|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2014:D638
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υποθ. Αρ.1188 /2009)
4 Σεπτεμβρίου, 2014
[ΠΑΜΠΑΛΛΗΣ, Δικαστής]
1. ΕΛΛΗ Δ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, διαχειρίστρια της περιουσίας του Γεώργιου Μ.Νικολαϊδη, τέως από τη Λάρνακα
2. Μιράντα Ν. Τάνου
3. Μύρων Μιχαήλ Νικολάτος
Αιτητές,
- και -
1. ΑΡΧΗΣ ΛΙΜΕΝΩΝ ΚΥΠΡΟΥ
2. ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, δια του Γενικού Εισαγγελέα
Καθ΄ων η αίτηση
-----------------------
Α.Μαρκίδης και Π.Παναγιώτου, για τους αιτητές
Α.Κουντουρή, (κα.), για Τ.Παπαδόπουλου και Συνεργάτες ΔΕΠΕ, για τους καθ΄ων η αίτηση 1.
Μ.Σπηλιωτοπούλου (κα.), δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους καθ΄ων η αίτηση 2.
---------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΑΜΠΑΛΛΗΣ, Δ.: Στο πλαίσιο της απόφασης της Κυπριακής Δημοκρατίας (καθ΄ων η αίτηση 2) για τη δημιουργία λιμανιού στη Λάρνακα, απαλλοτριώθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 1969, το τεμάχιο υπ΄αριθμ.420, Φ.Σχ.XLI/49.4 III, τμήμα D, ενορία Χρυσοπολίτισσα, Λάρνακα, («το ακίνητο»), ιδιοκτησίας του Γεωργίου Μ.Νικολαϊδη, αποβιώσαντος.
Η αιτήτρια αρ.1 ως διαχειρίστρια της περιουσίας του αποβιώσαντος και οι αιτητές 2 και 3 ως κληρονόμοι του, επιδιώκουν την επιστροφή του εν λόγω ακινήτου σ΄αυτούς καθότι, όπως προβλήθηκε, το συγκεκριμένο ακίνητο δεν χρησιμοποιήθηκε, ούτε χρησιμοποιείται για το σκοπό που απαλλοτριώθηκε, ήτοι για την κατασκευή του λιμανιού της Λάρνακας.
Σε κάποιο στάδιο η Δημοκρατία μεταβίβασε την ιδιοκτησία του λιμανιού στην Αρχή Λιμένων Κύπρου (καθ΄ων η αίτηση 1) (ΚΔΠ168/78).
΄Ηταν η θέση των αιτητών ότι το λιμάνι της Λάρνακας κατασκευάστηκε σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου μακριά από το συγκεκριμένο ακίνητο. Τούτο βρίσκεται σε αχρησία, είναι περιφραγμένο και εντός αυτού υπάρχουν αντιπλημμυρικά έργα και συγκεκριμένα ένα αυλάκι, όπως επίσης υπάρχουν στο σημείο εκείνο φυτρωμένα χόρτα. Αυτό όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε από τον ευπαίδευτο συνήγορο των αιτητών δεν μπορεί με κανένα τρόπο να θεωρηθεί ότι ανταποκρίνεται προς την υποχρέωση της Δημοκρατίας να χρησιμοποιήσει το εν λόγω ακίνητο για σκοπούς κατασκευής του λιμανιού της Λάρνακας.
Από πλευράς καθ΄ων η αίτηση 1 προβλήθηκε αρχικώς προδικαστική ένσταση αναφορικά με την ύπαρξη εννόμου συμφέροντος από τους αιτητές 2 και 3. Δεν αμφισβητείται ότι είναι κληρονόμοι του αποβιώσαντος, πλην όμως, όπως υποστήριξε η κα.Κουντουρή από τη στιγμή που υπάρχει διαχειριστής της περιουσίας του αποβιώσαντος και αυτή είναι η αιτήτρια αρ.1, οι υπόλοιποι δεν έχουν έννομο συμφέρον προώθησης της παρούσας προσφυγής.
Αναφορικά με την ουσία του θέματος η ευπαίδευτη συνήγορος αναφέρθηκε σε αποφάσεις σύμφωνα με τις οποίες λιμενική περιοχή έχει αποφασιστεί ότι καλύπτει όχι μόνο τη Μαρίνα αλλά και τον περιφραγμένο χώρο. Δεν υπήρξε απραξία αναφορικά με τη χρήση του εν λόγω ακινήτου και ευρίσκεται όπως είπε στον ευρύτερο χώρο του λιμανιού και χρησιμοποιείται όχι για αλλότριους σκοπούς αλλά για εξυπηρέτηση των αναγκών του λιμανιού.
Η ευπαίδευτη συνήγορος της Δημοκρατίας υιοθέτησε τη γραπτή αγόρευση των καθ΄ων η αίτηση 1, διευκρινίζοντας ότι οι καθ΄ων η αίτηση 2 δεν προβάλλουν και δεν υιοθετούν το περιεχόμενο της προδικαστικής ενστάσεως που έχει εγερθεί από τους καθ΄ων η αίτηση 1.
Θα επιληφθώ κατ΄αρχήν του θέματος της προδικαστικής ενστάσεως. Σύμφωνα με το ΄Αρθρο 146.2 του Συντάγματος η προσφυγή ασκείται υπό προσώπου του οποίου το «ίδιον» «ενεστώς έννομο συμφέρον» έχει προσβληθεί ως αποτέλεσμα μιας πράξης ή παράλειψης της διοίκησης.
Η έννοια του εννόμου συμφέροντος αναλύεται στο σύγγραμμα του Ε.Σπηλιωτόπουλου «Εγχειρίδιον Διοικητικού Δικαίου» 12η έκδοση, παραγ.456:
«Η έννοια του εννόμου συμφέροντος, στην περίπτωση της άσκησης αιτήσεως ακυρώσεως, είναι ευρύτερη από την έννοια του δικαιώματος, το οποίο αναγνωρίζεται από τους κανόνες του διοικητικού δικαίου και παρέχει αξίωση για μια παροχή ή παράλειψη από ένα δημόσιο νομικό πρόσωπο. Το έννομο συμφέρον αφορά κάθε νομική ή πραγματική εξουσία που αναγνωρίζεται από το δίκαιο, από την οποία ο αιτών, βάσει ενός ειδικού δεσμού αντλεί οφέλεια η οποία θίγεται αμέσως ή εμμέσως από την προσβαλλόμενη πράξη ή παράλειψη, δηλαδή μεταβλήθηκε ή δεν ρυθμίστηκε, με συνέπεια την πρόκληση υλικής ή ηθικής βλάβης σ' αυτόν".
Η προδικαστική ένσταση δεν ευσταθεί. Το έννομο συμφέρον των αιτητών εδράζεται στην ιδιότητα τους ως κληρονόμων του αποβιώσαντος και όχι ως αντιπροσώπων αυτού. ΄Εχουν, συναφώς, δικαίωμα στην απαλλοτριωθείσα περιουσία και πλήττεται άμεσα το έννομο τους συμφέρον. Βλ. Υπόθ. Αρ.1549/2009 Παντελίδης κ.ά. ν. Δημοκρατίας, ημερ. 14 Μαρτίου 2011. Περαιτέρω, στο Σύγγραμμα της Γλ. Σιούττη «Το ΄Εννομο Συμφέρον στην Αίτηση Ακυρώσεως σελ.135 αναφέρεται:
"Με έννομο συμφέρον ασκούν αίτηση ακύρωσης κατά αποφάσεων περί αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ακινήτων, η κληρονόμος ιδιοκτήτη ακινήτων που περιέχονται στην έκταση που απαλλοτριώνεται καθώς και ο ειδικός διάδοχος του.»
Στην υπόθεση Κισσοπόδα κ.α. ν. Δημοκρατίας (1994) 3 Α.Α.Δ. 2053 εξετάστηκε ανάλογο θέμα και αναφέρεται στις σελίδες 2058 και 2059:
Το θέμα της ύπαρξης εννόμου συμφέροντος μπορεί να εγερθεί και να εξεταστεί ακόμα και αυτεπαγγέλτως σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας. Η αναφερθείσα προσφορά αποζημίωσης απ' ευθείας προς τους κληρονόμους δεν θα ήταν δυνατό να χαλαρώσει τις συνταγματικές προϋποθέσεις. Συμφωνώ όμως πως το θέμα πρέπει να προσεγγισθεί με γνώμονα τις διατάξεις του Άρθρου 146.2 του Συντάγματος ως προς τη δυνατότητα προσφυγής "υπό παντός προσώπου του οποίου προσεβλήθη ευθέως διά της αποφάσεως ... ίδιον ενεστώς έννομον συμφέρον...". Οι υποθέσεις στις οποίες παρέπεμψαν οι καθ' ων η αίτηση 2 αφορούσαν, ιδιαίτερα η πρώτη, (η δεύτερη είναι διαδικαστικής περισσότερο σημασίας) σε προσπάθεια άσκησης των καθηκόντων του διαχειριστή αντίθετα προς το άρθρο 34(7) σύμφωνα με το οποίο κανένα πρόσωπο άλλο από τον "προσωπικό αντιπρόσωπο" δεν αντιπροσωπεύει την περιουσία του αποβιώσαντος. Είναι αξιοσημείωτη εδώ η λεπτομέρεια πως το άρθρο 34 αναφέρεται σε αιτίες αγωγής και πως το άρθρο 34(7) σε νομικές διαδικασίες δυνάμει του άρθρου αυτού.
Οι αιτητές δεν επιδιώκουν αντιπροσώπευση της περιουσίας του αποβιώσαντος. Τα αδιαμφισβήτητα κληρονομικά τους δικαιώματα αναμφίβολα επηρεάζονται με την έκδοση του Διατάγματος και δέχομαι ότι ο κάθε ένας από τους κληρονόμους έχει δικό του άμεσο και ενεστώς έννομο συμφέρον για προσβολή του κύρους του. Το ακόλουθο απόσπασμα από το Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου του Ε.Π. Σπηλιωτόπουλου 436 στη σελ. 437, είναι σχετικό:
"Η έννοια του εννόμου συμφέροντος, στην περίπτωση της άσκησης αιτήσεως ακυρώσεως, είναι ευρύτερη από την έννοια του δικαιώματος, το οποίο αναγνωρίζεται από τους κανόνες του διοικητικού δικαίου και παρέχει αξίωση για μια παροχή ή παράλειψη από ένα δημόσιο νομικό πρόσωπο. Το έννομο συμφέρον αφορά κάθε νομική ή πραγματική εξουσία που αναγνωρίζεται από το δίκαιο, από την οποία ο αιτών, βάσει ενός ειδικού δεσμού αντλεί οφέλεια η οποία θίγεται αμέσως ή εμμέσως από την προσβαλλόμενη πράξη ή παράλειψη, δηλαδή μεταβλήθηκε ή δεν ρυθμίστηκε, με συνέπεια την πρόκληση υλικής ή ηθικής βλάβης σ' αυτόν".
Αναφορικά με την ουσία της προσφυγής, καταφαίνεται από το περιεχόμενο του φακέλου και ιδιαιτέρως από την έκθεση του Ανώτερου Τεχνικού, Πολιτικού Μηχανικού των καθ΄ων η αίτηση 1 ότι, το συγκεκριμένο ακίνητο βρίσκεται εντός τους περιφραγμένου χώρου του λιμανιού. Το ακίνητο είναι μέρος του μη ασφαλτοστρωμένου χερσαίου χώρου του λιμανιού, συγκεκριμένα, το εν λόγω ακίνητο χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή μόνιμης περίφραξης, που έγινε το 1992 και επίσης τα έτη 1996 και 1997 χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του ανοικτού αυλακιού ομβρίων του νοτίου μόλου. Χρησιμοποιείται δε από το 1998 μέχρι και σήμερα ως χώρος προσέγγισης μηχανημάτων προς το επενδυμένο ανοικτό αυλάκι. Όπως έχω ήδη σημειώσει υπάρχει περίφραξη με ψηλό τοίχο και το εν λόγω ακίνητο ευρίσκεται εντός του περιφραγμένου χώρου του λιμανιού.
Τούτων δοθέντων το ερώτημα δεν είναι κατά πόσο το συγκεκριμένο ακίνητο χρησιμοποιήθηκε, όπως προσδιορίστηκε στη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης, για την κατασκευή του λιμανιού, αλλά όπως επιβεβαιώθηκε στην υπόθεση Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέιτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 Α.Α.Δ. 166, κατά πόσο:
«Η παραπομπή στο εφικτά του υλοποιήσιμο του σκοπού της απαλλοτρίωσης αποκαθιστά την ορθή διατύπωση του συνταγματικού κριτηρίου η οποία συναρτά την εφαρμογή του ΄Αρθρου 23.5 προς διαρκή υποχρέωση της διοίκησης να χρησιμοποιεί το κτήμα το οποίο απαλλοτριώθηκε και έτσι να καθιστά συνεχώς και βεβαίως όχι μόνο μέσα στην περίοδο των τριών ετών από την απαλλοτρίωση εφικτά πραγματοποιήσιμο το σκοπό αυτό».
Όπως αναλύθηκε σε έκταση στην πιο πάνω υπόθεση Ευθυμιάδης η εν λόγω υποχρέωση του κράτους συναρτάται με το κατά πόσο ο σκοπός κατέστη ανέφικτος και εξετάζεται με γνώμονα τα πραγματικά, αντικειμενικά δεδομένα που διέπουν το θέμα. Ταυτοχρόνως στην ιδία υπόθεση τονίστηκε ότι το βάρος στον πρώην ιδιοκτήτη δεν είναι να αποδείξει κατά πόσο ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει εγκαταλειφθεί αλλά ότι η διοίκηση δεν προέβη στις ενέργειες εκείνες, που αναλόγως της περιπτώσεως θα εκρίνοντο ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου.
Βοηθητική επί του θέματος αυτού ήταν και η υπόθεση αρ. 1282/2007 κ.ά. Σοφοκλέους και άλλοι ν. Αρχής Λιμένων Κύπρου, ημερ. 10 Μαϊου 2010. Όπως είναι αποδεκτό και από τις δυο πλευρές η εν λόγω υπόθεση αφορούσε την διεκδίκηση επιστροφής τεμαχίων τα οποία απαλλοτριώθηκαν με σκοπό τη χρησιμοποίηση τους για το λιμάνι Λάρνακας, όπως στην υπό εξέταση υπόθεση. Και στην υπόθεση Σοφοκλέους τα κτήματα δεν είχαν χρησιμοποιηθεί με τη στενή έννοια που έχει επικαλεστεί ο ευπαίδευτος συνήγορος των αιτητών, ήτοι δηλαδή για την εγκατάσταση προβλητών ή επέκταση του κατασκευαστικού μέρους του λιμανιού, αλλά είχαν ενσωματωθεί στον υπόλοιπο χερσαίο χώρο του λιμανιού. Αναφέρθηκε δε από το δικαστή Κραμβή το εξής:
«Η ευρύτατη προοπτική της αξιοποίησης των επιδίκων κτημάτων για την «δημιουργία πρόσθετων λιμενικών διευκολύνσεων» στα πλαίσια του δηλωθέντος σκοπού της απαλλοτρίωσης δεν συνεπάγεται κατ΄ανάγκη οποιονδήποτε συγκεκριμένο έργο ή θετική ενέργεια εκ μέρους της Αρχής.»
O σκοπός της απαλλοτρίωσης και η επιδιωκόμενη χρήση δεν μπορούν παρά να έχουν ένα διασταλτικό και όχι περιοριστικό ερμηνευτικό χαρακτήρα. Ένα μεγαλεπήβολο έργο, όπως το λιμάνι, δεν μπορεί να εξετάζεται μόνο αναφορικά με την ύπαρξη λιμενοβραχίονος αλλά στην ευρύτερη δυνατή χρήση, είτε πρωτεύουσα, είτε δευτερεύουσα.
Στη συγκεκριμένη υπόθεση το ακίνητο βρίσκεται εντός του περιφραγμένου χώρου του λιμανιού, υπάρχει αυλάκι ομβρίων υδάτων και δεν έχει με οποιονδήποτε τρόπο καταδειχθεί ότι δεν είναι προς χρήση για τις ευρύτερες ανάγκες της Αρχής Λιμένων που έχει ως ιδιοκτήτρια και την ευθύνη χρησιμοποίησης του ευρύτερου χώρου του λιμανιού Λάρνακας.
Με γνώμονα τα πιο πάνω θεωρώ ότι οι αιτητές απέτυχαν να αποδείξουν ότι οι καθ΄ων η αίτηση 1 δεν χρησιμοποιούν το συγκεκριμένο ακίνητο για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε και ως εκ τούτου η προσφυγή θα αποτύχει.
Η προσφυγή απορρίπτεται, η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται. Τα έξοδα της υπόθεσης επιδικάζονται υπέρ των καθ΄ων η αίτηση και εναντίον των αιτητών, όπως αυτά θα υπολογιστούν από τον πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Κ. Παμπαλλής,
Δ.