Α. ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Οι εφεσίβλητοι είναι οι διαχειριστές της περιουσίας του αποθανόντα Ανδρέα Θεοδοσίου τέως από την Πόλη Χρυσοχούς (στο εξής "ο αποθανών"). Ο αποθανών έχασε τη ζωή του σε τροχαίο δυστύχημα που συνέβη το βράδυ της 25.9.92 στην προσπάθειά του να διασταυρώσει τον κύριο δρόμο Πόλης Χρυσοχούς - Λατσί. Αυτοκίνητο που οδηγούσε ο εφεσείων με κατεύθυνση από την Πόλη Χρυσοχούς προς το Λατσί κτύπησε τον αποθανόντα. Ο τελευταίος τραυματίστηκε σοβαρά και απέθανε στις 28.9.92.

Για τον θάνατο του αποθανόντα, οι εφεσίβλητοι κίνησαν αγωγή εναντίον του εφεσείοντα με την οποία απαιτούσαν αποζημιώσεις. Το Επαρχιακό Δικαστήριο Πάφου που εκδίκασε την υπόθεση, διαπίστωσε ότι το ατύχημα οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην αμέλεια του εφεσείοντα στον οποίο καταλόγισε ποσοστό ευθύνης 80% ενώ το υπόλοιπο 20% καταλογίστηκε στον αποθανόντα. Με βάση τον πιο πάνω καταμερισμό ευθύνης το Δικαστήριο επιδίκασε υπέρ των εφεσιβλήτων και εναντίον του εφεσείοντα αποζημιώσεις συνολικού ύψους £17696, τόκους και έξοδα.

Με την έφεση αυτή προσβάλλονται οι διαπιστώσεις του Δικαστηρίου αναφορικά με το θέμα της ευθύνης και τον καθορισμό των αποζημιώσεων.

Η εκδοχή του εφεσείοντα είναι ότι το δυστύχημα συνέβη στο ύψος των τουριστικών διαμερισμάτων Στρατή, που βρίσκονται στη δεξιά πλευρά του δρόμου σε σχέση με την κατεύθυνσή του και σε αραιοκατοικημένη περιοχή του χωριού Πολέμι όπου ο φωτισμός ήταν πενιχρός. Οδηγούσε το αυτοκίνητό του από την Πόλη Χρυσοχούς προς το Λατσί με τα φώτα στη χαμηλή στάση και με ταχύτητα 60-70 χ.α.ω. Στο σημείο που έγινε το δυστύχημα δεν υπήρχε όριο ταχύτητας. Από την αντίθετη κατεύθυνση ερχόταν αυτοκίνητο με φώτα στην ψηλή στάση. Μόλις συναντήθηκε το αυτοκίνητό που οδηγούσε με το άλλο που ερχόταν από απέναντι, είδε σε κοντινή απόσταση ένα πεζό με σκούρα ρούχα να διασταυρώνει το δρόμο από δεξιά προς τα αριστερά σε σχέση με την πορεία του. Για να αποφύγει τη σύγκρουση με τον πεζό πάτησε τα φρένα του αυτοκινήτου του. Η απόσταση που τους χώριζε ήταν τόσο μικρή που ήταν αδύνατο να αποφευχθεί η σύγκρουση. Ο πεζός ήδη βρισκόταν στη δική του πλευρά, σε απόσταση ενός με ενάμισυ μέτρου από το κέντρο του δρόμου. Προηγουμενως δεν διέκρινε οποιαδήποτε κίνηση ή ελιγμό του αυτοκινήτου που ερχόταν εξ αντιθέτου που θα μπορούσε να εκληφθεί ως προσπάθεια για αποτροπή δυστυχήματος.

Η μαρτυρία του εφεσείοντα κρίθηκε αναξιόπιστη επειδή, καθώς έχει διαπιστωθεί, αυτή συγκρούεται με την πραγματική μαρτυρία. Η αιτιολογία του συγκεκριμένου συμπεράσματος εντοπίζεται στην πιο κάτω περικοπή της απόφασης:

Την ώρα του δυστυχήματος δεν υπήρχαν αυτόπτες μάρτυρες. Οι πιο κάτω διαπιστώσεις του Δικαστηρίου αναφορικά με τις συνθήκες του δυστυχήματος στηρίζονται στη μαρτυρία του αστυνομικού εξεταστή της υπόθεσης και στη μαρτυρία εκτιμητή αυτοκινήτων με σπουδές στη μηχανολογία που περιλάμβαναν μαθήματα διερεύνησης δυστυχημάτων. Το Δικαστήριο απέδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στο σχέδιο της σκηνής του δυστυχήματος όπου εμφαίνονται τα επιτόπου ευρήματα του αστυνομικού εξεταστή της υπόθεσης.

Νομολογιακά έχει καθιερωθεί ότι το Εφετείο επεμβαίνει στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου μόνο όπου αυτά είναι εξ αντικειμένου ανυπόστατα. Βλ. Νεάρχου ν. Χαραλάμπους (1991) 1 ΑΑΔ 954, Πάφος Στόουν Εστέϊτς Λτδ κ.α. ν. Βαλαωρίτη κ.α., ΠΕ 9263, ημερ. 25.2.97, Αθανασίου ν. Κουνούνη, ΠΕ 9041, ημερ. 29.5.97.

Οι διαπιστώσεις του Δικαστηρίου αναφορικά με τις συνθήκες του ατυχήματος συνάδουν με τη μαρτυρία που κρίθηκε αξιόπιστη και υποστηρίζεται από το σχέδιο της σκηνής του δυστυχήματος. Στην Ευαγγέλου ν. Γιαννακού (1992) 1 ΑΑΔ (Β) 1243 εξηγήθηκε η χρησιμότητα και η αξία του σχεδίου σκηνής τροχαίου ατυχήματος για την ιχνηλάτιση των περιστατικών του ατυχήματος, την κρίση της αξιοπιστίας και έλεγχο της ακρίβειας της προφορικής μαρτυρίας αναφορικά με τις συνθήκες που περιβάλλουν το ατύχημα. Δεν διαπιστώνουμε ο,τιδήποτε το οποίο θα μπορούσε να δικαιολογήσει την επέμβαση μας στις διαπιστώσεις του Δικαστηρίου που αναφέρονται στα γεγονότα και περιστάσεις του ατυχήματος.

Με βάση τις πιο πάνω διαπιστώσεις αναφορικά με τις συνθήκες του ατυχήματος και ύστερα από εκτενή αναφορά στο θέμα της αμέλειας και των καθηκόντων εκείνων που χρησιμοποιούν το δρόμο έναντι αλλήλων, ο πρωτόδικος Δικαστής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο εφεσείων μπορούσε υπό τις περιστάσεις να είχε αντιληφθεί την κίνηση του αποθανόντα στο δρόμο από απόσταση όχι μικρότερη των 75 μ. που ήταν η εμβέλεια των φώτων του αυτοκινήτου που οδηγούσε στη χαμηλή στάση και έγκαιρα να λάβει τα αναγκαία μέτρα αποτροπής του δυστυχήματος.

Ανάλογο καθήκον προσοχής και παρατηρητικότητας κρίθηκε ότι είχε και ο αποθανών ο οποίος απρόσεκτα άρχισε να διασταυρώνει το δρόμο στον οποίο εκείνη την ώρα, εκινείτο προς τη δική του κατεύθυνση το αυτοκίνητο του εφεσείοντα.

Η καθοδήγηση που άντλησε το πρωτόδικο Δικαστήριο από τη νομολογία ως προς τις αρχές δικαίου οι οποίες γενικά προδιαγράφουν το καθήκον επιμέλειας εκείνων που χρησιμοποιούν το δρόμο είτε πρόκειται για πεζούς είτε για οδηγούς οχημάτων είναι σωστή. Ωστόσο το Δικαστήριο απέτυχε κατά την κρίση μας να προσδιορίσει σωστά το καθήκον επιμέλειας εφεσείοντα και αποθανόντα σε σχέση με τα γεγονότα της συγκεκριμένης υπόθεσης και ανάλογα να επιμερίσει στον καθένα το ποσοστό της δικής του ευθύνης.

Ο αποθανών όταν αποφάσισε να διασταυρώσει το δρόμο είχε τη δυνατότητα να αντιληφθεί από απόσταση 150 μ. την παρουσία του αυτοκινήτου του εφεσείοντα που ερχόταν με αναμμένα φώτα προς το μέρος του. Παρά το γεγονός ότι ο φωτισμός του δρόμου ήταν πενιχρός και τα σκούρα ρούχα που φορούσε καθιστούσαν την παρουσία του στο δρόμο δύσκολα αντιληπτή, άρχισε να διασταυρώνει το δρόμο προτού αρχίσει να τον καλύπτει η ακτίνα των φώτων του αυτοκινήτου του εφεσείοντα η οποία όπως έχει διαπιστωθεί ήταν 75 μ. Μέχρι να εισέλθει στην εμβέλεια των φώτων του αυτοκινήτου του εφεσείοντα πρέπει να είχε καλύψει κάποια απόσταση. Ενώ λοιπόν βρισκόταν σε κάποιο σημείο του δρόμου, δεν έχει και τόση σημασία ποιο ακριβώς ήταν αυτό το σημείο, άρχισε να καλύπτεται από την ακτίνα των φώτων του αυτοκινήτου του εφεσείοντα, ο οποίος προφανώς, δεν αντελήφθηκε έγκαιρα την παρουσία του, ενώ εκ των πραγμάτων, είχε αυτή τη δυνατότητα. Το μήκος των ιχνών τροχοπέδησης του αυτοκινήτου συνυπολογιζομένης και της απόστασης σκέψης του οδηγού αφότου έγινε αισθητός ο κίνδυνος καταδείχνουν ότι ο εφεσείων αντελήφθη την παρουσία του αποθανόντα στο δρόμο από απόσταση οπωσδήποτε μικρότερη των 75 μ. που ήταν η εμβέλεια των φώτων του αυτοκινήτου του στη χαμηλή στάση. Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και η αμέλεια του εφεσείοντα. Ως πρόσθετο στοιχείο αμέλειας του εφεσείοντα είναι και η παράλειψη του να χρησιμοποιήσει τα φώτα στη ψηλή στάση εφόσον σύμφωνα με τη διαπίστωση του Δικαστηρίου κατά τον κρίσιμο χρόνο δεν ερχόταν άλλο αυτοκίνητο εξ αντιθέτου κατευθύνσεως.

Για τα άλλα είδη που πωλούσε ο αποθανών στο περίπτερο η μαρτυρία δεν ήταν σαφής για να αποτελέσει το υπόβαθρο υπολογισμού κέρδους γι΄ αυτό παραγνωρίστηκε.

Στο πιο πάνω ετήσιο εισόδημα του αποθανόντα από τις πωλήσεις παγωτού προστέθηκαν και οι ετήσιες απολαβές που είχε από τη σύνταξη ανικανότητας. Κατά τον χρόνο που πέθανε, η σύνταξη που έπαιρνε ήταν £85,12 σ. μηνιαίως ενώ κατά τον χρόνο της ακρόασης της υπόθεσης το ποσό που θα έπαιρνε αν ζούσε ήταν £110 μηνιαίως. Ο πρωτόδικος Δικαστής υπολόγισε τον μέσο όρο που είναι £97,56 μηνιαίως ήτοι, £1170 ετησίως. Ετσι οι ετήσιες συνολικές απολαβές του αποθανόντα κατά τον χρόνο του θανάτου του υπολογίστηκαν στις £2910. Από το εν λόγω ποσό αφαιρέθηκαν £900 ποσό που αντιπροσωπεύει, καθώς υπολόγισε το Δικαστήριο, τα προσωπικά έξοδα και έξοδα συντήρησης του αποθανόντα. Το υπόλοιπο των £2010 υπολογίστηκε ότι αποτελούσε τις ετήσιες καθαρές απολαβές από την ημερομηνία του θανάτου μέχρι την ημερομηνία της ακρόασης της υπόθεσης. Από την ημερομηνία που άρχισε η ακρόαση η μηνιαία σύνταξη ανικανότητας υπολογίστηκε στις £110 μηνιαίως αντί του μέσου όρου των £97,56 μηνιαίως και έτσι το ετήσιο εισόδημα από την σύνταξη καθορίστηκε στις £1320 ετησίως. Στο εν λόγω ποσό προστέθηκε ποσό £1740, το κέρδος από τα παγωτά. Από το άθροισμα £3060 αφαιρέθηκαν £900 έξοδα συντήρησης κλπ του αποθανόντα και το καθαρό υπόλοιπο των £2160 καθορίστηκε ως το απωλεσθέν εισόδημα της συζύγου του αποθανόντα ως εξαρτώμενο πρόσωπο.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο αφού έλαβε υπόψη ότι ο αποθανών έχασε τη ζωή του όταν ήταν σε ηλικία 55 χρόνων, τους πιθανούς κινδύνους θανάτου από ασθένεια και την αύξηση του μέσου όρου ζωής των ανθρώπων ορθά καθόρισε τον πολλαπλασιαστή σε επτά χρόνια από την ημερομηνία του θανάτου. Στην Συμεών Καράλουκας ν. Νεόφυτος Πάρπα, ΠΕ 9853, ημερ. 30.4.98 εξηγούνται τα κριτήρια επιλογής του κατάλληλου πολλαπλασιαστή και η έκταση της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου για την επιλογή του συγκεκριμένου αριθμού ο οποίος ανάλογα με την περίπτωση θα αποτελέσει τον πολλαπλασιαστή για τον προσδιορισμό της απώλειας των μελλοντικών απολαβών.

Θα εξετάσουμε στη συνέχεια την ορθότητα της απόφασης του πρωτόδικου Δικαστηρίου να επιδικάσει υπέρ της συζύγου του αποθανόντα, ως εξαρτωμένης του συζύγου της αποζημιώσεις για απώλεια εισοδήματος που πήγαζε από τη σύνταξη ανικανότητας του αποθανόντα συζύγου της.

Κατά την κρίση μας το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα επιδίκασε υπέρ της συζύγου του αποθανόντα αποζημιώσεις για την απώλεια της σύνταξης ανικανότητας εφόσον από του θανάτου του συζύγου της κατέστη δικαιούχος σύνταξης χηρείας. Στην προκείμενη περίπτωση δεν υπήρχαν άλλα εξαρτώμενα πρόσωπα και συνεπώς η σύνταξη ανικανότητας για κανένα λόγο δεν θα έπρεπε να είχε θεωρηθεί ως απώλεια εισοδήματος και να υπολογισθεί για σκοπούς προσδιορισμού των αποζημιώσεων.

Κατόπιν των ανωτέρω η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται ως εσφαλμένη τόσο πάνω στο θέμα του επιμερισμού της ευθύνης μεταξύ του εφεσείοντα και αποθανόντα όσο και πάνω στο θέμα του καθορισμού των αποζημιώσεων. Αναφορικά με το πρώτο θέμα, αυτό του επιμερισμού της ευθύνης, καταλογίζουμε στον εφεσείοντα ποσοστό ευθύνης 60% και στον αποθανόντα 40%.

Το συνολικό ποσό των αποζημιώσεων που έχουν επιδικασθεί πρωτόδικα ανέρχεται, όπως έχει λεχθεί, στις £17696. Σ΄ αυτό περιλαμβάνεται ποσό £8490 που αντιπροσωπεύει την καθαρή απώλεια εισοδήματος από τη σύνταξη ανικανότητας για τα επτά χρόνια που έχουν υπολογισθεί ως πολλαπλασιαστής από τον χρόνο του θανάτου του αποθανόντα. Αυτό το ποσό πρέπει να αφαιρεθεί και το υπόλοιπο που είναι £9206 πρέπει να μειωθεί κατά 20% ήτοι £1841. Το υπόλοιπο που παραμένει είναι £7365 για το οποίο εκδίδουμε απόφαση υπέρ των εφεσιβλήτων και εναντίον του εφεσείοντα. Η πρωτόδικη απόφαση καθόσον αφορά την επιδίκαση τόκου ισχύει ανάλογα.

Το μέρος της πρωτόδικης απόφασης που αφορά το ύψος των γενικών και ειδικών αποζημιώσεων παραμερίζεται και αντικαθίσταται με το ποσό των £7365.

Δ.

Δ.

Δ.

ΑΦ.