|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2002) 4 ΑΑΔ 495
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Υπόθεση Αρ. 664/2001
ΕΝΩΠΙΟΝ: ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗ, Δ.
Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ:
1. Ευφροσύνης Παρπαρίνου
2. Μαρίας Αγγελίδου
3. Διαχειριστές περιουσίας αποβιώσαντος Στέλιου Δημητρίου
(Ευφροσύνη Παρπαρίνου και Μαρίλια Δημητρίου)
4. Διαχειριστές περιουσίας αποβιώσαντος Χρίστη Δημητρίου
(Μαρία Δημητρίου κα Π. Βαρναβίδης)
όλοι από τη Λευκωσία
Αιτητών
και
Δήμου Λάρνακας
Καθ΄ων η Αίτηση
--------------
20 Μαΐου 2002
Για τους Αιτητές: κ. Α.Σ. Αγγελίδης.
Για τους Καθ΄ων η αίτηση: κ. M. Χατζηχριστοφή.
----------------------
A Π Ο Φ Α Σ Η
Στις 26.9.1996 οι Αιτητές υπέβαλαν προς τον Καθ΄ου η Αίτηση Δήμο Λάρνακας αίτηση για διαχωρισμό κτήματος τους σε οικόπεδα. Στις 9.5.1997 ο Δήμος ζήτησε από τους Αιτητές να διαμορφώσουν το υποβληθέν σχέδιο διαχωρισμού τους σύμφωνα με επισυναπτόμενο πολεοδομικό σχέδιο του οδικού δικτύου της περιοχής το οποίο απέβλεπε, σύμφωνα με επιστολή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως που ετοίμασε το σχέδιο ημερομηνίας 11.6.1997, στη διαμόρφωση του δευτερεύοντος οδικού δικτύου γύρω από προτεινόμενο χώρο νέου Λυκείου, άλλως η αίτηση τους θα απορρίπτετο. Στις 18.12.1997 οι Αιτητές απάντησαν ότι δεν αποδέχοντο τις εισηγήσεις του Δήμου, ιδιαίτερα καθ΄όσον το πολεοδομικό σχέδιο πρόβλεπε, πλην της αλλαγής χρήσης γειτονικού τεμαχίου από χώρο Δημοτικού Σχολείου όπου προβλέπετο στο Τοπικό Σχέδιο σε χώρο Λυκείου, δίκτυο δρόμων που επηρέαζαν το κτήμα τους έτσι ώστε, αν οι εισηγήσεις υιοθετούντο, ο διαχωρισμός του κτήματος θα απέδιδε 20 περίπου οικόπεδα αντί 41 που θα προέκυπταν από τον αιτηθέντα διαχωρισμό. Οι Αιτητές παρατηρούσαν ότι οι εν λόγω προβλέψεις του πολεοδομικού σχεδίου ήσαν ανεπίσημες προτάσεις χωρίς νομοθετική ισχύ αφού δεν αποτελούσαν μέρος του Τοπικού Σχεδίου κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησης διαχωρισμού. Δεν υπήρξε ανταπόκριση από το Δήμο και στις 23.12.1998 οι Αιτητές καταχώρισαν την προσφυγή 1037/98 εναντίον της παράλειψης του Δήμου να αποφασίσει επί της αίτησής τους. Η προσφυγή αυτή απεσύρθη ως απωλέσασα το αντικείμενο της όταν στις 14.6.2001 οι Αιτητές πληροφορήθησαν ότι η αίτηση τους απερρίφθη, κατεχωρήθη δε ακόλουθα αυτή η προσφυγή εναντίον της απορριπτικής απόφασης. Ας σημειωθεί ότι στις 13.2.1998 είχε δημοσιευθεί διάταγμα απαλλοτρίωσης μέρους του κτήματος των Αιτητών για την ανέγερση του Λυκείου και τη διαμόρφωση του οδικού δικτύου, η απόφαση του Δήμου όμως για απόρριψη της αίτησης, ληφθείσα στις 10.4.2001, ελήφθη ανεξάρτητα από την απαλλοτρίωση. Η απόφαση υιοθέτησε την εισήγηση της Τεχνικής Υπηρεσίας η οποία είχε ως ακολούθως:
"... εισήγηση της Τεχνικής Υπηρεσίας είναι η απόρριψη της αιτούμενης πολεοδομικής άδειας, ανεξαρτήτως της απαλλοτρίωσης, γιατί το οδικό δίκτυο όπως επροβλέπετο στην αίτηση Α329/96 δεν ικανοποιεί την ορθολογιστική ανάπτυξη του χώρου και δεν λαμβάνει υπ΄όψη τις υφιστάμενες δεσμεύσεις προς επίτευξη της επιδιωκόμενης ιεράρχισης του οδικού δικτύου, της διασφάλισης των ανέσεων και της ασφάλειας στις διακινήσεις των περιοίκων σύμφωνα με τις πρόνοιες του κεφαλαίου 5 του Τοπικού Σχεδίου Λάρνακας και των Γενικών προνοιών Πολιτικής του Παραρτήματος Β του ίδιου Τοπικού Σχεδίου."
Ο ευπαίδευτος συνήγορος για τους Αιτητές εισηγείται ότι ο Δήμος δεν νομιμοποιείτο να απορρίψει την αίτηση των Αιτητών λόγω της πρόθεσης ανέγερσης σχολείου σε μέρος του κτήματος τους και της ακόλουθα προτεινόμενης διαμόρφωσης του οδικού δικτύου, αφού τούτα δεν συνιστούσαν ισχύουσες νομικές δεσμεύσεις κατά το χρόνο της υποβολής της αίτησης.
Η αίτηση έπρεπε, λέγει, να κριθεί με βάση το νομικό καθεστώς κατά την υποβολή της στις 26.9.1996, που δεν επηρέαζε την αιτηθείσα ανάπτυξη του κτήματος. Τούτο, κατά την εισήγηση, καθιστούσε αναιτιολόγητη και πεπλανημένη και την εισήγηση της Τεχνικής Επιτροπής, την οποία ο Δήμος υιοθέτησε, για απόρριψη της αίτησης. Η θέση αυτή, παρατηρεί ο κ. Αγγελίδης, δεν διαφοροποιείτο από τη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης μέρους του κτήματος, αφού η γνωστοποίηση της απαλλοτρίωσης δεν επηρεάζει καθ΄αυτή τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα ανάπτυξης του κτήματος, παραπέμποντας και σε σχετική νομολογία (Γεωργίου ν. Δήμου Λάρνακας, Α.Ε. 1989, 20.11.1998 και η εκεί αναφερόμενη νομολογία). Ευρύτερα, εισηγείται ο κ. Αγγελίδης, η στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας των Αιτητών που ουσιαστικά επήλθε με την απόρριψη της αίτησης τους για λόγους που συναρτώντο προς τη δέσμευση μεγάλου μέρους του κτήματος τους για τους προαναφερθέντες σκοπούς, συνιστούσε ανεπίτρεπτη στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας αφού τέτοια στέρηση μόνο με απαλλοτρίωση μπορούσε να γίνει.Ο ευπαίδευτος συνήγορος για το Δήμο απαντά λέγοντας ότι η απόρριψη της αίτησης ήταν στα πλαίσια της άσκησης της πολεοδομικής ευθύνης του Δήμου σε συνάρτηση με την ορθολογιστική ανάπτυξη του χώρου που περιλαμβάνει το ενδεικνυόμενο οδικό δίκτυο ως αποτέλεσμα της ανέγερσης του Λυκείου.
Οι εισηγήσεις του κ. Αγγελίδη με βρίσκουν σύμφωνο. Κατά πρώτον, η δέσμευση του χώρου για σκοπούς ανέγερσης του Λυκείου και η επ΄αυτού ακόλουθα προτεινόμενη διαμόρφωση του οδικού δικτύου δεν κατεδείχθησαν ως νομικώς ισχύοντα δεδομένα κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης, ώστε να μην ήταν επιτρεπτό να διέπουν εξέταση και απόρριψη της αίτησης ως μέρος του ισχύοντος νομικού καθεστώτος. Κυρίως όμως, δεν ήταν δυνατή η δέσμευση μεγάλου μέρους του κτήματος των Αιτητών χωρίς απαλλοτρίωση, εφ΄όσον ισοδυναμεί με στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας και όχι απλώς περιορισμούς στη χρήση της απόλυτα απαραίτητους προς το συμφέρον, μεταξύ άλλων, της πολεοδομίας ή της ανάπτυξης και χρήσης της περιουσίας για σκοπούς δημόσιας ωφέλειας. Βρίσκω τον εαυτό μου σε συμφωνία με την απόφαση του αδελφού μου Δικαστή Αρτέμη στην υπόθεση ATA LEZA LTD ν. Δημοκρατίας, 34/97, 11.8.2000, με την οποία έκρινε ότι η απόρριψη αίτησης για πολεοδομική άδεια οικοδομής για το λόγο ότι το κτήμα επηρεάζετο εξ ολοκλήρου από τη χωροθέτηση Λυκείου βάσει του Τοπικού Σχεδίου ήταν παράνομη. Όπως το έθεσε στη σ. 2:
"Το θέμα είναι καθαρό. Η αρνητική απόφαση των καθ΄ων η αίτηση βασίστηκε σε λόγους που αντιβαίνουν τις πρόνοιες του Συντάγματος και συγκεκριμένα του Άρθρου 23, που ισοδυναμούν με στέρηση της ιδιοκτησίας της αιτήτριας χωρίς να διενεργηθεί απαλλοτρίωση του ακινήτου της."
Βρίσκω τον εαυτό μου επίσης σε συμφωνία με την προσέγγιση του αδελφού μου Δικαστή Γαβριηλίδη στην υπόθεση Ελευθερίου κ.α. ν. Δήμου Λάρνακας,
298/93, 10.7.1998, στην οποία έκρινε ότι, όρος επιβληθείς σε άδεια διαχωρισμού για διαφύλαξη μέρους του κτήματος για ανέγερση σχολείου σύμφωνα με τις πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου Λάρνακας, ισοδυναμούσε με ανάλογη στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας και έτσι ήταν παράνομος. Ο Γαβριηλίδης, Δ., παρατήρησε τα ακόλουθα στις σελίδες 3-4:"Το άρθρο 23 του Συντάγματος, το οποίο διασφαλίζει το δικαίωμα ιδιοκτησίας, επιτρέπει την επιβολή όρων, δεσμεύσεων ή περιορισμών, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Η παράγραφος 2 του άρθρου 23 προνοεί ότι:
"Στέρησις ή περιορισμός οιουδήποτε τοιούτου δικαιώματος δεν δύναται να επιβληθεί, ειμή ως προβλέπεται υπό του παρόντος άρθρου."
Η παράγραφος 4 προνοεί για την απαλλοτρίωση κινητής ή ακίνητης ιδιοκτησίας, για τους σκοπούς δημόσιας ωφέλειας που αναφέρονται. Επιπλέον, η παράγραφος 3 του άρθρου 23 προνοεί ότι:
"Διά πάντα τοιούτον όρον, δέσμευσιν, ή περιορισμόν, όστις μειώνει ουσιωδώς την οικονομικήν αξίαν της τοιαύτης ιδιοκτησίας, δέον να καταβάλληται το ταχύτερον δικαία αποζημίωσις ..."
Στην υπόθεση
"(d) In each case where a building permit is applied for it is a question of fact and of degree, depending upon the circumstances of the particular case whether the decision of the appropriate authority thereon amounts to a "deprivation" (within the meaning of the above provisions) and which can only be achieved under paragraph 4 of Article 23, or whether it amounts to "restriction or limitation" (within the meaning of the above provisions) which can only be imposed under paragraph 3 of the said Article, ..."
Σχετικός είναι ο περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμος (αρ. 90/72, όπως τροποποιήθηκε), το άρθρο 25 του οποίου προνοεί για τη χορήγηση, από την Πολεοδομική Αρχή, αδειών, είτε χωρίς όρους είτε με όρους, που αφορούν τα θέματα που αναφέρονται στο εδάφιο (3).
Κατά την κρίση μου, είναι αναμφίβολο ότι ο καθορισμός χώρου για την ανέγερση σχολικών κτιρίων επάγεται, στην πράξη, την εξ ολοκλήρου στέρηση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας. Τέτοια, όμως, στέρηση είναι επιτρεπτή μόνο εφόσον συντρέχουν οι αυστηρές προϋποθέσεις που θέτει το Σύνταγμα στο άρθρο 23. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας. Τούτου δοθέντος ευρίσκω ότι ο όρος 7 είναι ακυρωτέος."
Η απόφαση μου στην υπόθεση Πατζιάνα ν. Δημοκρατίας, 216/2001, 28.3.2002, σαφώς διαφοροποιείται αφού εκεί, όπως ρητά υπεδείχθη, το κρινόμενο ήταν απλώς και μόνο η χωροθέτηση της προτεινόμενης οικοδομής που μπορούσε να τοποθετηθεί σε μέρος του κτήματος άλλο από το επηρεαζόμενο και όχι, όπως παρατήρησα (σ. 7):
"... η οποιαδήποτε άλλη αξιοποίηση του κτήματος, όπως ο διαχωρισμός του σε οικόπεδα που ήταν το αντικείμενο προηγούμενης αίτησης και ως προς το οποίο ο βαθμός επηρεασμού του κτήματος από την προοριζόμενη ανέγερση του σχολείου δεν μπορεί βέβαια να κριθεί στα πλαίσια της παρούσας προσφυγής."
Στην προκειμένη περίπτωση το κρινόμενο είναι ευθέως η δυνατότητα αξιοποίησης του κτήματος, ένα μεγάλο μέρος του οποίου εδεσμεύετο εν μέρει από το χώρο ανέγερσης του Λυκείου και εξ ολοκλήρου από το προτεινόμενο οδικό δίκτυο που συναρτάτο προς την παρουσία του
Λυκείου. Η αίτηση, εφ΄όσον οι Αιτητές δεν εδέχθησαν την εισήγηση του Δήμου για τροποποίηση της ώστε να λαμβάνει υπ΄όψη τα πιο πάνω, απερρίφθη λόγω των δεσμεύσεων αυτών. Και οι δεσμεύσεις αυτές δεν συνιστούσαν απλώς περιορισμούς στο δικαίωμα ιδιοκτησίας αλλά, ιδιαίτερα ως εκ της μεγάλης έκτασης του κτήματος που επηρεάζετο, ανάλογη στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας των Αιτητών που μόνο με απαλλοτρίωση θα μπορούσε νόμιμα να επέλθει και όχι μέσω είτε της ανεπιτυχούς προσπάθειας του Δήμου για αναδιαμόρφωση της αίτησης ώστε να τις λαμβάνει υπ΄όψη είτε της απόρριψης της αίτησης για το λόγο ότι δεν τις λάμβανε υπ΄όψη.Η προσφυγή έτσι επιτυγχάνει και η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται με £300 έξοδα υπέρ των Αιτητών και εναντίον του Δήμου.
Δ. Χατζηχαμπής
Δ.
/ΚΧ"Π