|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπóθεση Αρ. 233/2009)
9 Ιουλίου, 2012
[ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΧΡΥΣΤΑΛΛΑ Α. ΚΡΑΣΣΑ
2. ΝΙΚΗ ΑΡΕΣΤΗ ΚΡΑΣΣΑ
3. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΤΤΙΧΗ ΚΡΑΣΣΑ
4. ΧΑΡΗΣ ΚΡΑΣΣΑΣ
5. ΠΕΤΡΟΣ ΚΡΑΣΣΑΣ
Αιτητές,
ν.
1. ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
2. ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ & ΟΙΚΗΣΕΩΣ,
3. ΔΗΜΟΥ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ,
Καθ'ων η αίτηση.
Γ. Ζαχαρίου (κα), για τους Αιτητές.
Δ. Εργατούδη (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα, για τους Καθ'ων η αίτηση 1 και 2.
Κ. Σέργης, για τον Καθ'ου η αίτηση 3.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ, Δ.: Το έτος 1968, ο τότε εγγεγραμμένος ιδιοκτήτης των τεμαχίων 77,2 και 78, Φ/Σχ. XL/63, σύζυγος της αιτήτριας 1 και πατέρας των αιτητών 2-5, στα πλαίσια σχετικής αίτησης την οποία είχε τότε υποβάλει, εξασφάλισε άδεια διαχωρισμού των εν λόγω τεμαχίων σε οικόπεδα. Τα τεμάχια βρίσκονται σε έδαφος του χωριού Αραδίππου της επαρχίας Λάρνακας, παρά τον κύριο δρόμο Λάρνακας - κυκλοφοριακού κόμβου Καλού Χωριού. Ήταν ρητός όρος της άδειας διαχωρισμού ότι θα παραχωρείτο λωρίδα γης μήκους 300 ποδών και πλάτους 0΄- 0΄΄ έως 10΄- 0΄΄, για σκοπούς επιβράδυνσης και επιτάχυνσης των εισερχόμενων και εξερχόμενων οχημάτων. Στο διαχωρισμό των τεμαχίων σε οικόπεδα που ακολούθησε τη χορήγηση της άδειας, ο συγκεκριμένος όρος εφαρμόστηκε.
Μετά το θάνατο του τότε ιδιοκτήτη, τα ακίνητα μεταβιβάστηκαν από τη διαχειρίστρια της περιουσίας του, αιτήτρια 1, στα παιδιά τους, αιτητές 2-5, κληρονόμους του αποβιώσαντα.
Το 1991 το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως στα πλαίσια εκτέλεσης του πρωταρχικής, σύμφωνα με την ένσταση, σημασίας οδικού δικτύου της περιοχής, στην οποία βρίσκονται τα ακίνητα, ετοίμασε Ρυθμιστικό Σχέδιο στα πλαίσια του οποίου, μεταξύ άλλων, μελετήθηκαν οι προσβάσεις - εισόδοι/εξόδοι - από και προς τους δευτερεύοντες, σύμφωνα πάντα με την ένσταση, οδικούς άξονες κατά μήκος του κύριου δρόμου. Κατά τη φάση της μελέτης αποφασίστηκε η κατάργηση της πρόσβασης που είχε δημιουργηθεί με βάση το σχετικό όρο της άδειας διαχωρισμού. Ταυτόχρονα επιλέγηκε άλλη συμβολή. Παράλληλα, ενεκρίθη η κατασκευή περιπτέρου εντός της λωρίδας γης που είχε αρχικά παραχωρηθεί με βάση την άδεια διαχωρισμού.
Στις 11/4/2008 ο αιτητής 5 απηύθυνε στον Επαρχιακό Λειτουργό Πολεοδομίας Λάρνακας επιστολή στην οποία, αφού επισημαίνει το γεγονός ότι η δημιουργηθείσα με βάση την άδεια διαχωρισμού, είσοδος - έξοδος, έκλεισε με την τοποθέτηση «Λίνιας», αναφέρει τα εξής:
"΄Οπως πιθανόν να γνωρίζεται η είσοδος-έξοδος αυτή έχει δημιουργηθεί πριν πολλά χρόνια κατά τον διαχωρισμό των οικοπέδων με απαίτηση τότε της πολεοδομίας, και δεν μπορώ να αντιληφθώ να υπάρχει οποιοσδήποτε λόγος για το κλείσιμο της εισόδου-εξόδου αυτής.
Θα ήθελα επίσης να αναφέρω ότι μετά το κλείσιμο της εν λόγω εισόδου-εξόδου οι κάτοικοι της περιοχής αναγκάζονται να διανύσουν μεγάλη απόσταση για να μπορέσουν να βγουν στον κύριο δρόμο προς την Λάρνακα.
Θέλω να σας παρακαλέσω να μελετήσετε το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί με το κλείσιμο της εισόδου-εξόδου, και να με πληροφορήσετε τα μέτρα που προτίθεστε να λάβετε για το άνοιγμα της εισόδου-εξόδου αυτής για την καλύτερη και γρηγορότερη εξυπηρέτηση των κατοίκων της περιοχής."
Με εισήγηση του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, το Τμήμα Δημοσίων Έργων προς το οποίο προωθήθηκε η επιστολή του αιτητή 5, έθεσε το αίτημα του τελευταίου ενώπιον της Τεχνικής Επιτροπής του Κεντρικού Φορέα για την Επίλυση Κυκλοφοριακών Προβλημάτων. Η εν λόγω Επιτροπή συνεδρίασε στις 20/10/2008 και αποφάσισε τη μη έγκριση του αιτήματος του αιτητή 5 για διάνοιξη της συγκεκριμένης συμβολής. Η εν λόγω απόφαση κοινοποιήθηκε στον αιτητή 5 με επιστολή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, ημερομηνίας 22/12/2008. Παραθέτω το περιεχόμενο της:
"Κύριε,
Βελτίωση του δρόμου Λάρνακας Κοφίνου από τα φώτα
τροχαίας κοντά στον πυροσβεστικό σταθμό μέχρι τον
ανισόπεδο κόμβο, Καλού Χωριού
Κλείσιμο της εισόδου - εξόδου παρά τα οικόπεδα "Κρασιά"
Αναφέρομαι στην επιστολή σας με ημερομηνία 11.04.08, προς τον Επαρχιακό Λειτουργό Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως Λάρνακας σχετικά με το πιο πάνω θέμα και επιθυμώ να σας πληροφορήσω ότι το αίτημα σας τέθηκε ενώπιον της Τεχνικής Επιτροπής του Κεντρικού Φορέα για την Επίλυση Κυκλοφοριακών Προβλημάτων σε συνεδρία που έγινε στις 20.10.08.
2. Στην πιο πάνω συνεδρία μετά από σχετική συζήτηση του όλου θέματος και αφού λήφθηκαν σοβαρά υπόψη τα γεωμετρικά πρότυπα για συμβολές, το υφιστάμενο τοπικό δίκτυο, η ορατότητα και η ταχύτητα η Τεχνική Επιτροπή αποφάσισε όπως απορριφθεί το σχετικό αίτημα για διάνοιξη εισόδου/εξόδου παρά τα οικόπεδα "Κρασιά" επί του δρόμου Λάρνακας - Κοφίνου.
3. Παραμένω στη διάθεση σας για οποιεσδήποτε επιπρόσθετες πληροφορίες χρειαστείτε για το πιο πάνω θέμα.
Με τιμή,
(Φ. Φιλίππου)
για Διευθυντή
Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως"
Η Επιτροπή κατέληξε στην πιο πάνω απόφαση της αφού υιοθέτησε τις απόψεις του λειτουργού του Τμήματος Δημοσίων Έργων, μέλους της Επιτροπής. Οι υιοθετηθείσες αποφάσεις του τελευταίου εκτίθενται στο σχετικό πρακτικό που τηρήθηκε αναφορικά με τη συνεδρία της 20/10/2008. Παραθέτω τα σχετικά αποσπάσματα:
"1. Βελτίωση του δρόμου Λάρνακας-Κοφίνου από τα φώτα τροχαίας κοντά στον πυροσβεστικό σταθμό μέχρι τον ανισόπεδο κόμβο Καλού Χωριού. Κλείσιμο της εισόδου-εξόδου παρά τα οικόπεδα "Κρασσά". (Η προς Διευθυντή Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως επιστολή του Διευθυντή του Τμήματος Δημοσίων Έργων με αριθμό φακέλου 16.5.2.5, 16.6.3.7 και ημερομηνία 30 Ιουλίου 2008 είναι σχετική).
1.1. Ο κ. Γ. Χατζηϊωσήφ αναφέρθηκε στο αίτημα πολίτη για διάνοιξη εισόδου-εξόδου παρά τα οικόπεδα "Κρασσά", επί του δρόμου Λάρνακας-Κοφίνου, εξηγώντας ότι η συγκεκριμένη πρόσβαση υπήρχε πριν υλοποιηθεί το ρυθμιστικό σχέδιο του υπό αναφορά άξονα. Εξήγησε επίσης ότι, αποτελεί πάγια πολιτική της Τεχνικής Επιτροπής το κλείσιμο συμβολών επί του πρωταρχικής σημασίας οδικού δικτύου, που δεν πληρούν τα γεωμετρικά πρότυπα, ειδικά όταν υπάρχει κατάλληλο εναλλακτικό οδικό δίκτυο. Στην συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει ικανοποιητικό εναλλακτικό τοπικό οδικό δίκτυο της περιοχής με δύο φωτοελεγχόμενες συμβολές επί του δρόμου Λάρνακας-Κοφίνου. Επιπρόσθετα στο συγκεκριμένο σημείο δεν υπάρχει ικανοποιητική ορατότητα λόγω της ύπαρξης περιπτέρου, ενώ λόγω της μορφολογίας του εδάφους ευνοούνται ψηλές ταχύτητες."
Αντιδρώντας οι αιτητές καταχώρισαν την παρούσα προσφυγή με την οποία επιδιώκουν τις πιο κάτω δύο θεραπείες:
"(α) Δήλωση του Δικαστηρίου ότι η απόφαση των καθ'ων η αίτηση ημερ. 20.10.2008 η οποία κοινοποιήθηκε στους αιτητές την 22.12.2008 .... με την οποίαν αρνήθηκαν να προβούν στην διάνοιξη εισόδου εξόδων παρά τα οικόπεδα Κρασσά επί του Δρόμου Λάρνακας - Κοφίνου είναι παράνομη, άκυρη και/ή χωρίς νομικό αποτέλεσμα.
(β) Απόφαση του Δικαστηρίου με την οποίαν να διατάσσεται η επιστροφή στους αιτητές της επίδικης λωρίδας των επίδικων τεμαχίων λόγω μη χρήσης τους για τον σκοπό για τον οποίον ελήφθησαν από τους καθ'ων η αίτηση."
Είναι η θέση των αιτητών ότι η επίδικη απόφαση λήφθηκε χωρίς να έχει προηγηθεί η δέουσα έρευνα. Είναι επίσης η θέση τους ότι η Διοίκηση, στην ουσία απαλλοτρίωσε τη συγκεκριμένη λωρίδα γης το 1968 και την απαλλοτρίωσε για συγκεκριμένο σκοπό. Να χρησιμοποιηθεί για σκοπούς επιβράδυνσης και επιτάχυνσης των εισερχόμενων και εξερχόμενων οχημάτων. Εφόσον στην πορεία η Διοίκηση αποφάσισε ότι δεν χρειάζεται τη συγκεκριμένη λωρίδα γι' αυτό το σκοπό, τότε οφείλει να την επιστρέψει πίσω στους αιτητές και όχι να την εκμεταλλεύεται με το να επιτρέψει την ανέγερση και λειτουργία περιπτέρου, επί της εν λόγω λωρίδας.
Πρόσθετα των ενστάσεων επί της ουσίας της προσφυγής, οι ευπαίδευτοι συνήγοροι των καθ'ων η αίτηση εγείρουν, η μεν συνήγορος των καθ'ων η αίτηση 1 και 2 μια προδικαστική ένσταση, ο δε συνήγορος των καθ'ων η αίτηση 3, πέραν της προδικαστικής ένστασης των καθ'ων η αίτηση 1 και 2, την οποία υιοθετεί, εγείρει ακόμα μία.
Σύμφωνα με την από κοινού εγερθείσα προδικαστική ένσταση, η υπό στοιχείο (β) αιτούμενη θεραπεία, το αίτημα δηλαδή των αιτητών για επιστροφή της επίμαχης λωρίδας, δεν συνδέεται με οποιοδήποτε τρόπο με την επίδικη απόφαση έτσι ώστε οι αιτητές να νομιμοποιούνται να ισχυρίζονται ότι δικαιούνται σε επιστροφή της λωρίδας.
Στην αντίπερα όχθη οι αιτητές ισχυρίζονται ότι η παραχώρηση της λωρίδας γης, στην ουσία ισοδυναμεί με μορφή απαλλοτρίωσης και συνεπώς με αποστέρηση περιουσιακού τους στοιχείου. Επομένως η Διοίκηση υποχρεούται να τους επιστρέψει τη συγκεκριμένη λωρίδα, εφόσον ο σκοπός για τον οποίο αυτή παραχωρήθηκε έχει εγκαταλειφθεί.
Η θέση των αιτητών δεν με βρίσκει σύμφωνο. Οι αιτητές θα νομιμοποιούντο να εγείρουν τους επί του προκειμένου ισχυρισμούς τους, αν προσέφευγαν εμπρόθεσμα στο Δικαστήριο προσβάλλοντας την τότε απόφαση για έκδοση άδειας διαίρεσης των δύο τεμαχίων σε οικόπεδα υπό το συγκεκριμένο όρο, ή αν η λωρίδα γης απαλλοτριωνόταν για να χρησιμοποιηθεί για το συγκεκριμένο σκοπό και επειδή ο σκοπός αυτός εγκαταλείφθηκε, οι αιτητές ζήτησαν την επιστροφή της και η Διοίκηση αρνήθηκε να την επιστρέψει. Ούτε το ένα όμως ισχύει, ούτε το άλλο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση υποβλήθηκε αίτημα από τους αιτητές, όχι για επιστροφή της λωρίδας, αλλά για επανάνοιγμα της πρόσβασης και επαναλειτουργία της για το σκοπό που αυτή είχε αρχικά παραχωρηθεί, που είναι η χρησιμοποίηση της για σκοπούς επιβράδυνσης και επιτάχυνσης των εισερχόμενων και εξερχόμενων οχημάτων. Και η Διοίκηση επ' αυτού του αιτήματος απεφάνθη. Η Διοίκηση δεν είχε ενώπιον της, εξάλλου ούτε και υποβλήθηκε αίτημα για επιστροφή της λωρίδας.
Πέραν όμως των πιο πάνω, η παρούσα περίπτωση δεν αφορά περίπτωση απαλλοτρίωσης, έτσι ώστε να εγείρεται θέμα αποστέρησης των αιτητών από την περιουσία τους. Αφορά καθαρά περίπτωση περιορισμού της ιδιοκτησίας και όχι περίπτωση αποστέρησης της. Επομένως, οι αιτητές δεν μπορούν στα πλαίσια της παρούσας προσφυγής να ισχυρίζονται παραβίαση του δικαιώματος ιδιοκτησίας τους. Για μια ενδιαφέρουσα συζήτηση αναφορικά με το θέμα περιορισμών και δεσμεύσεων, χρήσιμη αναφορά μπορεί να γίνει στη Simonis and another v. The Improvement Board of Latsia (1984) 3(A) C.L.R. 109, σελ. 115 και 116 και την εκεί νομολογία που η απόφαση της Ολομέλειας παραπέμπει, όπως και στην υπόθεση Δημητριάδης κ.ά. ν. Υπουργικού Συμβουλίου κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 85 και την εκεί νομολογία που η απόφαση της Ολομέλειας επίσης παραπέμπει.
Υπάρχει όμως ακόμα μια παράμετρος σχετική με το θέμα που εξετάζουμε, η οποία δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ενώ από τη μια οι αιτητές ζητούν επανάνοιξη και επαναλειτουργία της πρόσβασης, αποδεχόμενοι έτσι τον όρο που είχε αρχικά επιβληθεί στην άδεια διαχωρισμού των τεμαχίων σε οικόπεδα, από την άλλη ζητούν επιστροφή της λωρίδας. Έχω την άποψη ότι κάτω από τη συγκεκριμένη περίσταση, πέραν και πρόσθετα των όσων έχω ήδη αναφέρει στην παρούσα περίπτωση, τυγχάνει εφαρμογής το δόγμα επιδοκιμασίας και αποδοκιμασίας με όλες τις γνωστές καταλυτικές για το αίτημα των αιτητών συνέπειες που η εφαρμογή του συνεπάγεται. Αναφορικά με τις αρχές που διέπουν την εφαρμογή του εν λόγω δόγματος και τις συνέπειες που η εφαρμογή του συνεπάγεται, παραπέμπω στις υποθέσεις Δημοκρατία ν. China Wanbao Engineering Corporation (2000) 3 Α.Α.Δ. 406 και Δημοκρατία ν. Pherment, Α.Ε. 67/2008, ημερομηνίας 10/1/2011.
Όπως έχω ήδη αναφέρει, οι καθ'ων η αίτηση 3 προβάλλουν και δεύτερη προδικαστική ένσταση. Σύμφωνα με την εν λόγω ένσταση, εσφαλμένα η προσφυγή στρέφεται εναντίον των καθ'ων η αίτηση 3, εφόσον η προσβαλλόμενη απόφαση δεν λήφθηκε από αυτούς αλλά από τους καθ'ων η αίτηση 1 και 2.
Η πιο πάνω θέση των καθ'ων η αίτηση με βρίσκει σύμφωνο. Μπορεί οι καθ'ων η αίτηση 3 να είναι το όργανο που έκδωσε την άδεια οικοδομής, με βάση την οποία ανηγέρθη το περίπτερο στην επίμαχη λωρίδα γης και αυτοί που είσπρατταν τα ενοίκια από τη χρήση του εν λόγω περιπτέρου, δεν ήταν όμως το όργανο που έκδωσε την επίδικη απόφαση ούτε το όργανο που χορήγησε την άδεια διαχωρισμού των τεμαχίων σε οικόπεδα, επιβάλλοντας το συγκεκριμένο όρο, ούτε και είχε οποιαδήποτε ανάμειξη στη σχετική διαδικασία. Ο λόγος που κλήθηκαν στη συνεδρία, στα πλαίσια της οποίας λήφθηκε η επίδικη απόφαση, ήταν αποκλειστικά για να εκφέρουν τις απόψεις τους ως τοπική αρχή αναφορικά με το επανάνοιγμα και επαναλειτουργία της πρόσβασης. Τίποτε λιγότερο, τίποτε περισσότερο. Και αυτό ακριβώς έκαμαν.
Το γεγονός ότι οι καθ'ων η αίτηση 3 ήταν το όργανο που έκδωσε την άδεια οικοδομής του περιπτέρου, ποσώς δεν διαφοροποιεί την πιο πάνω εικόνα. Οι αιτητές θα μπορούσαν, αλλά δεν το έπραξαν, να είχαν προσφύγει εναντίον της απόφασης για χορήγηση άδειας οικοδομής. Δεν μπορούν τώρα στα πλαίσια της παρούσας προσφυγής να επικαλούνται το γεγονός αυτό για να περιβάλλουν τους καθ'ων η αίτηση 3 με αρμοδιότητες στο θέμα έκδοσης της επίδικης απόφασης.
Ενόψει όλων των πιο πάνω και οι δύο προδικαστικές ενστάσεις επιτυγχάνουν.
Οι αιτητές ισχυρίζονται ότι η επίδικη απόφαση είναι τρωτή γιατί είναι προϊόν ελλιπούς και/ή καθόλου έρευνας. Η διεξαγωγή δέουσας έρευνας υπαγορεύεται από τις αρχές του Διοικητικού Δικαίου. Οι σχετικές αρχές έχουν κωδικοποιηθεί από το άρθρο 45 του περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου του 1999 (158(Ι)/99), το οποίο ορίζει:
"45.-(1) Η διοίκηση, κατά την άσκηση της διακριτικής της εξουσίας, οφείλει να προβαίνει σε επαρκή έρευνα όλων των σχετικών με την υπόθεση γεγονότων.
(2) Η έκταση της έρευνας εξαρτάται από τα περιστατικά κάθε υπόθεσης. Στο αρμόδιο διοικητικό όργανο εναπόκειται να επιλέξει τον ενδεδειγμένο τρόπο διεξαγωγής της έρευνας. Η έρευνα μπορεί να διεξαχθεί είτε από το αρμόδιο διοικητικό όργανο είτε διά μέσου άλλου οργάνου ή προσώπου."
Στην παρούσα υπόθεση η επίδικη απόφαση λήφθηκε κατόπιν δέουσας έρευνας όλων των σχετικών με την υπόθεση γεγονότων και αφού λήφθηκαν υπόψη οι απόψεις όλων των εμπλεκόμενων μερών. Στο πρακτικό της συνεδρίας ημερομηνίας 20/10/2008 κατά την οποία λήφθηκε η επίδικη απόφαση, αναλύονται οι λόγοι για τους οποίους κρίθηκε ότι το αίτημα δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτό. Αποσπάσματα από το πρακτικό της εν λόγω συνεδρίας έχω ήδη παραθέσει πιο πάνω. Ας σημειωθεί ότι η λωρίδα συνεχίζει και χρησιμοποιείται ως δημόσιος δρόμος για σκοπούς πρόσβασης σε γειτονικά τεμάχια.
Ενόψει όλων των πιο πάνω, η προσφυγή απορρίπτεται εναντίον και των τριών καθ'ων η αίτηση, με έξοδα υπέρ τους, όπως αυτά θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή. Αναφορικά με τους καθ'ων η αίτηση 1 και 2, οι οποίοι εκπροσωπούνται από τον ίδιο δικηγόρο επιδικάζεται ένα μόνο σετ εξόδων. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται δυνάμει του άρθρου 146 του Συντάγματος.
Α. ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ,
Δ.