|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2008) 4 ΑΑΔ 235
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
[Συνεκδικαζόμενες Υποθέσεις Αρ. 1463/2005 και 1591/2005]
16 Απριλίου, 2008
[Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
(Υπόθεση Αρ. 1463/2005)
HELICYPRIA LIMITED
Aιτητές
ν.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕΣΩ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ
Καθ' ων η αίτηση
------------------
(Υπόθεση Αρ. 1591/2005)
PZL-SWIDNIK S.A.
Aιτητές
ν.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕΣΩ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ
Καθ' ων η αίτηση
Ε. Μυριανθέας για τους αιτητές στην 1463/05.
Μ. Χριστοφίδης για τους αιτητές στην 1591/05.
Ε. Γαβριήλ για τους καθ' ων η αίτηση.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ.: Προκηρύχθηκε ο δημόσιος διαγωνισμός Δ.Τ. 53/05 για την προμήθεια δυο ελικοπτέρων πυρόσβεσης στο Τμήμα Δασών και οι αιτητές, στις δυο συνεκδικασθείσες προσφυγές, ως οικονομικοί φορείς που έλαβαν έγγραφα του διαγωνισμού, ζήτησαν τροποποίηση τεχνικών όρων και προδιαγραφών. Η Αναθέτουσα Αρχή δεν ικανοποίησε το αίτημά τους, ασκήθηκαν οι Ιεραρχικές Προσφυγές 35/05 και 50/05 και οι παρούσες αφορούν στην επίσης απορριπτική απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών που οδήγησε στον αποκλεισμό τους.
Δέχτηκα την εισήγηση των δυο πλευρών να εξεταστεί πρώτα η προδικαστική ένσταση των καθ' ων η αίτηση πως οι προσβαλλόμενες αποφάσεις της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών, με τις οποίες επικυρώθηκε η άρνηση της Αναθέτουσας Αρχής για τροποποίηση των Τεχνικών Όρων και των Προδιαγραφών, δεν είναι εκτελεστές διοικητικές πράξεις και πως αλυσιτελώς οι αιτητές στρέφονται κατά αυτών. Όταν ο διαγωνισμός παρέμεινε και, στην πορεία, κατακυρώθηκε υπέρ τρίτων που δεν είναι καν μέρη στις προσφυγές.
Είναι η εισήγηση των καθ' ων η αίτηση πως, με το διαγωνισμό να παραμένει και με την εν τέλει κατακύρωση υπέρ τρίτων, δεν μπορεί να τίθεται θέμα ακύρωσης της απόφασης της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών. Αφού αυτή είναι μέρος της σύνθετης διοικητικής ενέργειας που εν τέλει απέληξε στην κατακύρωση. Και θετικό να ήταν για τους αιτητές το αποτέλεσμα των προσφυγών που ασκήθηκαν, με τέτοιο αντικείμενο, θα παρέμενε άθικτη η απόφαση για την κατακύρωση. Επικαλέστηκαν συναφώς τις αποφάσεις μου στις υποθέσεις Κοινοπραξία Cyprus Airports Group v. Kυπριακής Δημοκρατίας, Προσφυγή 92/04, ημερομηνίας 8.1.07 και Hewlett Packard Hellas E.P.E. v. Κυπριακής Δημοκρατίας, Προσφυγή 1056/04, ημερομηνίας 15.1.07. Εκείνες αφορούσαν στον αποκλεισμό του αιτητή από δημόσιο διαγωνισμό και, με εκτεταμένη αναφορά στη νομολογία, είχα καταλήξει πως αυτός απώλεσε την εκτελεστότητά του αφού μετά την άσκηση των προσφυγών, απορροφήθηκε στην τελική απόφαση για κατακύρωση, στην οποία ενσωματώθηκε. Επίσης επικαλέστηκαν τις πιο κάτω αποφάσεις: Την απόφαση της Ολομέλειας στη Dias United Publ. Co. Ltd v. Δημοκρατίας (1996) 3 ΑΑΔ 550 ως προς το απαράδεκτο έγερσης θέματος η επίλυση του οποίου θα ήταν αλυσιτελής, και την απόφασή μου στη Φειδίας Μεταξά ν. Επιτροπής Κρατικών Υποτροφιών κ.α., Προσφυγή 754/98, ημερομηνίας 11.8.00 (βλ. και την απόφαση του Καλλή, Δ., Νάγια Πετούση ν. Επιτροπής Κρατικών Υποτροφιών κ.α., Προσφυγή 1309/09, ημερομηνίας 27.11.00 που την ακολούθησε) στην οποία έκρινα πως η προσβληθείσα άρνηση χορήγησης υποτροφίας, στο πλαίσιο των δεδομένων της, δεν ήταν εκτελεστή διοικητική πράξη και πως τέτοια εκτελεστή διοικητική πράξη ήταν μόνο η απόφαση για τη χορήγηση υποτροφίας σε άλλους, η οποία, όμως, δεν ήταν αντικείμενο της προσφυγής. Ο αριθμός των υποτροφιών ήταν περιορισμένος, η χορήγησή τους ήταν το αποτέλεσμα επιλογής και εξήγησα πως ακύρωση της μη επιλογής που δεν θα επηρέαζε την ήδη έγκριση των διαθέσιμων υποτροφιών σε τρίτους, θα έφερνε στην επιφάνεια ζήτημα επανεξέτασης, χωρίς προοπτική. Σημειώνοντας και πως η απόφαση της Ολομέλειας στην Δημοκρατία ν. Χρυσοστόμου κ.α. (1999) 3 ΑΑΔ 391, φαινόταν σχετική. Εκεί η προσφυγή στρεφόταν κατά της απόρριψης Ιεραρχικής Προσφυγής από την Αναθεωρητική Αρχή Αδειών με την αιτιολογία πως οι αιτητές δεν νομιμοποιούνταν να προσβάλουν ορισμένες αποφάσεις της Αναθεω ρητικής Αρχής Αδειών για τη χορήγηση αδειών σε τρίτους χωρίς να προσβάλουν και την πράγματι χορήγηση των αδειών σε τρίτους, οι οποίοι ουδέποτε συνενώθηκαν ως ενδιαφερόμενοι. Αποφασίστηκε πως η μόνη απόφαση που παράγει έννομα αποτελέσματα τα οποία θα μπορούσαν να πλήξουν το συμφέρον του αιτητή ήταν η χορήγηση αδειών σε τρίτους. Αυτή καθ' εαυτή η απόφαση που προσβλήθηκε δεν ήταν εκτελεστή και η προσφυγή απορρίφθηκε ως απαράδεκτη.
Οι αιτητές δεν αντέταξαν επιχειρήματα με αναφορά στα πιο πάνω και στη νομολογία. Περιορίστηκαν στο τέλος στη διατύπωση της θέσης πως η προσβαλλόμενη απόφαση, κατά τη γνώμη τους, είναι εκτελεστή. Όσα προηγουμένως, με την αγόρευσή τους πρότειναν, αφορούσαν στο άρθρο 60 του περί Σύναψης Συμβάσεων (Προμήθειες, Έργα και Υπηρεσίες) Νόμου του 2003 (Ν. 101(Ι)/2003) (ο Νόμος) στην έκταση που αυτό προβλέπει πως «αν ο ενδιαφερόμενος θεωρεί τον εαυτό του αδικημένο από την απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών δικαιούται να ασκήσει προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο σύμφωνα με το Άρθρο 146 του Συντάγματος». Και αυτό, όμως, χωρίς αναφορά στη σχετική νομολογία μας. Στην Hewlett Packard (ανωτέρω) προβλήθηκε όμοιο επιχείρημα που έκρινα πως δεν ευσταθούσε, αφού, όπως θεώρησα, τους όρους για την ύπαρξη δικαιοδοσίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου τους καθορίζει το Άρθρο 146 του Συντάγματος, όπως μόνο το Δικαστήριο μπορεί να τους ερμηνεύσει. Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα από την απόφαση:
«Το δεύτερο από τα επιχειρήματα των αιτητών αφορά στο γεγονός ότι το άρθρο 60 του περί της Σύναψης Συμβάσεων (Προμήθειες, Έργα και Υπηρεσίες) Νόμου του 2003 (Ν. 101(Ι)/2003 όπως τροποποιήθηκε), στην έκταση που ενδιαφέρει, παρέχει δικαίωμα προσφυγής ως εξής:
«Αν ο ενδιαφερόμενος θεωρεί τον εαυτό του αδικημένο από την απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών δικαιούται να ασκήσει προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο σύμφωνα με το Άρθρο 146 του Συντάγματος».
Υποστηρίζουν πως αφού εξακολουθεί να υπάρχει η απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών με την οποία επικυρώθηκε η αρχική για τον αποκλεισμό τους, καμιά μεταγενέστερη πράξη της διοίκησης δεν μπορεί να τους στερήσει το δικαίωμα άσκησης προσφυγής, όπως το προβλέπει ο Νόμος.
Το Ανώτατο Δικαστήριο έχει τη δικαιοδοσία του Άρθρου 146 του Συντάγματος, υπό τους όρους του. Η ερμηνεία του Συντάγματος ανήκει κατά αποκλειστικότητα στο Δικαστήριο, όπως άλλωστε και των ίδιων των Νόμων. Αυτό ήταν που εξηγήθηκε στην Diagoras Development ν. Νational Βank (1985) 1 CLR 581 που αφορούσε στο συνταγματικά ανεπίτρεπτο εκ των υστέρων ερμηνείας νόμου από το Νομοθέτη και σημειώνω ιδιαίτερα την επισήμανση από τον Πική, Δ., όπως ήταν τότε, πως η ερμηνεία των Νόμων, έννοια που περιλαμβάνει και το Σύνταγμα, είναι από τη φύση της δικαστική λειτουργία. Όπως είχε αναγνωριστεί στην Republic v. Charalambos Zacharia 2 RSCC 1 σελ 5 και στη Malachtou v. Attorney-General (1981) 1 CLR 543. Aυτά εξηγήθηκαν εκ νέου, με παραπομπή στην Diagoras (ανωτέρω), στην Vepro Co Ltd v. Δημοκρατίας (1998) 3 ΑΑΔ σελ. 666. Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα από την απόφαση της Ολομέλειας που εξέδωσε ο Νικολάου, Δ.:
«Ο νομοθέτης δύναται να προβεί σε ορισμούς συναρτημένους με ό,τι αποβλέπει να αποδώσει σε ένα νομοθέτημα αλλά δεν δύναται να υπαγορεύσει την ερμηνεία στη γενικότερη σφαίρα της κατάταξης εννοιών. Το δεύτερο αποτελεί έργο του Δικαστηρίου».
Και, εν τέλει, στην πιο πρόσφατη υπόθεση Νικολάου ν. Δημοκρατίας (2000) 3 ΑΑΔ σελ. 221. Το ζήτημα εκεί αφορούσε στο κατά πόσο η προσβληθείσα απόφαση ενέπιπτε στη δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου κατά το Άρθρο 146 του Συντάγματος ή αν, ως ιδιωτικού δικαίου, ήταν εκτός αυτής. Με την απόφαση της Ολομέλειας που εκδόθηκε από τον Αρτεμίδη, Δ., όπως ήταν τότε, με αναφορά και στην Vepro (ανωτέρω), υιοθετήθηκε το πιο κάτω απόσπασμα από το Δίκαιο των Διοικητικών Πράξεων του Μιχ. Δ. Στασινόπουλου, Ανατύπωση 1982 σελ. 35:
«Επίσης αποκλείεται η παραπομπή εις την βούλησιν του νόμου, δηλαδή η αναγνώρισις ως κυβερνητικών πράξεων εκείνων, τας οποίας ο νόμος χαρακτηρίζει ως τοιαύτας, διότι τοιαύτη θεωρία θα κατέληγεν εις αναγνώρισιν ανεξελέγκτου δικαιώματος του νομοθέτου, ν' αφαιρή από την ακυρωτικήν αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας οιανδήποτε πράξιν, ην ήθελε κατ' οικείαν κρίσιν κατονομάσει ως κυβερνητικήν, τούθ' όπερ θ' αντέκειτο εις το άρθρον 102 του Συντάγματος, ορίζον ότι η κατ' αίτησιν ακύρωσις των πράξεων των διοικητικών οργάνων ανήκει εις το Συμβούλιον της Επικρατείας».
Εντάσσεται στη δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου κατά το Άρθρο 146 του Συντάγματος πράξη, απόφαση ή παράλειψη, όπως είναι παγίως νομολογημένο, εφόσον είναι εκτελεστή και, κατά την επίσης πάγια νομολογία μας, χάνει την εκτελεστότητά της ενδιάμεση απόφαση, αρχικώς εκτελεστή, που συγχωνεύεται σε άλλη, τελική. Επομένως, δεν μπορώ να συμφωνήσω πως θα ήταν συνταγματικά επιτρεπτό με πρόνοια νόμου να προσδοθεί στο Ανώτατο Δικαστήριο η δικαιοδοσία του Άρθρου 146 του Συντάγματος εκεί που, κατά το Άρθρο 146 του Συντάγματος, δεν υπάρχει. Δεν νομίζω, όμως, πως και η πρόνοια του άρθρου 60 που επικαλέστηκαν οι αιτητές είχε τέτοια στόχευση, δηλαδή την αναγνώριση δικαιοδοσίας εκεί που δεν αναγνωρίζεται τέτοια δυνάμει του ΄Αρθρου 146 του Συντάγματος. Όπως, άλλωστε, και η πρόνοια της επιφύλαξης στο άρθρο 56 του ίδιου Νόμου σύμφωνα με την οποία οι διατάξεις του «δε θίγουν το δικαίωμα του ενδιαφερόμενου να προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος αντί να ασκήσει ιεραρχική προσφυγή στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών». Εννοείται, εφόσον τέτοιο δικαίωμα υπάρχει σύμφωνα με τους όρους του Άρθρου 146 του Συντάγματος.
Με μη αμφισβητούμενη την έκδοση της τελικής απόφασης, ως της κατάληξης της σύνθετης διοικητικής ενέργειας, μέρος της οποίας ήταν η προσβαλλόμενη απόφαση, εφόσον κατά τη νομολογία μας η τελευταία συγχωνεύθηκε σ' αυτή, έχει απωλέσει την εκτελεστότητά της. Συνεπώς, η προσφυγή απολήγει ως χωρίς αντικείμενο και απαράδεκτη. Η προσφυγή απορρίπτεται. Επειδή η ουσιώδης εξέλιξη επήλθε σε προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας, δεν θα εκδώσω διαταγή για έξοδα».
Αυτή η υπόθεση αναφέρθηκε, με επιδοκιμασία όπως εκτιμώ, από την Πλήρη Ολομέλεια στην Συμβούλιο Αποχευτεύσεων Λευκωσίας ν. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών, Προσφυγή 106/06, ημερομηνίας 10.12.07. Εκεί η προσφυγή ασκήθηκε από το ίδιο το Συμβούλιο Αποχετεύσεων, ως της Αναθέτουσας Αρχής, ακριβώς κατά απόφασης της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών επί της Ιεραρχικής Προσφυγής που άσκησαν. Το άρθρο 60 του Νόμου παρείχε και στην Αναθέτουσα Αρχή δικαίωμα να ασκήσει προσφυγή σύμφωνα με το Άρθρο 146 του Συντάγματος, «αν θεωρηθεί με κατάλληλη τεκμηρίωση, ότι είναι άδικη για την Αρχή αυτή» και, όπως εξηγήθηκε από την Ολομέλεια, δεν θα μπορούσε ο Νόμος να δώσει δικαίωμα προσφυγής εκεί όπου τέτοιο δεν υπάρχει σύμφωνα με το Άρθρο 146 του Συντάγματος και στο τέλος η προσφυγή απορρίφθηκε ως απαράδεκτη. Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα από την απόφαση που εξέδωσε ο Χατζηχαμπής, Δ.:
«Η OTV France - Cybarco Ltd, ως ενδιαφερόμενο μέρος, ήγειρε με την ένσταση της το προδικαστικό θέμα το οποίο προκάλεσε να αχθεί η υπόθεση ενώπιον της πλήρους Ολομέλειας - ότι δεν επιτρέπεται η καταχώριση προσφυγής από διοικητική αρχή κατά διοικητικής απόφασης ακυρώνουσας απόφαση της εν λόγω διοικητικής αρχής, καθ΄όσον αυτή στερείται του δυνάμει του ΄Αρθρου 146.2 του Συντάγματος αναγκαίου εννόμου συμφέροντος. Είναι βεβαίως γεγονός ότι το άρθρο 60 του περί της Σύναψης Συμβάσεων (Προμήθειες, ΄Εργα και Υπηρεσίες) Νόμου του 2003, Ν.101(1)/2003 (όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 6 του Νόμου 181(1)/2004), έδωσε το δικαίωμα προσφυγής εναντίον απόφασης της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών στην Αναθέτουσα Αρχή. Τούτο όμως δεν επιλύει το θέμα καθ΄ όσον ο Νόμος, μη υπερισχύον του Συντάγματος, δεν θα μπορούσε να δώσει δικαίωμα προσφυγής αν η Αναθέτουσα Αρχή δεν θα είχε τέτοιο δικαίωμα δυνάμει του ΄Αρθρου 146.2, εξ ου και το Ενδιαφερόμενο Μέρος εισηγείται ότι το ΄Αρθρο 60 αντίκειται στο ΄Αρθρο 146.2.
Προφανώς είναι με αντίληψη τούτου (και σχετική είναι η αναφορά του στα λεχθέντα από τον Κωνσταντινίδη, Δ., στην προσφυγή Hewlett Packard Hellas E.P.E. v. Δημοκρατίας, προσφυγή αρ. 1056/04, ημερ. 15.1.2007) που το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λευκωσίας, ως αιτητής στην προσφυγή, βασίζει την επιχειρηματολογία του ως προς την κατοχή εννόμου συμφέροντος όχι στο ΄Αρθρο 60 αλλά στη γενικότερη βάση που προσφέρει το ίδιο το ΄Αρθρο 146.2, λέγοντας ότι την προσφυγή την ασκεί ως πρόσωπο δημοσίου δικαίου προς όφελος των αρμοδιοτήτων και συμφερόντων του, και δη ως προς την ορθή κατακύρωση της προσφοράς».
Εν προκειμένω, με την απόρριψη της Ιεραρχικής Προσφυγής των αιτητών, ο διαγωνισμός παρέμεινε ως προκηρυχθείς με τους εξ αρχής τεθέντες όρους και, όπως κρίνω, αντικείμενο προσφυγής ως εκτελεστή διοικητική πράξη θα μπορούσε πλέον να είναι η νομιμότητα του ίδιου του διαγωνισμού (βλ. συναφώς και την απόφασή μου Lella Kentonis Investments Co Ltd v. Kυπριακής Δημοκρατίας, Προσφυγή 520/2004, ημερομηνίας 8.6.2007) και στη συνέχεια το αποτέλεσμά του, οπότε θα εμπλέκονταν και ως ενδιαφερόμενοι οι προσφοροδότες και, βεβαίως, ο τρίτος προς τον οποίο έγινε η κατακύρωση, αναλόγως. Για να έχουν και εκείνοι τη δυνατότητα να ακουστούν σε διαδικασία που θα τους επηρέαζε αλλά και για να είναι συνακολούθως λυσιτελής και ο αναθεωρητικός έλεγχος. Οι αιτητές προσέβαλαν την απόφαση ως προς τους όρους του διαγωνισμού, ο ίδιος ο διαγωνισμός και το αποτέλεσμά του παρέμειναν άθικτα και προφανώς δεν υπάρχει έννομο αποτέλεσμα συναρτημένο προς την απόφαση αναφορικά με τους όρους, αυτούς καθ' εαυτούς. Θα είναι χωρίς προοπτική η πιθανή επιτυχία των αιτητών στην προσφυγή που άσκησαν. Θα προέκυπτε διαγωνισμός υπό τους νέους όρους, όπως αυτοί ενδεχομένως θα αποκρυσταλλώνονταν και, βεβαίως, διαδικασία για κατακύρωση στο πλαίσιο των νέων δεδομένων. Όταν ήδη περατώθηκε ο διαγωνισμός, έγινε η κατακύρωση υπέρ τρίτων και αυτό το αποτέλεσμα, στην απουσία προσφυγής με τέτοιο αντικείμενο, δεν θα είναι δυνατό να διαταραχθεί.
Καταλήγω, σε συμφωνία προς την εισήγηση των καθ' ων η αίτηση πως, για τους πιο πάνω λόγους και ενόψει της νομολογίας στην οποία γίνεται αναφορά, οι προσφυγές δεν είναι παραδεκτές. Οι προσφυγές απορρίπτονται με €1.000 έξοδα η κάθε μια.
Γ. Κωνσταντινίδης, Δ.
/ΜΣι.