|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(Υπόθεση Αρ. 613/2012)
18 Δεκεμβρίου, 2012
[ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΣΤΕΦΟΣ Δ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ, ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ,
2. ΠΑΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΟΥΛΛΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ,
3. ΕΥΡΟΥΛΑ ΑΔΑΜΟΥ,
4. ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΠΕΓΚΕΡΟΥ,
5. ΕΛΕΝΗ ΠΟΥΛΛΑΙΔΗ,
6. ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ,
7. ΣΤΕΦΑΝΗ ΔΑΛΙΤΗ,
8. ΜΑΡΙΑ ΜΑΚΡΙΔΟΥ,
9. ΣΤΕΦΟΣ Δ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ.
Αιτητές,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,
Καθ΄ ων η αίτηση.
- - - - - -
Αλ. Γαβριηλίδης, για τους Αιτητές.
Θ. Πιπερή, για τους Καθ΄ ων η αίτηση.
- - - - - -
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Στις 10.2.2012 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας (ΚΔΠ 26/2012) Διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου σύμφωνα με το άρθρο 35(1) του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου δυνάμει του οποίου το Υπουργικό Συμβούλιο καθόρισε ως Λευκή Ζώνη την περιοχή που προσδιορίζεται στο σχέδιο με αρ. ΤΡΗ 556(Α)/2012, για σκοπούς προστασίας και διασφάλισης της όδευσης της λεωφόρου Μακεδονίας, στη Δημοτική Περιοχή Εγκωμης στη Λευκωσία, μέχρι να ετοιμαστούν τα αναγκαία κατασκευαστικά σχέδια και προωθηθεί η κατασκευή του δρόμου. Σύμφωνα με το διάταγμα οι χρήσεις που υφίστανται στην καθοριζόμενη Λευκή Ζώνη θα παραμείνουν αμετάβλητες.
Οι αιτητές είναι συνιδιοκτήτες του τεμαχίου αρ. 106 του Φ/Σχ. ΧΧΙ/53.W2, Τμήμα 4, στην Έγκωμη Λευκωσίας το οποίο αποτελείται από 25 διαχωρισμένα οικόπεδα για τα οποία έχουν εκδοθεί πιστοποιητικά τελικής έγκρισης. Μέρος του εν λόγω τεμαχίου εμπίπτει στα όρια της Λευκής Ζώνης που καθόρισε το Υπουργικό Συμβούλιο δυνάμει του προαναφερόμενου διατάγματος την ακύρωση του οποίου ζητούν οι αιτητές με την παρούσα προσφυγή.
Το ιστορικό των αλλεπάλληλων ακυρωτικών αποφάσεων που αφορούν στην εν λόγω ιδιοκτησία είναι μακρύ. Συνοπτικά αναφέρω ότι έχουν εκδοθεί 6 ακυρωτικές αποφάσεις σε αντίστοιχες προσφυγές των αιτητών με τις οποίες ακυρώθηκαν τρια διαδοχικά διατάγματα απαλλοτρίωσης, η άρνηση του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως για ηλεκτροδότηση και/ή ανέγερση ηλεκτρικών υποσταθμών στην εν λόγω ιδιοκτησία και ειδοποιήσεις επιβολής προς τους αιτητές για τερματισμό κάθε οικοδομικής εργασίας για την ανέγερση υποσταθμών προς ηλεκτροδότηση των οικοπέδων τους. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι τα Διατάγματα Απαλλοτρίωσης αφορούσαν στην κατασκευή του ίδιου δρόμου ο οποίος προβλεπόταν από το 1996 στο Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας, αρχικά ως «δρόμος πρωταρχικής σημασίας πλάτους 80 ποδιών με δυο λωρίδες κυκλοφορίας προς κάθε κατεύθυνση, κεντρική διαχωριστική νησίδα και πεζοδρόμια σε κάθε πλευρά» και αργότερα από την αναδημοσίευση του ακυρωθέντος Τοπικού Σχεδίου Λευκωσίας (2006) το 2009 ως «δρόμος κυρίως δευτερεύοντος οδικού δικτύου» διπλής κατεύθυνσης με ποδηλατόδρομο πλάτους 66 ποδιών. Το τελευταίο διάταγμα Απαλλοτρίωσης ακυρώθηκε με δική μου απόφαση (Στέφος Στεφανίδης κ.α. ν. Δημοκρατίας, υπόθ. αρ. 921/2009, ημερ. 21.9.11) γιατί κρίθηκε, μεταξύ άλλων, ότι δεν είχαν ολοκληρωθεί οι αναγκαίοι σχεδιασμοί και μελέτες αναφορικά με τον συγκεκριμένο δρόμο.
Αναφορικά με τα γεγονότα που συνδέονται άμεσα με τη λήψη του επίδικου διατάγματος, πρέπει να υπογραμμίσω την οριστικοποίηση της χάραξης της Λεωφόρου Μακεδονίας στο Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 2009. Της λήψης της επίδικης απόφασης από το Υπουργικό Συμβούλιο προηγήθηκε ενδοτμηματικό σημείωμα ημερ. 10.9.10 του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως στο οποίο αναδεικνύεται η σύγκρουση θέσεων και χειρισμού μεταξύ του Δήμου Έγκωμης και του Τμήματος για την ιδιοκτησία των αιτητών και παρατίθενται τα πορίσματα των διαφόρων μελετών που έχουν εκπονηθεί για την αναγκαιότητα του συγκεκριμένου δρόμου για την απάμβλυνση του κυκλοφοριακού προβλήματος στη Λευκωσία. Ακολούθησε η συνεδρία του Πολεοδομικού Συμβουλίου ημερ. 16.11.10 στην οποία ειπώθηκαν τα εξής:
«Η κα Ασπρίδου ενημέρωσε το Συμβούλιο ότι η Λεωφόρος Μακεδονίας είναι καθορισμένος δρόμος δευτερεύουσας σημασίας στο Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας, και έχει υλοποιηθεί κατά το 70%, ωστόσο ο Δήμος δεν επιθυμεί την ολοκλήρωση της υλοποίησης του, και εφόσον είναι αρμόδια αρχή για την έκδοση άδειας οικοδομής, είναι δυνατόν να προχωρήσει σε αδειοδοτήσεις οικοδομών που καθιστούν αδύνατη την υλοποίηση του δρόμου.
2.2 Το Πολεοδομικό Συμβούλιο, παρόλο που δεν έχει οποιαδήποτε αρμοδιότητα για το θέμα, εφόσον με βάση το άρθρο 35 του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου αρμοδιότητα για τον ορισμό Λευκής Ζώνης έχει ο Υπουργός Εσωτερικών, αποφάσισε όπως αποσταλεί επιστολή στο Υπουργείο Εσωτερικών, με την οποία θα εκφράζεται η ανησυχία του Συμβουλίου για τον τρόπο χειρισμού του θέματος από τον Δήμο Εγκωμης και θα εισηγείται την προώθηση ενεργειών για διαφύλαξη των προνοιών του Τοπικού Σχεδίου Λευκωσίας.»
Στις 15.12.10 υποβλήθηκε εισήγηση του Τμήματος προς το Υπουργείο Εσωτερικών για κήρυξη του μέρους της ιδιοκτησίας των αιτητών που επηρεάζεται από την κατασκευή του δρόμου (Λεωφόρος Μακεδονίας μεταξύ της οδού Βασιλέως Παύλου και Ηλία Παπακυριακού στην Εγκωμη) ως Λευκή Ζώνη. Παραθέτω το καταληκτικό απόσπασμα:
«5. Το Τμήμα, με βάση τα γεγονότα της υπόθεσης όπως έχουν εξελιχθεί, ετοίμασε λεπτομερές Ρυθμιστικό Σχέδιο με ανάλογη προσαρμογή των Γεωμετρικών/Κυκλοφοριακών Χαρακτηριστικών. Ο δρόμος αυτός, προτείνεται να κατασκευαστεί με δύο λωρίδες κυκλοφορίας, πρόσθετη λωρίδα για τη διεξαγωγή των δεξιόστροφων κινήσεων, χώρους πρασίνου και ποδηλατόδρομο συνολικού πλάτους 66 ποδών. Δηλαδή, μείωση του αρχικού πλάτους των 80 ποδών (24,40 μέτρων), σε πλάτος 66 ποδών (20,10 μέτρων), όπως προβλέπει το ισχύον Τοπικό Σχέδιο.
6. Επιπρόσθετα, λαμβάνω υπόψη την τελευταία απόφαση, για μεταφορά των Κυβερνητικών Γραφείων στο χώρο της Διεθνούς Εκθεσης, έχω την άποψη ότι η έγκαιρη υλοποίηση του πιο πάνω Εργου είναι επιβεβλημένη.
7. Σημειώνεται ότι το θέμα αυτό παρουσιάστηκε και στο Πολεοδομικό Συμβούλιο στη Συνεδρία του με αρ. 73, ημερομηνίας 16/11/2010. Το Σώμα, αφού ενημερώθηκε, έκφρασε την ανησυχία του για τα γεγονότα τα οποία ενδεχομένως θα προκαλέσουν προβλήματα στην υλοποίηση της Πρόνοιας αυτής του Τοπικού Σχεδίου.
8. Στο σχέδιο που σας αποστέλλεται συνημμένα, φαίνεται το ιδιοκτησιακό καθεστώς της γης κατά μήκος του δρόμου αυτού.»
Οι αιτητές εισηγούνται ότι με την έκδοση του επίδικου διατάγματος, που είναι το δεύτερο κατά σειρά, έχει πληγεί ο πυρήνας του δικαιώματος της ιδιοκτησίας τους και εκ τούτου, έχει παραβιαστεί το Άρθρο 23 του Συντάγματος με το οποίο διασφαλίζεται το δικαίωμα κατοχής και απόλαυσης ακίνητης περιουσίας και απαγορεύεται η στέρηση ή ο περιορισμός του εν λόγω δικαιώματος. Παρά το γεγονός ότι έχουν ήδη υλοποιηθεί οι εργασίες διαχωρισμού των οικοπέδων και εκδόθηκαν πιστοποιητικά τελικής έγκρισης εντούτοις έχουν επιβληθεί επί της περιουσίας των αιτητών επαχθείς περιορισμοί που ισοδυναμούν με στέρηση, χωρίς την επιστράτευση του μηχανισμού αναγκαστικής απαλλοτρίωσης. Ταυτόχρονα εισηγούνται ότι εκδόθηκε καταχρηστικά εξυπηρετώντας αλλότριο σκοπό μιας de facto απαλλοτρίωσης, διότι δεν εξυπηρετεί τη διατήρηση του πολεοδομικού σχεδιασμού της περιοχής αλλά στην παρεμπόδιση ολοκλήρωσης εργασιών στις οποίες θα δικαιούνταν οι αιτητές να προβούν στη βάση των νομίμων αδειών διαίρεσης και οικοδομής.
Οι καθ' ων η αίτηση αντιτείνουν ότι η κήρυξη Λευκής Ζώνης έχει προσωρινό χαρακτήρα και δεν μπορεί εξ ορισμού να συνιστά οριστική στέρηση της ιδιοκτησίας των αιτητών. Θεωρούν ότι η διοίκηση υποστήριξε με συνέπεια την απόφαση της να διασφαλίσει την όδευση του έργου και ήταν σε αυτό το πλαίσιο που εκδόθηκε το επίδικο Διάταγμα, ώστε να παρασχεθεί ο αναγκαίος χρόνος για την ετοιμασία των απαραίτητων κατασκευαστικών σχεδίων. Υπογραμμίζουν ότι πρόκειται για ένα δρόμο ύψιστης σημασίας για την απάμβλυνση του κυκλοφοριακού προβλήματος της Λευκωσίας για τον οποίο υπάρχει πρόνοια στο Τοπικό Σχέδιο εδώ και χρόνια. Παραδέχονται ότι δεν έχουν ολοκληρωθεί τα κατασκευαστικά σχέδια παρόλο που η όδευση του δρόμου και το Ρυθμιστικό Σχέδιο για την κατασκευή του είναι συμπληρωμένα και έχουν ήδη εγκριθεί από τον Κεντρικό Φορέα Επίλυσης Κυκλοφοριακών προβλημάτων. Σημειώνουν επίσης ότι μεγάλο τμήμα της Λεωφόρου έχει ήδη κατασκευασθεί και επισυνάπτουν το χωρομετρικό σχέδιο στο οποίο φαίνεται το ήδη κατασκευασθέν τμήμα του δρόμου καθώς και το τμήμα του δρόμου που βρίσκεται στην διαδικασία απαλλοτρίωσης (εντός του οποίου εντάσσεται και η επίδικη ιδιοκτησία).
Η Λευκή Ζώνη προβλέπεται από το ΄Αρθρο 35 του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου του 1972, (Ν. 90/72), (όπως έχει τροποποιηθεί), (ο «Νόμος»), το οποίο προνοεί τα εξής:-
«35. - (1) Προς τον σκοπόν της προστασίας περιοχών φυσικής καλλονής ή ειδικού χαρακτήρος, καθοδηγήσεως ως προς την επιλογήν χώρων δι' ανάπτυξιν και της προαγωγής κατανοήσεως της πολιτικής πολεοδομικού ελέγχου εις ωρισμένας περιοχάς το Υπουργικόν Συμβούλιον δύναται να εκδώση διάταγμα ορίζον οιανδήποτε περιοχήν (εν τω παρόντι Νόμω αναφερομένην ως 'Λευκή Ζώνη'), εντός της οποίας αι υφιστάμεναι χρήσεις δέον να παραμείνωσι γενικώς αμετάβλητοι και περαιτέρω οικοδομικαί εργασίαι δέον γενικώς να περιορισθώσιν εις τας ουσιώδεις διά τας ανάγκας της περιοχής εν ειδική αναφορά, αναλόγως της περιπτώσεως, προς την γεωργίαν, την δασολογίαν, την αλιείαν, την αρχαιολογίαν, τον τουρισμόν και τα τοιαύτα.
(2) Διάταγμα ορίζον Λευκήν Ζώνην αναφέρεται εις χάρτην και περιλαμβάνει δήλωσιν των αρχών αι οποίαι είναι εκάστοτε εφαρμόσιμοι επί του ελέγχου της αναπτύξεως εν τη συγκεκριμένη Λευκή Ζώνη.
(3) Προς άρσιν οιασδήποτε αμφιβολίας ο ορισμός Λευκής Ζώνης δεν αποκλείει την υποβολήν αιτήσεως διά την χορήγησιν πολεοδομικής αδείας αναφορικώς προς ακίνητον ιδιοκτησίαν εν τη Λευκή Ζώνη προς ανάπτυξιν μη ούσαν σύμφωνον προς την εν τω Διατάγματι περιλαμβανομένην δήλωσιν πολιτικής.»
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομολογία, στην περίπτωση κήρυξης Λευκής Ζώνης, δεν τίθεται ζήτημα οριστικής στέρησης της ιδιοκτησίας. Αυτό είχε αρχικά επιβεβαιωθεί στην υπόθεση Δημητριάδη κ.α. ν. Υπουργ. Συμβουλίου κ.α. (1996) 3 ΑΑΔ 85, 113, όπου τονίστηκε ότι ο αποκλεισμός της χρήσης της γης για οικοδομικούς σκοπούς δεν καθιστά την ιδιοκτησία αδρανή και δεν αποστερεί από τους ιδιοκτήτες την περιουσία τους. Το Ανώτατο Δικαστήριο κατέληξε ότι σε καμιά περίπτωση οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν με τα συγκεκριμένα διατάγματα δεν αποστέρησαν τους ιδιοκτήτες της ιδιοκτησίας τους. Παραμένουν κύριοι της περιουσίας τους την οποία και μπορούν να χρησιμοποιήσουν για τους σκοπούς για τους οποίους την προορίζει η φύση και επιτρέπει ο νόμος. (Βλ. Karomer Trading Ltd v. Δημοκρατίας, υποθ. αρ. 781/2011, ημερ. 14.3.12).
Η διαπίστωση της ανάγκης για την επιβολή των περιορισμών στη χρήση ακίνητης ιδιοκτησίας και η επιλογή των μέσων για την προαγωγή των πολεοδομικών στόχων, ανάγονται στην κρίση του αρμόδιου διοικητικού οργάνου και είναι ουσιαστικά ανέλεγκτες (Δημητριάδη κ.α. ν. Υπουργ. Συμβουλίου κ.α. (ανωτέρω)).
Στην ίδια απόφαση έχει επίσης λεχθεί ότι ο προσδιορισμός των περιορισμών, οι οποίοι επιβάλλονται χάριν της πολεοδομίας, συνιστά τεχνικό θέμα, αναγόμενο στην κρίση του αρμόδιου διοικητικού οργάνου και ως τέτοιο είναι ανέλεγκτο, εκτός αν διαπιστώνεται κατάχρηση ή υπέρβαση εξουσίας.
Στο αρχικό στάδιο πρωτίστως εξετάζεται η σωστή όδευση του δρόμου, η εξυπηρέτηση που θα επιφέρει για το κοινωνικό σύνολο και κυρίως η γεωμετρικότητά του. Ακολούθως δεσμεύονται τα τεμάχια τα οποία εμπίπτουν στην προτεινόμενη όδευση, με απώτερο σκοπό την εξασφάλιση της όδευσης αυτής. Στην υπό κρίση υπόθεση δεν αμφισβητείται το γεγονός ότι η ακίνητη ιδιοκτησία των αιτητών μπορεί να παρέχει σημαντική εξυπηρέτηση στην ορθή γεωμετρικά και συμμετρικά ολοκλήρωση του έργου. Αυτό όμως ήταν γνωστό τουλάχιστον από το 1999 που εκδόθηκε το πρώτο Διάταγμα Απαλλοτρίωσης. Ο σκοπός ήταν πάντοτε ο ίδιος και αφορούσε στη δημιουργία του ίδιου δρόμου, ανεξάρτητα από το μέγεθος και το χαρακτήρα του. Από τότε και μέχρι την έκδοση του επίδικου Διατάγματος το 2012, δηλαδή 12 χρόνια μετά και παρά τις αλλεπάλληλες ακυρωτικές αποφάσεις, η διοίκηση επιδεικνύει κωλυσιεργία ή/και αδυναμία ολοκλήρωσης των κατασκευαστικών σχεδίων, ώστε να προχωρήσει νόμιμα στην απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας των αιτητών και στην τυχόν αποζημίωση τους που υπό τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης είναι ο μόνος ενδεδειγμένος τρόπος δέσμευσης τους.
Έλαβα υπόψη μου τα εμπόδια που επικαλούνται οι καθ' ων η αίτηση για την ολοκλήρωση του έργου ως προς την πολυπλοκότητα του, το ότι ο Δήμος Έγκωμης φαίνεται να μην επιθυμεί την ολοκλήρωση του καθώς και το ότι το μεγαλύτερο μέρος του δρόμου έχει ήδη κατασκευαστεί. Ωστόσο δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την αδυναμία κατάρτισης των κατάλληλων σχεδίων σε εύλογο χρόνο που θα δημιουργούσε το υπόβαθρο έκδοσης ενός νέου νόμιμου Διατάγματος Απαλλοτρίωσης της ιδιοκτησίας των αιτητών. Αντιθέτως, με τις άδειες και τα πιστοποιητικά τελικής έγκρισης των οικοπέδων που εξασφάλισαν οι αιτητές προδιαγράφεται η δυνατότητα χρήσης των οικοπέδων για οικοδομικούς σκοπούς. Αυτήν ακριβώς την προοπτική είναι που ανακόπτει η επικαλούμενη με το Διάταγμα διατήρηση των υφιστάμενων χρήσεων, όπως εξάλλου επιβεβαιώνει και το Πολεοδομικό Συμβούλιο στην συνεδρία ημερ. 16.11.10. Τέτοιοι περιορισμοί μέσω Διατάγματος Λευκής Ζώνης που μάλιστα επαναλαμβάνονται αφού φαίνεται να υπάρχει πρόθεση ανανέωσης του, αποκλείουν τη χρήση οικοπέδων για οικοδομική ανάπτυξη και καθιστούν την ιδιοκτησία αδρανή γιατί δεν επιτρέπουν την χρήση τους για σκοπούς για τους οποίους η φυσική τους κατάσταση την προορίζει (Δημητριάδη ν. Υπουργ. Συμβουλίου (ανωτέρω)).
Σειρά αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου έχει επανειλημμένα επιβεβαιώσει τη θέση ότι δεν είναι δυνατόν να γίνεται επίκληση της προοπτικής μελλοντικής ανάπτυξης ως νομιμοποιητικού παράγοντα για δέσμευση ακινήτου χωρίς την προηγούμενη απαλλοτρίωση ή άλλη νόμιμη αποστέρηση του. (Δέστε Αλίκη Γεωργίου ν. Δήμου Λάρνακας (αρ. 2) (1998) 3 ΑΑΔ 821, Μαρούλλα Σοφοκλή ν. Δημοκρατίας, υπόθ. αρ. 1141/03, ημερ. 15.4.05, Σάββας Ανδρέα Ηλία ν. Δημοκρατίας, υπόθ. αρ. 1921/08, ημερ. 30.10.09.)
Για τους πιο πάνω λόγους θεωρώ ότι το επίδικο διάταγμα εκδόθηκε καταχρηστικά αφού αποστερεί από τους αιτητές την χρήση της ιδιοκτησίας τους έστω και προσωρινά θέτοντας περιορισμούς, οι οποίοι μπορούσαν να επιβληθούν νόμιμα μόνο με ένα νέο διάταγμα απαλλοτρίωσης.
Η προσφυγή επιτυγχάνει και η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται. Τα έξοδα επιδικάζονται υπέρ των αιτητών και εναντίον των καθ΄ ων η αίτηση.
Α. ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.
ΣΦ.