|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Προσφυγή αρ. 1547/99
ΕΝΩΠΙΟΝ:
Σ. ΝΙΚΗΤΑ, Δ.Μεταξύ -
Κυριακούς Α. Παναγή, από την Αγία Νάπα
Αιτητρίας
- και -
Κυπριακής Δημοκρατίας διά του
Υπουργικού Συμβουλίου
Καθού η αίτηση
----------------------
Ημερομηνία:
4 Απριλίου, 2002Για την αιτήτρια: Λ.Κληρίδης
Για το καθού η αίτηση: Κ. Σταυρινός, Δικηγόρος της Δημοκρατίας
Για το ενδιαφερόμενο μέρος: Α.Σ. Αγγελίδης
--------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Η αιτήτρια είναι ιδιοκτήτρια του τεμαχίου αρ. 71 στην Αγία Νάπα. Έχει ανεγείρει σ' αυτό το σπίτι της, καθώς και καταστήματα. Το γειτονικό και όμορο τεμ. 70, στο οποίο είναι κτισμένο εστιατόριο, ανήκει στο ενδιαφερόμενο μέρος (ε.μ.). Μεταξύ των δύο κτημάτων (στην ανατολική πλευρά του τεμ.71) φαίνεται πως υπήρχε δημόσιος αδιέξοδος δρόμος, εμβαδού 80 τ.μ. Ας σημειωθεί ότι ο δρόμος ήταν σημειωμένος στα κτηματολογικά σχέδια (κλίμακα 1/5000), που ήταν σε ισχύ μέχρι 16/9/86, που υιοθετήθηκαν τα νέα σχέδια σε κλίμακα 1/1000. Τον δρόμο δείχνουν και τα νέα σχέδια σύμφωνα με τις ενδείξεις των παλιών σχεδίων (σε κλίμακα 1/2500).
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 φαίνεται πως άρχισε να παρατηρείται το φαινόμενο, που πήρε σχεδόν μαζικές διαστάσεις, των επεμβάσεων ιδιωτών σε κρατικά κτήματα. Μεταξύ των παρανομούντων ήταν και οι διάδικοι. To ενδιαφερόμενο μέρος επενέβαινε στον παραπάνω δρόμο, η δε αιτήτρια σε λωρίδα γης έκτασης 128 τ.μ., που συνορεύει με άλλο κανονικό δρόμο. Το σχέδιο τεκμ. Στ (ερ. 15) στο διοικητικό φάκελο δείχνει τα δύο κτήματα, καθώς και το δημόσιο ανοικτό χώρο στον οποίο είχε επέμβει ο κάθε διάδικος.
Το 1989, το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, αφού προέβη σε επιτόπια έρευνα, διαπίστωσε πως έγιναν συνολικά 89 επεμβάσεις στην οικιστική περιοχή της Αγίας Νάπας. Γιαυτό και το Υπουργικό Συμβούλιο πήρε την απόφαση αρ. 35.328 ημερ. 28/3/91 με την οποία εγκρίθηκε: (α) η προώθηση με ανταλλαγή ή παραχώρηση σε 34 από τις περιπτώσεις αυτές
. (β) παραχώρηση άδειας χρήσης για 6 περιπτώσεις. και (α) απόρριψη των υπολοίπων και λήψη νομικών μέτρων εναντίον όσων παρανόμησαν.Θα μπορούσε εδώ να λεχθεί ότι η εξουσία του Υπουργικού Συμβουλίου να αποξενώσει κρατική ιδιοκτησία με ανταλλαγή ή άλλους τρόπους καθορίζεται από το άρθρ. 18 του περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμησις) Νόμου, Κεφ. 224, όπως τροποποιήθηκε. Παραθέτω το ουσιώδες μέρος της διάταξης:
"18. Το Υπουργικόν Συμβούλιον δύναται να παραχωρήση, εκμισθώση, ανταλλάξη ή άλλως αποξενώση οιανδήποτε ιδιοκτησίαν της Δημοκρατίας ή ακίνητον ιδιοκτησίαν περιελθούσαν εις την Δημοκρατίαν δυνάμει των διατάξεων του παρόντος Νόμου, ετέραν ή δημόσιον δρόμον ή την παραλίαν, δι' οιονδήποτε σκοπόν και υπό τοιούτους όρους ως ήθελε θεωρήσει σκόπιμον:
Νοείται ότι το Υπουργικόν Συμβούλιον δύναται να ανταλλάξη ή αποξενώση οιονδήποτε μέρος οιουδήποτε δημοσίου δρόμου εάν ικανοποιηθή ότι έτερος επαρκής δημόσιος δρόμος έχει παραχωρηθή προς αντικατάστασιν τούτου ή ότι η τοιαύτη ανταλλαγή ή αποξένωσις θα βελτιώση τον τοιούτο δημόσιον δρόμον."
Η παραπάνω απόφαση δεν υλοποιήθηκε λόγω της άρνησης των παρανομούντων να συμμορφωθούν. Φαίνεται δε ότι το Υπουργικό Συμβούλιο δεν έδωσε συνέχεια στο ζήτημα για να εξαναγκάσει σε συμμόρφωση, όπως αποφάσισε. Το ζήτημα απασχόλησε εκ νέου το 1993. Έγιναν διάφορες συσκέψεις και ενέργειες για να εξευρεθεί, όπως μπορεί να συναχθεί από το διαθέσιμο υλικό, ευνοϊκότερη λύση για τους παρανομήσαντες.
Αποτέλεσμα ήταν το Υπουργικό Συμβούλιο με την απόφαση αρ. 44071, ημερ. 27/3/96, να αναθεωρήσει την παραπάνω απόφαση, δηλαδή:
"(β) Να εξουσιοδοτήσει το Διευθυντή του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας όπως:
(I) Υπολογίσει και εισπράξει την αγοραία αξία της κρατικής γης πάνω στην οποία γίνεται η επέμβαση.
(ιι) Υπολογίσει και εισπράξει από τους επεμβασίες τα ενδιάμεσα οφέλη για τη χρονική περίοδο της παράνομης κατοχής και χρήσης της κρατικής γης μέχρι την ημέρα της τιτλοποίησης και η σχετική διαδικασία να πραγματοποιηθεί πριν την εγγραφή της παραχώρησης.
(ιιι) Υλοποιήσει κατά τα άλλα την Απόφαση (άρση επεμβάσεων, άδειες χρήσης, κ.λ.π.)"
Το Κτηματολόγιο καθόρισε την αγοραία αξία κάθε κρατικού κτήματος στο οποίο υπήρξε επέμβαση. Στη συνέχεια τούτο παραχωρήθηκε στον κάθε επεμβαίνοντα για το ποσό που προσδιορίστηκε. Χρησιμοποιήθηκε για το σκοπό αυτό έντυπο με το οποίο πληροφορήθηκε ο καθένας από αυτούς για την παραπάνω απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου και για τα στοιχεία του παραχωρουμένου. Ταυτόχρονα κλήθηκε να καταβάλει το αντίτιμο μέσα σε 60 ημέρες μαζί με τα δικαιώματα του Κτηματολογίου για την εγγραφή του.
Όμοια επιστολή, ημερ 11/12/96, πήραν και οι διάδικοι. Η αξία του τμήματος του κτήματος, στο οποίο επενέβη η αιτήτρια (128 τ.μ.) εκτιμήθηκε σε £38.000 και £20.000 εκείνη του ε.μ. (για τα 80 τ.μ.). Αξίζει να αντιγραφεί η καταληκτική παράγραφος:
"Επιθυμώ να καταστήσω σαφές ότι αν δεν ανταποκριθείτε θετικά στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου μέσα στην πιο πάνω προθεσμία των εξήντα (60) ημερών και παραλείψετε να καταβάλετε τα πιο πάνω ποσά στο Γραφείο μου, τότε η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου θα θεωρηθεί ότι ανακαλείται και σε τέτοια περίπτωση θα κινηθεί αμέσως Ποινική και Πολιτική Αγωγή εναντίον σας για άρση της επέμβασης και καταβολή αποζημίωσης προς την Κυβέρνηση."
Δεν ήταν άμεση η αποδοχή της πρότασης. Πολλοί διαμαρτυρήθηκαν για την αξία και επιπλέον για την προθεσμία αποπληρωμής. Παρά την αυστηρότητα της επιστολής για τη λήψη μέτρων, ο τότε Υπουργός Εσωτερικών εισηγήθηκε παράταση αποπληρωμής σε 2 χρόνια. Και όταν απορρίφθηκε η πρόταση από τους παρανομήσαντες, φαίνεται ότι συμφωνήθηκε η αποπληρωμή με 4 ετήσιες και άτοκες ίσες δόσεις.
Είναι βολικό τώρα να αντιγραφεί το αίτημα της προσφυγής από το ίδιο το δικόγραφο. Η αιτήτρια ζητά:
"Δήλωση του Δικαστηρίου ότι η πράξη και/ή απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου η οποία ελήφθη την 27/3/96 με αριθμό 44071 η οποία έγινε γνωστή στην αιτήτρια την 28/9/99 με την ένορκη δήλωση του Πανίκου Γεωργίου στην αγωγή 1026/99 του Επαρχ. Δικαστηρίου Αμμοχώστου να εγκρίνει την παραχώρηση εις τον Πανίκον Γεωργίου από την Αγία Νάπα έναντι ποσού £20.000 εντός 60 ημερών τμήμα της κρατικής γης/δημοσίου δρόμου του φύλλου/σχεδίου 42/22 3 ΙΙ σύμπλεγμα C έκτασης 80 τ. μέρων κηρυχθή άκυρη και εστερημένη οιουδήποτε αποτελέσματος."
Η αιτήτρια ισχυρίζεται ότι η επίδικη απόφαση είναι εξυπαρχής άκυρη. Παρόλο που είχε δικαίωμα πρόσβασης στην περιουσία της από τη δημόσια διάβαση που παραχωρήθηκε, δεν λήφθηκαν προηγουμένως οι απόψεις της. Αντιπαρατηρήθηκε ότι η περιουσία της θα ήταν προσπελάσιμη από την πλευρά εκείνη αν έκτιζε σύμφωνα με την άδεια οικοδομής σε απόσταση 10 π. από το σύνορο. Ας σημειωθεί ότι η νότια πλευρά του οικοπέδου της συνορεύει, όπως δείχνει το σχέδιο τεκμ. Στ, με κανονικό δημόσιο δρόμο. Προβάλλει περαιτέρω ότι η ενέργεια του Υπουργικού Συμβουλίου συνιστά κατάχρηση εξουσίας. Εν πάση περιπτώσει η απόφαση του έπρεπε να θεωρηθεί ως ανακληθείσα εφόσον το ε.μ. δε συμμορφώθηκε με την ταχθείσα προθεσμία αποπληρωμής του τιμήματος των 60 ημερών. Αντιτάχθηκε ότι εγκρίθηκε παράταση, όπως εξήγησα, από την οποία επωφελήθηκε και η ίδια. Αποπλήρωσε το ποσό σε 4 χρόνια. Παρατηρώ πως οι εισηγήσεις αυτές έμειναν σε επίπεδο ισχυρισμών. Δεν αναπτύχθηκαν παραπέρα ούτε παρατέθηκε νομολογία που να τις υποστηρίζει.
Θα πρέπει ωστόσο να εξεταστούν οι προδικαστικές ενστάσεις που έχει εγείρει ο δικηγόρος της Δημοκρατίας. Και πρώτα ότι η προσφυγή είναι εκπρόθεσμη, δοθέντος ότι η προσβαλλόμενη απόφαση λήφθηκε το Μάρτιο του 1996 και η κρινόμενη προσφυγή καταχωρήθηκε στις 7/12/99. Η αιτήτρια διατείνεται ότι έλαβε γνώση της προσβαλλόμενης απόφασης όταν στην αγωγή της με αρ. 1026/99 στο Επαρχιακό Δικαστήριο Αμμοχώστου κατά του ε.μ., ο τελευταίος καταχώρησε ένσταση στην αίτηση της για προσωρινό διάταγμα πρόσβασης στην περιουσία της. Στην ένορκη δε δήλωση του παρέθεσε την παραπάνω απόφαση με αρ. 44071 του Υπουργικού Συμβουλίου (βλ. παράγρ. 6 του δικογράφου της προσφυγής).
Ο δικηγόρος της Δημοκρατίας λέγει ότι ο ισχυρισμός αυτός παρέμεινε αναπόδεικτος. Είναι ορθό ότι τα στοιχεία που αναφέρει η αιτήτρια δεν προσκομίστηκαν. Όμως το βάρος απόδειξης της γνώσης φέρει εκείνος που θέτει θέμα εκπροθέσμου της προσφυγής: βλ. Kritiotis v. Municipality of Pahos (1986) 3 C.L.R. 322 και επίσης
προσφ. αρ. 278/98 Μικελλίδης κ.α. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας ημερ. 26/4/99. Σε περίπτωση που δημιουργούνται αμφιβολίες, αν ο αιτητής είχε πλήρη γνώση της απόφασης, ευνοείται ο διοικούμενος. Βλ. Spyros Plousiou v. Central Bank (1982) 3 C.L.R. 230.Όταν η διοικητική πράξη δημοσιεύεται, η προθεσμία της προσφυγής κατ' αυτής αρχίζει από την ημερομηνία δημοσίευσης διότι τότε θεωρείται ότι λαμβάνει γνώση ο ενδιαφερόμενος. Δημιουργείται αμάχητο τεκμήριο. Εδώ από την έρευνα των στοιχείων δεν προκύπτει ότι έγινε δημοσίευση. Επομένως σημασία έχει ο χρόνος κατά τον οποίο η αιτήτρια τελούσε σε γνώση της διοικητικής πράξης. Δεν προκύπτει από το φάκελο γνώση από μέρους της αιτήτριας, της πράξης με την οποία παραχωρήθηκε στο ε.μ. η επίδικη περιουσία σε χρόνο τέτοιο ώστε να είναι εκπρόθεσμη η προσφυγή αυτή.
Ο κ. Σταυρινός περαιτέρω υπέβαλε, επικαλούμενος τις αποφάσεις Charalambides ν. Republic (1982) 3 C.L.R. 403 και
Tekkis v. Republic (1982) 3 C.L.R. 680, ότι η πράξη εκφεύγει του ακυρωτικού ελέγχου γιατί δεν απέβλεψε στην εξυπηρέτηση δημόσιου σκοπού και άρα δεν εμπίπτει στη σφαίρα του δημοσίου δικαίου. Το επιχείρημα δεν παρουσιάστηκε με την αναμενόμενη πληρότητα. Δεν έχει λεχθεί οτιδήποτε πέρα από την προβολή του ισχυρισμού. Ούτε ο δικηγόρος της αιτήτριας με διαφώτισε. Έτσι δε δικαιολογείται η εντρύφηση μου σε βάθος στο ζήτημα.Θα αρκεσθώ στην υπόδειξη ότι διακρίνω κάποια σημαντική διαφορά στην
CharalambidesΑποκλίνω υπέρ της άποψης ότι η παραχώρηση κρατικής γης, ιδιαίτερα εδώ, που φαίνεται να εμπλέκεται και προϋφιστάμενος δημόσιος δρόμος, αποτελεί έκφραση της δημόσιας διοικητικής δράσης που κινείται στα πλαίσια του δημόσιου δικαίου, γεννώντας διαφορά η επίλυση της οποίας ανήκει, κατά το άρθρ. 146 του Συντάγματος, στο Ανώτατο Δικαστήριο και όχι στη δικαιοδοσία των κοινών δικαστηρίων.
Με έχει προβληματίσει η φύση της προσβαλλόμενης πράξης. Το ζήτημα δε συζητήθηκε. Ασφαλώς όμως, λόγω της θεμελιακής σημασίας του, μπορεί να εξεταστεί αυτεπάγγελτα. Παρά τη διατύπωση του αιτήματος θεραπείας, που έκρινα σκόπιμο να παραθέσω αυτούσιο, αυτό δεν μπορεί να περιλαμβάνει και την πράξη της 11/12/96 με την οποία παραχωρήθηκε οριστικά η περιουσία. Ό,τι στην πραγματικότητα προσβάλλεται είναι η απόφαση αρ. 44071 της 27/3/96. Η απόφαση όμως εκείνη δεν αφορούσε οποιαδήποτε συγκεκριμένη ατομική περίπτωση. Δεν
δημιουργήθηκαν ακόμα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Η κατ' αρχήν απόφαση της 27/3/96 δεν παρήγαγε έννομα αποτελέσματα. Αυτό συνέβη πολύ αργότερα με την αποδοχή της πρότασης ημερ. 11/12/96, αφού προηγήθηκε η εκτίμηση από το Κτηματολόγιο της κάθε περιουσίας χωριστά, ο καθορισμός του αντιτίμου και η προσφορά. Χρειάστηκε δε η αποδοχή του κάθε ενδιαφερόμενου για να τελειωθεί η πράξη (βλ. Πορίσματα Νομολογίας σελ. 196 αναφορικά με τη συμμετοχή του διοικουμένου για την παραγωγή της διοικητικής πράξης). Μετά την έκδοση της πράξης με την οποία τελειώθηκε η όλη σύνθετη διοικητική ενέργεια της παραχώρησης μόνον αυτή προσβάλλεται παραδεκτά. Και τούτο δεν έγινε με την κρινόμενη προσφυγή.Έστρεψα την προσοχή μου στο ενδεχόμενο να είναι οι τελευταίες αυτές ενέργειες πράξεις εκτέλεσης. Βλ. απόφαση Πική, Δ (όπως ήταν τότε) στην υπόθεση Δημοκρατία ν. Sunoil Bunkering Ltd. (1994) 3 A.A.Δ. 26, για τα κριτήρια εκτελεστότητας μιας πράξης σε αντιδιαστολή με τις πράξεις εκτέλεσης. Η γνώμη μου είναι ότι δεν πρόκειται για τέτοιες πράξεις όταν είναι φανερό πως χρειαζόταν ακόμα η σύμπραξη και αποδοχή του κάθε ενδιαφερομένου στην κάθε ατομική περίπτωση. Η δε παραχώρηση τελούσε περαιτέρω υπό την αίρεση που τέθηκε. Θεωρώ ότι η απόφαση της 27/3/96 έχει το χαρακτήρα προπαρασκευαστικής πράξης της σύνθετης διοικητικής ενέργειας για την παραχώρηση υπό τις παρούσες περιστάσεις κρατικής γης. Έτσι καταλήγω ότι η πράξη εκείνη δεν μπορεί να προσβληθεί αυτοτελώς.
Αν θεωρηθεί ότι ορθά διατυπώνεται το αίτημα θεραπείας θα απέρριπτα πάλιν την προσφυγή για το λόγο που εισηγήθηκε ο δικηγόρος της Δημοκρατίας στην τελευταία προδικαστική του ένσταση, δηλαδή, την έλλειψη έννομου συμφέροντος, αφού η ίδια η αιτήτρια επωφελήθηκε, σε μεγαλύτερο μάλιστα βαθμό, από την απόφαση της 27/3/96. Όπως αναφέρουν τα Πορίσματα Νομολογίας στη σελ. 260:
"Κατά μείζονα λόγον εθεωρήθη απαράδεκτος αίτησις στρεφομένη κατά πράξεως ωφελούσης ή ικανοποιούσης τον αιτούντα."
Η προσφυγή απορρίπτεται. Όλα τα έξοδα επιδικάζονται σε βάρος της αιτήτριας.
Σ. Νικήτας,
Δ.
/Κασ