CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(2004) 4 ΑΑΔ 371

1. ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΟΛΥΤΕΚΝΩΝ, ΔΙΑ

ΚΑΛΛΗΣ, Δ.: Με την παρούσα προσφυγή οι αιτητές ζητούν την πιο κάτω θεραπεία:

Τα πραγματικά περιστατικά τα οποία περιβάλλουν την προσφυγή:

Οι προδικαστικές ενστάσεις:

Έχω την άποψη πως ο σύνδεσμος «και» που συναντούμε στο πιο πάνω άρθρο είναι συνδετικός (βλ. Maxwell on the Interpretation of Statutes, 12^η έκδοση, σελ. 232). Για το λόγο αυτό η δικαστική εκπροσώπηση του αιτητή 1 για να είναι νόμιμη πρέπει να γίνεται και από τους δύο μαζί - τον Πρόεδρο και το Γενικό Γραμματέα. Ο Γενικός Γραμματέας από μόνος του δεν μπορεί να εκπροσωπεί δικαστικά τον αιτητή 1. Για το λόγο αυτό η τρίτη προδικαστική ένσταση επιτυγχάνει. Η προσφυγή του αιτητή 1 απορρίπτεται με έξοδα.

Η ουσία της προσφυγής.

Οι λόγοι ακύρωσης.

Αντισυνταγματικότητα του Καν. 11 των περί Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας Κανονισμών του 2001 (Κ.Δ.Π. 503/2001).

Ο κ. Νικολάου υπέβαλε ότι ο Καν. 11 της πιο πάνω Κ.Δ.Π. 503/2001 «αντίκειται στο αρ. 28 του Συντάγματος το οποίο καθιερώνει την αρχή της ισότητας των πολιτών καθόσον αφορά την εφαρμογή του στις πολύτεκνες οικογένειες». Εσφαλμένα - συνέχισε ο κ. Νικολάου - στον Καν. 11 δεν γίνεται οποιοσδήποτε διαχωρισμός με βάση το πρόσωπο του καταναλωτή που εμπίπτει στην Διατίμηση Α (Οικιστική) και/ή εντάσσονται όλοι οι καταναλωτές στην ίδια κατηγορία, όσον αφορά την χρήση του νερού για οικιακούς σκοπούς. Ήταν, επίσης, η θέση του κ. Νικολάου ότι εσφαλμένα και/ή παράνομα εντάσσονται όλες οι οικογένειες, πολύτεκνες και μη, στην ίδια κατηγορία, εφόσον αυτή θα έπρεπε, για λόγους ίσης και σύμφωνης με το Σύνταγμα μεταχείρισης, να διαχωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες, ανάλογα με το αν η οικογένεια είναι πολύτεκνη ή όχι. Υπέβαλε ότι οι πολύτεκνες οικογένειες, ήτοι οι οικογένειες οι οποίες έχουν τουλάχιστον τέσσερα παιδιά, θα έπρεπε να διακριθούν από τις λοιπές οικογένειες στον τρόπο και στο ποσό υπολογισμού των κυβικών μέτρων νερού που καταναλώνονται, αφού όπως είναι λογικό οι πολύτεκνες οικογένειες θα επιβαρύνονται με αυξημένα τέλη κατανάλωσης νερού σε αντίθεση με τις λοιπές οικογένειες, μέσα στα ίδια πλαίσια και για τις ίδιες καθημερινές τους ανάγκες, γεγονός το οποίο συνιστά δυσμενή μεταχείριση των πολύτεκνων οικογενειών, κατά τρόπο που αντιβαίνει την αρχή της ισότητας, όπως αυτή θεμελιώνεται από το άρθρο 28 του Συντάγματος.

Έρεισμα της τελευταίας εισήγησης του κ. Νικολάου ήταν η απόφαση της Ολομέλειας στην Constantinides v. Electricity Authority of Cyprus (1982) 3 C.L.R. 798 στην οποία κρίθηκε ότι η εισφορά που επιβάλλεται δυνάμει του περί Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου (Επιβολή Εισφοράς) Νόμου του 1979 (Ν 14/79) «είναι φόρος εντός της έννοιας του αρ. 24 του Συντάγματος». Σημειώνεται ότι με βάση το αρ. 3(1) του Νόμου 14/79 επιβάλλεται στον κάθε καταναλωτή ηλεκτρικού ρεύματος εισφορά υπέρ του Ρ.Ι.Κ. ανάλογη με την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος.

Στην παρούσα περίπτωση - συνέχισαν οι ευπαίδευτοι συνήγοροι - οι αιτητές δεν έχουν αποδείξει ότι οι συγκεκριμένοι Κανονισμοί, οι οποίοι θέτουν όλους τους πολίτες στην ίδια βάση, παραβιάζουν την αρχή της ισότητας εφόσον όλοι οι πολίτες πληρώνουν τα τέλη κατανάλωσης νερού χωρίς να γίνονται διακρίσεις για τις πολύτεκνες οικογένειες. Ο όρος «ίσοι ενώπιον του Νόμου» - συμπλήρωσαν - δεν καθιστά υποχρεωτική τη διάκριση των πολύτεκνων από τις υπόλοιπες οικογένειες αναφορικά με την καταβολή των τελών τους στην κατανάλωση νερού. Αφ΄ ης στιγμής ο κάθε πολίτης υποχρεούται να πληρώσει κάποιο συγκεκριμένο ποσό ανάλογα με τα κυβικά μέτρα που ο ίδιος καταναλώνει, δεν μπορεί η διατίμηση την οποία επιβάλλουν οι καθ΄ ων η αίτηση, βάσει του τρόπου αυτού να παραβιάζει οποιαδήποτε συνταγματικά δικαιώματα και ειδικά την αρχή της ισότητας. Το γεγονός - κατέληξαν - ότι μια πολύτεκνη οικογένεια τυγχάνει να καταναλώνει πιο πολλά κυβικά μέτρα νερού σε σχέση με μια μη πολύτεκνη οικογένεια δεν καθιστά τον τρόπο υπολογισμού των τελών αντισυνταγματικό. Ο δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας των Νόμων δεν εξυπακούει ότι το Δικαστήριο οφείλει να ελέγξει κατά πόσο ένας νόμος είναι «δίκαιος», «εύλογος» ή και «σκόπιμος», παρά μόνο κατά πόσο ο Νόμος διασφαλίζει αυθαίρετες διακρίσεις έτσι ώστε να κηρυχθεί αντισυνταγματικός.

Η εισήγηση περί αντισυνταγματικότητας του Καν. 11 της Κ.Δ.Π. 503/2001 θα εξετασθεί με βάση τις αρχές που διέπουν τον δικαστικό έλεγχο της συνταγματικότητας των Νόμων. Έχουν τεθεί στην Board for Registration of Architects and Civil Engineers v. Kyriakides (1966) 3 C.L.R. 640 (απόφαση Ιωσηφίδη, Δ.). Τις παραθέτω:

Βλ. και Μαυρογένης ν. Βουλής των Αντιπροσώπων κ.α. (Αρ. 3) (1996) 1 Α.Α.Δ. 315, 339 (απόφαση Πική, Π.): «Η μεδοθολογία ελέγχου της συνταγματικότητας νόμου, σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, σύγκειται στην αντιπαραβολή των κρίσιμων διατάξεων του νόμου με τις σχετικές διατάξεις του Συντάγματος. Η έρευνα αποβλέπει στη διαπίστωση κατά πόσο οι διατάξεις του νόμου συγκρούονται με το Σύνταγμα ή συνάδουν με αυτό. Το Δικαστήριο δεν υπεισέρχεται και δεν εξετάζει τη σκοπιμότητα ή τη σοφία του νομοθετήματος. Ο συνταγματικός έλεγχος περιορίζεται στη διαπίστωση συγκρούσεων ή αντιθέσεων προς το Σύνταγμα» (βλ. επίσης, The Improvement Board of Eylenja v. Andreas Constantinou (1967) 1 C.L.R. 167, ΡΙΚ ν. Καραγιώργη κ.α. (1991) 3 Α.Α.Δ. 159, Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (1991) 3 Α.Α.Δ. 252, Αντωνίου ν. Δημοκρατίας (1997) 3 Α.Α.Δ. 441 και Miliotis v. Police (1966) 2 C.L.R. 62).

Αναφορικά με την εισήγηση που σχετίζεται με την παραβίαση της αρχής της ισότητας, η οποία διασφαλίζεται από το αρ. 28 του Συντάγματος, ο όρος "ίσοι ενώπιον του Νόμου" στο άρθρο 28.1 του Συντάγματος δεν μεταδίδει την έννοια της ακριβούς αριθμητικής ισότητας αλλά διασφαλίζει μόνον εναντίον αυθαίρετων διακρίσεων και δεν αποκλείει εύλογες διακρίσεις οι οποίες πρέπει να γίνουν λόγω της ιδιάζουσας φύσεως των πραγμάτων (Mikrommatis v. Republic, 2 R.S.C.C. 125).

Στην Σεργίδη ν. Δημοκρατίας (1991) 1 Α.Α.Δ. (Απόφαση Ολομέλειας) υποδεικνύεται ότι το άρθρο 28 έχει ως λόγο (Βλ. Mikrommatis, πιο πάνω) την ουσιαστική σε αντίθεση με την φαινομενική ισότητα. Υποδεικνύεται, επίσης, ότι η δυναμική της αρχής της ισότητας επιβάλλει την ανίχνευση της φύσης, των υποκειμένων και αντικειμένων του δικαίου ώστε να αποδίδονται τα ίσα στα όμοια και τον αποκλεισμό της ταύτισης των ανομοίων (Βλ. και απόφαση του Πική, Δ. - όπως ήταν τότε - στην Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (1989) 3 Α.Α.Δ. 1931, σχετικά με τον τρόπο προσδιορισμού της ομοιογένειας)" (Βλ. επίσης "Συνταγματική Θεωρία και Πράξη" του Αριστόβουλου Μάνεση, σελ. 320).

Σε σχέση με το αρ. 24.1 του Συντάγματος, το οποίο έχει επικαλεσθεί ο κ. Νικολάου, η διάταξη αυτή καθώς έχει νομολογηθεί (βλ. Mikrommatis, πιο πάνω), δεν επιβάλλει την μαθηματική ισότητα. Δεν απαγορεύει οποιεσδήποτε αλλά μόνο τις αυθαίρετες διακρίσεις. Σύμφωνα με το «Συνταγματικό Δίκαιο - Ατομικά Δικαιώματα», Τόμος Β του Π.Δ. Δαγτόγλου, παραγ. 1415:

• είτε στηρίζονται σε απαγορευμένες από το Σύνταγμα διαφοροποιήσεις, π.χ. το φύλο, την φυλή, την γλώσσα, τις πολιτικές ή θρησκευτικές πεποιθήσεις^.
• είτε επισυνάπτουν δυσμενείς έννομες συνέπειες σε πρόσωπα, ιδιότητες ή καταστάσεις που κατά το Σύνταγμα τελούν υπό την προστασία, μέριμνα ή ειδική φροντίδα του κράτους, π.χ. επιβάλλουν δυσμενέστερη φορολογική μεταχείριση στους εγγάμους έναντι των αγάμων^.
• είτε έχουν χαριστικό ή καταπιεστικό χαρακτήρα εις όφελος ή εις βάρος ορισμένων προσώπων ή ομάδων. Στην πράξη όχι σπάνια είναι τα φορολογικά προνόμια, οι χαριστικές δηλαδή φορολογικές διατάξεις που παραβιάζουν απευθείας την φοροογική ισότητα του άρθρου 4 παρ. 5.»

Στην παρούσα υπόθεση με την επίδικη ρύθμιση επιβάλλονται τέλη ή δικαιώματα ανάλογα με την ποσότητα νερού που καταναλώνεται από την κάθε οικογένεια. Αυτό σημαίνει ότι κάθε οικογένεια, ασχέτως με τον αριθμό των μελών της, τίθεται στην ίδια μοίρα σε σχέση με το ύψος των τελών ή δικαιωμάτων αν καταναλώνει την ίδια ποσότητα νερού. Επομένως όλοι οι καταναλωτές, οι οποίοι τελούν υπό τα αυτάς συνθήκας σε ότι αφορά την ποσότητα νερού που καταναλώνουν, τυγχάνουν ακριβώς της ίδιας μεταχείρισης.

Σύμφωνα με αυτές τις αρχές πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι τα δικαστήρια αναγνωρίζουν στη Νομοθετική Εξουσία ευρεία διακριτική ευχέρεια και ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί απόλυτη ισότητα σε σχέση με την επιβολή φορολογίας ούτε και απαιτείται τέτοια - απόλυτη - ισότητα από την αρχή της ισότητας. Πρέπει, επίσης, να λαμβάνεται υπόψη ότι σε θέματα φορολογίας το κράτος διατηρεί την ευχέρεια να επιλέγει «περιφέρειες, αντικείμενα, άτομα, μεθόδους ακόμη και φορολογικούς συντελεστές». Τέλος πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι το κράτος δεν παραβιάζει την αρχή της ισότητας για το λόγο ότι οι ταξινομήσεις, οι οποίες διαμορφώνονται από τη Νομοθεσία του, δεν είναι τέλειες. Αν η ταξινόμηση έχει μια εύλογη βάση δεν παραβιάζει το αρ. 28.1 του Συντάγματος επειδή η ταξινόμηση δεν γίνεται με μαθηματική ακρίβεια ή επειδή στην πράξη καταλήγει σε κάποια ανισότητα (βλ. Constantinides, πιο πάνω, σελ. 807, 808 και 810). Βλ., επίσης, Matsis v. Republic (1969) 3 C.L.R. 245, Antoniades and Others v. Republic (1979) 3 C.L.R. 641).

Αναφορικά με την εισήγηση περί παραβίασης του αρ. 24.1 του Συντάγματος, αφού έλαβα υπόψη τα νομολογηθέντα τα οποία επιβεβαιώθηκαν στην Constantinides (πιο πάνω) και στην ANTENNA T.V. LTD ν. Α.Η.Κ. κ.α., Α.Ε. 3080/28.11.2002 έχω την άποψη πως τα επίδικα δικαιώματα δεν εμπίπτουν εντός της έννοιας του αρ. 24.1 του Συντάγματος. Έστω όμως και αν μπορούσαν να ενταχθούν εντός της έννοιας του εν λόγω άρθρου η αιτήτρια πέρα από τον ισχυρισμό ότι είναι πολύτεκνη δεν έχει τεκμηριώσει ότι οι οικονομικές της δυνατότητες δεν της επιτρέπουν να καταβάλει τα επίδικα τέλη. Επομένως δεν έχει αποδείξει ότι η συνεισφορά της είναι δυσανάλογη προς τις δυνάμεις της εντός της έννοιας του αρ. 24.1 του Συντάγματος. Έπεται πως ο σχετικός λόγος ακύρωσης δεν ευσταθεί και απορρίπτεται.