|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2005) 4 ΑΑΔ 276
15 Απριλίου, 2005
[ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΜΑΡΟΥΛΑ ΣΟΦΟΚΛΗ,
Αιτήτρια,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ,
2. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Καθ' ων η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 1141/2003)
Συνταγματικό Δίκαιο ― Σύνταγμα ― Άρθρο 23 ― Δικαίωμα ιδιοκτησίας ― Πολεοδομικοί περιορισμοί σε αντιδιαστολή προς στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας ― Ερμηνεία του Άρθρου 23 του Συντάγματος ― Η άρνηση χορήγησης άδειας οικοδομής λόγω ενδεχόμενης μελλοντικής ανέγερσης σχολικού κτιρίου στο επηρεαζόμενο τεμάχιο, κρίθηκε ως ανεπίτρεπτη παγοποίηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας ― Περιστάσεις.
Η αιτήτρια προσέφυγε κατά της απόρριψης της ιεραρχικής της προσφυγής, εναντίον απόφασης της πολεοδομικής αρχής να αρνηθεί να της χορηγήσει πολεοδομική άδεια ανέγερσης κατοικίας.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, ακυρώνοντας την επίδικη απόφαση, αποφάσισε ότι:
Η προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε, χωρίς αμφιβολία, κατά κατάχρηση εξουσίας. Ενώ ο αρμόδιος φορέας, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, πληροφόρησε το Υπουργείο Εσωτερικών ότι ο συγκεκριμένος χώρος δεν χρειάζεται για ανέγερση σχολείου και μπορεί να αποδεσμευτεί, ο εκπρόσωπος του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών στο Πολεοδομικό Συμβούλιο αποφάσισε το αντίθετο, με αποτέλεσμα την εισήγηση προς την εξ υπουργών επιτροπή για απόρριψη της ιεραρχικής προσφυγής.
Σύμφωνα με το Άρθρο 23 του Συντάγματος καμιά στέρηση ή περιορισμός του δικαιώματος ιδιοκτησίας δεν μπορεί να επιβληθεί, παρά μόνο, όπως προβλέπεται στο ίδιο το Άρθρο.
Σε κάθε αίτηση για έκδοση άδειας οικοδομής, αποτελεί θέμα πραγματικό και βαθμού και εξαρτάται από τις περιστάσεις της συγκεκριμένης υπόθεσης κατά πόσο η απόφαση της αρμόδιας αρχής συνιστά στέρηση, που μπορεί να επιβληθεί δυνάμει της παραγράφου 4 ή κατά πόσο συνιστά περιορισμό ή δέσμευση, που μπορεί να επιβληθεί δυνάμει της παραγράφου 3 του Άρθρου 23 του Συντάγματος.
Η άρνηση παροχής της δυνατότητας οιασδήποτε μελλοντικής ανάπτυξης λόγω του καθορισμού του συγκεκριμένου τεμαχίου ως χώρου για την ανέγερση, ίσως, σχολικού κτιρίου, ουσιαστικά επάγεται την εξ ολοκλήρου στέρηση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας, στέρηση η οποία, όμως, είναι επιτρεπτή εφ' όσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του Άρθρου 23.4 για απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας.
Ούτε, καν, η δημοσίευση διατάγματος απαλλοτρίωσης, δεν διαταράσσει, αφ' εαυτής, το ιδιοκτησιακό καθεστώς.
Υπό τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, η διαφύλαξη του τεμαχίου για ανέγερση στο μέλλον, ίσως, δημοτικού σχολείου, συνιστά, μέχρι την υλοποίηση των προθέσεων και την απαλλοτρίωση του ακινήτου, ανεπίτρεπτη παγοποίηση των δικαιωμάτων της ιδιοκτήτριας.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
The Holy See of Kitium v. Municipal Council of Limassol, 1 R.S.C.C. 15,
Ελευθερίου κ.ά. ν. Δήμου Λάρνακας, Υπόθ. Αρ. 298/93, ημερ. 10.7.1998,
Γεωργίου ν. Δήμου Λάρνακος (Αρ.2) (1998) 3 Α.Α.Δ. 821,
Michael Theodossiou Co Ltd v. The Municipality of Limassol (1975) 3 C.L.R. 195,
Theophilou v. The Improvement Board Yermassoyia (1985) 3 C.L.R. 2016,
Tofarco Ltd κ.ά. ν. Δήμου Λευκωσίας (1994) 3 Α.Α.Δ. 233.
Προσφυγή.
Α. Σ. Αγγελίδης, για την Αιτήτρια.
Μ. Φλωρέντζος, Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, για τους Καθ' ων η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Η αιτήτρια αξιώνει ακύρωση της απόφασης των καθ' ων η αίτηση, ημερ. 26.9.2003, με την οποία απορρίφθηκε η ιεραρχική της προσφυγή εναντίον της απόφασης της πολεοδομικής αρχής να απορρίψει αίτησή της για έκδοση πολεοδομικής άδειας για ανέγερση κατοικίας, σε τεμάχιό της στη Γερμασόγεια.
Η αίτησή της είχε απορριφθεί στις 12.2.2002 γιατί, σύμφωνα με το Χάρτη Χρήσης Γης και το λεπτομερές σχέδιο που ετοιμάστηκε από το Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, το συγκεκριμένο τεμάχιο προοριζόταν για ανέγερση δημοτικού σχολείου.
Το Υπουργείο Εσωτερικών, αφού ζήτησε και πήρε τις απόψεις των αρμοδίων τμημάτων και του Δήμου Γερμασόγειας, εισηγήθηκε στην εξ υπουργών επιτροπή, η οποία επιλήφθηκε της ιεραρχικής προσφυγής, την απόρριψή της.
Η εξ υπουργών επιτροπή, στις 21.10.2002, ανέβαλε τη λήψη απόφασης και ζήτησε από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού να διευκρινίσει κατά πόσο κρίνεται αναγκαία η χωροθέτηση σχολείου στο τεμάχιο της αιτήτριας.
Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, στις 14.1.2003, πληροφόρησε το Υπουργείο Εσωτερικών ότι ο χώρος που έχει δεσμευτεί στο Τοπικό Σχέδιο για ανέγερση δημοτικού σχολείου, δεν χρειάζεται και μπορεί να αποδεσμευτεί. Παρ' όλα αυτά το Πολεοδομικό Συμβούλιο αποφάσισε τη διατήρηση του συγκεκριμένου τεμαχίου ως χώρου για ανέγερση δημοτικού σχολείου. Το Υπουργείο Εσωτερικών, αφού ενημερώθηκε, απέστειλε στην αρμόδια εξ υπουργών επιτροπή συμπληρωματικό σημείωμα, με το οποίο συνιστούσε και πάλι απόρριψη της ιεραρχικής προσφυγής της αιτήτριας.
Η εξ υπουργών επιτροπή στις 26.9.2003 απέρριψε από τη μια την ιεραρχική προσφυγή της αιτήτριας και από την άλλη, αποφάσισε να εξουσιοδοτήσει την ad hoc επιτροπή που συστάθηκε στις 27.3.1996 με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου υπ' αρ. 44.072, να αποφασίζει σε σχέση με την αναγκαιότητα διατήρησης ή μη των χώρων που έχουν καθοριστεί στα τοπικά σχέδια ως χώροι σχολείων, στην περίπτωση δε που αποφασιστεί ότι ο συγκεκριμένος χώρος δεν είναι αναγκαίος για την ανέγερση σχολείου, να κληθεί η αιτήτρια να υποβάλει αίτηση για χορήγηση πολεοδομικής άδειας κατά παρέκκλιση του Τοπικού Σχεδίου Λεμεσού.
Οι καθ' ων η αίτηση προβάλλουν προδικαστική ένσταση ότι η αιτήτρια δεν προσβάλλει εκτελεστή διοικητική πράξη, γιατί όλοι οι ισχυρισμοί της περιστρέφονται γύρω από το Τοπικό Σχέδιο το οποίο συνιστά σύνολο ατομικών διοικητικών πράξεων, που ως τέτοιες αποτελούν εκτελεστές διοικητικές πράξεις, δυνάμενες να προσβληθούν με προσφυγή μόνο μετά τη δημοσίευσή του.
Η ένσταση στερείται ουσίας. Αντικείμενο της προσφυγής είναι η απόρριψη της ιεραρχικής προσφυγής της αιτήτριας, πράξη η οποία είναι εκτελεστή και θίγει τα συμφέροντά της. Δεν στρέφεται εναντίον της νομιμότητας του Τοπικού Σχεδίου.
Η αιτήτρια υποστηρίζει ότι η προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε κατά κατάχρηση εξουσίας και κατά παράβαση του Άρθρου 23 του Συντάγματος, αφού ο λόγος απόρριψης της αίτησης ήταν το ενδεχόμενο μελλοντικής ανέγερσης σχολείου. Υποστηρίζει ότι το Τοπικό Σχέδιο δεν μπορεί να αποτελεί λόγο δέσμευσης της ιδιοκτησίας της ή αποκλεισμού της αιτηθείσας ανάπτυξης χωρίς απαλλοτρίωση, ενώ, η συμπεριφορά των καθ' ων η αίτηση συνιστά ουσιαστικά στέρηση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας της. Επιπροσθέτως επισημαίνεται ότι η δήλωση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού ότι το συγκεκριμένο ακίνητο μπορεί να αποδεσμευτεί καθιστά τη μελλοντική ανάγκη αβέβαια, αφού, στο παρόν, αλλά και στο άμεσο μέλλον, φαίνεται να μην υπάρχει ανάγκη για δημοτικό σχολείο στην περιοχή. Η αιτήτρια καταλήγει ότι το γεγονός ότι χώρος προορίζεται μελλοντικά για σχολείο δεν συνιστά νόμιμο λόγο απόρριψης της αίτησης για έκδοση πολεοδομικής άδειας.
Οι καθ' ων η αίτηση υποστηρίζουν ότι σύμφωνα με το Άρθρο 23.3 του Συντάγματος επιτρέπεται η επιβολή διά νόμου, όρων, δεσμεύσεων ή περιορισμών στην ανάπτυξη της ακίνητης ιδιοκτησίας, για λόγους πολεοδομίας και δημόσιας ωφέλειας που αναφέρονται σ' αυτό. Τα άρθρα 10, 11 και 26 του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου του 1972, Ν.90/1972, όπως τροποποιήθηκε, επιτρέπουν τον καταρτισμό τοπικών σχεδίων, τα οποία καθορίζουν όρους, δεσμεύσεις ή περιορισμούς.
Η προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε, χωρίς αμφιβολία, κατά κατάχρηση εξουσίας. Ενώ ο αρμόδιος φορέας, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, πληροφόρησε το Υπουργείο Εσωτερικών ότι ο συγκεκριμένος χώρος δεν χρειάζεται για ανέγερση σχολείου και μπορεί να αποδεσμευτεί, ο εκπρόσωπος του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών στο Πολεοδομικό Συμβούλιο αποφάσισε το αντίθετο, με αποτέλεσμα την εισήγηση προς την εξ υπουργών επιτροπή για απόρριψη της ιεραρχικής προσφυγής.
Σύμφωνα με το Άρθρο 23 του Συντάγματος καμιά στέρηση ή περιορισμός του δικαιώματος ιδιοκτησίας δεν μπορεί να επιβληθεί, παρά μόνο, όπως προβλέπεται στο ίδιο το Άρθρο. Η άσκηση του δικαιώματος μπορεί να υποβληθεί διά νόμου σε όρους, δεσμεύσεις ή περιορισμούς απολύτως απαραίτητους προς το συμφέρον, μεταξύ άλλων, της πολεοδομίας ή της ανάπτυξης. Ακίνητη περιουσία μπορεί να απαλλοτριωθεί για συγκεκριμένους σκοπούς που αναφέρονται στην παράγραφο 4 του ίδιου Άρθρου.
Όπως έχει λεχθεί στην υπόθεση The Holy See of Kitium v. Municipal Council of Limassol, 1 R.S.C.C. 15, 28, σε κάθε αίτηση για έκδοση άδειας οικοδομής, αποτελεί θέμα πραγματικό και βαθμού και εξαρτάται από τις περιστάσεις της συγκεκριμένης υπόθεσης κατά πόσο η απόφαση της αρμόδιας αρχής συνιστά στέρηση, που μπορεί να επιβληθεί δυνάμει της παραγράφου 4 ή κατά πόσο συνιστά περιορισμό ή δέσμευση, που μπορεί να επιβληθεί δυνάμει της παραγράφου 3 του Άρθρου 23 του Συντάγματος.
Το άρθρο 25 του Νόμου 90/1972 προνοεί τη δυνατότητα της πολεοδομικής αρχής να αρνηθεί τη χορήγηση πολεοδομικής άδειας ή να χορηγήσει άδεια με ή χωρίς όρους. Οι όροι αυτοί καθορίζονται στο εδάφιο (3) του άρθρου.
Η άρνηση παροχής της δυνατότητας οιασδήποτε μελλοντικής ανάπτυξης λόγω του καθορισμού του συγκεκριμένου τεμαχίου ως χώρου για την ανέγερση, ίσως, σχολικού κτιρίου, ουσιαστικά επάγεται την εξ ολοκλήρου στέρηση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας, στέρηση η οποία, όμως, είναι επιτρεπτή εφ' όσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του Άρθρου 23.4 για απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας (βλέπε Ελευθερίου κ.ά. ν. Δήμου Λάρνακας, Υπόθ. Αρ. 298/93, ημερ. 10.7.1998, άνκαι στη Διερωνίτης ν. Δημοκρατίας, Υποθ. Αρ. 420/03, ημερ. 31.1.2005 (πρακτικό), ο Κωνσταντινίδης, Δ. απέφυγε να απασχοληθεί με την αρχή που διατυπώνεται σ' αυτή, αφού το επίδικο τεμάχιο, όπως και στην παρούσα περίπτωση, δεν απαιτείτο, κατά τον ουσιώδη χρόνο, για τους σκοπούς ανέγερσης σχολείου).
Στην υπόθεση Γεωργίου ν. Δήμου Λάρνακος (Αρ.2) (1998) 3 Α.Α.Δ. 821, όπου η πολεοδομική αρχή απέρριψε παρόμοια αίτηση εν όψει της πρόθεσης του Συμβουλίου Αποχετεύσεων να ανεγείρει μελλοντικά στο συγκεκριμένο τεμάχιο αντλιοστάσιο, αφού διαπιστώθηκε από το δικαστήριο ότι η υλοποίηση μιας τέτοιας προθέσης προϋπέθετε την απαλλοτρίωση του τεμαχίου, κατέληξε ότι η διαφύλαξη του τεμαχίου για μελλοντικό σκοπό, σημαίνει παγοποίηση των δικαιωμάτων του ιδιοκτήτη. Στην ίδια απόφαση σημειώνεται ότι σε σειρά πρωτόδικων αποφάσεων (Michael Theodossiou Co Ltd v. The Municipality of Limassol (1975) 3 C.L.R. 195, Theophilou v. The Improvement Board Yermassoyia (1985) 3 C.L.R. 2016 και Tofarco Ltd κ.ά. ν. Δήμου Λευκωσίας (1994) 3 Α.Α.Δ. 233) κρίθηκε πως ακόμα και η ύπαρξη διατάγματος απαλλοτρίωσης δεν συνιστά νόμιμη δικαιολογία για την άρνηση έκδοσης άδειας οικοδομής, διαχωρισμού ή και πολεοδομικής άδειας, από την πολεοδομική αρχή. Ούτε, καν, η δημοσίευση διατάγματος απαλλοτρίωσης, δεν διαταράσσει, αφ' εαυτής, το ιδιοκτησιακό καθεστώς.
Υπό τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, η διαφύλαξη του τεμαχίου για ανέγερση στο μέλλον, ίσως, δημοτικού σχολείου, συνιστά, μέχρι την υλοποίηση των προθέσεων και την απαλλοτρίωση του ακινήτου, ανεπίτρεπτη παγοποίηση των δικαιωμάτων της ιδιοκτήτριας. Κι' αυτό άνκαι το Τοπικό Σχέδιο, παρά την αποδέσμευση του χώρου από το Υπουργείο Παιδείας, ακόμα εξακολουθεί να τον προορίζει για ανέγερση σχολείου. Όπως σημειώνεται και στη Διερωνίτης ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω, αναμφιβόλως το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος χώρος δεν χρειαζόταν για τη δημιουργία σχολείου, ήταν, το λιγότερο, προσθέτω, ουσιώδης παράγων που έπρεπε να συνυπολογιστεί.
Εν όψει της κατάληξης της υπόθεσης δεν χρειάζεται να ασχοληθώ με την παραπομπή του θέματος, από τους καθ' ων η αίτηση σε κάποια ad hoc επιτροπή που θα αποφασίσει σε σχέση με την αναγκαιότητα ή μη των χώρων που έχουν καθοριστεί στα τοπικά σχέδια ως χώροι σχολείων. Αρκεί να λεχθεί ότι τουλάχιστον μέχρι της 12.3.2004, ημερομηνία καταχώρησης της ένστασης, η επιτροπή αυτή δεν είχε ακόμα συνέλθει.
Η προσφυγή επιτυγχάνει, με έξοδα εναντίον των καθ' ων η αίτηση.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.