|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2003) 4 ΑΑΔ 321
18 Aπριλίου, 2003
[ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ελενη α. γαβριηλ,
Αιτήτρια,
v.
ΚυΠριακησ δημοκρατιασ, μεσω
υΠουργικου συμβουλιου,
Καθ' ων η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 1078/2001)
Προσφυγή βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος ― Αντικείμενο ― Πράξεις στη σφαίρα του δημοσίου δικαίου ― Έννοια και κριτήρια διάκρισης ― Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου να απορρίψει αίτημα για παραχώρηση κρατικής γης, εμπίπτει στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου, εφόσον υπό τις περιστάσεις δεν αποσκοπεί στην προαγωγή δημόσιου σκοπού.
Η αιτήτρια επεδίωξε την ακύρωση της απόρριψης της αίτησής της, για παραχώρηση στην ίδια της επίδικης κρατικής γης.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, απορρίπτοντας την προσφυγή, αποφάσισε ότι:
Οι πράξεις που δεν αποτελούν προϊόν άσκησης της δημόσιας εξουσίας, αλλά ενεργούνται από την Πολιτεία, ως υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, αναγομένων στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου, δεν είναι προσβλητές δι' αιτήσεως ακυρώσεως. Της προσβολής δι' αιτήσεως ακυρώσεως διαφεύγουν όχι μόνο οι πράξεις διαχείρισης του κράτους, αλλά και των λοιπών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου.
Το κριτήριο δεν είναι κατά πόσο η νομοθεσία σύμφωνα με την οποία έχει ληφθεί η επίδικη απόφαση εξυπηρετεί δημόσιο σκοπό, αλλά κατά πόσο η συγκεκριμένη απόφαση εξυπηρετεί δημόσιο σκοπό.
Στον τομέα του ιδιωτικού δικαίου εμπίπτουν όχι μόνο πράξεις διαχείρισης δημόσιας αρχής ή οργάνου, αλλά και μονομερείς πράξεις κρατικής εξουσίας, που έχουν ως αντικείμενο τη ρύθμιση ή διακανονισμό δικαιωμάτων στον τομέα του ιδιωτικού δικαίου.
Ο σημαντικός και αποφασιστικός παράγοντας στο διαχωρισμό μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου συμφέροντος, είναι η φύση και ο χαρακτήρας της συγκεκριμένης λειτουργίας, που αποτελεί το αντικείμενο της προσφυγής. Όπου η λειτουργία του διοικητικού οργάνου έχει ως πρωταρχικό σκοπό την προαγωγή του δημόσιου σκοπού, ο σκοπός αυτός έχει θεωρηθεί ως χαρακτηριστικό πράξης ή απόφασης εντός της έννοιας του δημόσιου δικαίου. Ακόμα μια πράξη που πρωτίστως επηρεάζει ιδιωτικά δικαιώματα μπορεί να ενταχθεί στη σφαίρα του δημοσίου δικαίου, λόγω κάποιου ιδιαίτερου συμφέροντος του κοινού στη σωστή εφαρμογή της συγκεκριμένης νομοθετικής διάταξης.
Η προδικαστική ένσταση εν προκειμένω ευσταθεί. Η πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου ανάγεται στην ουσία σε διαχείριση της κρατικής περιουσίας και σαν τέτοια εμπίπτει εκτός του αναθεωρητικού ελέγχου του Άρθρου 146 του Συντάγματος.Το γεγονός ότι η εποπτεία και διάθεση της ανηκούσης στη Δημοκρατία περιουσίας συνιστά εκτελεστική εξουσία με βάση το Άρθρο 54, δεν μεταβάλλει το χαρακτήρα της πράξης. Πράξη μπορεί να εκδοθεί από διοικητικό όργανο κατά την άσκηση της εκτελεστικής ή διοικητικής του λειτουργίας και εν τούτοις να εκφεύγει του ελέγχου του δικαστηρίου με βάση το Άρθρο 146 του Συντάγματος, επειδή ο κύριος σκοπός που επιδιώκεται με την πράξη δεν είναι δημοσίου συμφέροντος, αλλά ο καθορισμός των αστικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Η προσβαλλόμενη πράξη δεν σκοπεί στην παραγωγή δημόσιου σκοπού και το κοινό έχει, αν έχει, πολύ απομακρυσμένο ενδιαφέρον γι' αυτή. Συνεπώς η πράξη ανάγεται στο ιδιωτικό δίκαιο. Η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου συνιστά διαχείριση της ιδιωτικής περιουσίας του κράτους. Δεν ελήφθη για σκοπούς γενικού δημόσιου συμφέροντος και συνεπώς δεν εμπίπτει στο δημόσιο, αλλά στο ιδιωτικό δίκαιο.
Αν η εκμίσθωση κρατικής ακίνητης περιουσίας εμπίπτει στα πλαίσια του ιδιωτικού δικαίου, πολύ περισσότερο εμπίπτει η διάθεση και αποξένωση της κρατικής γης, όταν βεβαίως δεν γίνεται για το γενικό δημόσιο συμφέρον.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Δρ. Γεωργίου ν. Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (1995) 3 Α.Α.Δ. 424,
Hellenic Bank Ltd ν. Republic (1986) 3 C.L.R. 481,
Tekkis v. Republic (1982) 3 C.L.R. 680,
C. Kontos Estates Ltd v. Δημοκρατίας κ.ά. (1991) 4 Α.Α.Δ. 2473,
Ναυτικός Όμιλος Πάφου ν. Αρχής Λιμένων Κύπρου (1992) 1 A.A.Δ. 882,
Shoham (Cyprus) Ltd v. Αρχής Λιμένων Κύπρου (2000) 1 Α.Α.Δ. 404,
The Greek Registrar of the Co-operative Societies v. Nicolaides (1965) 3 C.L.R. 164,
Valana v. Republic 3 R.S.C.C. 91,
Republic v. M.D.M. Estate Developments Ltd (1982) 3 C.L.R. 642,
Παναγή ν. Δημοκρατίας, Υπόθ. Αρ. 1547/99, ημερ. 4.4.2002.
Προσφυγή.
Α. Σ. Αγγελίδης, για την Αιτήτρια.
Λ. Ουστά, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Καθ' ων η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Δ.: Η αιτήτρια υπέβαλε στις 12.9.1969 στο Επαρχιακό Κτηματολόγιο Λάρνακας αίτηση με την οποία αξίωνε την παραχώρηση ολόκληρου του τεμάχιου υπ' αρ. 115, Φύλλο/Σχέδιο 50/41 του χωρίου Κοφίνου, συνολικής έκτασης 34 δεκαρίων και 783 τετρ. μέτρων, που αποτελεί κρατική γη. Είναι ιδιοκτήτρια παρακείμενου κτήματος, το οποίο το Φεβράρη του 1997 μεταβίβασε στη θυγατέρα της που διαμένει στην Αναφωτία. Η γη που αξιώνεται βρίσκεται στην περιοχή του τουρκοκυπριακού χωριού Κοφίνου που σήμερα κατοικείται από εκτοπισθέντες.
Εξέταση της αίτησης έδειξε ότι επί του τεμαχίου που ζητείται η παραχώρησή του, είχε επέμβη παράνομα η μητέρα της αιτήτριας, από το 1923, καλλιεργώντας δημητριακά και φυτεύοντας αριθμό δένδρων.
Η τοπική χωριτική αρχή έφερε ένσταση στην παραχώρηση γιατί στο χωριό Κοφίνου υπήρχαν 470 εκτοπισμένες οικογένειες που στερούνταν γης. Ο Διευθυντής του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας κάλεσε την αιτήτρια να δηλώσει κατά πόσο δέχεται να της εκμισθωθεί το τεμάχιο που ζητούσε, πρόταση την οποία απέρριψε επιμένοντας στην αξίωσή της για παραχώρησή του.
Στη συνεδρία του ημερ. 14.1.1988 το Υπουργικό Συμβούλιο ανέβαλε τη λήψη απόφασης πάνω στην αίτηση για να εξεταστεί το ενδεχόμενο ανταλλαγής της κρατικής με ιδιωτική γη, προς αμοιβαίο όφελος. Η πιο πάνω απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου δεν έγινε αποδεκτή από την αιτήτρια.
Τελικά το Υπουργικό Συμβούλιο στη συνεδρία του ημερ. 30.8.2001, απέρριψε την αίτησή της γιατί δεν συνείδε με τις πρόνοιες του Κανονισμού 3 των περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας της Δημοκρατίας (Διάθεση) Κανονισμών του 1989-1990 και γιατί η αιτήτρια δεν είχε αποδεχτεί πρόταση για ανταλλαγή προς αμοιβαίο όφελος. Η απόφαση αυτή του Υπουργικού Συμβουλίου που της κοινοποιήθηκε με επιστολή του Επαρχιακού Κτηματολογικού Λειτουργού Λάρνακας, ημερ. 9.10.2001, προσβλήθηκε με την παρούσα προσφυγή.
Η συνήγορος των καθ' ων η αίτηση ήγειρε προδικαστική ένσταση υποστηρίζοντας ότι η προσβαλλόμενη απόφαση εμπίπτει στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου και ως εκ τούτου δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο προσφυγής με βάση το Άρθρο 146 του Συντάγματος.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος της αιτήτριας αντέτεινε ότι η αιτήτρια ανταποκρινόμενη στη διακηρυγμένη πολιτική του Υπουργικού Συμβουλίου του 1969 σε σχέση με αιτήσεις για παραχώρηση κρατικής γης υπέβαλε αίτηση από την οποία ανέμενε, αν γινόταν αποδεκτή, ικανοποίηση, όπως ικανοποιήθηκαν ανάλογα, αιτήματα άλλων πολιτών. Υποστηρίκτηκε ακόμα ότι η αιτήτρια άσκησε δημόσιο δικαίωμα, κατά το Άρθρο 29 του Συντάγματος, με βάση όρους που καθόρισε δεσμευτικά το Υπουργικό Συμβούλιο. Εξ άλλου, συνεχίζει, η εποπτεία και διάθεση κρατικής περιουσίας κατά το Άρθρο 54(ε) του Συντάγματος είναι αρμοδιότητα του Υπουργικού Συμβουλίου στα πλαίσια άσκησης εκτελεστικής εξουσίας.
Οι πράξεις που δεν αποτελούν προϊόν άσκησης της δημόσιας εξουσίας, αλλά ενεργούνται από την Πολιτεία ως υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, αναγομένων στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου, δεν είναι προσβλητές δι' αιτήσεως ακυρώσεως. Της προσβολής δι' αιτήσεως ακυρώσεως διαφεύγουν όχι μόνο οι πράξεις διαχείρισης του κράτους, αλλά και των λοιπών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (Δρ. Γεωργίου ν. Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (1995) 3 Α.Α.Δ. 424. Βλέπε επίσης Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1929-1959, σελ. 232 και 233).
Το κριτήριο δεν είναι κατά πόσο η νομοθεσία σύμφωνα με την οποία έχει ληφθεί η επίδικη απόφαση εξυπηρετεί δημόσιο σκοπό, αλλά κατά πόσο η συγκεκριμένη απόφαση εξυπηρετεί δημόσιο σκοπό (Hellenic Bank Ltd ν. Republic (1986) 3 C.L.R. 481, 486).
Εξ άλλου, στην υπόθεση Tekkis v. Republic (1982) 3 C.L.R. 680 αποφασίστηκε ότι οι πράξεις διαχείρισης της κρατικής περιουσίας εμπίπτουν στη σφαίρα του ιδιωτικού και όχι του δημόσιου δικαίου και ως εκ τούτου δεν μπορούν να προσβληθούν με προσφυγή κάτω από το Άρθρο 146 του Συντάγματος. Ειδικότερα, απόρριψη αίτησης για παραχώρηση κρατικής γης κρίθηκε ως αναγομένη σε διαχείριση της ιδιωτικής περιουσίας του κράτους και ως τέτοια μη εμπίπτουσα στα πλαίσια του Άρθρου 146 (C. Kontos Estates Ltd v. Δημοκρατίας κ.ά. (1991) 4 Α.Α.Δ. 2473).
Στην υπόθεση Ναυτικός Όμιλος Πάφου ν. Αρχής Λιμένων Κύπρου (1992) 1 A.A.Δ. 882, 893, τονίστηκε ότι η ουσία και όχι ο τύπος ή η μορφή που λαμβάνει η πράξη συνιστά το κριτήριο για την κατάταξή της σε πράξεις εξουσίας ή πράξεις διαχείρισης. Ο σκοπός για τον οποίο λαμβάνεται η απόφαση, σε συνάρτηση με τις εξουσίες της δημόσιας αρχής αποτελεί το γνώμονα για την ταξινόμησή τους στο ένα ή το άλλο πεδίο του δικαίου. Και δημόσιος σκοπός είναι εκείνος για τον οποίο εξ αντικειμένου το κοινό ή τμήμα του έχουν, εκ της φύσεως των πραγμάτων, συμφέρον στην απόφασή του (Shoham (Cyprus) Ltd v. Αρχής Λιμένων Κύπρου (2000) 1 Α.Α.Δ. 404).
Στον τομέα του ιδιωτικού δικαίου εμπίπτουν όχι μόνο πράξεις διαχείρισης δημόσιας αρχής ή οργάνου, αλλά και μονομερείς πράξεις κρατικής εξουσίας που έχουν ως αντικείμενο τη ρύθμιση ή διακανονισμό δικαιωμάτων στον τομέα του ιδιωτικού δικαίου (The Greek Registrar of the Co-operative Societies v. Nicolaides (1965) 3 C.L.R. 164 και Ναυτικός Όμιλος Πάφου ν. Αρχής Λιμένων Κύπρου, ανωτέρω).
Ο σημαντικός και αποφασιστικός παράγοντας στο διαχωρισμό μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου συμφέροντος είναι η φύση και ο χαρακτήρας της συγκεκριμένης λειτουργίας, που αποτελεί το αντικείμενο της προσφυγής. Όπου η λειτουργία του διοικητικού οργάνου έχει ως πρωταρχικό σκοπό την προαγωγή του δημόσιου σκοπού, ο σκοπός αυτός έχει θεωρηθεί ως χαρακτηριστικό πράξης ή απόφασης εντός της έννοιας του δημόσιου δικαίου (βλέπε Valana v. Republic 3 R.S.C.C. 91). Ακόμα μια πράξη που πρωτίστως επηρεάζει ιδιωτικά δικαιώματα μπορεί να ενταχθεί στη σφαίρα του δημοσίου δικαίου, λόγω κάποιου ιδιαίτερου συμφέροντος του κοινού στη σωστή εφαρμογή της συγκεκριμένης νομοθετικής διάταξης (βλέπε επίσης Republic v. M.D.M. Estate Developments Ltd (1982) 3 C.L.R. 642, 655).
Η προδικαστική ένσταση ευσταθεί. Η πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου ανάγεται στην ουσία σε διαχείριση της κρατικής περιουσίας και σαν τέτοια εμπίπτει εκτός του αναθεωρητικού ελέγχου του Άρθρου 146 του Συντάγματος. Το γεγονός ότι η εποπτεία και διάθεσης της ανηκούσης στη Δημοκρατία περιουσίας συνιστά εκτελεστική εξουσία με βάση το Άρθρο 54 δεν μεταβάλλει το χαρακτήρα της πράξης. Όπως αποφασίστηκε στην υπόθεση Δρ. Γεωργίου ν. Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου, ανωτέρω, πράξη μπορεί να εκδοθεί από διοικητικό όργανο κατά την άσκηση της εκτελεστικής ή διοικητικής του λειτουργίας και εν τούτοις να εκφεύγει του ελέγχου του δικαστηρίου με βάση το Άρθρο 146 του Συντάγματος, επειδή ο κύριος σκοπός που επιδιώκεται με την πράξη δεν είναι δημοσίου συμφέροντος, αλλά ο καθορισμός των αστικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Η προσβαλλόμενη πράξη δεν σκοπεί στην παραγωγή δημόσιου σκοπού και το κοινό έχει, αν έχει, πολύ απομακρυσμένο ενδιαφέρον γι΄αυτή. Συνεπώς η πράξη ανάγεται στο ιδιωτικό δίκαιο. Η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου συνιστά διαχείριση της ιδιωτικής περιουσίας του κράτους. Δεν ελήφθη για σκοπούς γενικού δημόσιου συμφέροντος και συνεπώς δεν εμπίπτει στο δημόσιο, αλλά στο ιδιωτικό δίκαιο.
Αν η εκμίσθωση κρατικής ακίνητης περιουσίας εμπίπτει στα πλαίσια του ιδιωτικού δικαίου, πολύ περισσότερο η διάθεση και αποξένωση της κρατικής γης, όταν βεβαίως δεν γίνεται για το γενικό δημόσιο συμφέρον.
Στο σημείο αυτό μπορεί να λεχθεί ότι τα γεγονότα στην υπόθεση Παναγή ν. Δημοκρατίας, Υποθ. Αρ. 1547/99, ημερ. 4.4.2002, είναι διαφορετικά και συνεπώς όσα λέχθηκαν στη συγκεκριμένη υπόθεση δεν μπορούν να θεωρηθούν ως βάση για υποστήριξη του αντίθετου επιχειρήματος.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα εναντίον της αιτήτριας τα οποία υπολογίζω και επιδικάζω στις £400.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.