Μεταξύ -

- και -

1. Χαράλαμπου Αβραάμ από την Τσάδα,

2. Κυπριακής Δημοκρατίας

--------------------

Για τον εφεσείοντα: Δ. Χριστοδούλου για Μ. Κυπριανού

Για τους εφεσιβλήτους: Στ. Χούρη, Δικηγόρος της Δημοκρατίας

-------------------

------------------

Είναι παραδεκτό ότι ο εφεσείων υπέστη, συνεπεία του δυστυχήματος, εγκεφαλική διάσειση και ανέπτυξε μετατραυματικό σύνδρομο. Υπάρχει όμως μεγάλο χάσμα στην εκτίμηση των επιπτώσεων. Είναι η υπόθεση του εφεσείοντα πως ο τραυματισμός του είχε τόσο σοβαρά επακόλουθα που δεν εργάστηκε από τότε ούτε μπορεί να αναζητήσει οποιαδήποτε απασχόληση πια. Από ιατρικής πλευράς την υπόθεση υποστήριξε, κυρίως, ο ειδικός ψυχίατρος Κώστας Κυριακίδης (Μ.Ε.4). Τον είχε εξετάσει στις 2/10/97 και εξέδωσε το πιστοποιητικό, τεκμ. 4, στις 6/10/97. Σύμφωνα με το πιστοποιητικό αυτό, ο εφεσείων "πάσχει από σοβαρό Μεταδιασειστικό Σύνδρομο, το οποίο τον καθιστά ανίκανο για εργασία". Ο γιατρός περαιτέρω αποκλείει οποιαδήποτε πιθανότητα για μελλοντική βελτίωση.

Την ίδια ουσιαστικά γνώμη είχε και ο γιατρός Χρ. Φωτίου (Μ.Ε.2), που επίσης κάλεσε ο εφεσείων. Στο δεύτερο πιστοποιητικό του, που εξέδωσε τον Απρίλιο του 1998, ο Δρ. Φωτίου, που είναι ορθοπεδικός χειρούργος-τραυματιολόγος, ανέφερε πως η κατάσταση του εφεσείοντα κυριαρχείται "από το μεταδιασειστικό σύνδρομο, ψυχολογικές διαταραχές και ελαφρά διανοητική καθυστέρηση". Ο Δρ. Φωτίου είχε εξετάσει τον εφεσείοντα από την αρχή, λίγες μέρες μετά το δυστύχημα. Περιγράφει δε τα τραύματα σε έκθεση του ημερ. 1/11/92 (τεκμ. 1). Οι λεπτομέρειες είναι κατά βάση οι ίδιες. Και συνάδουν με την περιγραφή των τραυμάτων από τον γιατρό Φ. Κωνσταντινίδη, ορθοπεδικό του νοσοκομείου Πάφου. Η έκθεση του κατατέθηκε εκ συμφώνου ως μαρτυρία (τεκμ. 3). Παρενθετικά, ο εφεσείων νοσηλεύθηκε στο νοσοκομείο αυτό για 5 μέρες. Όταν απολύθηκε, του χορηγήθηκε αναρρωτική άδεια για ένα μήνα.

Από τα παραπάνω δύο πιστοποιητικά προκύπτει ότι ο εφεσείων έπαθε κρανιοεγκεφαλική κάκωση και διάσειση. Είχε οίδημα της ινιακής χώρας, ζάλη και κεφαλαλγία. Επίσης άλγος του αυχένα, που, σύμφωνα με το τεκμ. 1, προκλήθηκε από σοβαρό διάστρεμμα του αυχένα. Και άλγος στην ποδοκνημική περιοχή, που προήλθε από κάκωση. Πρέπει εδώ να λεχθεί ότι είναι αμοιβαία αποδεκτό πως ο εφεσείων είχε παροδική απώλεια συνειδήσεως.

Ύστερα από κοινή ιατρική εξέταση από τον Ηλ. Νικολαΐδη με τους ψυχιάτρους Β. Χ"Βασίλη και Α. Αργυρίου εκδόθηκε το πιστοποιητικό τεκμ. 6, ημερ. 7/8/96. Σύμφωνα με το πιστοποιητικό αυτό, ο εφεσείων, το Μάΐο του 1992 ανέπτυξε συναισθηματική ψύχωση (3 χρόνια, δηλαδή, μετά το δυστύχημα) που όμως δεν μπορούσε να συσχετισθεί με το ατύχημα. Φαίνεται πως έπαιξε ρόλο στις αντιδράσεις του εφεσείοντα η εμπειρία του πατέρα του (που νοσηλεύθηκε από το γιατρό Νικολαΐδη για την ίδια διαταραχή), ο οποίος εξασφάλισε κυβερνητικό επίδομα αναπηρίας ως "παθών του πολέμου".

Το παρακάτω απόσπασμα από το τεκμ. 6 καθρεφτίζει την πορεία του εφεσείοντα, όπως επεξηγήθηκε αναλυτικά στην ένορκη μαρτυρία του γιατρού Νικολαΐδη, καθώς και το ανυπόστατο των αιτιάσεων του:

Το πρώτο παράπονο είναι ότι το πρωτόδικο δικαστήριο παραγνώρισε τη μαρτυρία του εφεσείοντα, τα κύρια σημεία της οποίας έχουμε αναφέρει. Με αποτέλεσμα να καταλήξει σε λανθασμένο συμπέρασμα αναφορικά με τη σοβαρότητα της σωματικής βλάβης και κατ' επέκταση αναφορικά με το ύψος των γενικών αποζημιώσεων. Ο δικηγόρος του εφεσείοντα υιοθέτησε το περίγραμμα που κατέθεσε και προέβη σε σύντομες προφορικές παρατηρήσεις επί των ίδιων θεμάτων. Στο περίγραμμα ανέφερε ότι η μαρτυρία του εφεσείοντα για τη σημερινή του κατάσταση δεν αμφισβητήθηκε. Γιαυτό και είναι ανυπόστατο το συμπέρασμα του πρωτόδικου διακστηρίου ότι συμπτώματα για τα οποία μίλησε ο ενάγων "δεν οφείλονται στις συνέπειες του τροχαίου ατυχήματος", καθώς επίσης και το περαιτέρω εύρημα ότι "ο ενάγων δημιούργησε όλη αυτή την ιστορία του από τον τραυματισμό του και μετά με αποκλειστικό σκοπό να αποκομίσει κέρδος από το ατύχημα....."

Και από ένα φευγαλέο βλέμμα στην αντεξέταση του εφεσείοντα φαίνεται πως ήταν υπό συνεχή αμφισβήτηση η γνησιότητα της απαίτησης του. Το δικαστήριο σημείωσε ότι τα προβλήματα του δεν είχαν σχέση με το ατύχημα. Πέραν τούτου, υπήρχε η μαρτυρία Νικολαΐδη και τα πιστοποιητικά των 3 ψυχιάτρων (τεκμ. 6 και 7). Οι αιτιάσεις του εφεσείοντα στο σημείο αυτό είναι παντελώς αβάσιμες. Άλλωστε δεν ακούσαμε κατά ποίο τρόπο ήταν λανθασμένη η προσέγγιση του πρωτόδικου δικαστηρίου. Η απόφαση είναι αρκετά αναλυτική αναφορικά με όλες τις μαρτυρίες και περιέχει τα αιτιολογικά ερείσματα που επέβαλλαν την απόρριψη της μαρτυρίας του εφεσείοντα.

Δε θα ήταν άσχετο να παραθέσουμε εδώ και τη μαρτυρία Νικολαΐδη, που έγινε δεκτή, στην οποία επέσυρε την προσοχή μας η κα Χούρη:

Ο εφεσείων περαιτέρω ισχυρίζεται ότι λανθασμένα η δικαστής παραγνώρισε ότι ιατροσυμβούλιο, στο οποίο μετείχε ο Δρ. Νικολαΐδης, έκρινε πως ήταν ανίκανος για εργασία. Θα διευκρινίσουμε εδώ ότι στη μαρτυρία του ο ενάγων, όπως σημειώνεται στην απόφαση, αναφέρει ότι ιατροσυμβούλιο που τον εξέτασε "τον κήρυξε ανίκανο και σήμερα ζει με επίδομα αναπηρίας που δίνει η κυβέρνηση". ΄Οντως, σύμφωνα με την αναντίλεκτη μαρτυρία, υπάλληλος της Επαρχιακής Διοίκησης Πάφου, ανέφερε ότι χορηγήθηκε στον εφεσείοντα κατόπιν αιτήματος του τέτοια σύνταξη αφού υπολογίστηκε από 10/4/93-10/4/94 ποσοστό 85% και από 1/5/94 πλήρης σύνταξη (για 100% ανικανότητα) κατόπιν έκθεσης, σύμφωνα με τον μάρτυρα, "του ιατροσυμβουλίου των Κοινωνικών Ασφαλίσεων". Υπογραμμίζεται εδώ ότι η έκθεση που κατατέθηκε προς αναγνώριση δεν έγινε τελικά τεκμήριο με την κατάλληλη μαρτυρία.

Το Δικαστήριο τελικά δεν απέδωσε ιδιαίτερη σημασία για τους λόγους που εξηγεί. Επειδή ακριβώς δεν έγινε προσπάθεια για να γίνει δεκτό το πιστοποιητικό ως μαρτυρία "δεν είναι δυνατό να διαγνωσθεί ο λόγος για τον οποίο ο ενάγων κρίθηκε ανίκανος". Θα λέγαμε πως η δικαστής δεν είχε επιλογή για διαφορετικό χειρισμό. Ήταν υποχρέωση του εφεσείοντα να προσάξει οποιαδήποτε κανονική μαρτυρία και να συνδέσει το πιστοποιητικό με την υπόθεση του. Δεν υπάρχει τίποτε μεμπτό στην προσέγγιση αυτή του δικαστηρίου. Προτού εγκαταλείψουμε το σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί πως η εισήγηση ότι ο γιατρός Νικολαΐδης συμμετείχε στο εν λόγω ιατροσυμβούλιο δεν τεκμηριώθηκε. Ούτε καν ερωτήθηκε ο ίδιος κατά την αντεξέταση του.

Με τον τέταρτο - και τελευταίο - λόγο έφεσης προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι η πρωτόδικη απόφαση παραγνώρισε εντελώς τη μαρτυρία των γιατρών Χρ. Φωτίου και Κ. Κυριακίδη καθώς και το ιατρικό πιστοποιητικό (τεκμ. 3), που εξέδωσε ο Δρ. Φ. Κωνσταντινίδης. Αναφορικά με αυτό το τελευταίο, στην πρωτόδικη απόφαση ανευρίσκεται η πλήρης διάψευση του ισχυρισμού. Σε ένα σημείο της αναφέρεται ρητά: "Βρίσκω ότι κατά την πιο πάνω εξέταση διαπιστώνεται ό,τι και στο ιατρικό πιστοποιητικό του Δρ. Κωνσταντινίδη, τεκμ. 3". Πρόκειται για αναφορά στην εξέταση της 28/8/89 από τον Ηλ. Νικολαΐδη. Και παρακάτω στην απόφαση έχουμε σαφές εύρημα που αντικρούει τον ισχυρισμό:

Ο ισχυρισμός, επομένως, κρίνεται ανυπόστατος.

Όπως προκύπτει από το απόσπασμα στο οποίο αναφερθήκαμε και αφορά την αξιολόγηση της μαρτυρίας Κυριακίδη, πρέπει να πούμε πως εξειδικεύονται, ύστερα από μακρά ανάλυση και σύγκριση της μαρτυρίας των ψυχιάτρων, οι λόγοι απόρριψης της. Σε άλλο σημείο προστίθενται και άλλοι:

Δεν έχουμε ακούσει από πλευράς εφεσείοντα κατά ποίον τρόπο ήταν λανθασμένη η αντιμετώπιση της μαρτυρίας αυτής. Η αξιοπιστία των μαρτύρων κρίθηκε από την πρωτόδικη δικαστή μέσα στα όρια που έχει χαράξει η νομολογία. Δεν τεκμηριώθηκε οτιδήποτε που θα επέτρεπε, από αντικειμενική σκοπιά, οποιαδήποτε διορθωτική ενέργεια από δικής μας πλευράς.

Στο περίγραμμα του ο δικηγόρος του εφεσείοντα, όπως επεσήμανε η κα Χούρη, θέτει θέμα ύψους των αποζημιώσεων και πάνω στη βάση μόνο του πιστοποιητικού Κωνσταντινίδη χωρίς όμως να το θίγει με ιδιαίτερο λόγο έφεσης. Η επισήμανση είναι σωστή. Δεν είναι επιτρεπτή η εξέταση του λόγου αυτού. Θα μπορούσαμε όμως να πούμε πως η αποζημίωση υπήρξε εύλογη και δίκαιη. Περιέχει μάλιστα ένα στοιχείο γενναιοδωρίας.