρτήματος Γ του Αναθεωρημένου

Τοπικού Σχεδίου Λεμεσού).

(504) Σημειώσεις προς τον αιτητή:

(α) Στον λόγο άρνησης 502 λήφθηκε υπόψη σαν 'ουσιώδης

παράγοντας' σύμφωνα με τις πρόνοιες του ΄Αρθρου 26(1)

του Περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου η απάντηση

του Προϊσταμένου των Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου

Παιδείας.

(β) Στο χωρομετρικό σχέδιο δείχνεται με κόκκινη γραμμή

και κίτρινο χρώμα ο επηρεασμός του τεμαχίου από τη

γραμμή ρυμοτομίας."

΄Ηταν η θέση της ότι εν όψει των πιο πάνω ο λόγος άρνησης (502) μπορεί να αρθεί και η αιτήτρια μπορεί να προτείνει σχετικές τροποποιήσεις στα υποβληθέντα σχέδια κατά τρόπο που να ικανοποιούνται οι εισηγήσεις/απόψεις του Προϊσταμένου των Τεχνικών Υηρεσιών.

Αναφορικά με το λόγο άρνησης 503 η αιτήτρια υπέβαλε ότι και αυτός ο λόγος επίσης μπορεί να αρθεί γιατί η διακίνηση τόσου μικρού αριθμού μαθητών (επιβίβαση/αποβίβαση σε οχήματα) δεν θα δημιουργεί πρόβλημα στις γειτονικές ιδιοκτησίες. Σαν απόδειξη αυτής της θέσης παρουσίασε την σχετική Δημοσίευση σε δύο ημερίσιες εφημερίδες που έγιναν κατά την υποβολή της αίτησης για αλλαγή χρήσης αναφορικά με την οποία (αίτηση) δεν υποβλήθηκε οποιαδήποτε ένσταση από τους ιδιοκτήτες των παρακείμενων ακινήτων μέσα στην προβλεπόμενη προθεσμία. Εξάλλου λόγω του ότι η πλειοψηφία των μαθητών προέρχεται από τον ΄Υψωνα στις πλείστες των περιπτώσεων οι μαθητές δεν χρειάζονται μεταφορικό μέσο για την μετάβαση τους στο φροντιστήριο.

Τέλος υπέβαλε ότι το θέμα των χώρων στάθμευσης μπορεί επίσης να λυθεί με την τροποποίηση των υφιστάμενων και την εξασφάλιση όσων δεν μπορούν να ικανοποιηθούν στο άλλο 1/4 μερίδιο του εν λόγω ακινήτου που ανήκει στην αδελφή της αιτήτριας το οποίο δεικνύεται επί του επισυνημμένου χωροταξικού σχεδίου με μπλέ χρώμα.

Η Ιεραρχική Προσφυγή της αιτήτριας διαβιβάσθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών στην Πολεοδομική Αρχή, στο Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως και στον Επάρχο Λεμεσού με την παράκληση να υποβάλουν τις απόψεις τους.

΄Οσον αφορά την πρόταση της αιτήτριας για χρησιμοποίηση άλλου τεμαχίου για ικανοποίηση των απαιτούμενων αναγκών για στάθμευση η Πολεοδομική Αρχή υπέδειξε ότι δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη στην εξέταση της Ιεραρχικής Προσφυγής για το λόγο ότι είναι μεταγενέστερο στοιχείο το οποίο εν πάση περιπτώσει δεν θα επηρέαζε την απόφαση της Πολεοδομικής Αρχής όσον αφορά την ουσία της αίτησης που είναι η χωροταξική έγκριση της αιτούμενης ανάπτυξης και η καταλληλότητα της οικοδομής.

Τέλος η Πολεοδομική Αρχή ανέφερε ότι ορθά ενήργησε μέσα στα πλαίσια της σχετικής Νομοθεσίας και "ως εκ τούτου συστήνει την απόρριψη της Ιεραρχικής Προσφυγής".

Υπέρ της απόρριψης της ένστασης τάχθηκε και ο Διευθυντής του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως (βλ. επιστολή του ημερ. 30.9.99) καθώς και ο ΄Επαρχος Λεμεσού και το Κοινοτικό Συμβούλιο ΄Υψωνα (βλ. επιστολή του Επάρχου Λεμεσού ημερ. 2.9.99).

Μετά τη λήψη των πιο πάνω απόψεων το Υπουργείο Εσωτερικών ετοίμασε σημείωμα για την Υπουργική Επιτροπή. Το σημείωμα περιλάμβανε τα εξής:

(α) Περίληψη της απόφασης της Πολεοδομικής Αρχής.

(β) Περίληψη των επιχειρημάτων της αιτήτριας στην Ιεραρχική Προσφυγή.

(γ) Περίληψη των θέσεων της Πολεοδομικής Αρχής όπως αυτές είχαν τεθεί στην πιο πάνω επιστολή της ημερ. 9.7.99 (βλ. σελ. 4-5, πιο πάνω).

(δ) Τις θέσεις του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, του Επάρχου Λεμεσού

και του Κοινοτικού Συμβουλίου ΄Υψωνα οι οποίοι υιοθετούν τις απόψεις

της Πολεοδομικής Αρχής και εισηγούνται απόρριψη της ιεραρχικής

προσφυγής.

Το πιο πάνω σημείωμα καταλήγει ως εξής:

Η Υπουργική Επιτροπή εξέτασε την Ιεραρχική Προσφυγή κατά τη συνεδρία της ημερ. 10.12.99. Μεταφέρω το σχετικό πρακτικό:

Με την παρούσα προσφυγή η αιτήτρια επιδιώκει την ακύρωση της πιο πάνω απόφασης της Υπουργικής Επιτροπής.

Με τον πρώτο λόγο ακύρωσης ο κύριος Αγγελίδης, εκ μέρους της αιτήτριας υποστήριξε ότι "υπήρξε εξ αρχής αναρμόδια ανάμειξη οργάνου άλλου χωρίς εντολή από την εξ Υπουργών Επιτροπή". Εν όψει της απόφασης της Ολομέλειας στην Α.Ε. 2687 ο κ. Αγγελίδης απέσυρε τον πιο πάνω λόγο ακύρωσης στο στάδιο των διευκρινίσεων.

Με το δεύτερο λόγο ακύρωσης ο κ. Αγγελίδης υποστήριξε ότι εν όψει του περιεχομένου του πιο πάνω σημειώματος του Υπουργείου Εσωτερικών, έπρεπε χάριν και της φυσικής δικαιοσύνης να ακουστεί η αιτήτρια. "Τούτο γιατί το σημείωμα αναφέρεται σε κρίσεις που στηρίζονται σε στοιχεία που είναι προϊόντα

πλάνης (όπως είναι η με ημερ. 18.6.98 επιστολή του Προϊσταμένου Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού που είναι απόλυτα πεπλανημένη) που ήταν όμως η επιστολή αυτή ουσιώδης παράγοντας όπως κατέγραψε το σημείωμα".

Η διαδικασία άσκησης και εξέτασης Ιεραρχικής Προσφυγής διέπεται από τον Καν. 7 των περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας (Αιτήσεις και Ιεραρχικές Προσφυγές) Κανονισμών του 1990. Σχετική με το θέμα που μας ενδιαφέρει είναι η παραγ. (4) του Καν. 7 σύμφωνα με την οποία:

Με τον τρίτο λόγο ακύρωσης, ο κ. Αγγελίδης υπέβαλε ότι η Επιτροπή λειτούργησε χωρίς δική της έρευνα και συλλογιστική ως να ήταν απλή σφραγίδα ενεργειών και κρίσης άλλων οργάνων.

Δεν υπάρχει αρχή διοικητικού δικαίου η οποία υπαγορεύει τη διεξαγωγή έρευνας από το ίδιο το αποφασίζον όργανο. Το τελευταίο μπορεί να αναθέσει σε άλλο όργανο τη διεξαγωγή και τη συλλογή στοιχείων. Αυτό που υπαγορεύουν οι σχετικές αρχές του διοικητικού δικαίου είναι η διεξαγωγή έρευνας με σκοπό τη διαπίστωση όλων των ουσιωδών γεγονότων. Η έκταση, ο τρόπος και η διαδικασία που θα ακολουθηθεί ποικίλλει ανάλογα με το υπό εξέταση ζήτημα, ανάγεται δε στη διακριτική ευχέρεια της διοίκησης (Δημοκρατία ν. Κοινότητας Πυργών κ.α., Α.Ε. 1518/1.11.96, Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας ν. Ζάμπογλου, Α.Ε. 1575/14.7.97 και Nicolaou v. Minister of Interior and Another (1974) 3 C.L.R. 189). Η μορφή της έρευνας είναι συνυφασμένη με τα περιστατικά της κάθε υπόθεσης. Η τελική εκτίμηση των γεγονότων και η λήψη της σχετικής απόφασης αποτελεί καθήκον και υποχρέωση του αρμοδίου οργάνου. Το κριτήριο για την πληρότητα της έρευνας έγκειται στη συλλογή και διερεύνηση των ουσιωδών στοιχείων τα οποία παρέχουν βάση για ασφαλή συμπεράσματα (Βλ. Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας ν. Ζάμπογλου, Α.Ε. 1575/14.7.97). Η έρευνα είναι επαρκής εφόσον εκτείνεται στη διερεύνηση κάθε γεγονότος που σχετίζεται με το θέμα που εξετάζεται (Βλ. Motorways Ltd v. Δημοκρατίας, Α.Ε. 2371/25.6.99). Επομένως αυτό που πρέπει να εξεταστεί δεν είναι κατά πόσο η έρευνα έχει διεξαχθεί ή όχι από την Υπουργική Επιτροπή αλλά κατά πόσο με την έρευνα που είχε προηγηθεί είχαν συλλεγεί και διερευνηθεί όλα τα ουσιώδη στοιχεία τα οποία παρέχουν βάση για ασφαλή συμπεράσματα.

Λαμβάνω υπόψη τη φύση του υπό εξέταση ζητήματος. Επίσης λαμβάνω υπόψη τα στοιχεία τα οποία είχαν τεθεί ενώπιον της Υπουργικής Επιτροπής, στα οποία έγινε αναφορά πιο πάνω (βλ. σελ. 5) τα οποία περιλάμβαναν και την εμπεριστατωμένη ένσταση της αιτήτριας, και τα οποία ήταν το αποτέλεσμα έρευνας που είχε διεξαχθεί από το Υπουργείο Εσωτερικών. Θεωρώ ότι έχουν διερευνηθεί όλα τα ουσιώδη στοιχεία τα οποία παρέχουν βάση για ασφαλή συμπεράσματα. ΄Επεται πως ο σχετικός λόγος ακύρωσης δεν ευσταθεί.

Με βάση το περιεχόμενο της πιο πάνω επιστολής των Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού ημερ. 18.6.98 (παρατίθεται στη σελ. 7, πιο πάνω) ο κ. Αγγελίδης υπέβαλε ότι οι Τεχνικές Υπηρεσίες έχουν ενεργήσει με την εσφαλμένη αντίληψη ότι πρόκειται για φροντιστήριο άλλων μαθημάτων και όχι για ωδείο. ΄Εχουν επομένως ενεργήσει κάτω από προφανή πλάνη. Είναι δεδομένο, σύμφωνα με τον κ. Αγγελίδη, ότι η επίδικη αίτηση για εξασφάλιση πολεοδομικής άδειας για αλλαγή χρήσης αφορούσε δύο αίθουσες διδασκαλίας όπου θα γινόταν διδασκαλία πιάνου και κιθάρας, η οποία - διδασκαλία - δεν μπορεί να γίνει με πάνω από ένα μαθητή για κάθε ώρα διδασκαλίας. ΄Ομως η πιο πάνω επιστολή των Τεχνικών Υπηρεσιών κάμνει αναφορά σε απαιτούμενο χώρο για 30 μαθητές.

Ο κ. Αγγελίδης υπέβαλε περαιτέρω ότι η θέση της διοίκησης περί αρνητικού επηρεασμού των ανέσεων της πρωτεύουσας οικιστικής χρήσης είναι αναιτιολόγητη.

Στην παρούσα υπόθεση από μια απλή ανάγνωση της απόφασης της Πολεοδομικής Αρχής φαίνεται ότι ο κυρίαρχος λόγος ο οποίος οδήγησε στην απόρριψη του επίδικου αιτήματος είναι γιατί το τεμάχιο της αιτήτριας βρίσκεται σε περιοχή με επικρατούσα χρήση την κατοικία και το αίτημα δεν είναι δυνατόν να επιτραπεί με βάση τις πρόνοιες των παραγ. 10.2.4 και 6.4.2 του Αναθεωρημένου Τοπικού Σχεδίου Λεμεσού.

Εν όψει των πιο πάνω λόγων άρνησης είναι αυτονόητο ότι η επίδικη αλλαγή χρήσης θα επηρεάσει αρνητικά τις ανέσεις της πρωτεύουσας οικιστικής χρήσης. Λαμβανομένων λοιπόν υπόψη των περιστάσεων της υπόθεσης θεωρώ πως δεν επιβαλλόταν περαιτέρω αιτιολογία.

Αναφερόμενος στη θέση της Πολεοδομικής Αρχής σύμφωνα με την οποία ο προτεινόμενος χώρος στάθμευσης "δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη στην εξέταση της Ιεραρχικής Προσφυγής για το λόγο ότι είναι μεταγενέστερο στοιχείο το οποίο εν πάση περιπτώσει δεν θα επηρέαζε την απόφαση της ....." ο κ. Αγγελίδης διερωτήθηκε γιατί δεν μπορούν να λάβουν υπόψη τους μεταγενέστερο στοιχείο.

Το θέμα της Ιεραρχικής Προσφυγής εναντίον αποφάσεων της Πολεοδομικής Αρχής διέπεται από τις πρόνοιες του άρθρου 31 του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου του 1972 (Ν 90/72). Το εδάφιο (1) του άρθρου 31 προβλέπει για υποβολή Ιεραρχικής Προσφυγής στο Υπουργικό Συμβούλιο, εναντίον αποφάσεων της Πολεοδομικής Αρχής. Σύμφωνα με το εδάφιο (2) το Υπουργικό Συμβούλιο "δύναται να επιτρέψη ή να απορρίψη ταύτην, ή να ακυρώση ή τροποποιήση οιονδήποτε μέρος της αποφάσεως ανεξαρτήτως του εάν η απόφασις αφορά εις το μέρος τούτο ή μη, δύναται δε να επιληφθή της αιτήσεως ως εάν αύτη είχε το πρώτον υποβληθή εις τούτο".

΄Εχοντας υπόψη το λεκτικό του πιο πάνω αρ. 31(2) του Νόμου 90/72 θεωρώ ότι στη διαδικασία της Ιεραρχικής Προσφυγής μπορεί να ληφθούν υπόψη και μεταγενέστερα στοιχεία.

Εν όψει της ερμηνείας που έχει δοθεί στο πιο πάνω αρ. 31(2) του Νόμου 90/72 μπορεί να λεχθεί ότι η διοίκηση έχει ενεργήσει κάτω από νομική πλάνη σε σχέση με την πρόταση της αιτήτριας αναφορικά με το χώρο στάθμευσης. Τυγχάνει λοιπόν εξεταστέο κατά πόσο η πλάνη έχει επηρεάσει την απόφαση του αρμοδίου οργάνου.

Στην Παπαϊωάννου κ.α. (Αρ. 2) ν. Δημοκρατίας (1991) 3 Α.Α.Δ. 713 το θέμα της πλάνης έχει τεθεί ως εξής:

Θεωρώ ότι το πιο πάνω υπογραμμισμένο κείμενο παρέχει από την μια την αιτιολογία της κρίσης του αρμοδίου οργάνου αναφορικά με το στοιχείο του χώρου στάθμευσης και από την άλλη συμπληρώνει την κύρια αιτιολογία της προσβαλλόμενης απόφασης στην οποία έχει γίνει αναφορά πιο πάνω (βλ. σελ. 10). ΄Επεται πως ο σχετικός λόγος ακύρωσης δεν ευσταθεί.

Με τον τελευταίο λόγο ακύρωσης ο κ. Αγγελίδης υποστήριξε ότι η Υπουργική Επιτροπή απέρριψε την Ιεραρχική Προσφυγή όχι μόνο χωρίς αιτιολογία αλλά χωρίς καν να την εξετάσει η ίδια.

Το δεύτερο σκέλος της εισήγησης - απόρριψη χωρίς εξέταση - έχει ήδη απαντηθεί στα πλαίσια εξέτασης του λόγου ακύρωσης που σχετιζόταν με την έλλειψη έρευνας από την Επιτροπή. Αναφορικά με το πρώτο σκέλος του λόγου ακύρωσης - έλλειψη αιτιολογίας - καθώς φαίνεται από την προσβαλλόμενη απόφαση (βλ. σελ. 6) αυτή έχει σαν βάθρο της το πιο πάνω Σημείωμα του Υπουργείου Εσωτερικών. Είναι δεκτό από τη νομολογία ότι σε σχέση με διοικητικές πράξεις οι οποίες είναι αιτιολογητέες "ως εκ της φύσεως τους" δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει αιτιολογία εις το σώμα της πράξης "εφόσον η αιτιολογία δεν αξιούται ρητώς υπό του Νόμου, αλλά δύναται ν΄ αναπληρούται εκ των στοιχείων του φακέλου".

Στην παρούσα υπόθεση το Σημείωμα του Υπουργείου Εσωτερικών, στο οποίο παραπέμπει η προσβαλλόμενη απόφαση, περιέχει όλα τα στοιχεία τα οποία συνιστούν μια έγκυρη και νόμιμη αιτιολογία. Ακολουθεί πως ο σχετικός λόγος ακύρωσης δεν ευσταθεί.