ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ANAΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

 

                                                            (Υπόθεση Αρ.1297/2006)

 

22 Απριλίου, 2008

 

[ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, Δ/στής]

 

ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

 

1.      ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΟΔΕΣΤΟΥ ΕΓΓΛΕΖΑΚΗ

2.      ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΕΓΓΛΕΖΑΚΗ

3.      ΜΟΔΕΣΤΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΕΓΓΛΕΖΑΚΗ

4.      ΓΕΩΡΓΙΑ ΒΥΡΩΝΟΣ ΒΡΥΩΝΙΔΟΥ

5.      ΑΝΔΡΕΑΣ ΒΥΡΩΝΟΣ ΒΡΥΩΝΙΔΟΥ

6.      ΕΛΕΝΗ ΒΥΡΩΝΟΣ ΒΡΥΩΝΙΔΟΥ,

Αιτητές,

ν.

 

ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Καθ΄ης  η Αίτηση.

 

Ε. Κορακίδης, για τους Αιτητές.

Α. Μαππουρίδης, για την Καθ΄ης η Αίτηση.

 

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ, Δ.:  Οι Αιτητές προσβάλλουν δύο πράξεις της διοίκησης.  Με την πρώτη προσβάλλουν την αρνητική απάντηση της διοίκησης, ημερομηνίας 4.5.06, να τους επιστρέψει 4 κτήματα τους στα Κούκλια της Πάφου, τα οποία τον Ιανουάριο του 1988, απαλλοτριώθηκαν δυνάμει γνωστοποίησης απαλλοτρίωσης αλλά τελικά δεν χρησιμοποιήθηκαν για το σκοπό που γνωστοποιήθηκε.  Με τη δεύτερη πράξη, προσβάλλεται το «διάταγμα επίσχεσης», Αρ. 4071, ημερ. 27.1.06, το οποίο εκδόθηκε μετά το διάταγμα απαλλοτρίωσης, σε σχέση με τα ίδια τεμάχια γης.

 

Οι Αιτητές ήταν οι ιδιοκτήτες των τεμαχίων αρ. 58/1/2/1/3, 58/1/2/1/1, 58/1/2/1/4 Φ/Σχ. LΙ/48 στο χωριό Κούκλια.  Το Υπουργείο Εσωτερικών, προώθησε διαδικασία απαλλοτρίωσης των πιο πάνω τεμαχίων.  Για το σκοπό αυτό, στις 22.1.1988, δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης ακίνητης ιδιοκτησίας στην κοινότητα Κουκλιών που αφορούσε τα πιο πάνω τεμάχια. 

 

Εναντίον της πιο πάνω γνωστοποίησης απαλλοτρίωσης, οι οικογένειες των Αιτητών υπέβαλαν ένσταση προς το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο όμως στις 27.10.1988 την απέρριψε, για να εγκρίνει στη συνέχεια την έκδοση διατάγματος Απαλλοτρίωσης, το οποίο δημοσιεύθηκε ως διοικητική πράξη στην Επίσημη Εφημερίδα στις 11.11.1988. 

 

Η ιδιοκτησία κρίθηκε αναγκαία για απαλλοτρίωση με σκοπό την οικιστική ανάπτυξη, δημιουργία και συντήρηση συγκοινωνιών, αξιοποίηση και συντήρηση αρχαιοτήτων, την ανάπτυξη του αθλητισμού, επέκταση του κοινοτικού γηπέδου Κουκλιών και τέλος για την δημιουργία οικοπέδων για άπορες οικογένειες και για τη μετακίνηση ορισμένων κατοικιών εκτός της αρχαιολογικής ζώνης Κουκλιών.  Η καταβολή της σχετικής αποζημίωσης, έγινε όπως καθορίστηκε από το Κτηματολόγιο Πάφου και στις 5.10.1994 εκδόθηκε τίτλος ιδιοκτησίας στην Κυπριακή Δημοκρατία.

 

Το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε τον διαχωρισμό από την συγκεκριμένη ιδιοκτησία, 63 οικοπέδων από τα οποία 40 δεσμεύθηκαν να καλύψουν τις ανάγκες των ιδιοκτητών γης στην αρχαιολογική περιοχή Κουκλιών.  Τα υπόλοιπα οικόπεδα εγκρίθηκαν για διάθεση σε δικαιούχες οικογένειες της κοινότητας, με βάση το ισχύον στεγαστικό σχέδιο για φτωχές οικογένειες.  Αφού καλύφθηκαν οι ανάγκες της παραγράφου (ε) του διατάγματος, παρέμειναν αδιάθετα 17 οικόπεδα.  Λόγω έλλειψης περαιτέρω ενδιαφέροντος από κατοίκους Κουκλιών για την παραχώρηση των οικοπέδων, το Κοινοτικό Συμβούλιο Κουκλιών από το 2005 υπέβαλε αίτημα όπως εξετασθεί το ενδεχόμενο, αντί αυτά να παραχωρούνται μέσω του Κρατικού Σχεδίου Διάθεσης Οικοπέδων σε φτωχές οικογένειες, να παραχωρηθούν στον Κυπριακό Οργανισμό Ανάπτυξης Γης (Κ.Ο.Α.Γ.), για να διατεθούν, μέσω των στεγαστικών σχεδίων του Οργανισμού για κάλυψη των στεγαστικών αναγκών οικογενειών με χορηγία εισοδήματος.  Το αίτημα έγινε πρωταρχικά δεχτό.  Όμως συμφωνήθηκε όπως παραμείνουν 3 οικόπεδα για κάλυψη μελλοντικών αναγκών προσώπων που θα πληρούν τα κριτήρια του στεγαστικού σχεδίου διάθεσης κρατικών οικοπέδων σε φτωχές οικογένειες.

 

Για υλοποίηση του διαχειριστικού σχεδίου για την παραχώρηση των 14 οικοπέδων στον Κ.Ο.Α.Γ., η απαλλοτριούσα αρχή, από το 2005 προώθησε διαδικασία για την δημοσίευση και εξασφάλιση «διατάγματος επίσχεσης», με βάση τις πρόνοιες του εδαφίου (3) του άρθρου 15 του περί Αναγκαστικής Απαλλοτρίωσης Νόμου 15/62.  Για το σκοπό αυτό, υποβλήθηκε πρόταση από το Υπουργείο Εσωτερικών προς το Υπουργικό Συμβούλιο, για την αλλαγή χρήσης μέρους της απαλλοτριωθείσας ιδιοκτησίας (14 οικόπεδα προς τον Κ.Ο.Α.Γ.).  Το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε το σχετικό «διάταγμα επίσχεσης», το οποίο τελικά δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας αρ. 4071 ημερ. 27.1.2006.  Με βάση το διάταγμα που δημοσιεύθηκε, η απαλλοτριούσα Αρχή έκρινε ότι τα τεμάχια που αναφέρονται στον πίνακα είναι αναγκαία για άλλο σκοπό δημόσιας ωφέλειας, δηλαδή το διαχωρισμό οικοπέδων και την ανέγερση οικιστικών μονάδων που θα παραχωρηθούν σε οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα μέσω των στεγαστικών σχεδίων του Κ.Ο.Α.Γ (Νόμος 42/80 έως 137(Ι)/03).  Το «διάταγμα επίσχεσης» σχετίζεται με τη δεύτερη θεραπεία που οι Αιτητές ζητούν με την προσφυγή τους.

 

Στο μεταξύ, λίγο πριν την δημοσίευση του διατάγματος επίσχεσης, οι Αιτητές με επιστολή του δικηγόρου τους, ημερ. 12.1.06, κ. Ε. Κορακίδη, ζήτησαν την επιστροφή των αδιάθετων τεμαχίων, με την αιτιολογία ότι ο σκοπός για τον οποίον απαλλοτριώθηκαν τα συγκεκριμένα τεμάχια, δεν κατέστη εφικτός εντός 3 ετών από την ημερομηνία της απαλλοτρίωσης.

 

Η καθ' ης η αίτηση με επιστολή της, ημερομηνίας 4.5.2006, απάντησε αρνητικά στο δικηγόρο των Αιτητών για επιστροφή.  Η απάντηση έχει ως εξής:-

«Κύριε,

 

Σε συνέχεια της ταυτάριθμης επιστολής μας με ημερ. 6/2/2006 σχετικά με το αίτημα των πελατών σας, κ.κ. Εγγλεζάκη και Βρυωνίδη, για επιστροφή των τεμαχίων τους που απαλλοτριώθηκαν με σκοπό το διαχωρισμό κρατικών οικοπέδων για πτωχές οικογένειες στην Κοινότητα Κουκλιών σας πληροφορώ ότι κατόπιν διερεύνησης του αιτήματος τους διαπιστώθηκε ότι η γη των πελατών σας απαλλοτριώθηκε για σκοπούς οικιστικής ανάπτυξης του κράτους και ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται μέσω των νόμιμων ενεργειών του κράτους.  Ενόψει τούτου, το αίτημα τους δεν μπορεί να ικανοποιηθεί.

 

2.  Με την ευκαιρία σας διαβιβάζω τους χαιρετισμούς του Υπουργού Εσωτερικών.

                                                                                  Με εκτίμηση

                                                                            (Ρόδια Κουρσάρου)

                                                                           Για Γενικό Διευθυντή

                                                                       Υπουργείου Εσωτερικών»

 

Η πιο πάνω απάντηση σχετίζεται με την πρώτη θεραπεία  που ζητούν οι Αιτητές.

Σημειώνεται ότι η απαλλοτριούσα αρχή, με την εξασφάλιση του διατάγματος επίσχεσης της συγκεκριμένης ακίνητης ιδιοκτησίας, προέβη σε άμεσες ενέργειες για την υλοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης (ο οποίος και επιτεύχθηκε). 

 

Ο ευπαίδευτος συνήγορος για την καθ'ης η αίτηση, εγείρει προδικαστική ένσταση ότι η αιτούμενη θεραπεία (προφανώς εννοεί την δεύτερη που αφορά στην επίσχεση), δεν μπορεί να παραχωρηθεί καθότι η απαλλοτρίωση του τεμαχίου του οποίου αξιώνεται η επιστροφή, έχει τροποποιηθεί με την έκδοση στις 27.1.2006, του «διατάγματος επίσχεσης», το οποίο παρέμεινε απρόσβλητο.  Όπως εξήγησε στην αγόρευση του ο κ. Μαππουρίδης, με την προδικαστική ένστασή του, επιδιώκεται η απόρριψη της δεύτερης αιτούμενης θεραπείας γιατί αυτή δεν είναι συναφής με την πρώτη, ώστε οι δύο να μπορούν να συνεξεταστούν.  Η μια, είπε,  δεν αποτελεί προϋπόθεση της άλλης.  Η πράξη που αφορά στο διάταγμα επίσχεσης  αποτελεί αυτοτελή διοικητική ενέργεια, ανεξάρτητη από την μετέπειτα πράξη απόρριψης του αιτήματος για επιστροφή των κτημάτων. Επομένως, εισηγήθηκε, από τη στιγμή που δεν συντρέχει η προϋπόθεση της συνάφειας, η προσφυγή είναι παραδεχτή μόνο ως προς την πρώτη αιτούμενη θεραπεία (άρνηση επιστροφής των οικοπέδων).

 

Από την άλλη, ο ευπαίδευτος συνήγορος για τους Αιτητές, υποστήριξε ότι ενόψει του κοινού υπόβαθρου γεγονότων και νόμου, η συνάφεια των προσβαλλόμενων πράξεων είναι εμφανής, ώστε να είναι επιθυμητό να συμπεριλαμβάνονται στην ίδια προσφυγή.  Πρόσθεσε όμως ότι σε περίπτωση που το δικαστήριο κρίνει ότι οι δύο πράξεις δεν είναι συναφείς, θα πρέπει να διατάξει διαχωρισμό και καταχώρηση νέας προσφυγής για τη δεύτερη θεραπεία, με την ίδια ημερομηνία καταχώρησης με αυτή της παρούσας προσφυγής.

 

Η προδικαστική ένσταση ευσταθεί.  Η δεύτερη θεραπεία αφορά στο διάταγμα επίσχεσης το οποίο εκδόθηκε στις 27.1.06, δυνάμει του άρθρου 15(3) του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962 (Ν. 15/62) και το οποίο δεν προσβλήθηκε μέσα στην προβλεπόμενη από το Άρθρο 146.3 του Συντάγματος, προθεσμία των 75 ημερών.

 

Η αρχική πράξη που αφορούσε τη συγκεκριμένη απαλλοτρίωση, ήταν η δημοσίευση του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης στις 11.11.88.  Η πράξη αυτή δεν προσβλήθηκε.  Στη συνέχεια και στο βαθμό που οι σκοποί της απαλλοτρίωσης δεν αξιοποιήθηκαν στην ολότητά τους, μέρος των κτημάτων επιτάχθηκε δυνάμει του άρθρου 15(3) του Ν. 15/02.  Το διάταγμα επίταξης δημοσιεύτηκε στις 27.1.06 και δεν προσβλήθηκε.  Στο μεταξύ οι Αιτητές ζήτησαν επιστροφή των εναπομείναντων κτημάτων και αντιμετώπισαν την άρνηση της διοίκησης.  Αυτή είναι η μόνη πράξη που μπορεί να προσβληθεί.  Μπορεί οι δύο πράξεις να έχουν ομοιότητες αλλά δεν έχουν όλα τα απαιτούμενα στοιχεία συνάφειας, ώστε η προσβολή τους να είναι δυνατή με το ίδιο δικόγραφο και  μάλιστα για την πράξη που αφορά στην επίταξη, σε χρόνο που η προθεσμία για προσβολή της, είχε προ πολλού παρέλθει.

 

Επομένως, η προδικαστική ένσταση σε ό,τι αφορά την δεύτερη πράξη, επιτυγχάνει.  Με τα δεδομένα της υπόθεσης, δεν παρίσταται λόγος για διαχωρισμό των δύο πράξεων. 

 

Στη συνέχεια, θα προχωρήσω με την εξέταση της ουσίας της πρώτης θεραπείας που αφορά σε άρνηση της απαλλοτριούσας αρχής να επιστρέψει μέρος του κτήματος στους Αιτητές.  Ο ευπαίδευτος δικηγόρος για τους Αιτητές στην αγόρευση του ισχυρίστηκε ότι τα τρία οικόπεδα που παρέμειναν για μελλοντικές ανάγκες φτωχών οικογενειών, δείχνουν ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν επιτεύχθηκε.  Υπάρχει, είπε, αβεβαιότητα χρόνου ως προς την ικανοποίηση των μελλοντικών αναγκών και τη διάθεση των τριών οικοπέδων και επομένως θα πρέπει το Δικαστήριο να διατάξει την επιστροφή τους, εφόσον είναι φανερό ότι αυτά δεν χρειάζονται πλέον για το σκοπό της απαλλοτρίωσης.

 

Δεν συμφωνώ.  Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης υλοποιήθηκε σε πρώτο στάδιο με το διαχωρισμό των οικοπέδων.  Όπως επισήμανε η Ολομέλεια στην Καλλικά ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1998) 3 ΑΑΔ 177, στη σελ. 180:-

 

«Έχει νομολογιακά καθιερωθεί ότι οι λέξεις "εάν εντός τριών ετών από της απαλλοτριώσεως δεν καταστεί εφικτός ο τοιούτος σκοπός" δεν εξυπακούουν ότι οι σκοποί της απαλλοτρίωσης θα πρέπει να πραγματοποιηθούν μέσα στην περίοδο των τριών χρόνων αλλά ότι μπορεί να πραγματοποιηθούν.  Όπως έχει τονιστεί στην υπόθεση Τσαγγαρίδη κ.α. ν. Δημοκρατίας (1990) 3 Α.Α.Δ. 3392:

 

"Στην Jason Kaniklides v. Republic αποφασίστηκε ότι ο όρος "εφικτός" που απαντάται στην παράγραφο 5 του άρθρου 23 δεν ενέχει την έννοια του πραγματοποιηθείς αλλά δυνάμενος να πραγματοποιηθεί ή επιτευχθεί.  Επομένως η μη υλοποίηση των σκοπών της απαλλοτρίωσης μέσα στην τριετή περίοδο που προβλέπεται δεν καταδεικνύει αφεαυτής ότι ο σκοπός για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση είναι ανέφικτος.  Η ίδια προσέγγιση υιοθετήθηκε και σε αριθμό μεταγενέστερων αποφάσεων.  (Ίδε μεταξύ άλλων Cyprus Tannery Ltd. v. Republic (1980) 3 C.L.R. 405, Nicolaidou v. Republic (1985) 3 C.L.R. 88 και Lordos and Sons Ltd. and Others v. Republic (1986) 3 C.L.R. 21."»

 

Επομένως, το γεγονός ότι τα τρία οικόπεδα κρατήθηκαν για μελλοντική ανάγκη, δεν σημαίνει ότι δεν υλοποιήθηκε ο σκοπός.  Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης κατά την άποψή μου υλοποιήθηκε με το διαχωρισμό και διάθεση του μεγαλύτερου μέρους των οικοπέδων.  Τα υπόλοιπα δεν ήταν ανάγκη να διατεθούν μέσα στην περίοδο των τριών χρόνων, αφού είναι εφικτό να διατεθούν στο μέλλον.

 

Για τα υπόλοιπα 14 οικόπεδα, εκδόθηκε διάταγμα επίσχεσης σύμφωνα με το άρθρο 15 του Νόμου 15/02, ώστε να καταστεί δυνατή η παραχώρηση τους στον Κ.Ο.Α.Γ., για άλλο συναφή σκοπό δημόσιας ωφέλειας, δηλαδή την ανέγερση οικιστικών μονάδων μέσω των στεγαστικών σχεδίων του Οργανισμού.  Κατά την άποψή μου, για τους ίδιους λόγους, δεν συντρέχουν ούτε εδώ οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 23.5 του Συντάγματος.  Το συγκεκριμένο εδάφιο του Άρθρου 23 του Συντάγματος, προβλέπει για την επιστροφή απαλλοτριωθέντος κτήματος στον ιδιοκτήτη, εάν ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν κατέστη «εφικτός» μέσα στην προβλεπόμενη ημερομηνία των τριών ετών.  Όμως στην προκειμένη περίπτωση ο σκοπός, για τους λόγους που έχω ήδη εξηγήσει, έχει επιτευχθεί και επομένως δεν στοιχειοθετείται υποχρέωση επιστροφής, ιδιαίτερα μετά από την πάροδο τόσο μεγάλου χρονικού διαστήματος από την ημερομηνία απαλλοτρίωσης, τον διαχωρισμό του κτήματος σε οικόπεδα και τη διάθεση του μεγαλύτερου μέρους σε φτωχές οικογένειες, όπως ήταν και ο αρχικός σκοπός.  Με δεδομένο ότι ο σκοπός της απαλλοτρίωσης επιτεύχθηκε, το λεκτικό της αιτιολογίας κατά τη δημοσίευση του διατάγματος επίσχεσης, δεν μπορεί να έχει οποιαδήποτε επίδραση στον ήδη συντελεσθέντα σκοπό της απαλλοτρίωσης.

 

Με τη συντέλεση του σκοπού της απαλλοτρίωσης, η απαλλοτριούσα αρχή ήταν ελεύθερη να επιλέξει μεταξύ διαφόρων υπαλλακτικών λύσεων και αυτή της επίταξης, υλοποίηση της απόφασης να διαθέσει τα οικόπεδα που απέμειναν σε άπορες οικογένειες, μέσω άλλου οργανισμού δημοσίου δικαίου.  Εν πάση περιπτώσει, ο σκοπός, ούτως ή άλλως, παραμένει ο ίδιος.  Με αυτά τα δεδομένα δεν διαπιστώνεται παράβαση του Άρθρου 23.5 του Συντάγματος.

 

Ούτε έχει τεκμηριωθεί ο ισχυρισμός ότι υπήρξε κακή πίστη εκ μέρους της διοίκησης, με την κατ' ισχυρισμό αποσιώπηση του διατάγματος επίσχεσης.  Από τη στιγμή που το διάταγμα δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, δεν μπορεί να ευσταθεί το επιχείρημα των Αιτητών.  Η απαλλοτριούσα αρχή σε επιστολή της που απηύθυνε στους Αιτητές, απαντούσε στο αίτημα τους και δεν ήταν υπόχρεη να επαναλάβει το όλο ιστορικό ή να αναφερθεί σε άλλα ζητήματα, εφόσον κάτι τέτοιο ενδεχομένως να περιέπλεκε αχρείαστα την διοικητική της απόφαση, η οποία κοινοποιείτο στους Αιτητές με την επιστολή, 4.5.2006.

 

Ο κ. Κορακίδης στην αγόρευση του έθεσε και θέμα αντισυνταγματικότητας του άρθρου 15(3) του περί Αναγκαστικής Απαλλοτρίωσης Νόμου του 1962.  Όμως το θέμα δεν μπορεί να εξεταστεί, όχι μόνο επειδή δεν υπήρξε προηγουμένως, επακριβής προσδιορισμός του θέματος με λόγο ακυρότητας, αλλά και επειδή τυχόν εξέταση του θα δημιουργούσε αδικία στην καθ' ης η αίτηση, η οποία στην ουσία δεν θα είχε την ευκαιρία να αντικρούσει τους ισχυρισμούς των Αιτητών.

 

Ενόψει των πιο πάνω, η προσβαλλόμενη απόφαση για μη επιστροφή των κτημάτων, εκδόθηκε νόμιμα και επικυρώνεται.  Επιδικάζονται υπέρ της καθ' ης η αίτηση για τα έξοδά της, ποσό €1000.

 

 

 

 

 (Υπ.) Γ. Ερωτοκρίτου, Δ.

/ΕΠσ

---

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο