|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:
(2005) 4 ΑΑΔ 315
20 Απριλίου, 2005
[ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΣΑΒΒΑΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ,
Αιτητής,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Καθ' ου η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 934/2003)
Εγγραφή Εκλογέων ― Ο περί Εγγραφής Εκλογέων και Εκλογικού Καταλόγου Νόμος ― Διαγραφή εκλογέα με βάση το άρθρο 8Α του Νόμου και εγγραφή του σε άλλο εκλογικό κατάλογο του τόπου όπου θεωρήθηκε ότι έχει τη συνήθη διαμονή του ― Η διαγραφή ήταν το αποτέλεσμα πλημμελούς έρευνας στην κριθείσα περίπτωση ― Περιστάσεις και συνέπειες.
Λέξεις και Φράσεις ― Η έννοια του όρου «συνήθης διαμονής» στον περί Εγγραφής Εκλογέων και Εκλογικού Καταλόγου Νόμο.
Ο αιτητής προσέφυγε κατά της διαγραφής του από τον εκλογικό κατάλογο Πλατανιστάσας και της εγγραφής του στον εκλογικό κατάλογο Λακατάμιας.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, ακυρώνοντας την επίδικη απόφαση, αποφάσισε ότι:
Από τα στοιχεία ενώπιον του Δικαστηρίου δεν φαίνεται ότι έγινε περαιτέρω έρευνα του θέματος και συνεπώς εύλογα συνάγεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση στηρίχθηκε αποκλειστικά στις εκθέσεις του Επάρχου Λευκωσίας. Οι εν λόγω εκθέσεις και ιδιαίτερα η τελευταία ημερ. 28.2.2003, αποκαλύπτουν σημαντικά στοιχεία που αφορούσαν στο ζητούμενο δηλαδή, στον καθορισμό του τόπου της «συνήθους διαμονής» του αιτητή στην έννοια του νόμου.
Η ερμηνεία του όρου «συνήθης διαμονή» στην έννοια του νόμου συζητήθηκε στην Μιχάλης Στυλιανού-Κόρακα ν. Αγαθάγγελου (Άγγελου) Γεωργίου κ.ά. (Αρ. 2) (2004) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1935.
Η αιτιολογία της προσβαλλόμενης απόφασης δεν συνάδει με το περιεχόμενο των εκθέσεων του Επάρχου, ο οποίος στην τελευταία έκθεσή του προσδιορίζει τόσο τον τόπο της καθημερινής επαγγελματικής ενασχόλησης του αιτητή όσο και τον τόπο της διαμονής του. Η πληροφορία ότι ο αιτητής διαμένει συχνά στην ιδιόκτητη οικία του στην Πλατανιστάσα μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία της έκθεσης θα μπορούσαν να αποτελέσουν από μόνα τους ασφαλές υπόβαθρο για τον καθορισμό του τόπου της «συνήθους διαμονής» του αιτητή στην έννοια του νόμου. Αν όμως ο καθ' ου η αίτηση είχε οποιαδήποτε αμφιβολία αναφορικά με το πόσο συχνά διέμενε ο αιτητής στην οικία του στην Πλατανιστάσα όφειλε να ερευνήσει περαιτέρω το θέμα, πράγμα που δεν έπραξε.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.
Αναφερόμενη Υπόθεση:
Στυλιανού-Κόρακα ν. Γεωργίου κ.ά. (Αρ. 2) (2004) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1935.
Προσφυγή.
Α. Σ. Αγγελίδης, για τον Αιτητή.
Α. Βασιλειάδης, για τον Καθ' ου η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΚΡΑΜΒΗΣ, Δ.: Με την προσβαλλόμενη απόφαση ημερ. 3.7.2003, ο αιτητής διαγράφηκε από τον εκλογικό κατάλογο της Πλατανιστάσας επειδή έπαυσε, καθώς κρίθηκε, να έχει ως τόπο συνήθους διαμονής την Πλατανιστάσα μετά τη μετοίκησή του σε περιοχή του Δήμου Λακατάμιας.
Το Κοινοτικό Συμβούλιο Πλατανιστάσας με επιστολή του ημερ. 2.7.2000 προς τον Επαρχο Λευκωσίας, ζήτησε τη διαγραφή 64 εκλογέων από τον εκλογικό κατάλογο Πλατανιστάσας λόγω αλλαγής του συνήθους τόπου διαμονής τους. Στην επιστολή είχε επισυναφθεί κατάλογος με τα ονόματα των εν λόγω εκλογέων, ανάμεσα στους οποίους και ο αιτητής, και σημειώνεται το νέο μέρος της διαμονής τους. Λειτουργοί της Επαρχιακής Διοίκησης Λευκωσίας διερεύνησαν τις περιπτώσεις και οι σχετικές εκθέσεις που ετοιμάστηκαν υποβλήθηκαν στις 25.9.2000 στην Κεντρική Υπηρεσία Εκλογών. Η έκθεση που αφορά στον αιτητή παρατίθεται:
«51. Σάββας Σαββίδης Δ.Τ. 661406
Είναι ο Γραμματέας της ΣΠΕ Πλατανιστάσας και ήταν ο ανθυποψήφιος του νυν κοινοτάρχη. Εργάζεται κάθε μέρα στην Πλατανιστάσα όπου ενοικιάζει σπίτι. Επίσης έχει βιοτεχνία αλλαντοποιείας και κατάστημα στην Πλατανιστάσα καθώς και στη Λακατάμεια. Επίσης είναι κάτοχος οικίας στην Πλατανιστάσα. Η σύζυγός του κατάγεται από την Ανθούπολη και είναι εγγεγραμμένος στον εκλογικό κατάλογο της ενορίας Ανθούπολης. Είναι παντρεμένος. Έχει 3 παιδιά. Το ένα φοιτά σε Δημοτικό Σχολείο στην Ανθούπολη. Τα άλλα δυο δεν πηγαίνουν σχολείο. Διαμένει στην οδό Αγίου Γεωργίου 122 στη Λακατάμεια. Ως ισχυρίζεται διανυκτερεύει 4-5 φορές την εβδομάδα στο χωριό ενώ ο κοινοτάρχης μου αναφέρει ότι διαμένει 1-2 φορές την εβδομάδα.»
Ο Έπαρχος Λευκωσίας με επιστολή του ημερ. 28.2.2003, μεταξύ άλλων, πληροφορεί τον καθ' ου η αίτηση «....... ότι μετά από γενόμενη έρευνα από αρμόδιο Λειτουργό του Γραφείου μου αφού ακούστηκαν και οι απόψεις των επηρεαζόμενων ατόμων διαπιστώθηκαν τα πιο κάτω:
«62. Σάββας Σαββίδης Δ.Τ. 661406
Τα γεγονότα δεν έχουν διαφοροποιηθεί. Είναι μέλος του Κοινοτικού Συμβουλίου Πλατανιστάσας. Εργάζεται σε καθημερινή βάση στην κοινότητα Πλατανιστάσας (Γραμματέας της ΣΠΕ) όπου κατέχει ιδιόκτητη κατοικία στην οποία διαμένει συχνά.
..............................................................................................................................................................................................................................
Ενόψει των πιο πάνω παρακαλώ όπως ενεργήσετε σύμφωνα με το άρθρο 8(Α) του περί Εγγραφής Εκλογέων και Εκλογικού Καταλόγου Νόμου 285 του 1987.»
Προκύπτει από έγγραφο της Κεντρικής Υπηρεσίας Εκλογών ημερ. 3.7.2003 ότι η εν λόγω Υπηρεσία, «........ προέβη στην απαιτούμενη έρευνα, σε συνεργασία με τον Επαρχο Λευκωσίας, και σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, διαπιστώθηκε ότι οι πιο πάνω εκλογείς έχουν πράγματι τη συνήθη διαμονή τους στο Δήμο Λακατάμειας.»
Ανάμεσα στους αναφερόμενους στο πιο πάνω έγγραφο εκλογείς είναι και ο αιτητής. Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται επίσης ότι «....... η Κεντρική Υπηρεσία Εκλογών, αφού έλαβε υπόψη τις απόψεις των επηρεαζόμενων προσώπων, όπως εκτίθενται στις επιστολές του Επάρχου Λευκωσίας με αρ. Φακ. 6.7.04/ΧΙΙΙ ημερ. 25.9.2000, 6.7.04/XIV ημερ. 5.2.1001, 6.7.04/XIV ημερ. 11.4.2001 και 6.02.04.3/11 ημερ. 28.2.2003 αποφάσισε, με βάση την εξουσία που παρέχεται σ' αυτή από το άρθρο 8Α του περί Εγγραφής Εκλογέων και Εκλογικού Καταλόγου Νόμου, τη διαγραφή των πιο πάνω εκλογέων από τον εκλογικό κατάλογο Πλατανιστάσας και, ταυτόχρονα την εγγραφή τους στον εκλογικό κατάλογο της νέας διεύθυνσης της κατοικίας τους, όπου θεωρούνται υπό τις περιστάσεις, ότι έχουν τώρα τη συνήθη διαμονή τους.»
Τα πιο πάνω αποτελούν ουσιαστικά και την αιτιολογία της προσβαλλόμενης απόφασης η οποία περιέχεται στην επιστολή του καθ' ου η αίτηση ημερ. 3.7.2003 προς τον αιτητή.
Ο αιτητής ισχυρίζεται ότι η Κεντρική Υπηρεσία Εκλογών εσφαλμένα τον διέγραψε από τον εκλογικό κατάλογο Πλατανιστάσας και τον ενέγραψε στον εκλογικό κατάλογο Λακατάμειας όπου η συνήθης διαμονή της συζύγου του καθότι η διαμονή του είναι ανεξάρτητη από τη διαμονή της συζύγου του στην έννοια του νόμου. Η διαμονή της συζύγου του στη Λακατάμια δεν ήταν αποτέλεσμα δικής του επιθυμίας. Αυτό συνέβηκε λόγω της κατάργησης του σχολείου στην Πλατανιστάσα και τη μετάθεση της συζύγου του, η οποία είναι δασκάλα, σε άλλο σχολείο καθώς και η ανάγκη που προέκυψε για φοίτηση των παιδιών του σε άλλο σχολείο. Ο ίδιος διαμένει κατά το πλείστον του χρόνου στην ιδιόκτητη κατοικία του στην Πλατανιστάσα όπου εργάζεται ως γραμματέας της ΣΠΕ Πλατανιστάσας και έχει επίσης επιχείρηση κρεοπωλείου και αλλαντικών στην οποία απασχολεί προσωπικό από την κοινότητα του χωριού και στην οποία ασχολείται και ο ίδιος κατά το υπόλοιπο του χρόνου του. Είναι μέλος του Κοινοτικού Συμβουλίου Πλατανιστάσας και συμμετέχει ενεργά στο Φιλοδασικό Σύνδεσμο του χωριού, στο Σωματείο Αχιλλέας και στον Κυνηγετικό Σύλλογο Αετός. Είναι επίσης μέλος της Εκκλησιαστικής Επιτροπής Ανακαίνισης Παναγίας Καταφυγιώτισσας και εκπρόσωπος του Περιβαλλοντικού Ομίλου Πιτσιλιάς ο οποίος εδρεύει στην Πλατανιστάσα.
Έχει ήδη αναφερθεί ότι ο Έπαρχος Λευκωσίας στην επιστολή του ημερ. 28.2.2003 αναφέρει για τον αιτητή ότι «Τα γεγονότα δεν έχουν διαφοροποιηθεί. Είναι μέλος του Κοινοτικού Συμβουλίου Πλατανιστάσας. Εργάζεται σε καθημερινή βάση στην κοινότητα Πλατανιστάσας (γραμματέας της Σ.Π.Ε.) όπου κατέχει ιδιόκτητη κατοικία στην οποία διαμένει συχνά.» Από τα στοιχεία που έχω ενώπιόν μου δεν φαίνεται ότι έγινε περαιτέρω έρευνα του θέματος και συνεπώς εύλογα συνάγεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση στηρίχθηκε αποκλειστικά στις προμνησθείσες εκθέσεις του Επάρχου Λευκωσίας. Οι εν λόγω εκθέσεις και ιδιαίτερα η τελευταία ημερ. 28.2.2003, αποκαλύπτουν σημαντικά στοιχεία που αφορούσαν στο ζητούμενο δηλαδή, στον καθορισμό του τόπου της «συνήθους διαμονής» του αιτητή στην έννοια του νόμου.
Η ερμηνεία του όρου «συνήθης διαμονή» στην έννοια του νόμου συζητήθηκε στην Μιχάλης Στυλιανού-Κόρακα ν. Αγαθάγγελου (Άγγελου) Γεωργίου κ.ά. (Αρ. 2) (2004) 1(Γ) Α.Α.Δ. 1935, όπου στην απόφαση (της πλειοψηφίας) αναφέρονται τα εξής:
«Προκύπτει επομένως ως μοναδικό ζήτημα στην εκλογική αίτηση η ερμηνεία της φράσης «συνήθης διαμονή». Η νομολογία μας σε σειρά πρωτόδικων αποφάσεων, αρχίζοντας από την υπόθεση Razis and Another v. Republic (1979) 3 C.L.R. 127, ασχολήθηκε ειδικά με το θέμα, αντλώντας κυρίως καθοδήγηση από την αντίστοιχη αγγλική, για να ερμηνεύσει τον όρο «ordinary residence", με δεδομένο ζητούμενο πως πρέπει να υπάρχει διαμονή ή φυσική παρουσία σε ορισμένο τόπο. Η δε αναβάθμιση της διαμονής σε συνήθη, με τη φυσική σημασία του όρου που δεν είναι τεχνητός, εξαρτάται από διάφορες άλλες περιστάσεις. H δε έννοια της συνήθους διαμονής αντιδιαστέλλεται προς την έκτακτη ή προσωρινή. Σημειώνουμε δε πως σε κάθε περίπτωση το εγχείρημα δεν εξαντλείται στην αναζήτηση οποιουδήποτε συγκεκριμένου στοιχείου, το οποίο, αφ' εαυτού, θα ήταν δυνατό να δώσει απάντηση. Αντίθετα, εκτείνεται και στον συνυπολογισμό ποιοτικών χαρακτηριστικών ή δεδομένων, και εν γένει, όπως χαρακτηριστικά λέχθηκε, στον τρόπο και τις συνήθειες της ζωής, που βεβαίως δεν είναι δυνατό να προκαθοριστούν κατά τρόπο εξαντλητικό. Είναι πραγματικά θέματα σε κάθε περίπτωση αλλά, πέραν από όσα σχετίζονται με την επαγγελματική απασχόληση, αφού αναφερόμαστε σε εκλογικό νόμο, σημειώνουμε και τη συμμετοχή σε πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις και όποια άλλη δραστηριότητα σε σχέση με τα κοινά. Επιπλέον, αναγνωρίζεται και η δυνατότητα τεκμαιρόμενης συνήθους διαμονής (constructive residence) στην περίπτωση προσωρινής απομάκρυνσης από ορισμένο τόπο για κάποιο σκοπό, με πρόθεση την επάνοδο.
........................................................................................................................................................................................................................
Ο καθ' ου η αίτηση είναι γέννημα και θρέμμα της Πόλεως Χρυσοχούς, με ό,τι αυτή η κοινότοπη φράση μεταδίδει στην ελληνική γλώσσα. Είναι γεγονός πως όταν νυμφεύθηκε, το 1982, η σύζυγος του, που ήταν από την Αργάκα, είχε σπίτι εκεί που αποτελείτο από 3 διαμερίσματα στο ισόγειο και ένα στο ανώγειο. Ο καθ'ου η αίτηση όμως συνέχισε τις συνήθεις δραστηριότητες της ζωής του στην Πόλη Χρυσοχούς, όπως η εργασία του. Διετέλεσε επίσης ταμίας και πρόεδρος του Συνδέσμου Γονέων και εκπρόσωπος στην Ομοσπονδία Γονέων Δημοτικής Εκπαίδευσης, γιατί το παιδί του φοιτούσε στο δημοτικό σχολείο Πόλεως Χρυσοχούς. Αυτό όμως, που είναι και το πιο σημαντικό, συνέχισε την πολιτική κομματική του δραστηριότητα ως μέλος της κοινότητας του Δήμου Πόλεως Χρυσοχούς. Πάντοτε εθεωρείτο μέλος αυτής της κοινότητας. Ο καθ' ου η αίτηση ανέφερε στη μαρτυρία του πως έχει ήδη τελειώσει και το σπίτι του, που έκτισε μέσα στα όρια του Δήμου Πόλεως Χρυσοχούς. Προηγουμένως, όπως ο ίδιος υποστήριξε, έμενε με την οικογένεια του στα τουριστικά διαμερίσματα που βρίσκονται στο Δήμο Πόλεως Χρυσοχούς, ιδιοκτησία οικογενειακής εταιρείας.
Ο αιτητής στόχευσε την απόδειξη πως ο καθ' ου η αίτηση διέμενε στο σπίτι της συζύγου στην Αργάκα και πως περιστασιακά διανυκτέρευε, αν διανυκτέρευε, σε ένα από τα διαμερίσματα της οικογενειακής εταιρείας του στην Πόλη. Κάλεσε μεγάλο αριθμό μαρτύρων κατά το πλείστο συγγενών και φίλων του, αλλά δεν χρειάζεται να υπεισέλθουμε στις λεπτομέρειες. Δεν προκύπτει από τη μαρτυρία τους θετικό συμπέρασμα χρήσης της κατοικίας στην Αργάκα κατά αποκλεισμό της χρήσης και του διαμερίσματος στην Πόλη. Από την άλλη, ενώ η μαρτυρία του καθ' ου η αίτηση δεν ήταν πειστική, δεν πληρώνει το κενό στην υπόθεση του αιτητή. Ο καθ' ου η αίτηση, ίσως υπό τη δική του αντίληψη της έννοιας της συνήθους διαμονής, δεν ήταν ειλικρινής όταν επιχειρούσε να υποβαθμίσει τη σχέση του προς το σπίτι της Αργάκας και να αναβαθμίσει, από την άποψη της συχνότητας της χρήσης, εκείνη του διαμερίσματος στην Πόλη. Έχουμε επί του προκειμένου υπόψη μας και τις δηλώσεις του προς το Τμήμα Επιστρατεύσεως, τον Έφορο Φόρου Εισοδήματος, την Α.Η.Κ., στο Δήμο Πόλης Χρυσοχούς και το τηλέφωνο στο όνομα του στο σπίτι του στην Αργάκα. Δεχόμαστε όμως πως χρησιμοποιούσε ως τόπο διαμονής του και το διαμέρισμα στην Πόλη και σημειώνουμε την επίσης σε ανύποπτο χρόνο, μετά από επί τούτου συνέντευξη, καταγραφή του ιδίου, της συζύγου του και του παιδιού τους στους δημότες της Πόλης. Κάτω από αυτά τα δεδομένα, το πόσο συχνά διανυκτέρευε στον ένα ή τον άλλο τόπο δεν είναι σημαντικό. Προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα πως ο καθ' ου η αίτηση ουδέποτε εγκατέλειψε την Πόλη ως το συνήθη τόπο της διαμονής του για να επιλέξει την όμορη Αργάκα, λίγο πιο πέρα.»
Έχω τη γνώμη πως η αιτιολογία της προσβαλλόμενης απόφασης δεν συνάδει με το περιεχόμενο των εκθέσεων του Επάρχου ο οποίος στην τελευταία έκθεσή του, προσδιορίζει τόσο τον τόπο της καθημερινής επαγγελματικής ενασχόλησης του αιτητή όσο και τον τόπο της διαμονής του. Η πληροφορία ότι ο αιτητής διαμένει συχνά στην ιδιόκτητη οικία του στην Πλατανιστάσα μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία της έκθεσης θα μπορούσαν να αποτελέσουν από μόνα τους ασφαλές υπόβαθρο για τον καθορισμό του τόπου της «συνήθους διαμονής» του αιτητή στην έννοια του νόμου. Αν όμως ο καθ' ου η αίτηση είχε οποιαδήποτε αμφιβολία αναφορικά με το πόσο συχνά διέμενε ο αιτητής στην οικία του στην Πλατανιστάσα όφειλε να ερευνήσει περαιτέρω το θέμα, πράγμα που δεν έπραξε.
Για τους πιο πάνω λόγους θεωρώ ότι η προσβαλλόμενη απόφαση πάσχει νομικά και πρέπει να ακυρωθεί.
Η προσφυγή επιτυγχάνει. Η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται. Επιδικάζονται £400 έξοδα υπέρ του αιτητή.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.