ANΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

Πολιτική Έφεση αρ. 10407.

Σύνθεση Δικαστηρίου; ΠΙΚΗΣ, Π., ΗΛΙΑΔΗΣ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, ΔΔ.

Ημερομηνία: 24 Μαρτίου 2000.

ΠΙΚΗΣ, Π.: Πυρκαγιά η οποία ξέσπασε τις πρωϊνές ώρες της 7ης Οκτωβρίου 1991, έκαυσε την εξοχική κατοικία της εφεσίβλητης στην Τριμίκλινη. Τα αίτια της πυρκαγιάς ήταν το σημείο αντιδικίας μεταξύ της και των εφεσειόντων. Η ίδια η εφεσίβλητη απέδωσε την πυρκαγιά σε βραχυκύκλωμα καλωδίων της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου, τα οποία υπερέκειντο της κατοικίας της. Προκλήθηκε από την επαφή τους με την οροφή του σπιτιού. Τα καλώδια έκειντο σε ύψος 50 εκατοστών ύπερθεν της κατοικίας, απόσταση η οποία μειώθηκε ως αποτέλεσμα του κυρτώματος των συρμάτων (σέλλωμα), περιορίζοντάς την σε 35 περίπου εκατοστά. H ζημιά η οποία προκλήθηκε στην κατοικία καθορίστηκε σε £50,000 και η συμφωνία επί τούτου περιόρισε τα επίδικα θέματα της δίκης στην υπαιτιότητα ή μή των εφεσειόντων για την πρόκληση της ζημίας. Οι τελευταίοι αρνήθηκαν ευθύνη αποδίδοντας την πυρκαγιά σε αίτια άλλα από βραχυκύκλωμα των καλωδίων ως αποτέλεσμα επαφής τους με τη στέγη. Πιθανολόγησαν διαζευκτικά ως αίτια της πυρκαγιάς, βραχυκύκλωμα της ηλεκτρικής εγκατάστασης της κατοικίας, βραχυκύκλωμα παράνομης ηλεκτρικής συσκευής στη σοφίτα της κατοικίας, την έκρηξη συσκευής υγραερίου και πλήγμα της κατοικίας από κεραυνό. Για τα αίτια της πυρκαγιάς δόθηκε μαρτυρία και από τις δύο πλευρές. Επτά μάρτυρες κατέθεσαν για την εφεσίβλητη και εννέα για τους εφεσείοντες. Αφού αξιολόγησε την εκατέρωθεν μαρτυρία αντιπαραβάλλοντάς την όπου υπήρχε ουσιώδης διάσταση μεταξύ των εκδοχών των μαρτύρων αναφορικά με συγκεκριμένο συμβάν, το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε ότι όντως η πυρκαγιά προκλήθηκε από βραχυκύκλωμα στα ηλεκτροφόρα καλώδια το οποίο εκδηλώθηκε από την επαφή τους με την οροφή της κατοικίας. Το ενδεχόμενο τέτοιας επαφής ήταν πάντα υπαρκτό λόγω του περιστοιχισμού των συρμάτων από δένδρα και της δυνατότητας με το φύσημα του ανέμου τα κλαδιά τους να συμπιέσουν τα καλώδια προς τα κάτω^. ενδεχόμενο οι πιθανότητες εκδήλωσης του οποίου μεγεθύνθηκαν αφότου τα σύρματα έπαυσαν να είναι τεντωμένα. Σ΄ αυτή την αλληλουχία γεγονότων απέδωσε το δικαστήριο την πρόκληση της πυρκαγιάς. Η επαφή των καλωδίων με τη στέγη της κατοικίας και το βραχυκύκλωμα που προκλήθηκε επιμαρτυρούντο από τρεις οπές στην στέγη. Η ύπαρξη των συρμάτων πάνω από την κατοικία της εφεσίβλητης αποτελούσε μόνιμη εστία ανησυχίας γι' αυτήν. Επανειλημμένα προέβη σε παραστάσεις προς τους εφεσείοντες και επανειλημμένα αυτοί υποσχέθηκαν να τα μετακινήσουν ως αποκάλυψε η μαρτυρία, πλην δεν το έπραξαν κατά παρέκκλιση του καθήκοντος επιμέλειας προς την εφεσίβλητη.

Η παράλειψη των εφεσειόντων να απομακρύνουν τον κίνδυνο με τη μετακίνηση των καλωδίων από το σημείο στο οποίο ευρίσκοντο, τους καθιστούσε υπόλογους για αμέλεια στη γείτονά τους, κατά τα νομικά θέσμια, (βλ. Donoghue v. Stevenson (1932) A.C. 562), τις συνέπειες της οποίας κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν με την έκδοση απόφασης υπέρ της εφεσίβλητης και εναντίον τους για το ποσό των £50,000. Η ευθύνη των εφεσειόντων προκύπτει, σύμφωνα με την απόφαση του πρωτοδίκου Δικαστηρίου και κάτω από την αρχή του κανόνα αυστηρής ευθύνης που αντανακλάται στην απόφαση Rylands v. Fletcher (1868) L.R. 3 H.L. 330, και ενσωματώνεται στο άρθρο 52 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148. Ο ηλεκτρισμός, υποδεικνύει το πρωτόδικο Δικαστήριο, συνιστά επικίνδυνο πράγμα, (dangerous thing) η διαφυγή του οποίου καθιστά το πρόσωπο που το φυλάττει υπόλογο για τη ζημιά την οποία προκαλεί, εκτός εάν ο ίδιος ανατρέψει την εκ πρώτης όψεως προκύπτουσα ευθύνη του αποδεικνύοντας ότι η διαφυγή οφειλόταν σε αίτια μή συμβατά με την ύπαρξη αμέλειας εκ μέρους του. Όχι μόνο οι εφεσείοντες δεν ανέτρεψαν την εκ πρώτης όψεως διαφαινόμενη αμέλειά τους, αλλά ούτε και διατύπωσαν θετική άποψη ως προς τα αίτια της πυρκαγιάς.

Κανένας από τους πολλούς υπαλλήλους των εφεσειόντων που κατέθεσαν δεν προέβη σε θετική εκτίμηση για τα αίτια της πυρκαγιάς. Πολλοί από αυτούς όμως απέκλεισαν το ενδεχόμενο οι οπές της στέγης της κατοικίας να είχαν προκληθεί από επαφή των συρμάτων με την οροφή της κατοικίας. Θεώρησαν ενδεχόμενο η πυρκαγιά να προκλήθηκε από αίτια, που είχαν την αφετηρία τους εντός της κατοικίας, όπως παράνομη ηλεκτρική εγκατάσταση στην οροφή καθώς και έκρηξη συσκευής υγραερίου. Δεν απέκλεισαν όμως το ενδεχόμενο η πυρκαγιά να προκλήθηκε από έξω με πλήγμα από κεραυνό, απομακρυσμένο ενδεχόμενο σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ενόψει της απουσίας ηλεκτρικών εκκενώσεων στην ατμόσφαιρα τη νύκτα εκείνη.

Το άρθρο 31 του περί Ηλεκτρισμού Νόμου, Κεφ. 170, επιτρέπει την τοποθέτηση ηλεκτροφόρων συρμάτων πάνω από ιδιωτική γη, όχι όμως πάνω από κτίρια. Κατανοητές είναι συνεπώς οι υποσχέσεις των εφεσειόντων να μετακινήσουν τα καλώδια. Στην αγόρευσή του ενώπιόν μας ο δικηγόρος της εφεσίβλητης αναφέρθηκε στο γεγονός αυτό ως ενδεικτικό του βάρους των ευθυνών των εφεσειόντων. Δεν θεμελιώθηκε όμως η αγωγή σε παράλειψη εκπλήρωσης νομικού καθήκοντος, επαγόμενη αστική ευθύνη για παρέκκλιση από αυτό. Στη δίκη επετράπη η επανάκληση της εφεσίβλητης, πριν το πέρας της υπόθεσης των εφεσειόντων, για να καταθέσει ότι στην οροφή του σπιτιού της που είχε καεί τοποθετήθηκε μονωτικό υλικό, πολυστερίνη. Η ανάγκη για την επανάκλησή της προέκυψε από το γεγονός ότι ο μάρτυρας που είχε κατά νου να καλέσει, ο τεχνικός που μετείχε στην κατασκευή της στέγης, στο μεταξύ απεβίωσε. Το Δικαστήριο επέτρεψε την επανάκλησή της. Στη συνέχεια κατέθεσε η εφεσίβλητη και αντεξετάστηκε.

Κακή άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου να επιτρέψει την επανάκληση της εφεσίβλητης, αποτελεί τον πρώτο λόγο έφεσης και τούτο παρά την απουσία οποιασδήποτε ουσιαστικής επίδρασης της μαρτυρίας επί του θέματος για το οποίο κατέθεσε στην έκβαση της υπόθεσης. Ευχερώς το Δικαστήριο μπορούσε να επιτρέψει, στο πλαίσιο της διακριτικής του ευχέρειας την επανάκληση της μάρτυρος (εφεσίβλητης), δοθέντων των λόγων που την επέβαλαν. Διαφωτιστική για το εύρος της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου επί του θέματος είναι η Savoullas v. Loucas (1979)1 C.L.R. 336^. Δράκος & Σια ν. Αργυρίδη (1989)1 Α.Α.Δ. (Ε) 162. Πολύ αυστηρότερο είναι τo κριτήριο για την επανάκληση μάρτυρα μετά το κλείσιμο της υπόθεσης του ενάγοντα, όπως υπογραμμίζεται στην Τhe Electricity Authority of Cyprus v. Kipparis, 24 C.L.R. 126.

Εξέταση της απόφασης του πρωτοδίκου Δικαστηρίου αποκαλύπτει μεγάλη σπουδή στην αντιμετώπιση όλων των επιδίκων θεμάτων. Συνοψίζεται περιεκτικά η ουσία της μαρτυρίας του καθενός των μαρτύρων που κατέθεσαν τόσο για τη μια όσο και για την άλλη πλευρά. Αντιφάσεις στις οποίες υπέπεσαν μάρτυρες και όλως ιδιαίτερα η εφεσίβλητη επισημαίνονται και σταθμίζονται στο πλαίσιο της εκτίμησης της αξιοπιστίας τους. Όλως ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην αξιολόγηση της μαρτυρίας της εφεσίβλητης και του πραγματογνώμονα Καραμοντάνη σε βαθμό που εύλογα να μπορεί να λεχθεί ότι η θεώρηση της μαρτυρίας τους υπήρξε εξονυχιστική. Τα ευρήματα του πρωτοδίκου Δικαστηρίου θεμελιώνονται σε μαρτυρία η οποία, αντίθετα προς τη θέση των εφεσειόντων, παρείχε έρεισμα για τη διαπίστωσή τους. Υπήρχε το υπόβαθρο μαρτυρίας στο οποίο το Δικαστήριο θα μπορούσε να αχθεί στα ευρήματά του για τα αίτια της πυρκαγιάς και τη γενεσιουργό τους αιτία. Πέραν τούτου εγγενής υπήρξε καθόλη τη δίκη η αδυναμία των θέσεων των εφεσειόντων, οι οποίοι περιορίστηκαν στην πιθανολόγηση των αιτίων της πυρκαγιάς ενώ υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις γι' αυτά. Η πραγματική μαρτυρία (real evidence), αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο όρος αυτός σε σχέση με τα σημεία που άφησε η έκρηξη της πυρκαγιάς και η εξάπλωση της φωτιάς, έτειναν να υποστηρίξουν την εκδοχή της εφεσίβλητης σε δύο ουσιώδη σημεία. Πρώτο, ότι η πυρκαγιά άρχισε από την οροφή και δεύτερο, ότι τα σύρματα ήλθαν σε επαφή με τη στέγη (οπές). Ότι τα σύρματα είχαν περιζωθεί από την πυρκαγιά είναι αναμφισβήτητο γεγονός. Αποτέλεσμα υπήρξε η αποκοπή τους αφήνοντας ορατά σημεία για τα αίτια της πυρκαγιάς τα οποία ο υπάλληλος των εφεσειόντων εντόπισε και γνωστοποίησε στην εφεσίβλητη.