|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
[Συνεκδικαζόμενες Προσφυγές Αρ. 438/2007 και 578/2008]
9 Σεπτεμβρίου, 2011
[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στής]
[Υπόθεση Αρ. 438/2007]
1. ΑΥΓΟΥΣΤΑ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
2. ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
Αιτητές
ν.
ΑΡΧΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
Καθ' ων η Αίτηση
[Υπόθεση Αρ. 578/2008]
ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΙΑΘΕΣΕΩΣ
ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (ΣΕΔΙΓΕΠ) ΛΤΔ
Αιτητές
ν.
ΑΡΧΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
Καθ' ων η Αίτηση
Χρ. Κιτρομηλίδης για τους αιτητές στην Προσφυγή 438/2007.
Γρ. Λεοντίου με Α. Πλαστήρα για Ζωμενή και Λεοντίου για τους αιτητές στην Προσφυγή 578/2008.
Α. Χρίστου για Ιωαννίδη και Δημητρίου για τους καθ' ων η αίτηση.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Στις 22.12.2000 δημοσιεύθηκαν οι Γνωστοποιήσεις Απαλλοτρίωσης αρ. 1017 και 1019, για την απαλλοτρίωση των ακινήτων των αιτητών, στα Κάτω Πολεμίδια. Στην Προσφυγή 438/07, με αρ. εγγραφής 29391, Φ/Σχ LIII/64, το τεμάχιο 1542 και στην Προσφυγή 578/08, με αρ. εγγραφής 24677, Φ/Σχ 53/64, το τεμάχιο 594. Ακολούθησαν τα Διατάγματα Απαλλοτρίωσης αρ. 199 που δημοσιεύθηκε στις 9.3.01 και 612 που δημοσιεύθηκε στις 22.6.01.
Με επιστολή των δικηγόρων τους, ημερομηνίας 11.12.06, οι αιτητές στην προσφυγή 438/07 ζήτησαν επιστροφή του απαλλοτριωθέντος αφού οι καθ' ων η αίτηση δεν είχαν ακόμα προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια προς υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης. Η απάντηση ήταν αρνητική και στις 14.3.07 καταχωρήθηκε η προσφυγή. Με επιστολή των δικηγόρων τους ημερομηνίας 24.1.08, επίσης ζήτησαν επιστροφή οι αιτητές στην προσφυγή 578/08 αφού το ακίνητο «παραμένει χωρίς οποιαδήποτε χρήση από την ΑΗΚ αντίθετα δε χρησιμοποιείται από τρίτους για γεωργικούς σκοπούς». Η απάντηση ήταν και σε εκείνη την περίπτωση αρνητική και στις 11.4.08 καταχωρήθηκε η προσφυγή.
Οι δυο προσφυγές συνεκδικάστηκαν και το κοινό θέμα τους αφορά στο κατά πόσο, όπως διατείνονται οι καθ' ων η αίτηση, προέβησαν εγκαίρως στις εύλογες ενέργειες που απαιτούνταν για να καταστεί εφικτός ο σκοπός της απαλλοτρίωσης. Οι αρχές που διέπουν το θέμα, κάτω από το πρίσμα του Άρθρου 23.5 του Συντάγματος και του άρθρου 15 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτρίωσης Νόμου του 1962 (Ν. 15/62 όπως τροποποιήθηκε), συζητήθηκαν και αποκρυσταλλώθηκαν από την πλήρη Ολομέλεια στη Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέιτς Λτδ ν. Δημοκρατίας (2006) 3 ΑΑΔ 166. Ενώ δεν επιβάλλεται εκπλήρωση του σκοπού στην περίοδο των τριών ετών, επιβάλλεται η λήψη ενεργειών που ευλόγως, αναλόγως του έργου, απαιτούνται, ώστε εμπράκτως να καθίσταται εφικτός ο σκοπός. Ως ακολούθως, όπως η κεντρική σκέψη διατυπώνεται στην απόφαση που εξέδωσε για την Ολομέλεια ο Χατζηχαμπής, Δ:
«Συμμεριζόμαστε την ανησυχία που εκφράστηκε στη Συμεωνίδης και φρονούμε ότι η παραπομπή στο εφικτά υλοποιήσιμο του σκοπού της απαλλοτρίωσης αποκαθιστά την ορθή διατύπωση του συνταγματικού κριτηρίου η οποία συναρτά την εφαρμογή του Άρθρου 23.5 προς τη διαρκή υποχρέωση της διοίκησης να χρησιμοποιήσει το κτήμα για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε και έτσι να καθιστά συνεχώς, και βεβαίως όχι μόνο μέσα στην περίοδο των τριών ετών από την απαλλοτρίωση, εφικτά πραγματοποιήσιμο το σκοπό αυτό. Το να τίθεται το ερώτημα με άλλους όρους, δηλαδή κατά πόσο ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, δεν συνιστά απλώς αλλαγή έμφασης αλλά εμπεριέχει τον κίνδυνο να διολισθήσει η διερεύνηση από τα πραγματικά αντικειμενικά δεδομένα που διέπουν το εφικτά πραγματοποιήσιμο του σκοπού σε πεδίο όχι πολύ πέραν των υποκειμενικών διαθέσεων της διοίκησης με ανάλογες συνέπειες, ως εκ της προκύπτουσας διαφοροποίησης του επιπέδου των απαιτούμενων ενεργειών της διοίκησης, στο αποτέλεσμα της όποιας συγκεκριμένης υπόθεσης. Το βάρος στον πρώην ιδιοκτήτη δεν είναι να αποδείξει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν προέβη στις ενέργειες εκείνες που, αναλόγως βεβαίως της περίπτωσης, θα εκρίνοντο ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου. Η σαφής ορολογία του Άρθρου 23.5 αντανακλά δεόντως την αντίληψη μας για την ουσιαστική διάσταση του όπως την έχουμε εκφράσει.»
Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης, και στις δυο περιπτώσεις, όπως καθορίστηκε στις Γνωστοποιήσεις Απαλλοτρίωσης, ήταν ο ακόλουθος:
«Γνωστοποιείται ότι η ακίνητη ιδιοκτησία που περιγράφεται στον Πίνακα που παρατίθεται πιο κάτω είναι αναγκαία για σκοπούς δημόσιας ωφέλειας, δηλαδή για προμήθεια ή/και συντήρηση ή/και διατήρηση ή/και ανάπτυξη προμηθειών και υπηρεσιών οι οποίες είναι αναγκαίες στη ζωή και προάγουν την ευημερία ή την αναψυχή του κοινού (παραγωγή, μεταφορά, προμήθεια και διανομή ηλεκτρικού ρεύματος για οικιακούς, εμπορικούς και βιομηχανικούς σκοπούς) και η απαλλοτρίωσή της επιβάλλεται για τους ακόλουθους λόγους, δηλαδή για [(τη) στη 1017] δημιουργία υπαίθριων αποθηκευτικών χώρων, χώρων στάθμευσης και για ανέγερση κτιρίων για την ικανοποίηση των αποθηκευτικών και άλλων αναγκών της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου.
Η έκταση γης της οποίας η απαλλοτρίωση επιβάλλεται κρίθηκε λόγω θέσης και φύσης σαν η πιο κατάλληλη για ανέγερση υπαίθριων αποθηκευτικών χώρων, χώρων στάθμευσης και για ανέγερση κτιρίων για την ικανοποίηση αποθηκευτικών και άλλων αναγκών της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου.»
Είναι παραδεκτό πως μέχρι τη διεκδίκηση της επιστροφής αλλά και μετά από την καταχώρηση της πρώτης προσφυγής, δεν είχε διεξαχθεί οποιαδήποτε εργασία στα ακίνητα. Αυτά παρέμειναν κενά. Εν τούτοις οι καθ' ων η αίτηση θεωρούν πως οι ενέργειες τους για το σχεδιασμό του έργου, τον προγραμματισμό, την εξασφάλιση πολεοδομικής άδειας, τη συμμόρφωση προς όρους που αυτή έθεσε, την εξασφάλιση άδειας οικοδομής και την προκήρυξη και κατακύρωση του διαγωνισμού για την εκτέλεση του έργου, ήταν ακριβώς εύλογες ενέργειες που καθιστούσαν εφικτό το σκοπό στο πλαίσιο των αρχών που διέπουν το θέμα. Σημειώνουν συναφώς πως, εν τέλει, ανατέθηκε σε εταιρεία η εκτέλεση του έργου στις 26.3.08 και πως ήδη, κατά το χρόνο της καταχώρησης της αγόρευσής τους, το έργο είχε εκτελεστεί κατά 65%. Από την άλλη πλευρά αμφισβητείται το ποσοστό αλλά, ασφαλώς, δεν είναι θέμα της προσφυγής αυτό το ζήτημα. Ορθώς δεν ήταν η θέση των καθ' ων η αίτηση πως, οι όποιες μεταγενέστερες ενέργειες θα μπορούσαν να καταργήσουν το δικαίωμα των αιτητών για διεκδίκηση επιστροφής, αν αυτό είχε στο μεταξύ δημιουργηθεί.
Το ιστορικό, όπως το καταγράφουν οι καθ' ων η αίτηση, συνοψίζεται ως ακολούθως: Τα ακίνητα περιήλθαν στους καθ' ων η αίτηση στις 20.9.01 και γίνεται συναφώς αναφορά σε ενοποίηση τεμαχίων. Ήδη, όμως, από την 15.9.01 προκηρύχθηκε διαγωνισμός για τις υπηρεσίες αρχιτέκτονα/πολιτικού μηχανικού και μηχανολόγου. Το αντικείμενο του διαγωνισμού εξειδικεύθηκε. Ήταν «για την ανέγερση των εν λόγω αποθηκών», σύμφωνα με τους Όρους του Συμβολαίου και τους Όρους Εντολής. Στους Όρους του Συμβολαίου περιλαμβάνεται χρονοδιάγραμμα και στους Όρους Εντολής συγκεκριμενοποιείται το «κτιριακό πρόγραμμα».
Στις 24.9.01 προκηρύχθηκε διαγωνισμός για τις υπηρεσίες Επιμετρητή Ποσοτήτων «για τις εν λόγω αποθήκες» και στις 14.1.02 και 15.1.02 έγιναν οι αναθέσεις στους πιο πάνω δυο διαγωνισμούς, αντιστοίχως. Μετά από 14 περίπου μήνες, στις 13.3.03, υποβλήθηκε η αίτηση για την απαραίτητη πολεοδομική άδεια η οποία και εκδόθηκε στις 7.4.04. Αυτή επέβαλε όρους και η ικανοποίησή τους, πριν από την υποβολή αίτησης για άδεια οικοδομής, απαιτούσε, όπως εισηγούνται οι καθ' ων η αίτηση, χρόνο. Αναφέρεται συναφώς στην ένσταση των καθ' ων η αίτηση:
«Ειδικότερα, καθίστατο αναγκαία η υποβολή πρότασης για αποκοπή Δέντρων, Δενδροφύτευση και εξασφάλιση έγκρισης από το Τμήμα Δασών, εργασία που εξαρτάτο άμεσα από την οριοθέτηση του τεμαχίου από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας. Εξαιτίας της καθυστέρησης που προκλήθηκε στην οριοθέτηση από το Κτηματολόγιο σταμάτησε και η πρόοδος των εργασιών που σχετίζονταν με τη ρυμοτομία, τα σύνορα του χώρου, δρόμου, αποκοπή δένδρων κλπ».
Στις 18.6.04 υποβλήθηκε πρόταση στο Τμήμα Δασών για την αποκοπή αριθμού δέντρων αλλά η σχετική άδεια δόθηκε 16 μήνες αργότερα, στις 18.10.05. Προηγουμένως, την 1.12.04, ο αρχιτέκτονας ζήτησε την κατασκευή βιολογικού σταθμού για επεξεργασία λυμάτων. Απαιτείτο υδρολογική μελέτη και σχέδια αποχέτευσης ομβρίων υδάτων, ζητήθηκαν τα κατασκευαστικά σχέδια του οδικού δικτύου της βιομηχανικής περιοχής και αυτά στάληκαν στις 16.6.04. Στις 24.1.06 υποβλήθηκε αίτηση για άδεια οικοδομής και αυτή εκδόθηκε την 1.6.06. Στις 6.12.06, μετά από αίτηση, εκδόθηκε νέα πολεοδομική άδεια ως προς το χρόνο της ισχύος της αρχικής η οποία, κατά τα άλλα, παρέμεινε η ίδια. Στις 6.2.07, πάλιν μετά από αίτηση, απαλείφθηκε ένας από τους όρους της πολεοδομικής άδειας και, εν τέλει, στις 25.9.07, προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός με αριθμό 136/07. Αυτός κατακυρώθηκε υπέρ της εταιρείας Iacovou-Jemco Joint Venture και στις 26.3.08 άρχισαν οι εργασίες για την κατασκευή του έργου.
Οι αιτητές έχουν εντελώς διαφορετική θέση αναφορικά με τους λόγους για τους οποίους απαιτήθηκε χρονικό διάστημα τόσων ετών. Άλλο ήταν το έργο που κάλυπτε ο σκοπός της απαλλοτρίωσης και άλλο το έργο που προωθήθηκε. Εν πάση περιπτώσει, ήταν οι αλλεπάλληλες αλλαγές στο κτιριακό και εν γένει πρόγραμμα που προκάλεσαν τη μεγάλη καθυστέρηση σε βαθμό που δεν θα ήταν δυνατό να θεωρηθεί ότι οι ενέργειες που επικαλούνται οι καθ' ων η αίτηση ήταν εύλογες, όταν αντιστοιχηθούν προς το έργο, όπως αυτό περιγραφόταν στη Γνωστοποίηση, δηλαδή ανέγερση αποθηκών. Ήταν ενέργειες προς άλλο σκοπό, δραματικά πιο πολύπλοκο και κατά πολύ πιο δαπανηρό. Επισημαίνουν συναφώς πως το αρχικό κόστος υπολογίστηκε στο £1.200.000 και το τελικό, για το έργο όπως αυτό εκτός σκοπού προωθήθηκε, σε £6.000.000. Το έργο, όπως αυτό προωθήθηκε, περιλάμβανε κτίριο επιφυλακής, κτίριο γραφείων, εργαστήριο, μηχανοστάσιο, περιφερειακή αποθήκη, δυο υποσταθμούς, αποθήκες, διαμερίσματα αχρήστων μετάλλων, καλυμμένους χώρους στάθμευσης και εσωτερικές εργασίες δημόσιων χώρων. Έργο που αποτελεί ανεπίτρεπτη σύμμειξη σκοπών που καλύπτονται από τη Γνωστοποίηση με άλλους σκοπούς, εν πάση περιπτώσει, σκοπούς πέραν των σχεδιασθέντων αρχικώς προς έκδοση του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης.
Οι καθ' ων η αίτηση, με την αγόρευσή τους, εισηγήθηκαν πως το νομικό σημείο της προώθησης έργου που δεν καλύπτεται από το σκοπό που καθορίστηκε, δεν περιλαμβανόταν στα νομικά σημεία των προσφυγών. Υπέβαλαν αίτηση για τροποποίηση οι αιτητές στην προσφυγή 578/08 και την ενέκρινα. Παρατήρησα όμως ταυτόχρονα πως, «θα μπορούσε να λεχθεί, στο πλαίσιο της αντιδικίας, θα ήταν αχρείαστη η τροποποίηση». Πράγματι και στην προσφυγή 438/07 η θέση για παράλειψη οποιωνδήποτε απαραίτητων ενεργειών ήταν ευθέως συναρτημένη προς το σκοπό της απαλλοτρίωσης. Οι καθ' ων η αίτηση εισηγήθηκαν τις ενέργειες που αναφέρθηκαν και ασφαλώς οι αιτητές διατηρούσαν τη δυνατότητα να απαντήσουν.
Τα πιο κάτω συνθέτουν τις επισημάνσεις των αιτητών αναφορικά με την πορεία:
- Η γνωμοδότηση της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος στην οποία εναργώς φαίνεται το έργο που προωθήθηκε.
- Η πρόταση που υποβλήθηκε από Ανώτερο Περιφερειακό Λειτουργό, στις 15.7.03, για την κατασκευή μικρού εργαστηρίου ηλεκτρονικών.
- Η εισήγηση ημερομηνίας 19.12.02, δηλαδή μετά και τις αναθέσεις στους αρχιτέκτονες και τους επιμετρητές, για τη δημιουργία υποσταθμού που προκάλεσαν συζητήσεις αναφορικά με πρόσθετο κόστος και καθυστέρηση.
- Το έγγραφο των Αρχιτεκτόνων ημερομηνίας 21.12.04 πως δεν είχαν εκλογή άλλη από του να κατασκευάσουν βιολογικό σταθμό.
- Το έγγραφο των αρχιτεκτόνων ημερομηνίας 15.9.06, με το οποίο διαμαρτύρονται για τις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις και τη διαφοροποίηση των αναγκών με την επισήμανση πως το 2002 ήταν ήδη ουσιωδώς διαφοροποιημένες από την προκήρυξη του 2001. Οπότε, το 2006, το έργο βρισκόταν ακόμα στο στάδιο της ετοιμασίας των κατασκευαστικών σχεδίων. Όπως το έθεσαν, για άλλο έργο προσφοροδότησαν και άλλο έργο εκτελούσαν, με διπλάσιο κατασκευαστικό εμβαδόν και πολύ αυξημένες απαιτήσεις.
- Στις 18.9.06, οι αρχιτέκτονες επανήλθαν με τις δικές τους απαιτήσεις τονίζοντας πως έφθασαν στα όρια της υπομονής τους και πως απηύδησαν.
- Στις 19.9.06 αναφέρθηκαν στα ίδια και οι επιμετρητές. Αναφέρθηκαν σε αλλεπάλληλες τροποποιήσεις με αποτέλεσμα το έργο να είχε μεταβληθεί ουσιωδώς. Υπήρξε εκτροχιασμός του προγράμματος και μεταβλήθηκε το αντικείμενο του έργου, το οποίο βρισκόταν ακόμα στο στάδιο της ετοιμασίας κατασκευαστικών σχεδίων.
Οι καθ' ων η αίτηση δεν αμφισβήτησαν πως τα πιο πάνω λέχθηκαν ή έγιναν. Ούτε υποστήριξαν, με παραπομπή στο περιεχόμενο των φακέλων, πως δεν υπήρχαν οι αλλαγές που επισημάνθηκαν, με συνέπεια και την, εν τέλει, δραματική αύξηση του κόστους. Ώστε, το απλό έργο της ανέγερσης αποθηκών, όπως και οι ίδιοι αρχικώς περιέγραφαν το έργο, να μετατραπεί σε πολύπλοκο και μεγαλεπίβολο. Προώθησαν δυο θέσεις.
Κατά την πρώτη, η γενικότητα του σκοπού όπως τον καθορίζει η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης, δεν επέβαλλε την ανέγερση μόνο αποθηκών. Σ' αυτό το πλαίσιο, πρότειναν την ακόλουθη διάσπαση της Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης. Ο σκοπός ήταν εντελώς γενικός, δηλαδή «για προμήθεια ή/και συντήρηση ή/και διατήρηση ή/και ανάπτυξη προμηθειών και υπηρεσιών οι οποίες είναι αναγκαίες στη ζωή και προάγουν την ευημερία ή την αναψυχή του κοινού (παραγωγή, μεταφορά, προμήθεια και διανομή ηλεκτρικού ρεύματος για οικιακούς, εμπορικούς και βιομηχανικούς σκοπούς)». Σ' αυτό το γενικό σκοπό αναμφιβόλως περιλαμβανόταν το έργο που προωθήθηκε. Κατά το υπόλοιπο μέρος της η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης αναφέρεται στους λόγους της και εδώ ζητούμενο είναι αν το έργο κάλυπτε το σκοπό. Δεν μπορώ να συμφωνήσω με αυτή τη διάσπαση. Η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης αφού περιγράφει τί γενικά ανταποκρίνεται σε σκοπό δημόσιας ωφέλειας, στο τέλος εξειδικεύει: Η απαλλοτρίωση «επιβάλλεται για τους ακόλουθους λόγους, δηλαδή για δημιουργία υπαίθριων αποθηκευτικών χώρων, χώρων στάθμευσης και για ανέγερση κτιρίων για την ικανοποίηση των αποθηκευτικών και άλλων αναγκών της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου». Αυτός ήταν ο σκοπός της απαλλοτρίωσης, όπως συγκεκριμενοποιείται στην περίπτωση και η απόφαση της Ολομέλειας στη Δημοκρατία ν. Κωνσταντίνου κ.α. (2004) 3 ΑΑΔ 333 είναι σχετική.
Ούτως ή άλλως, λέγουν οι καθ' ων η αίτηση, στη Γνωστοποίηση ακριβώς γίνεται αναφορά στην ικανοποίηση όχι μόνο αποθηκευτικών αλλά «και άλλων» αναγκών τους και ακριβώς εδώ, στην έκταση που το έργο δεν ήταν αποθήκες ή χώροι στάθμευσης, ήταν «άλλες ανάγκες». Αντιτείνουν οι αιτητές πως δεν είναι εύλογη αυτή η ερμηνεία αφού οι «αποθήκες», κατέληξαν να είναι μόνο μικρό κλάσμα του έργου. Θα δούμε, όμως, πως δεν χρειάζεται να επεκταθούμε σ' αυτό το θέμα.
Κατά τη δεύτερη θέση των καθ' ων η αίτηση, όσα αναφέρθηκαν από τους αρχιτέκτονες/πολιτικούς μηχανικούς/μηχανολόγους και τους επιμετρητές ήταν αναπόδεικτοι ισχυρισμοί «στα πλαίσια των συμβατικών σχέσεων» οι οποίοι «δεν αποτελούν αντικείμενο της παρούσας διαδικασίας». Εν πάση περιπτώσει, οι ισχυρισμοί συναρτώνται με την προκήρυξη του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και τη συμβατική τους σχέση με τους καθ' ων η αίτηση και όχι με το σκοπό της απαλλοτρίωσης. Αυτά, όμως, χωρίς θέση επί της ουσίας για να δείξουν ότι οι επισημάνσεις των αιτητών, με αναφορά στο περιεχόμενο των φακέλων, για τις μεγάλες τροποποιήσεις και προσθήκες, ενόψει των φακέλων, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Αντίθετα, τουλάχιστον ως προς τον «υποσταθμό», αναφέρουν πως, αυτός ήταν επιτρεπτός, αφού καλυπτόταν από την αναφορά στη Γνωστοποίηση και σε άλλες ανάγκες.
Η έκδοση του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης δεν γίνεται στο κενό. Για τη νομιμότητά του προϋποτίθεται βασικός σχεδιασμός του έργου που προγραμματίζεται. (Βλ. Καραολής ν. Υπουργείου Εσωτερικών (2004) 3 ΑΑΔ 76 και Χωματένος ν. Δήμου Ιδαλίου (2009) 3 ΑΑΔ 13). Προϋπόθεση συναρτημένη και προς την έκταση της γης που απαιτείται. Όπως άλλωστε το λέγει και εν προκειμένω η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης. Ότι μεγάλο μέρος του έργου δεν μπορεί να περιλαμβάνεται στο σχεδιασμό που οδήγησε στη δημοσίευση του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης, είναι προφανές. Δηλαδή, και να θεωρούσαμε πως ο σκοπός στη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης, ευρέως ερμηνευόμενος, κάλυπτε και τέτοια έργα, αυτά δεν είχαν προγραμματιστεί εξ αρχής. Οι καθ' ων η αίτηση είχαν υποχρέωση, μέσα στην τριετία αλλά και διαχρονικά, να προβούν σε ευλόγως αναγκαίες ενέργειες προς πραγμάτωση του σκοπού. Ασφαλώς του προγραμματισθέντος. Είχαν τη δυνατότητα οι καθ' ων η αίτηση να προγραμματίζουν στη συνέχεια αλλά και να εισηγούνται πως αυτά προϋπέθεταν χρόνο και ενέργειες επιπρόσθετες, ώστε εξ αιτίας τους να μη θεωρείται ότι δεν ενήργησαν εγκαίρως και δεόντως; Προφανώς αυτό θα ήταν ανεπίτρεπτο. Τέτοιος προγραμματισμός, ουσιώδης και όχι περιθωριακός ή απλώς συμπληρωματικός, θα έπρεπε να είχε προηγηθεί ώστε οι ενέργειες, εντός της τριετίας και διαχρονικά να συναρτώνται προς αυτόν. Οι ενέργειες που απαιτούνται αφορούν στην πραγμάτωση του σκοπού και όχι στη για πρώτη φορά διαμόρφωση σκοπού εκ των υστέρων. Αυτό θα αποτελούσε απαράδεκτη αντιστροφή. Η απόφαση του Ναθαναήλ, Δ., στην Tivoli Property Ltd v. Κυπριακής Δημοκρατίας, Προσφυγή 788/08 ημερομηνίας 29.1.10, είναι σχετική. Δεν είχε γίνει «εκ των προτέρων στοχευμένη και προγραμματισμένη μελέτη για τη διαμόρφωση του όλου χώρου» και «η διοίκηση δεν μπορεί να καλύπτεται εσαεί πίσω από τη γενικότητα του σκοπού και να λέγει ως εξ αυτού ότι δεν έχει αδρανήσει». Κάτω από συνθήκες τέτοιας αβεβαιότητας η απαλλοτρίωση δεν θα έπρεπε να προωθείται «πολύ ενωρίς με αντίτιμο μικρή σχετικά αποζημίωση» και, πάνω σ' αυτή τη βάση, το αίτημα για επιστροφή κρίθηκε δίκαιο.
Στη βάση των δεδομένων δεν είναι δυνατό να αποσυνδεθεί η μεγάλη καθυστέρηση από τις αλλεπάλληλες αλλαγές και προσθήκες που βρίσκω ότι οι αιτητές θεμελίωσαν, στο βαθμό που είχαν υποχρέωση. Δεν μπορώ συναφώς να συμφωνήσω πως τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στις επιστολές των αρχιτεκτόνων κλπ και των επιμετρητών είναι άσχετα. Ασφαλώς δεν εκδικάζουμε εδώ την όποια αστική διαφορά μεταξύ τους και των καθ' ων η αίτηση. Τα στοιχεία όμως είναι σχετικά γιατί, ακριβώς, διασυνδέονται ευθέως προς το εδώ ζητούμενο. Αν δηλαδή οι καθ' ων η αίτηση, εγκαίρως προέβησαν στα αναγκαία για να καταστεί ο σκοπός εφικτός. Επίσης δεν μπορώ να δεχθώ ότι δεν ήταν κυρίως λόγω των συνεχών αλλαγών και των προσθηκών που προκλήθηκε η καθυστέρηση αλλά, όπως αφήνουν να εννοηθεί οι καθ' ων η αίτηση, στο χρόνο που απαιτήθηκε για την άδεια αποκοπής μερικών δένδρων ή για κάποια οριοθέτηση. Ως προς την οριοθέτηση, χωρίς περαιτέρω επεξηγήσεις, αλλά πάντως και χωρίς αναφορά στην έκταση της καθυστέρησης που αυτή υποτίθεται ότι προκάλεσε και, περαιτέρω, στις όποιες προσπάθειες για συντόμευση. Πράγμα που ισχύει και στην περίπτωση της άδειας αποκοπής μερικών δένδρων. Χωρίς δηλαδή αναφορά σε ενέργειες που έγιναν, όπως θεωρώ ότι οφείλονταν, για συντόμευση, όταν κάθε τμήμα της διοίκησης οφείλει να ανταποκρίνεται, αν όχι σε τριάντα μέρες στην περίπτωση που το θέμα καλύπτεται από το Άρθρο 29 του Συντάγματος, σε εύλογο χρόνο. Δεν θεωρώ ότι κάτω από τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης είναι δυνατό να συνδεθεί η μεγάλη καθυστέρηση προς όσα αναγκαίως προέκυπταν από τους όρους που είχαν επιβληθεί.
Καταλήγω πως οι αιτητές θεμελίωσαν το δικαίωμα επιστροφής των ακινήτων τους που επικαλούνται ως ήδη δημιουργηθέν κατά το χρόνο της διεκδίκησης της επιστροφής. Οι καθ' ων η αίτηση, όπως θεμελίωσαν οι αιτητές, ουσιαστικά χωρίς αντίλογο επί των στοιχείων, χρόνια μετά τη δημοσίευση του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης ασχολούνταν ακόμα με το σχεδιασμό του έργου και το περιεχόμενο του, με συνακόλουθη την παραμονή των ακινήτων κενών, χωρίς να έχει γίνει σ' αυτά οποιαδήποτε εργασία κατά τα χρόνια που αναφέρθηκαν.
Οι προσφυγές επιτυγχάνουν, με έξοδα. Οι προσβαλλόμενες αρνητικές αποφάσεις των καθ' ων η αίτηση ακυρώνονται και, συνακολούθως, παν το παραλειφθέν έδει να είχε εκτελεστεί.
Γ. Κωνσταντινίδης, Δ.
/μσιαμπαρτά