|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ANAΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Υπόθεση Αρ. 168/2008)
5 Μαΐου, 2010
[ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΡΕΠΗ,
2. ΜΑΡΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΡΕΠΗ,
3. ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΡΕΠΗ,
Αιτητριών,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ,
2. ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ,
Καθ΄ων η Αίτηση.
Ι. Τυπογράφος, για τις Αιτήτριες.
Α. Μαππουρίδης, για τους Καθ΄ων η Αίτηση.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, Δ.: Το Τμήμα Αρχαιοτήτων με τη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης ΑΔΠ 41/71 που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 22.1.71 και το Διάταγμα Απαλλοτρίωσης ΑΔΠ 19/72 το οποίο δημοσιεύτηκε την 20.1.1972, προχώρησε στην αναγκαστική απαλλοτρίωση, μεταξύ άλλων και του τεμαχίου 529, εκτάσεως 5 σκαλών και 2 προσταθίων στο χωριό Δάλι με σκοπό τη διεξαγωγή αρχαιολογικών ανασκαφών στο Αρχαίο Ιδάλιο ή τη συντήρηση ή αξιοποίηση αρχαίων μνημείων ή αρχαιοτήτων ή την ανάπτυξη των πέριξ κειμένων χώρων.
Οι Αιτήτριες δεν είχαν υποβάλει οποιανδήποτε ένσταση μετά τη δημοσίευση της Γνωστοποίησης Απαλλοτρίωσης. Το 1975 το τεμάχιο, μετά την καταβολή αποζημίωσης στους ιδιοκτήτες, περιήλθε στην κυριότητα των Καθ' ων η αίτηση.
Όμως, είκοσι πέντε χρόνια μετά την απαλλοτρίωση, η Αιτήτρια 1 απέστειλε επιστολή ημερομηνίας 15.11.2007, μέσω του δικηγόρου της προς το Τμήμα Αρχαιοτήτων, ζητώντας όπως ενημερωθεί κατά πόσο ο σκοπός για τον οποίο το πιο πάνω τεμάχιο απαλλοτριώθηκε, είχε εγκαταλειφθεί. Περαιτέρω ενημέρωνε το Τμήμα Αρχαιοτήτων ότι η Αιτήτρια 1, επιθυμούσε όπως της επιστραφεί το μερίδιο της, εάν και εφόσον ο σκοπός για τον οποίο απαλλοτριώθηκε είχε εγκαταλειφθεί.
Το Τμήμα Αρχαιοτήτων με επιστολή του ημερομηνίας 5.12.2007, απάντησε ότι ο σκοπός για τον οποίο είχε προχωρήσει στην αναγκαστική απαλλοτρίωση του τεμαχίου 529, δεν έχει εκλείψει και για το λόγο αυτό το αίτημα της Αιτήτριας 1 για επιστροφή του κτήματος δεν μπορούσε να υιοθετηθεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Το αρμόδιο Τμήμα, υπενθύμισε την Αιτήτρια 1 ότι μεταξύ των σκοπών της απαλλοτρίωσης είναι και η συντήρηση και αξιοποίηση του Αρχαιολογικού Χώρου Ιδαλίου, καθώς επίσης και η ανάπτυξη των γύρω χώρων.
Το τεμάχιο 529 (παλαιό τεμάχιο υπ' αρ. 353) εμπίπτει εντός του Αρχαιολογικού Χώρου Ιδαλίου, ο οποίος είχε κηρυχθεί σε Αρχαίο Μνημείο, σύμφωνα με τον Πίνακα Α΄ και Β΄ του περί Αρχαιοτήτων Νόμου, Κεφ. 31. Όπως ισχυρίζεται η διοίκηση, στον αρχαιολογικό αυτό χώρο, διεξάγονται ανασκαφές, τόσο από το τμήμα Αρχαιοτήτων, όσο και από ξένες αποστολές και έχει πρόσφατα ανεγερθεί εκεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιδαλίου.
Οι Αιτήτριες, που είναι οι ιδιοκτήτριες, με την προσφυγή τους προσβάλλουν την άρνηση των Καθ'ων η αίτηση να επιστρέψουν το κτήμα τους. Για ακύρωση της επίδικης απόφασης προβάλλουν δύο λόγους ακύρωσης, ότι αυτή:- (1) αντίκειται στο Άρθρο 23 του Συντάγματος και στο άρθρο 15 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτρίωσης Νόμου 15/1962 και (2) στερείται παντελούς και/ή της δέουσας αιτιολογίας.
Ο ευπαίδευτος δικηγόρος για τις Αιτήτριες, αφού αναφέρθηκε στα όσα αποφασίστηκαν στην Ζήνων Ευθυμιάδης Εστέιτς Λτδ. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (2006) 3 ΑΑΔ 166, εισηγήθηκε ότι οι Καθ'ων η αίτηση δεν έθεσαν ενώπιον του Δικαστηρίου οποιοδήποτε στοιχείο, που να καταδεικνύει ότι προέβησαν σε οποιαδήποτε ενέργεια για υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης.
Από την άλλη, ο ευπαίδευτος δικηγόρος για τη Δημοκρατία, επεσήμανε ότι με τη συμπερίληψη του κτήματος στον Πίνακα Α και Β του περί Αρχαιοτήτων Νόμου, Κεφ. 31, το κτήμα εμπίπτει πλέον στον αρχαιολογικό χώρο Ιδαλίου, ο οποίος είχε κηρυχθεί Αρχαίο Μνημείο. Όπως ανέφερε ο κ. Μαππουρίδης, στον συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο διεξάγονταν στη βάση μελέτης ανασκαφές και πρόσφατα έχει ανεγερθεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Ιδαλίου. Τέλος, με αναφορά στη Τσαγγαρίδης κ.α. ν. Δημοκρατίας (1990) 3Ε ΑΑΔ 3392, επεσήμανε ότι σε χώρους που αποτελούν Αρχαία Μνημεία διασώζονται αρχαιότητες, γεγονός που καθιστά αναγκαία τη διατήρηση των χώρων αυτών ανέπαφων, για μελλοντικές ανασκαφές.
Ο λόγος ακύρωσης δεν ευσταθεί.
Η Πλήρης Ολομέλεια στην Ζήνων Ευθυμιάδης ν. Δημοκρατίας (2006) 3 ΑΑΔ 166, τόνισε ότι η ερμηνεία του Άρθρου 23.5 του Συντάγματος θα πρέπει να συνάδει με το συνταγματικό κατοχυρωμένο δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Η έννοια του εφικτού και ανέφικτου θα πρέπει να ερμηνεύεται όχι ως προς τις υποκειμενικές προθέσεις ή επιθυμίες της διοίκησης, αλλά ως προς τα αντικειμενικά δεδομένα που αφορούν στις ενέργειες της διοίκησης προς υλοποίηση του σκοπού. Το βάρος του ιδιοκτήτη δεν είναι να αποδείξει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκαταλείφθηκε ή κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν προέβη στις ενέργειες που ανάλογα με την περίπτωση θα κρίνονταν ευλόγως αναγκαίες προς υλοποίηση του έργου.
Στην προκειμένη περίπτωση, ως εκ της φύσεως του χώρου που περικλείει αρχαιότητες, ο χώρος χρήζει μακροχρόνιας ειδικής προστασίας και όπως ορθά υποδείχθηκε στην Τσαγγαρίδης κ.α. ν. Δημοκρατίας (1990) 3 ΑΑΔ 3392 η διατήρηση του χώρου ανέπαφου για μελλοντικές ανασκαφές, καθίσταται αναγκαία. Όπως αναφέρεται στους διοικητικούς φακέλους, στο συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται η αρχαία πόλη του Ιδαλίου η οποία θεωρείται μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Κύπρου. Ως εκ τούτου υπάρχει απόλυτη ανάγκη διατήρησης της στρωματογραφίας του χώρου για σκοπούς δημοσίου συμφέροντος. Τα αποφασισθέντα στην υπόθεση Ψάλτη ν. Δημοκρατίας (2008) 3 ΑΑΔ 452, δεν βοηθούν αφού εκεί τα γεγονότα διαφοροποιούνται ως εκ του γεγονότος ότι εκείνη η υπόθεση αφορούσε απαλλοτρίωση κτήματος και όχι άρνηση της διοίκησης για επιστροφή. Περαιτέρω, η απαλλοτρίωση αφορούσε κτήμα στο οποίο υπήρχε οικία εντός της οποίας κατοικούσαν από το 1944 οι Εφεσείοντες. Εκεί η έμφαση ήταν ότι δεν εξετάστηκε το ενδεχόμενο ύπαρξης λιγότερο επαχθούς λύσης από αυτή της απαλλοτρίωσης της οικίας ενός ηλικιωμένου ζεύγους που κατοικούσε σ' αυτή για πάνω από 44 χρόνια. Η απουσία μελέτης μαζί με την ύπαρξη λιγότερο επαχθούς λύσης, ήταν οι κύριοι λόγοι που καθόρισαν την απόφαση της Ολομέλειας.
Στην προκειμένη περίπτωση, οι Καθ'ων η αίτηση πέραν της διατήρησης της στρωματογραφίας, της συντήρησης του χώρου ως αρχαιολογικού χώρου και Αρχαίου Μνημείου, προέβησαν παράλληλα σε αρχαιολογικές ανασκαφές και ανέγειραν στον ευρύτερο χώρο Αρχαιολογικό Μουσείο, γεγονός που καθιστά τις ενέργειες τους εύλογες υπό τις περιστάσεις.
Στην υπόθεση Ramon v. Δημοκρατίας, Υπόθεση Αρ. 764/07, ημερομηνίας 22.7.2009, ο Νικολαΐδης, Δ., αφού σημείωσε ότι ο αρχαιολογικός χώρος στο χωριό Καλαβασός αφορούσε σε σημαντικές αρχαιότητες της Νεολιθικής Εποχής, επισημαίνει τα πιο κάτω, τα οποία ισχύουν απόλυτα και στη δική μας περίπτωση:-
«Αυτό το γεγονός από μόνο του δηλώνει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν έχει κατ' ουδένα τρόπο εγκαταλειφθεί. Η διατήρηση των αρχαιολογικών καταλοίπων και της στρωματογραφίας του αρχαιολογικού χώρου είναι σκοποί αυθύπαρκτοι που δεν απαιτούν οποιαδήποτε περαιτέρω έργα για να θεωρείται ότι υλοποιήθηκε ο σκοπός της απαλλοτρίωσης. Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει υλοποιηθεί μόνο και μόνο με τη διατήρηση του αρχαιολογικού χώρου. Ακύρωση της απαλλοτρίωσης θα αντιστοιχούσε σε παραβίαση των νόμων για την προστασία των αρχαιοτήτων.»
Όμως ανεξάρτητα από τα πιο πάνω, το κτήμα συμπεριλήφθηκε στον αρχαιολογικό χώρο Ιδαλίου, ο οποίος δια νόμου κηρύχθηκε σε Αρχαίο Μνημείο. Η κήρυξη του χώρου ως Αρχαίου Μνημείου, δυνάμει του Κεφ. 31 έχει τη δική της σημασία, εφόσον τεκμηριώνει την αρχαιολογική του σημασία και προσδιορίζει την ταυτότητα του ως αρχαιολογικού χώρου (βλ. Τσαγγαρίδης κ.α. ν. Δημοκρατίας (1990) 4 ΑΑΔ 3392).
Αναφορικά με τις ετοιμασίες του Τμήματος Αρχαιοτήτων για εκ νέου απαλλοτρίωση του κτήματος σε περίπτωση επιτυχίας της προσφυγής, δεν μπορεί να επηρεάζει την ουσία του θέματος, όπως εισηγείται ο συνήγορος των Αιτητών, ούτε και μπορεί να επιβεβαιώσει πρόθεση για εγκατάλειψη του σκοπού της απαλλοτρίωσης.
Αναφορικά με το δεύτερο λόγο ακύρωσης, ο δικηγόρος των Αιτητριών εισηγήθηκε ότι η απόφαση απόρριψης του αιτήματος για επιστροφή του κτήματος, ήταν αόριστη και ατεκμηρίωτη και ως τέτοια αναιτιολόγητη.
Ούτε αυτός ο λόγος ακύρωσης ευσταθεί.
Μπορεί η αιτιολόγηση να είναι στο μεταίχμιο, λόγω των γενικών χαρακτηρισμών που χρησιμοποιήθηκαν, όμως σύμφωνα με τη νομολογία και το άρθρο 29 του περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου του 1999 (Ν. 158(Ι)/99), η αιτιολογία μιας πράξης μπορεί να συμπληρωθεί ή να αναπληρωθεί από τα στοιχεία του διοικητικού φακέλου. Πράγματι, στην προκειμένη περίπτωση από το διοικητικό φάκελο προκύπτουν στοιχεία που συμπληρώνουν την αιτιολογία της πράξης και ιδιαίτερα την ανάγκη για διατήρηση της στρωματογραφίας για σκοπούς προστασίας των αρχαιοτήτων της περιοχής Ιδαλίου.
Η προσφυγή αποτυγχάνει και απορρίπτεται με €1300 έξοδα, εναντίον των Αιτητριών. Η προσβαλλόμενη απόφαση επικυρώνεται δυνάμει του Άρθρου 146.4(α) του Συντάγματος.
(Υπ.) Γ. Ερωτοκρίτου, Δ.
/ΕΠς