ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

 

(Υπόθεση Αρ. 323/2007)

 

20  Ιουνίου, 2008

 

[ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ/στής]

 

ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤA ΑΡΘΡA 23, 29, 148 KAI 149 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

 

1.      ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ,

2.      ΑΝΝΑ ΜΑΡΙΑ Χ"ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ (ΑΡ. ΑΙΤΗΣΗΣ 596/99 Ε.Δ. ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ),

3.      ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΑΤΣΟΥΚΑ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ,

4.      ΟΛΥΜΠΙΑ ΑΝΤΩΝΑΚΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ,

5.      ΠΑΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΠΕΛΕΚΑΝΟΥ,

 

Αιτητές,

ΚΑΙ

 

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΜΕΣΩ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,

 

Καθ΄ων η Αίτηση.

- - - - - - -

 

Χρ. Ιωάννου, για τους Αιτητές.

 

Κ. Σταυρινός, Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α,  για τους Καθ΄ων η Αίτηση.

 

- - - - - - -

 

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ.: Στις 7.11.1997 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης με αριθμό 1369 στην οποία αναφερόταν ότι η υπό απαλλοτρίωση ιδιοκτησία ήταν αναγκαία "για σκοπούς δημοσίας ωφέλειας, δηλ. για σχολικούς και άλλους σκοπούς και η απαλλοτρίωση της επιβάλλεται για τους πιο κάτω λόγους, δηλ. για την επέκταση του Δημοτικού Σχολείου Τερσεφάνου της Επαρχίας Λάρνακας". Στη συνέχεια, στις 30.1.1998, δημοσιεύθηκε Διάταγμα Απαλλοτρίωσης με αριθμό 158. Στο Διάταγμα περιλαμβανόταν και το τεμάχιο 582, αρ. εγγραφής 4870, Φ/Σχ: L 29, Τερσεφάνου, Λάρνακα, του οποίου οι αιτητές ήταν συνιδιοκτήτες (το ακίνητο).

 

Με επιστολή των δικηγόρων τους, ημερομηνίας 20.10.2006, οι αιτητές, προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι το ακίνητο δεν χρησιμοποιήθηκε, μέσα σε τρία χρόνια αφότου συντελέστηκε η απαλλοτρίωση, με την καταβολή της αποζημίωσης, για το σκοπό που απαλλοτριώθηκε, ζήτησαν την επιστροφή του. Παράλληλα, κατέστησαν σαφή την πρόθεσή τους να επιστρέψουν το ποσό που τους είχε καταβληθεί ως αποζημίωση. Εις απάντηση, με επιστολή της ημερομηνίας 8.12.2006, η Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, απέρριψε το αίτημα. Ανέφερε, συναφώς, ότι "ήδη εκτελούνται έργα σύμφωνα με το σκοπό της απαλλοτρίωσης και αναμένεται να ολοκληρωθούν σε περίπου πέντε μήνες" και ότι "δεν είναι εφικτό το αίτημα για επιστροφή του τεμαχίου 582 στο Φ/Σχ L 29 στους αρχικούς του ιδιοκτήτες". Ακολούθως, οι αιτητές απέστειλαν, μέσω των δικηγόρων τους, επιστολή ημερομηνίας 6.2.2007, προς το Κοινοτικό Συμβούλιο Τερσεφάνου, ζητώντας του να τους επιβεβαιώσει γραπτώς ότι, μέχρι την 1.11.2006, "δεν είχαν ξεκινήσει οποιαδήποτε έργα στο απαλλοτριωθέν τεμάχιο." Εις απάντηση, το Κοινοτικό Συμβούλιο Τερσεφάνου, με επιστολή του ημερομηνίας 12.2.2007, επιβεβαίωσε στους αιτητές ότι όντως, μέχρι την 1.11.2006, δεν είχαν ξεκινήσει οποιαδήποτε έργα που αφορούσαν το σκοπό της απαλλοτρίωσης.

 

Με την παρούσα προσφυγή οι αιτητές επιδιώκουν την ακύρωση της απόφασης της Γενικής Διευθύντριας του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού με την οποία απορρίφθηκε αίτημά τους για επιστροφή του ακινήτου.

 

Ο λόγος ακυρώσεως που προβάλλεται είναι ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης, παρά την παρέλευση εννέα σχεδόν χρόνων από τη γνωστοποίησή της, και οκτώ περίπου χρόνων από την καταβολή της αποζημίωσης στους αιτητές, όχι μόνο δεν έχει επιτευχθεί, αλλά η διοίκηση δεν έχει καν προβεί εμπράκτως σε οποιαδήποτε ενέργεια, εύλογα αναγκαία, για την πραγματοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης. Οι καθ΄ων η αίτηση ισχυρίζονται ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης έχει επιτευχθεί. Αναφέρουν, συγκεκριμένα, ότι "το έργο περιλήφθηκε στους προϋπολογισμούς του 2005, ετοιμάστηκε η μελέτη και τα έγγραφα προσφορών το 2005, ζητήθηκαν  προσφορές το Μάιο του 2006, τον Ιούλιο του 2006 έγινε η κατακύρωση των προσφορών και τον Οκτώβριο του 2006 άρχισαν οι εργασίες. Τελικά το έργο συμπληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 2007".

 

Στην ένσταση δεν έχουν επισυναφθεί οποιαδήποτε έγγραφα συναφή προς τους ισχυρισμούς των καθ΄ων η αίτηση. Έχω διεξέλθει το διοικητικό φάκελο (Τεκμήριο 1) και δεν εντόπισα οτιδήποτε το οποίο να επιβεβαιώνει τα όσα αναφέρουν ότι έχουν γίνει προς υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης. Υπάρχει στο διοικητικό φάκελο τοπογραφική αποτύπωση (οριοθέτηση) του δημοτικού σχολείου, ημερομηνίας Νοεμβρίου του 2006, όπως και αντίγραφο του προϋπολογισμού του 2006, όπου γίνεται πρόνοια για διαμόρφωση γηπέδων αθλοπαιδιών στο Δημοτικό Σχολείο Τερσεφάνου. Δεν βρήκα, όμως, οτιδήποτε που να αποδεικνύει ότι το έργο έχει συμπληρωθεί. Ούτε ότι έχουν δημοσιευθεί ή κατακυρωθεί προσφορές. Το μόνο που υπάρχει είναι μια επιστολή του προϊσταμένου Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ημερομηνίας 13.2.2006, στην οποία αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:

 

"Η διαμόρφωση του γηπέδου και η επέκταση του σχολείου με μια αίθουσα Τεχνολογίας και αίθουσα καθηγητών βρίσκονται στο στάδιο της μελέτης και αναμένεται η προκήρυξη προσφορών εντός του Μαΐου 2006. Στο πιο πάνω έργο θα συμπεριληφθεί και το βάψιμο του σχολείου.

 

Η ανέγερση νηπιαγωγείου βρίσκεται στο στάδιο της μελέτης και αναμένεται η προκήρυξη προσφορών εντός Μαρτίου 2006.

 

Η αναγκαιότητα ανέγερσης αίθουσας πολλαπλών χρήσεων θα μελετηθεί μετά την ολοκλήρωση της α΄ φάσης ανέγερσης αιθουσών στα Δημοτικά Σχολεία που έχει εγκρίνει το Υπουργικό Συμβούλιο και στην οποία δεν συμπεριλαμβάνονται μικρά σχολεία. Στη β΄ φάση ανέγερσης αιθουσών πολλαπλών χρήσεων θα διαφοροποιηθούν τα κριτήρια αριθμών μαθητών και μεγέθους γηπέδου. Μέσα σ΄ αυτά τα πλαίσια θα μελετηθεί και το δικό σας σχολείο."

 

 

Δεν υπάρχει οτιδήποτε στο φάκελο το οποίο να αποδεικνύει ότι έχουν γίνει τα όσα αναφέρονται στην επιστολή αυτή προς υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης. Υπάρχει μόνο μια επιστολή της Γενικής Διευθύντριας του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ημερομηνίας 31.10.2007, στην οποία περιλαμβάνονται όσα αναφέρονται στην παράγραφο 4 της ένστασης των καθ΄ων η αίτηση.

 

Με δυο λόγια, τα όσα αναφέρουν οι καθ΄ων η αίτηση παραμένουν χωρίς οποιαδήποτε τεκμηρίωση, όπως και οι ισχυρισμοί του δικηγόρου των καθ΄ων η αίτηση για το τι έγινε, αν και δεν θα είχε σημασία, έξι σχεδόν χρόνια μετά που συντελέστηκε η απαλλοτρίωση, με την καταβολή της αποζημίωσης, ήτοι από το 2005 μέχρι το Σεπτέμβριο του 2007.[1]

 

Αντίθετα, προς υποστήριξη των ισχυρισμών των αιτητών, ότι οι καθ΄ων η αίτηση δεν έχουν προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια προς υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης, και δη μέσα σε τρία χρόνια αφότου συντελέστηκε η απαλλοτρίωση, με την καταβολή της αποζημίωσης, υπάρχει η επιστολή του Κοινοτικού Συμβουλίου Τερσεφάνου ότι, μέχρι την 1.11.2006, έξι σχεδόν χρόνια μετά, δεν είχαν ξεκινήσει οποιαδήποτε έργα στο ακίνητο. Την αλήθεια του περιεχομένου της επιστολής αυτής δεν έχω λόγο να αμφισβητήσω.

 

Σχετική επί του θέματος είναι η απόφαση της Ολομέλειας στην Υπόθεση Ζήνων Ευθυμιάδης ν. Δημοκρατίας (2006) 3 ΑΑΔ 166. Στην απόφαση, αφού έγινε αναδρομή στις κατά καιρούς εκδοθείσες αποφάσεις, τονίστηκε ότι, εάν το κριτήριο του εφικτά πραγματοποιήσιμου συναρτάται προς την υποκειμενική διάθεση της διοίκησης να συνεχίζει να επιθυμεί και να ενδιαφέρεται για την πραγμάτωση του έργου στο μέλλον, χωρίς όμως συγχρόνως να έχει ήδη εμπράκτως προβεί στις ενέργειες εκείνες που κρίνονται εύλογα αναγκαίες προς την πραγμάτωσή του, το κριτήριο αυτό θα αφίσταται του Συνταγματικού κριτηρίου, εφόσον θα παρέχει στη Διοίκηση εσαεί δικαίωμα να κρατά το κτήμα χωρίς να πραγματώνει το σκοπό της κτήσης του και έτσι να εξουδετερώνει την επιδίωξη του Άρθρου 23.5 να θέσει χρονικό όριο στην ετοιμότητα και ικανότητα της διοίκησης να υλοποιήσει το έργο για το οποίο η παραπομπή στο εφικτά υλοποιήσιμο του σκοπού της απαλλοτρίωσης "υποκαθιστά την ορθή διατύπωση του συνταγματικού κριτηρίου η οποία συναρτά την εφαρμογή του Άρθρου 23(5) προς τη διαρκή υποχρέωση της Διοίκησης να χρησιμοποιήσει το κτήμα για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε και έτσι να καθιστά συνεχώς, και βεβαίως όχι μόνο μέσα στην περίοδο των τριών ετών από την απαλλοτρίωση, εφικτά πραγματοποιήσιμο το σκοπό αυτό". Όπως τονίστηκε, "το να τίθεται το ερώτημα με άλλους όρους, δηλαδή το κατά πόσο ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, δεν συνιστά απλώς αλλαγή έμφασης  αλλά εμπεριέχει τον κίνδυνο να διολισθήσει η διερεύνηση από τα πραγματικά αντικειμενικά δεδομένα που διέπουν το εφικτά πραγματοποιήσιμο του σκοπού σε πεδίο όχι πολύ πέραν των υποκειμενικών διαθέσεων της διοίκησης με ανάλογες συνέπειες, ως εκ της προκύπτουσας διαφοροποίησης του επιπέδου των απαιτουμένων ενεργειών της διοίκησης, στο αποτέλεσμα της όποιας συγκεκριμένης υπόθεσης. Το βάρος στο πρώην ιδιοκτήτη δεν είναι να αποδείξει ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εγκατελείφθη ή δεν κατέστη ανέφικτος, αλλά ότι η διοίκηση δεν προέβη στις ενέργειες εκείνες που θα εκρίνοντο ευλόγως αναγκαίες προς την υλοποίηση του έργου. Η σαφής ορολογία του Άρθρου 23(5) αντανακλά δεόντως την αντίληψή μας για την ουσιαστική διάστασή του όπως την έχουμε εκφράσει."

 

Ενόψει των πιο πάνω, θεωρώ ότι μη επιστροφή του ακινήτου στους αιτητές παραβιάζει τόσο το Άρθρο 23.5 του Συντάγματος όσο και το άρθρο 15(1) του Νόμου 15/1962.

 

Η προσφυγή επιτυγχάνει με €1.000 έξοδα, περιλαμβανομένου ΦΠΑ, υπέρ των αιτητών. Η άρνηση και/ή παράλειψη των καθ΄ων η αίτηση να επιστρέψουν  το ακίνητο στους αιτητές, ακυρώνεται. Ό,τι δε παρελήφθη, θάπρεπε να εκτελεστεί.

 

 

                                                                   Ρ. Γαβριηλίδης,

                                                                                Δ.

 

 

 

 

 

/ΧΤΘ