|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2016:D319
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 1517/2013)
30 Ιουνίου, 2016
[Π. ΠΑΝΑΓΗ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 9, 28, 29, 35 ΚΑΙ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΧΡΙΣΤΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ, ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΗΔΕΜΟΝΑ ΑΥΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΗ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ,
Aιτητής,
-ΚΑΙ-
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΕΣΩ
Καθ' ων η αίτηση.
----------------------
Ξένια Ευγενίου (κα) για Ανδρέας Σ. Αγγελίδης ΔΕΠΕ, για τον Αιτητή.
Μάριος Στυλιανού, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους Καθ΄ ων η αίτηση.
----------------------
A Π Ο Φ Α Σ Η
Π. ΠΑΝΑΓΗ, Δ.:- O αιτητής προσβάλλει την απόφαση της Διευθύντριας Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, η οποία του κοινοποιήθηκε με επιστολή ημερομηνίας 29.3.2013, με την οποία αποφάσισε, κατόπιν επανεξέτασης, ότι ο αιτητής δεν ήταν πλέον δικαιούχος παροχής αναπηρικού επιδόματος που του καταβαλλόταν για κάλυψη αναγκών θεραπείας του από τον Γενάρη του 2002.
Ο αιτητής είναι 15 ετών και φοιτά στην Α´ τάξη του Λυκείου, διαμένει μαζί με τους γονείς και τα δυο του αδέλφια στην Δρομολαξιά. Ο πατέρας του διατηρεί σουβλατζίδικο και η μητέρα του είναι οικοκυρά. Βάσει ιατρικών βεβαιώσεων, ο αιτητής παρουσιάζει ανισοσκελία του αριστερού κάτω άκρου, συγγενή έλλειψη περόνης και έλλειψη δυο δακτύλων στο ίδιο άκρο. Εγκρίθηκε τον Ιανουάριο 2002, σε ηλικία 4 ετών, ως ανήλικο ανάπηρο άτομο βάσει του άρθρου 2 του περί Δημόσιου Βοηθήματος Νόμου, Ν.8/1991, και τον Ιούλιο του 2006 εγκρίθηκε η συνέχιση του αναπηρικού επιδόματος, βάσει ιατρικού ιστορικού και βεβαιώσεων. Εν τω μεταξύ, το 2008 ο αιτητής έλαβε οικονομική βοήθεια από το «Ραδιομαραθώνιο για Παιδιά με Ειδικές Ανάγκες» για μετάβαση του για ιατρικούς λόγους στην Αμερική, όπου υποβλήθηκε σε χειρουργικές επεμβάσεις. Στις 21.2.2012 πραγματοποιήθηκε νέα συνεργασία με τον ανήλικο στην παρουσία του πατέρα του με σκοπό των επαναξιολόγηση των αναπηρικών δικαιωμάτων του και αφού λήφθηκαν υπόψη πληροφορίες από τους γονείς σχετικά με τις επιτυχείς επεμβάσεις που μείωσαν την ανισοσκέλια του αιτητή, η αρμόδια Λειτουργός Ευημερίας εισηγήθηκε την διακοπή του αναπηρικού επιδόματος με το ακόλουθο σκεπτικό:
«. Εκ γενετής παρουσιάζει έλλειψη περόνης και ανισοσκελία στο αριστερό κάτω άκρος. Στο παρελθόν η διαφορά ήταν τουλάχιστον 10cm και ύστερα από χειρουργική επέμβαση που δέχθηκε στην Αγγλία η διαφορά μειώθηκε. Προηγουμένως χρησιμοποιούσε ειδικά παπούτσια και τώρα χρησιμοποιεί μόνο ειδικούς πατούς.
Σύμφωνα με την ιατρική βεβαίωση η παραμόρφωση είναι μόνιμη και δεν αναμένεται βελτίωση. Δυσκολεύεται στο περπάτημα μπορεί να χρειάζεται να είναι πιο προσεκτικός και να ξεκουράζεται όμως και κινείται μόνος του χωρίς να χρειάζεται υποστηρικτικό σίδερο ή τη βοήθεια τρίτου ατόμου.»
Με επιστολή ημερομηνίας 23.3.2012 ενημερώθηκαν οι γονείς του αιτητή για την απόφαση διακοπής του δημοσίου βοηθήματος, οι οποίοι στις 2.4.2012 υπέβαλαν γραπτή ένσταση, εκφράζοντας την επιθυμία να αξιολογηθεί ο αιτητής από τη Συμβουλευτική Πολυθεματική Ομάδα. Ο αιτητής αξιολογήθηκε από τη Συμβουλευτική Πολυθεματική Ομάδα την 1.2.2013 η οποία διαπίστωσε, μεταξύ άλλων, ότι «χειρουργήθηκε και η κατάσταση του βελτιώθηκε σημαντικά χωρίς βοήθεια από τρίτο άτομο. Η λειτουργικότητα δεν επηρεάζεται ουσιωδώς». Αποφάσισε, η Συμβουλευτική Πολυθεματική Ομάδα, ότι ο αιτητής δεν πληροί σωρευτικά τα κριτήρια του όρου «ανάπηρος» όπως αυτός ερμηνεύεται στο άρθρο 2 των περί Δημοσίων Βοηθημάτων και Υπηρεσιών Νόμων 2006 και 2012. Η Διευθύντρια συμφώνησε με την εισήγηση της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας και ενημέρωσε σχετικά, με επιστολή ημερομηνίας 27.2.2013, την Προϊσταμένη του Γραφείου Κοινωνικών Υπηρεσιών Καμάρων. Η απόφαση κοινοποιήθηκε και στον αιτητή με επιστολή ημερομηνίας 29.3.2013, η οποία περιείχε την ακόλουθη αιτιολογία:
«Η Διευθύντρια Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας με βάση τους Περί Δημοσίων Βοηθημάτων και Υπηρεσιών Κανονισμούς του 2006, αφού έλαβε υπόψη της την έκθεση της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας η οποία τον αξιολόγησε, αποφάσισε ότι η περίπτωση του δεν εμπίπτει στον όρο ανάπηρος, όπως αυτός αναφέρεται στο Άρθρο 2 του Περί Δημοσίων Βοηθημάτων και Υπηρεσιών Νόμου 2006 και 2012 και ως εκ τούτου δεν είναι δικαιούχος του αναπηρικού επιδόματος.»
Θα εξετάσω κατά προτεραιότητα τους λόγους ακύρωσης που προβλήθηκαν αναφορικά με την πάσχουσα σύνθεση της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας. Η Δρ. Αγαθή Βαλανίδου (εκπρόσωπος Διευθυντή Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας) απουσίαζε από τη συνεδρία χωρίς να καταγράφεται ο λόγος απουσίας της. Σύμφωνα δε με το Παράρτημα 1 στην αγόρευση των καθ΄ ων η αίτηση δεν αποστάληκε πρόσκληση σε αυτήν. Οι καθ' ων η αίτηση θεωρούν ότι η σύνθεση της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας ήταν νόμιμη αφού ήταν σύμφωνη με τον Κανονισμό 2 των περί Δημοσίων Βοηθημάτων και Υπηρεσιών (Σύσταση Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας) Κανονισμών του 2006 (Κ.Δ.Π. 319/2006), ο οποίος ορίζει τα μέλη που συγκροτούν τη Συμβουλευτική Πολυθεματική Ομάδα και με τον Κανονισμό 5, ο οποίος προνοεί ότι τέσσερα από τα μέλη περιλαμβανομένου πάντοτε του ειδικού, όπως αναφέρεται στον Κανονισμό 2(δ), αποτελούν απαρτία.
Ο Κανονισμός 2 των εν λόγω Κανονισμών προνοεί τα εξής:
«2. Η Συμβουλευτική Πολυθεματική Ομάδα που αναφέρεται στο άρθρο 3(13) του Νόμου απαρτίζεται από -
(α) έναν εκπρόσωπο του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ο οποίος θα προεδρεύει των συνεδριάσεών της
(β) τον Προϊστάμενο Δημόσιων Βοηθημάτων, Ηλικιωμένων και Αναπήρων ή εκπρόσωπό του
(γ) το Λειτουργό Ευημερίας ο οποίος έχει την ευθύνη εξέτασης του αιτήματος που εξετάζει η Συμβουλευτική Πολυθεματική Ομάδα
(δ) ένα ή περισσότερους από τους ακόλουθους που θα θεωρούνται ως ειδικοί, ανάλογα με τη φύση του προβλήματος υγείας που εξετάζεται, όπως ήθελε αποφασίσει ο Διευθυντής:
(i) ο Διευθυντής των Ιατρικών Υπηρεσιών ή εκπρόσωπός του
(ii) ο Διευθυντής Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας ή εκπρόσωπός του
(iii) ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού ή εκπρόσωπός του και
(ε) έναν εκπρόσωπο της Κυπριακής Συνομοσπονδίας Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ).»
Σύμφωνα με το Παράρτημα 6 στην ένσταση, πρακτικό της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας ημερομηνίας 1.2.2013, τα επτά παρόντα μέλη ήταν (α) η κα Μάλβω Κολέττα - Εκπρόσωπος Γενικού Διευθυντή Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (η οποία προέδρευε της επιτροπής), (β) ο κ. Ευτύχιος Χατζηχριστοδούλου - Προϊστάμενος Τομέα Δημοσίων Βοηθημάτων και Αναπήρων, (γ) η Δρ. Παναγιώτα Κ. Παπαδοπούλου - Εκπρόσωπος Διευθυντή Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας (ειδικός σύμφωνα με τον Κανονισμό 2(δ)), (δ) η κα Μαρίλια Παντζιαρή - Εκπρόσωπος Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, (ε) κ. Σωτήρης Ξιούρος - Εκπρόσωπος Κυπριακής Συνομοσπονδίας Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ), (στ) κα Θεοφάνους Οριάνα - η Λειτουργός Ευημερίας η οποία είχε την ευθύνη εξέτασης του αιτήματος που εξεταζόταν από τη Συμβουλευτική Πολυθεματική Ομάδα. Στην σύνθεση της υπήρχαν δυο από τους ειδικούς (Κανονισμός 2(δ)(i) και (iii)), ανάλογα με τη φύση του προβλήματος υγείας του αιτητή. Προφανώς η κλήση και τρίτου ειδικού (Α. Βαλανίδου) δεν θεωρήθηκε απαραίτητη και η απουσία της δεν καθιστά την σύνθεση παράνομη, αφού υπήρχε απαρτία και κλήθηκαν στη συνεδρία της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας όλα τα αναγκαία μέλη που την απαρτίζουν.
Ο αιτητής ισχυρίζεται επίσης ότι οι υπογραφές των μελών στο τέλος του πρακτικού της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας δεν συνάδουν με τις υπογραφές που φαίνονται στο τέλος της 1ης σελίδας, στο Μέρος Β. Το βάρος απόδειξης ενός τέτοιου ισχυρισμού ασφαλώς βαρύνει τον αιτητή, ο οποίος θα έπρεπε να προσκομίσει την κατάλληλη μαρτυρία να το αποδείξει. Εξετάζοντας πάντως προσεκτικά το πρακτικό δεν εντοπίζεται οποιαδήποτε παρατυπία. Οι όποιες διαφορές ενδεχομένως οφείλονται στο γεγονός ότι στο τέλος κάθε σελίδας μπαίνουν οι μονογραφές των μελών, ενώ στο τέλος του πρακτικού οι υπογραφές τους.
Στρέφω την προσοχή μου στους ουσιαστικούς λόγους ακύρωσης. Ο αιτητής θεωρεί ότι η απόφαση πάσχει λόγω έλλειψης δέουσας έρευνας και αιτιολογίας και ότι παραβιάζει την αρχή της καλής πίστης. Η εκ γενετής ανωμαλία του παρά την επέμβαση των Αμερικανών ιατρών που μείωσαν την ανισοσκέλεια, εξακολουθεί να παραμένει (πρόβλημα περόνης και έλλειψη δυο δακτύλων) και επηρεάζει ουσιωδώς την καθημερινότητα του. Δεν διεξήχθη οποιαδήποτε έρευνα από την Διευθύντρια σχετικά με το γεγονός που καταγράφεται στην έκθεση της λειτουργού, ότι ο αιτητής αντιμετωπίζει δυσκολίες στο περπάτημα και χρειάζεται προσοχή και ξεκούραση. Επίσης δεν αξιολογήθηκε το ιατρικό πόρισμα, σύμφωνα με το οποίο η παραμόρφωση/ανωμαλία είναι μόνιμη, παρά μόνο ο αιτητής «τιμωρήθηκε» γιατί η ανωμαλία έχει απλώς μειωθεί. Περαιτέρω, εφόσον επρόκειτο για ένα κεκτημένο δικαίωμα που ο αιτητής απολάμβανε για 10 και πλέον χρόνια, η ελλιπής έκθεση της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας, η οποία απλά διαπίστωνε ότι ο αιτητής δεν υπάγεται στο ορισμό του ανάπηρου κατά το άρθρο 2 του Νόμου, δεν ήταν αρκετή για την κατάργηση του. Η επίδικη απόφαση συγκρούεται, κατά τους ισχυρισμούς του αιτητή και με εσωτερικές υποδείξεις της λειτουργού των καθ' ων η αίτηση και στηρίχθηκε σε πεπλανημένη ερμηνεία του άρθρου 2 του Νόμου. Πρόσθετα, γίνεται εισήγηση για παράβαση, εκ μέρους των καθ΄ ων η αίτηση, του Άρθρου 9 του Συντάγματος για το δικαίωμα για αξιοπρεπή τρόπο διαβίωσης και του Άρθρου 28, που προβλέπει την αρχή της ισότητας, καθώς και των σχετικών διεθνών συμβάσεων υπέρ αναπήρων προσώπων, χωρίς όμως να εξειδικεύονται επαρκώς τα νομικά σημεία στην αίτηση ακυρώσεως. Συνεπώς, μπορεί να λεχθεί από τώρα ότι δεν μπορούν να εξεταστούν.
Οι καθ' ων η αίτηση παραπέμπουν στα στοιχεία του φακέλου και ιδιαίτερα στο πρακτικό ενέργειας ημερομηνίας 21.2.2012 και στο πρακτικό της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας, ημερομηνίας 14.8.2012 (Παραρτήματα 3 και 6 αντίστοιχα), υποστηρίζοντας ότι έχει δοθεί πλήρης και νόμιμη αιτιολογία. Προβάλλουν, επίσης, ότι πραγματοποιήθηκαν κατ' οίκον επισκέψεις και διαπιστώθηκε η βελτίωση της υγείας του αιτητή σε τέτοιο βαθμό που πλέον μπορεί να αυτοεξυπηρετείται και δεν μειώνεται ουσιωδώς η λειτουργικότητα του, ώστε να εμπίπτει στον ορισμό του «ανάπηρου» προσώπου. Επιχειρηματολογώντας, εισηγούνται ακόμη, ότι το δικαίωμα σε αναπηρικό επίδομα δεν είναι κεκτημένο και όταν οι συνθήκες υγείας του λήπτη βελτιώνεται, επαναξιολογείται. Στην προκειμένη περίπτωση δεν δικαιολογείτο πλέον η χορήγηση του.
Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Νόμου, «ανάπηρος» για σκοπούς λήψης δημόσιου βοηθήματος σημαίνει:
«. άτομο το οποίο εκ γενετής ή λόγω γεγονότος που του συνέβηκε πριν συμπληρώσει το 65ο έτος της ηλικίας του, παρουσιάζει οποιασδήποτε μορφής ανεπάρκεια ή μειονεξία, η οποία προκαλεί μόνιμο ή απροσδιόριστης διάρκειας σωματικό, διανοητικό ή ψυχικό περιορισμό σ΄ αυτό και η οποία, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό και άλλα προσωπικά στοιχεία του εν λόγω ατόμου, μειώνει ουσιωδώς ή αποκλείει τη δυνατότητα εκτέλεσης μιας ή περισσοτέρων δραστηριοτήτων ή λειτουργιών που θεωρούνται ως φυσιολογικές και ουσιώδεις για την ποιότητα ζωής κάθε ατόμου της ίδιας ηλικίας που δεν παρουσιάζει τέτοια ανεπάρκεια ή μειονεξία.»
Ο αιτητής λάμβανε επίδομα ως ανάπηρος από την ηλικία των τεσσάρων ετών, λόγω των εκ γενετής μειονεξιών του, ενώ η επίδικη απόφαση διακοπής του επιδόματος λήφθηκε όταν ο αιτητής ήταν 15χρονος έφηβος. Η εκτίμηση των φυσιολογικών λειτουργιών/δραστηριοτήτων του αιτητή και ο βαθμός επηρεασμού τους θα έπρεπε, ασφαλώς, να εκτιμηθούν συγκριτικά με τις ουσιώδεις αντίστοιχες για την ποιότητα ζωής εφήβων της ίδιας με αυτόν ηλικίας. Ορθά υποστηρίζει ο αιτητής ότι οι συνομήλικοι του έχουν την δυνατότητα να τρέχουν, να περπατούν και να γυμνάζονται χωρίς να πρέπει να ξεκουράζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Αντιθέτως, όπως είναι κοινώς αποδεκτό, παρά τη βελτίωση της κατάστασης του αιτητή λόγω χειρουργικών επεμβάσεων, η ανισοσκέλεια εξακολουθεί να υφίσταται, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιεί ειδικούς πάτους παπουτσιών. Επίσης, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις της Λειτουργού Ευημερίας των καθ΄ ων η αίτηση, ο αιτητής χρειάζεται να είναι προσεκτικός ακόμα και στη στοιχειώδη λειτουργία της βάδισης και να ξεκουράζεται.
Οι εν λόγω παρατηρήσεις επιβεβαιώνονται από την πιο πρόσφατη Ιατρική Βεβαίωση, ημερομηνίας 21.2.2012, ορθοπεδικού χειρούργου (Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας) ο οποίος διέγνωσε «παραμόρφωση αριστερού κάτω άκρου λόγω γενετικού προβλήματος, μόνιμη παραμόρφωση αριστερού κάτω άκρου. Δεν αναμένεται βελτίωση, δυσκολία στο περπάτημα.»
Θεωρώ ότι η κατάσταση του αιτητή θα έπρεπε να αξιολογηθεί σε αυτό το πλαίσιο και με αναφορά στις ιατρικές βεβαιώσεις για τη μονιμότητα της παραμόρφωσης, λαμβάνοντας υπόψη και τις ανάγκες ενός 15χρoνου. Η απόφαση διακοπής του επιδόματος μετά από τόσα χρόνια έπρεπε να έχει ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία. Ούτε η σημαντική βελτίωση και το γεγονός ότι ο αιτητής περπατά χωρίς βοήθεια τρίτου ατόμου (αξιολόγηση της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας), ούτε οι παρατηρήσεις της λειτουργού (βλ. έντυπο παραπομπής στην Συμβουλευτική Πολυθεματική Ομάδα Κ.287, στο Τεκμήριο Ι) είναι τέτοιες που να ικανοποιούν ως προς το συμπέρασμα ότι η λειτουργικότητα του αιτητή δεν επηρεάζεται ουσιωδώς. Συνεπώς, θεωρώ ότι δεν δόθηκε η δέουσα αιτιολογία σε συνάρτηση με τα συστατικά στοιχεία του όρου «ανάπηρος» κατά το άρθρο 2 και τους ειδικούς ή ιατρικούς λόγους για τους οποίους ο αιτητής δεν ενέπιπτε πλέον στον ορισμό, ενώ υπήρξε δικαιούχος για πολλά έτη. (Βλ. Άντρη Κυριάκου ν. Δημοκρατίας, Υπόθεση αρ. 1906/12, ημερομηνίας 2.9.2014, ECLI:CY:AD:2014:D629, Ανδρέας Χρίστου κ.α. ν. Δημοκρατίας, Υπόθεση αρ. 346/2011, ημερομηνίας 4.10.2012 και Χρίστος Συμεωνίδης ν. Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπόθεση αρ. 1905/12, ημερομηνίας 8.4.2015). Η απόφαση δε της Συμβουλευτικής Πολυθεματικής Ομάδας είναι εντελώς απογυμνωμένη από τα πιο πάνω στοιχεία και δεν είναι πλήρης, απλώς «αναπαραγάγει» τον ορισμό του Νόμου και διαπιστώνει βελτίωση χωρίς να γίνεται επαρκής συσχετισμός με την περίπτωση του αιτητή. Ούτε φαίνεται στην απόφαση πώς διεξήγαγε την έρευνα της και σε ποιες εξετάσεις προέβη.
Για όλους τους πιο πάνω λόγους, η προσφυγή επιτυγχάνει. Η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται, με €1.300 έξοδα, πλέον ΦΠΑ υπέρ του αιτητή και εναντίον των καθ΄ ων η αίτηση.
Π. ΠΑΝΑΓΗ, Δ.
/ΣΓεωργίου