|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2000) 4 ΑΑΔ 663
17 Ιουλίου, 2000
[ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚA ΜΕ ΤΟ AΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤAΓΜΑΤΟΣ
1. ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΧΑΗΛ ΑΝΤΩΝΙΟΥ,
2. ΜΑΡΙΑ ΜΙΧΑΗΛ ΑΝΤΩΝΙΟΥ,
Αιτητές,
v.
ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ,
Καθ' ου η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 513/1997)
Αναγκαστική Απαλλοτρίωση ― Η υποχρέωση επιστροφής του απαλλοτριωθέντος στο ιδιοκτήτη του, εάν ο σκοπός της απαλλοτρίωσης κατέστη ανέφικτος ― Άρθρο 23.5 του Συντάγματος και 15(1) του περί Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962 (Ν.15/62) ― Ερμηνεία από τη νομολογία και εφαρμογή των νομολογιακών πορισμάτων στα γεγονότα της κριθείσας περίπτωσης ― Ειδικά τα θέματα της προθεσμίας προσβολής της παράλειψης επιστροφής.
Οι αιτητές επεδίωξαν την ακύρωση της αρνητικής απόφασης για επιστροφή του απαλλοτριωθέντος κτήματός τους για το λόγο ότι κατέστη ανέφικτος ο σκοπός της απαλλοτρίωσης εντός της συνταγματικής προθεσμίας των 3 ετών, αλλά και της παράλειψης της κατ' ισχυρισμό οφειλόμενης επιστροφής σε αυτούς τους κτήματος.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, απορρίπτοντας την προσφυγή, αποφάσισε ότι:
1. Όπου υπάρχει συνεχιζόμενη παράλειψη, δεν τίθεται θέμα έναρξης της περιόδου των 75 ημερών και προσφυγή μπορεί να καταχωρηθεί για την παράλειψη οποτεδήποτε μετά την αποτυχία της διοίκησης να ενεργήσει ως όφειλε. Είναι όμως νομολογημένο ότι, όπου λαμβάνεται απόφαση επί του προκειμένου, τότε δημιουργείται οριστική πράξη και ο ενδιαφερόμενος οφείλει να προσβάλει την απόφαση αυτή εντός της περιόδου των 75 ημερών από την ημερομηνία λήψης της. Σε τέτοια περίπτωση παύει να υφίσταται η παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας ως συνεχιζόμενης παράλειψης, που να μπορεί να προσβληθεί σε οποιοδήποτε χρόνο.
2. Τα εγειρόμενα στην προσφυγή αυτή νομικά θέματα έτυχαν εξέτασης στην υπόθεση Καλλικά ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1998) 3 A.A.Δ. 177.
Προκύπτει από όλα τα στοιχεία, ότι πράγματι έχουν γίνει κάποιες χωματουργικές και άλλες εργασίες. Προκύπτει όμως επίσης ότι οι εργασίες αυτές έχουν γίνει σε σχέση με γήπεδα ποδοσφαίρου που θα παραχωρηθούν για προπόνηση των σωματείων Ερμή και Ομόνοιας Αραδίππου. Τούτο ισχυρίζονται οι αιτητές συνιστά σκοπό άλλο απ' εκείνο για τον οποίο έγινε απαλλοτρίωση, δηλαδή τη δημιουργία Δημοτικού Σταδίου.
Ο ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος. Απ' όλα τα στοιχεία και τα έγγραφα που περιέχονται στο φάκελο, προκύπτει σαφώς ότι δεν έχει καταστεί ανέφικτος ο σκοπός της απαλλοτρίωσης. Τα πιο πάνω γήπεδα προπόνησης των ποδοσφαιρικών ομάδων θα είναι βοηθητικά του κεντρικού έργου που είναι το Δημοτικό Στάδιο Αραδίππου. Κάτω από τις συνθήκες οι αιτητές δεν έχουν ικανοποιήσει το Δικαστήριο ότι κατεδείχθη υποχρέωση επιστροφής των κτημάτων, είτε γιατί κατέστη ο σκοπός ανέφικτος ή γιατί έχει εγκαταλειφθεί. Το γεγονός ότι οι εργασίες έχουν αρχίσει από τα βοηθητικά γήπεδα και όχι από το κυρίως έργο, δεν αλλάζει την κατάσταση.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Mustafa v. Republic, 1 R.S.C.C. 44,
Epaminondas a.ο. v. Municipality of Limassol (1983) C.L.R. 280,
Papasavas v. Republic (1973) 3 C.L.R. 467,
Papasavas v. Republic (1979) 3 C.L.R. 563,
Καλλικά v. Κυπριακής Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 177.
Προσφυγή.
Προσφυγή από τους αιτητές κατά της άρνησης επιστροφής, παρά την πάροδο τριετίας, των απαλλοτριωθέντων κτημάτων τους στην τοποθεσία Δάσος - Αραδίππου.
Α. Μαθηκολώνης, για τους Αιτητές.
Ζαχαρίου, για τους Καθ' ων η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΑΡΤΕΜΗΣ, Δ.: Με την προσφυγή τους οι αιτητές ζητούν τις πιο κάτω θεραπείες:
"1. Διακήρυξη του Δικαστηρίου ότι η Διοικητική απόφαση και/ή πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου Αραδίππου που κοινοποιήθηκε στον Δικηγόρο των Αιτητών κ. Ανδρέα Θ. Μαθηκολώνη με επιστολή ημερ. 8.4.1997 και με την οποία απορρίφθηκε το αίτημα των αιτητών για επιστροφή σ'αυτούς των κτημάτων Αρ. Εγγραφής Η451, Τεμ. 677, Φ/ΣΧ XL46.E.2 στην τοποθεσία Στρογγυλοπάμπουλος - Αραδίππου και Αρ. Εγγρ. Η91 Τεμ. 127, Φ/ΣΧ XL46.E.1 στην τοποθεσία Δάσος - Αραδίππου που είχε απαλλοτριωθεί και ανήκε στην Κυπριακή Δημοκρατία, είναι άκυρη και στερείται οποιουδήποτε εννόμου αποτελέσματος.
2. Διακήρυξη του Δικαστηρίου ότι η παράλειψη του Δημοτικού Συμβουλίου Αραδίππου να επιστρέψουν ή και να προσφέρουν επιστροφή στους Αιτητές επί τη υπ' αυτών καταβολή της τιμής κτήσεως των πιο πάνω κτημάτων, είναι άκυρη και στερείται οποιουδήποτε εννόμου αποτελέσματος."
Η προσφυγή βασίζεται στο γεγονός ότι, σύμφωνα με τον ισχυρισμό των αιτητών, ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν είχε καταστεί εφικτός ή δεν υλοποιήθηκε, παρόλον το γεγονός ότι έχουν παρέλθει πάνω από 3 χρόνια από την απαλλοτρίωση.
Τα κτήματα των αιτητών, που περιγράφονται στις αιτούμενες θεραπείες, απαλλοτριώθηκαν από το Δημοτικό Συμβούλιο Αραδίππου για τη δημιουργία Δημοτικού Σταδίου και μεταβιβάστηκαν στο όνομα της Απαλλοτριούσας Αρχής αφού η αποζημίωση πληρώθηκε στους αιτητές στις 29.12.92. Με επιστολή του δικηγόρου τους, ημερομηνίας 23.2.96, προς τους καθ' ων η αίτηση, οι αιτητές ζήτησαν την επιστροφή των απαλλοτριωθέντων κτημάτων, αφού κατά τον ισχυρισμό τους ο σκοπός της απαλλοτρίωσης δεν είχε μέχρι τότε καταστεί εφικτός και/ή δεν υλοποιήθηκε, προσφέροντας επίσης και επιστροφή της αποζημίωσης με επιταγή τους ημερομηνίας 3.2.96. Οι καθ' ων η αίτηση με επιστολή τους ημερομηνίας 8.4.97 (τεκμ.Β στην Αίτηση) πληροφόρησαν τους αιτητές ότι το Δημοτικό Συμβούλιο Αραδίππου δεν αποδεχόταν επιστροφή της απαλλοτριούσας γης καθόσον, κατά τον ισχυρισμό τους, οι εργασίες είχαν αρχίσει και επέστρεψαν την επιταγή στους αιτητές.
Μεταξύ άλλων, οι καθ' ων η αίτηση προβάλλουν προδικαστική ένσταση περί εκπροθέσμου της προσφυγής με το επιχείρημα ότι, με την πάροδο των 3 χρόνων, αν δεν καθίσταται εφικτός ο σκοπός της απαλλοτρίωσης, δημιουργείται αμέσως υποχρέωση επιστροφής που πρέπει να προσβάλλεται εντός της προθεσμίας των 75 ημερών από τη λήξη της περιόδου των 3 χρόνων. Ως εκ τούτου, υποστηρίζουν ότι η προσφυγή θα έπρεπε να είχε καταχωρηθεί εντός 75 ημερών από τις 23.2.96, ημερομηνία κατά την οποία οι αιτητές θεωρούν ότι έληξε η περίοδος των 3 ετών.
Θα επιληφθώ κατά πρώτον της προδικαστικής αυτής ένστασης. Σύμφωνα με την απόφαση στην υπόθεση Mustafa v. The Republic, 1 R.S.C.C. 44, όπου υπάρχει συνεχιζόμενη παράλειψη δεν τίθεται θέμα έναρξης της περιόδου των 75 ημερών και προσφυγή μπορεί να καταχωρηθεί για την παράλειψη οποτεδήποτε μετά την αποτυχία της διοίκησης να ενεργήσει ως όφειλε. Είναι όμως νομολογημένο ότι, όπου λαμβάνεται απόφαση επί του προκειμένου, τότε δημιουργείται οριστική πράξη και ο ενδιαφερόμενος οφείλει να προσβάλει την απόφαση αυτή εντός της περιόδου των 75 ημερών από την ημερομηνία λήψης της. Σε τέτοια περίπτωση παύει να υφίσταται η παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας ως συνεχιζόμενης παράλειψης, που να μπορεί να προσβληθεί σε οποιοδήποτε χρόνο. Το ζήτημα αυτό υπήρξε αντικείμενο εξέτασης στην Epaminondas and Others v. Municipality of Limassol (1983) C.L.R. 280, όπου το Δικαστήριο εξέτασε εκτενώς τις αρχές και τη νομολογία που διέπουν το θέμα, καταλήγοντας στην πιο πάνω αρχή, στην οποία αναφέρθηκα. (Δέστε επίσης και Papasavas v. Republic (1973) 3 C.L.R. 467, (1979) 3 C.L.R. 563). Κατά συνέπεια των πιο πάνω, η αιτούμενη θεραπεία 2, ανωτέρω, που αφορά παράλειψη, πρέπει να απορριφθεί και απορρίπτεται.
Οι αιτητές έχουν όμως προσφύγει και εναντίον της αρνητικής απόφασης των καθ' ων η αίτηση να επιστρέψουν τα κτήματα και, κατά συνέπεια, πρέπει να προχωρήσω να εξετάσω το αίτημα τους κάτω από τη θεραπεία 1, την οποία επιζητούν.
Είναι, όπως έχω αναφέρει πιο πάνω, η θέση των αιτητών ότι ο σκοπός που απαλλοτριώθηκαν τα κτήματα δεν είχε καταστεί εφικτός και δεν υλοποιήθηκε παρά το γεγονός ότι είχαν παρέλθει 3 χρόνια από την απαλλοτρίωση. Ο σκοπός της απαλλοτρίωσης, που έγινε στις 29.12.92, ήταν η δημιουργία Δημοτικού Σταδίου στην Αραδίππου. Η θέση των καθ' ων η αίτηση είναι πως ο ισχυρισμός αυτός δεν ευσταθεί, καθόσον είχαν ήδη αρχίσει οι εργασίες εκτέλεσης των έργων για τα οποία έγινε η απαλλοτρίωση.
Το θέμα διέπεται από το Άρθρο 23.5 του Συντάγματος, που προνοεί τα ακόλουθα:
"5. Οιαδήποτε ακίνητος ιδιοκτησία, ή δικαίωμα ή συμφέρον επί τοιαύτης ιδιοκτησίας απαλλοτριωθείσα αναγκαστικώς θα χρησιμοποιηθή αποκλειστικώς προς τον δι' όν απηλλοτριώθη σκοπόν. Εάν εντός τριών ετών από της απαλλοτριώσεως δεν καταστή εφικτός ο τοιούτος σκοπός, η απαλλοτριώσασα αρχή, ευθύς μετά την εκπνοήν της ρηθείσης προθεσμίας των τριών ετών υποχρεούται να προσφέρη την ιδιοκτησίαν επί καταβολή της τιμής κτήσεως εις το πρόσωπον παρ' ού απηλλοτρίωσεν αυτήν. Το πρόσωπον τούτο δικαιούται εντός τριών μηνών από της λήψεως της προσφοράς να γνωστοποιήση την αποδοχήν ή μη ταύτης. Εφ' όσον δε γνωστοποιήση ότι αποδέχεται την προσφοράν, η ιδιοκτησία επιστρέφεται ευθύς άμα αποδοθή παρά του προσώπου το τίμημα εντός περαιτέρω προθεσμίας τριών μηνών από της τοιαύτης αποδοχής."
Σχετικό επίσης επί του προκειμένου είναι και το άρθρο 15(1) του Περί Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962 (Ν. 15/62) που προνοεί τα ακόλουθα:
"Οσάκις ακίνητος ιδιοκτησία απηλλοτριώθη μετά την έναρξιν της ισχύος του Συντάγματος, και εντός τριών ετών, από της ημερομηνίας καθ' ην η ιδιοκτησία περιήλθεν εις την απαλλοτριούσαν αρχή, δεν επετεύχθη ο σκοπός δι' ον εγένετο η απαλλοτρίωσις ή η επίτευξις του τοιούτου σκοπού εγκατελείφθη υπό της απαλλοτριούσης αρχής, ή το όλον ή μέρος της τοιαύτης ιδιοκτησίας απεδείχθη ότι υπερβαίνει τας πραγματικάς ανάγκας της απαλλοτριούσης αρχής, θα εφαρμόζωνται αι ακόλουθοι διατάξεις . . . . ."
Τα εγειρόμενα στην προσφυγή αυτή νομικά θέματα έτυχαν εξέτασης στην υπόθεση Καλλικά ν. Κυπριακής Δημοκρατίας (1998) 3 A.A.Δ. 177. Σχετικό απόσπασμα από τη σελ. 180 παραθέτω:
"Έχει νομολογιακά καθιερωθεί ότι οι λέξεις "εάν εντός τριών ετών από της απαλλοτριώσεως δεν καταστεί εφικτός ο τοιούτος σκοπός" δεν εξυπακούουν ότι οι σκοποί της απαλλοτρίωσης θα πρέπει να πραγματοποιηθούν μέσα στην περίοδο των τριών χρόνων αλλά ότι μπορεί να πραγματοποιηθούν. Όπως έχει τονιστεί στην υπόθεση Τσαγγαρίδη κ.ά. ν. Δημοκρατίας (1990) 3 A.A.Δ. 3392,
'Στην Jason Kaniklides v. Republic αποφασίστηκε ότι ο όρος 'εφικτός' που απαντάται στην παράγραφο 5 του άρθρου 23 δεν ενέχει την έννοια του πραγματοποιηθείς αλλά δυνάμενος να πραγματοποιηθεί ή επιτευχθεί. Επομένως η μη υλοποίηση των σκοπών της απαλλοτρίωσης μέσα στην τριετή περίοδο που προβλέπεται δεν καταδεικνύει αφεαυτής ότι ο σκοπός για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση είναι ανέφικτος. Η ίδια προσέγγιση υιοθετήθηκε και σε αριθμό μεταγενέστερων αποφάσεων. (Ίδε μεταξύ άλλων Cyprus Tannery Ltd v. Republic (1980) 3 C.L.R. 405, Nicolaidou v. Republic (1985) 3 C.L.R. 88 και Lordos and Sons Ltd and Others v. Republic (1986) 3 C.L.R. 21.'"
Εδώ θα πρέπει να επισημάνω πως στο άρθρο 15(1) του Νόμου 15/62 γίνεται χρήση του ρήματος "επετεύχθη" στον αόριστο χρόνο σε αντίθεση με το λεκτικό του Άρθρου 23.5, όπου χρησιμοποιείται η φράση "εάν . . . δεν καταστή εφικτός ο τοιούτος σκοπός". Στην υπόθεση Καλλικά (ανωτέρω) έχουν λεχθεί επί τούτου τα ακόλουθα στη σελ. 182 της απόφασης:
"Η συνδυασμένη ερμηνεία και των δύο άρθρων δεν μπορεί να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι αν η υλοποίηση του έργου για το οποίο έγινε η απαλλοτρίωση δεν συμπληρώθηκε μέσα στην τριετία τότε ο σκοπός δεν επιτεύχθηκε και το κτήμα θα πρέπει να επιστραφεί στον ιδιοκτήτη. Οι πρόνοιες του άρθρου 15(1) του Νόμου 15/62 αποτελούν ρύθμιση των συνταγματικών προνοιών και πρέπει να ερμηνεύονται ανάλογα. Όπως έχει λεχθεί στην υπόθεση Τσαγγαρίδη και Άλλοι ν. Δημοκρατίας (πιο πάνω),
'Η παρέλευση της τριετούς περιόδου που προβλέπεται από το άρθρο 23.5 του Συντάγματος και ρυθμίζεται από το άρθρο 15 του Ν. 15/62 δε συνεπάγεται την έκπτωση των σκοπών της απαλλοτρίωσης οποτεδήποτε αυτοί δεν πραγματοποιούνται μέσα στην περίοδο των 3 χρόνων.'
Με βάση τις πιο πάνω αρχές θα πρέπει τώρα να εξετάσω και να απαντήσω το ερώτημα κατά πόσο ο σκοπός για τον οποίο έγινε η απαλλοτρίωση έχει καταστεί ανέφικτος.
Προκύπτει από όλα τα στοιχεία που έχουν τεθεί ενώπιον μου ότι πράγματι έχουν γίνει κάποιες χωματουργικές και άλλες εργασίες. Προκύπτει όμως επίσης ότι οι εργασίες αυτές έχουν γίνει σε σχέση με γήπεδα ποδοσφαίρου που θα παραχωρηθούν για προπόνηση των σωματείων Ερμή και Ομόνοιας Αραδίππου. Τούτο ισχυρίζονται οι αιτητές συνιστά σκοπό άλλο απ' εκείνο για τον οποίον έγινε απαλλοτρίωση, δηλαδή τη δημιουργία Δημοτικού Σταδίου.
Έχω εξετάσει με προσοχή τα ενώπιον μου στοιχεία και κρίνω ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος. Απ' όλα τα στοιχεία και τα έγγραφα που έχουν τεθεί ενώπιον μου και περιέχονται στο φάκελο προκύπτει σαφώς ότι δεν έχει καταστεί ανέφικτος ο σκοπός της απαλλοτρίωσης. Τα πιο πάνω γήπεδα προπόνησης των ποδοσφαιρικών ομάδων θα είναι βοηθητικά του κεντρικού έργου που είναι το Δημοτικό Στάδιο Αραδίππου. Κάτω από τις συνθήκες οι αιτητές δεν έχουν ικανοποιήσει το Δικαστήριο ότι κατεδείχθη υποχρέωση επιστροφής των κτημάτων σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες γίνεται αναφορά πιο πάνω, είτε γιατί κατέστη ο σκοπός ανέφικτος ή γιατί έχει εγκαταλειφθεί. Το γεγονός ότι οι εργασίες έχουν αρχίσει από τα βοηθητικά γήπεδα και όχι από το κυρίως έργο, δεν αλλάζει την κατάσταση.
Κάτω από το φως των πιο πάνω και αφού υλοποίηση του σκοπού δεν είναι ανάγκη να συμπλήρωνεται εντός των 3 ετών, η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα σε βάρος των αιτητών.
Η προσφυγή απορρίπτεται με έξοδα.