|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 1286/99.
ΕΝΩΠΙΟΝ
: Π. ΚΑΛΛΗ, Δ.Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος.
Μεταξύ:
1. Πίτσας Είκοσι,
2. Μαρίας Είκοσι,
3. Κικής Είκοσι,
4. Γκλόριας Είκοσι,
Αιτητριών
και
Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω
1. Υπουργικού Συμβουλίου,
2. Υπουργού Εσωτερικών,
Καθ΄ ων η αίτηση.
_______________
27 Νοεμβρίου, 2000
.Για τις αιτήτριες: Ι. Νικολάου.
Για τους καθ΄ ων η αίτηση: Α. Μαππουρίδης, Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α΄
εκ μέρους του Γεν. Εισ.
________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Οι αιτήτριες είναι συνιδιοκτήτριες του ακινήτου με αρ. τεμ. 72 (η επίδικη ιδιοκτησία) στο χωριό Πάνω Λεύκαρα της επαρχίας Λάρνακας. Στην επίδικη ιδιοκτησία διασώζονται κτίσματα του πρώτου γνωστού αγροτικού κινηματογράφου στην Κύπρο, γνωστού ως το "Σινεμά της Σαλωμούς".
Με γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης ημερ. 10.2.99, η Κυπριακή Δημοκρατία ως Απαλλοτριούσα Αρχή, γνωστοποίησε ότι η επίδικη ιδιοκτησία ήταν αναγκαία για τον "ακόλουθο σκοπό δημόσιας ωφέλειας, δηλαδή για τη δημιουργία, βελτίωση και ανάπτυξη των συγκοινωνιών στη Δημοκρατία και η απαλλοτρίωση της επιβάλλεται για τους ακόλουθους λόγους για τη δημιουργία χώρου στάθμευσης παρά το Δημοτικό Σχολείο Πάνω Λευκάρων".
Οι αιτήτριες υπέβαλαν ένσταση εναντίον της σκοπούμενης απαλλοτρίωσης. Η ένσταση υποβλήθηκε μέσω κάποιου Χρίστου Αναστασίου, συζύγου της αιτήτριας 3, και εκπροσώπου των άλλων τριών αιτητριών (βλ. επιστολή του ημερ. 4.3.99 - Παράρτημα Γ στην ένσταση). Η ένσταση υποβλήθηκε στον Υπουργό Εσωτερικών μέσω του Επάρχου Λάρνακας. Μετά την υποβολή της ένστασης ετοιμάσθηκε έκθεση από τον αρμόδιο Διοικητικό Λειτουργό του Γραφείου του Επάρχου κ. ΄Αγγελο Αγαπίου ο οποίος συνέστησε όπως η ένσταση απορριφθεί. Στην έκθεση αναφέρονται, ανάμεσα σ΄ άλλα, και τα εξής:
"Το έργο αυτό αφορά στην ευρύτερη λειτουργική βελτίωση του Οδικού Δικτύου και την ανάπλαση της κεντρικής πλατείας στα Πάνω Λεύκαρα. Στα πλαίσια αυτά το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως σε συνεργασία με το Δήμο προχώρησε σε σχετική μελέτη με την οποία κρίθηκε ο συγκεκριμένος χώρος ως ο πλέον κατάλληλος υπό τις περιστάσεις (ο αρ. Φακ. 24/13/L 36(Α) του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως είναι σχετικός).
.................................. .................................................. ............
΄Εγινε ενδελεχής συγκριτική διερεύνηση όλων των πιθανών χώρων που θα μπορούσαν να επιλεγούν για το σκοπό δημιουργίας χώρων στάθμευσης. Υπό τις περιστάσεις κρίθηκε ότι το τεμάχιο 72 ήταν το πλέον προσφορότερο απ΄ όλες τις απόψεις (πολεοδομικά, κυκλοφοριακά, χωροθετικά, χωρητικότητα)."
Με την εισήγηση του κ. Αγαπίου για απόρριψη της ένστασης συμφώνησε και ο ΄Επαρχος (βλ. επιστολή του ημερ. 16.4.99 - Ερ. 65 στο φακ. τεκ. 1). Υπέρ της απόρριψης της ένστασης τάχθηκε και ο Διευθυντής του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως (βλ. επιστολή του ημερ. 29.4.99, Ερ. 72-75 στο φακ. τεκ. 1). Ανέφερε ότι η "επιλογή του συγκεκριμένου τεμαχίου για δημιουργία χώρου στάθμευσης λεωφορείων έγινε κατόπιν κυκλοφοριακής μελέτης του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, σε συνεργασία με το Δήμο Λευκάρων, η οποία εξέτασε όλα τα κυκλοφοριακά προβλήματα του οικισμού και τις σχετικές παραμέτρους, και σε άμεση συνάρτηση με το πολεοδομικό έργο διαμόρφωσης της κεντρικής πλατείας του οικισμού μπροστά από το Δημαρχείο Λευκάρων".
Η ένσταση και οι πιο πάνω δύο εισηγήσεις για απόρριψη της υποβλήθηκαν στην αρμόδια Υπουργική Επιτροπή μαζί με γνωμάτευση του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας "για μελέτη και λήψη σχετικής απόφασης επί της ενστάσεως". Σύμφωνα με τη γνωμάτευση του Γενικού Εισαγγελέα "δεν υπήρχε νομικό κώλυμα για απόρριψη της ένστασης" (βλ. επιστολή του ημερ. 25.5.99, Ερ. 93 στο φακ. τεκ. 1).
Η Υπουργική Επιτροπή, "αφού μελέτησε την πιο πάνω ένσταση και έλαβε υπόψη της τους λόγους που προβάλλονται σ΄ αυτές, τις παρατηρήσεις και υποδείξεις του αρμόδιου Υπουργού, και όλα γενικά τα γεγονότα και περιστατικά,
(α) αποφάσισε να απορρίψει την πιο πάνω ένσταση, και
(β) έκρινε σκόπιμο να απαλλοτριωθεί η ακίνητη ιδιοκτησία για τους σκοπούς
που καθορίζονται στη γνωστοποίηση και αποφάσισε να εκδοθεί Διάταγμα
Απαλλοτριώσεως σύμφωνα με το άρθρο 6 των περί Αναγκαστικής
Απαλλοτριώσεως Νόμων του 1962 έως (Αρ. 2) του 1996 και όπως
προνοείται στην προαναφερόμενη Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου
με Αρ. 41.025".
(Βλ. απόφαση Υπουργικής Επιτροπής ημερ. 12.7.99, Ερ. 107 στο φακ. τεκ. 1).
Μετά την παρούσα προσφυγή οι αιτήτριες επιδιώκουν την ακύρωση του επίδικου διατάγματος απαλλοτρίωσης.
Οι λόγοι ακύρωσης.
Ο κ. Νικολάου εκ μέρους των αιτητριών υπέβαλε ότι η προσβαλλόμενη πράξη είναι άκυρη γιατί ήταν το αποτέλεσμα έλλειψης δέουσας έρευνας και/ή προϊόν πλάνης περί τα πράγματα και "γιατί αντίκειται στην αρχή της ολιγότερο επαχθούς λύσης για τους διοικούμενους".
Ο ευπαίδευτος συνήγορος τόνισε ότι αποτελεί πάγια αρχή του διοικητικού δικαίου ότι "εφόσον παρέχεται η δυνατότητα εκτέλεσης του σκοπού της απαλλοτρίωσης σε περισσότερα του ενός ακίνητα ή που ανήκουν σε δύο ή περισσότερους ιδιοκτήτες, επιλέγεται το ακίνητο, η αποξένωση του οποίου θα είναι ολιγότερο επαχθής (βλ. Photini Injeyianni and Another v. Republic (1968) 3 C.L.R. 482, Agrotis v. Electricity Authority (1981) 3 C.L.R. 536, Κολοκασίδου κ.α. ν. Δημοκρατίας, Υποθ.
731/87/10.2.90)".Με βάση τα πιο πάνω εισηγήθηκε "ότι οι καθ΄ ων η αίτηση απέτυχαν να ερευνήσουν όλες τις πτυχές της απαλλοτρίωσης και να διαπιστώσουν αν υπήρχαν άλλα ακίνητα στην περιοχή τα οποία θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς της απαλλοτρίωσης, χωρίς να καταστρέφουν την ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική αναφορά των κατοίκων της κοινότητας και της περιοχής και θα ήταν λιγότερο επαχθής λύση από ότι είναι για τις συνιδιοκτήτριες-αιτήτριες".
Με άλλο λόγο ακύρωσης ο κ. Νικολάου υπέβαλε ότι η επίδικη απόφαση στερείται αιτιολογίας.
Στο πιο πάνω απόσπασμα της έκθεσης του Διοικητικού Λειτουργού κ. ΄Αγγελου Αγαπίου γίνεται αναφορά σε σχετική "μελέτη του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως σε συνεργασία με το Δήμο Λευκάρων" με την οποία κρίθηκε ο συγκεκριμένος χώρος ως ο πλέον κατάλληλος υπό τις περιστάσεις. Στην έκθεση αναφέρεται και ο αριθμός του σχετικού φακέλου.
Ο κ. Μαππουρίδης στην γραπτή του αγόρευση απαντώντας στην πιο πάνω εισήγηση του κ. Νικολάου έκαμε αναφορά στην πιο πάνω έκθεση του Διοικητικού Λειτουργού κ. ΄Αγγελου Αγαπίου. Υπέδειξε: "... Ο ΄Επαρχος παραπέμπει σε μελέτη που ετοίμασε το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως σε συνεργασία με το Δήμο Λευκάρων με την οποία κρίθηκε ότι ο υπό απαλλοτρίωση χώρος ήταν ο πλέον κατάλληλος υπό τις περιστάσεις. Μάλιστα παρέπεμψε σε σχετικό φάκελο του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως, στον οποίο φαίνεται το σχετικό κεφάλαιο του υπό μελέτη σχεδίου που αφορά τους χώρους στάθμευσης στο χωριό".
Στους φάκελους της Διοίκησης, τεκ. 1 και 2, οι οποίοι τέθηκαν ενώπιον του δικαστηρίου, δεν υπήρχε οποιαδήποτε μελέτη ούτε και η μελέτη στην οποία είχαν αναφερθεί ο κ. ΄Αγγελος Αγαπίου, το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως και ο κ. Μαππουρίδης στην αγόρευση του. Για το λόγο αυτό δόθηκαν οδηγίες για την παρουσίαση του φακέλου
ο οποίος περιέχει την πιο πάνω μελέτη. Ο κ. Μαππουρίδης δεν παρουσίασε το σχετικό φάκελο. Παρουσίασε προκαταρκτική έκθεση του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως για το Τοπικό Σχέδιο Λευκάρων (τεκ. 3) και την επιστολή ημερ. 3.7.95 με την οποία η έκθεση διαβιβάσθηκε στον ΄Επαρχο Λάρνακας (τεκ. 3Α). Πρόσθεσε ότι δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει τον πιο πάνω φάκελο (με αρ. 24/13/L 36(Α)) και ότι αυτό που ενδιαφέρει είναι το κεφάλαιο που αναφέρεται στο χώρο στάθμευσης στην έκθεση, τεκ. 3.΄Εχω διεξέλθει την έκθεση, τεκ. 3. Δεν έχω εντοπίσει οποιαδήποτε μελέτη "με την οποία κρίθηκε ο συγκεκριμένος χώρος ως ο πλέον κατάλληλος υπό τις περιστάσεις" όπως ρητά αναφέρεται στην έκθεση του κ. ΄Αγγελου Αγαπίου.
Στην έκθεση επισημαίνονται τα προβλήματα στον τομέα της κυκλοφορίας, των μεταφορών και της στάθμευσης και γίνονται εισηγήσεις για αντιμετώπιση του "έντονου και πιεστικού προβλήματος της στάθμευσης". Σε σχέση με τα λεωφορεία γίνεται εισήγηση για την "εξασφάλιση κατάλληλων χώρων για τη δημιουργία χώρου στάθμευσης για λεωφορεία".
Στη Λουκαϊδου ν. Δημοκρατίας, Υποθ. 868/90/22.3.96 έχω προβεί σε επισκόπηση των αρχών που διέπουν τον δικαστικό έλεγχο των απαλλοτριώσεων. Μεταφέρω το σχετικό απόσπασμα:
"
Τέταρτος λόγος ακυρώσεως - ΄Ελλειψη δέουσας έρευνας.Πράγματι η παράλειψη να γίνει η δέουσα έρευνα, η οποία προξενεί έλλειψη γνώσης των ουσιωδών γεγονότων, έχει ως αποτέλεσμα, λόγω της παράβασης των αρχών του Διοικητικού Δικαίου, την ακύρωση της σχετικής διοικητικής πράξης (Δημοκρατία ν. Ματθαίου, Α.Ε. 832/12.7.1990
).Επειδή 'η στέρηση της ιδιοκτησίας ως στέρηση ατομικού δικαιώματος, αποτελεί ιδιαιτέρως επαχθή μέτρο πρέπει να επιβάλλεται ως έσχατο μέσο, τότε δηλαδή μόνο, όταν ο σκοπός της αναγκαστικής απαλλοτριώσεως δεν μπορεί να ικανοποιηθεί ούτε από την ελεύθερη αγορά ή την περιουσία του δημοσίου ... Η διοίκηση οφείλει, έστω και αν δεν το προβλέπει ρητώς ο νόμος, να εξετάσει την ανάγκη της αναγκαστικής απαλλοτριώσεως, να ερευνήσει δηλαδή αν είναι δυνατή η εξυπηρέτηση της δημόσιας ωφέλειας με μέσο ηπιότερο της αναγκαστικής απαλλοτριώσεως. Οφείλει επίσης να περιορίσει την έκταση και ένταση της αναγκαστικής απαλλοτριώσεως στο απολύτως αναγκαίο μέτρο. Οι υποχρεώσεις αυτές, που το Συμβούλιο της Επικρατείας ανάγει στις αρχές της χρηστής διοικήσεως και της νόμιμης χρήσεως της διακριτικής ευχέρειας, προκύπτουν από την αρχή της αναλογικότητας που διέπει την δράση της διοικήσεως σε ένα κράτος δικαίου' (Δαγτόγλου, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 3η έκδοση, 1992, παρα. 1325, 1346. Βλ. επίσης
Chrysochou Bros v. CY.T.A. (1966) 3 C.L.R. 482, 498, 499).Η διοίκηση δεν πρέπει να καταφεύγει στο επαχθές μέτρο της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης εκτός μόνο στις περιπτώσεις απόλυτης ανάγκης (Απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας της Ελλάδος 608/1955).
Η διοίκηση κατά την άσκηση της διακριτικής εξουσίας της ως προς την εκλογή του κατάλληλου προς εξυπηρέτηση συγκεκριμένης νόμιμης δημόσιας ωφέλειας ακινήτου πρέπει να ερευνά 'συν άλλοις' και εάν υπάρχουν και άλλα ακίνητα εξ ίσου κατάλληλα προς ικανοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης και να προτιμά εκείνο από τα ακίνητα,
η απαλλοτρίωση του οποίου θα επιφέρει στέρηση ιδιοκτησίας 'ήττον επαχθή δια τον ιδιοκτήτην αυτού έναντι άλλων ιδιοκτητών άλλων εξ ίσου κατάλληλων προς τον δι΄ον η απαλλοτρίωσις σκοπόν ακινήτων' (Απόφαση Συμβουλίου Επικρατείας της Ελλάδος 92/1957)................................... .................................................. ............
Στο Δαγτόγλου (πιο πάνω), παρα. 134, ο σχετικός κανόνας παρατίθεται ως πιο κάτω:
'Η πράξη απαλλοτριώσεως, ως επαχθής για τον ιδιώτη, αλλά και ως επιτρεπόμενη από το Σύνταγμα μόνο 'δια δημόσιαν ωφέλειαν προσηκόντως αποδεδειγμένην', έχει ανάγκη αιτιολογίας, που να αναφέρεται στην εξυπηρέτηση του επιδιωκόμενου σκοπού στην συγκεκριμένη περίπτωση, στην ανάγκη της επιβολής αναγκαστικής απαλλοτριώσεως και μάλιστα στην έκταση στην οποία επιβάλλεται. Η αιτιολογία μπορεί να περιέχεται στην απαλλοτριωτική πράξη ή να προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλλου που την συνοδεύει.'
'Κατά το νόημα των κριθέντων υπό της ΣτΕ 4651/1986 ... πράξη δια της οποίας η Διοίκηση προβαίνει στην αναγκαστική απαλλοτρίωση ατομικής ιδιοκτησίας, πλην όμως, ως εκ του αντικειμένου της, συνισταμένου στην πλήρη αφαίρεση ατομικού δικαιώματος, πρέπει να εμφανίζεται ως εμπεριστατωμένως αιτιολογημένη, προκειμένου να παρέχεται η δυνατότης στον ακυρωτικό δικαστή, σε περίπτωση αμφισβητήσεως της νομιμότητός της, να ασκήση τον έλεγχο αυτού εντός των ορίων της δικαιοδοσίας του. Είναι δε, κατά το Δικαστήριο, εμπεριστατωμένως αιτιολογημένη πράξη αναγκαστικής απαλλοτριώσεως, εφ΄ όσον η διοικητική αρχή που την εξέδωσε έχει αιτιολογημένως διαπιστώσει:
1ον. ΄Οτι υφίσταται η ανάγκη αποκτήσεως υπό της Διοικήσεως χώρου προς ικανοποίηση δημοσίας ωφελείας.
2ον. ΄Οτι ο επιλεγείς χώρος είναι κατ΄ αρχήν σε θέση να καλύψη την διαπιστωθείσα ανάγκη.
3ον. ΄Οτι ο χώρος που επελέγει είναι, ως προς την έκταση αυτού, ο απαιτούμενος.
Αντιθέτως, δεν απαιτείται να προκύπτη ότι ο μόνος τρόπος αποκτήσεως υπό της Διοικήσεως του επιλεγέντος χώρου είναι η αναγκαστική απαλλοτρίωση αυτού (ΣτΕ 4389/1976).'
(
Σαρμά, Η Συνταγματική και Διοικητική Νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, Β΄ ΄Εκδοση, 1994, σελ. 768-69)."Στην Σπύρου ν. Δημοτικού Συμβουλίου Κάτω Πολεμιδιών κ.α., Α.Ε. 2030/13.4.98 η απουσία ολοκληρωμένης μελέτης οδήγησε στην ακύρωση της επίδικης απαλλοτρίωσης. Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα:
"Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω και ιδιαίτερα την έλλειψη ολοκληρωμένης μελέτης για τις ανάγκες του Δημοτικού Συμβουλίου που θα καθόριζαν τους αναγκαίους χώρους για την απαλλοτρίωση, την έλλειψη συζήτησης και εξέτασης αν το 'σχέδιο' που ετοιμάστηκε ικανοποιούσε τις πιο πάνω απαιτήσεις, την έλλειψη οποιασδήποτε επαφής με τον Κηδεμόνα για την απόκτηση του Τουρκοκυπριακού τεμαχίου, έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι εφεσίβλητοι παρέλειψαν να προβούν στη δέουσα έρευνα που θα υποστήλωνε την επίδικη απόφαση
(Βλ. και
Glyki and Another v. Municipal Corporation of Famagousta (1967) 3 C.L.R. 677 και Δ. Ουζουνιάν & Μ. Σουλτανιάν και Σία Λτδ ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 2260/14.11.2000).Στην παρούσα υπόθεση η απουσία της μελέτης με την οποία κρίθηκε ότι η επίδικη ιδιοκτησία είναι η πλέον κατάλληλη υπό τις περιστάσεις έχει εκθεμελιώσει το βάθρο επί του οποίου έχει στηριχθεί η απόρριψη της ένστασης και κατ΄ επέκταση η προσβαλλόμενη απόφαση.
Αυτή η απουσία οδηγεί στη διαπίστωση ότι η διοίκηση δεν είχε ερευνήσει "εάν υπάρχουν και άλλα ακίνητα εξ ίσου κατάλληλα προς ικανοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης". Ενόψει αυτής της διαπίστωσης η προσβαλλόμενη απόφαση πάσχει γιατί είναι το αποτέλεσμα ανεπαρκούς έρευνας. Πάσχει, επίσης, και λόγω έλλειψης αιτιολογίας γιατί η διοίκηση δεν έχει αιτιολογημένως διαπιστώσει ότι "ο επίδικος χώρος είναι ο πλέον κατάλληλος εκ των περισσοτέρων που προσφέρονται".
Για τους πιο πάνω λόγους η προσφυγή επιτυγχάνει. Η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται στην ολότητά της με έξοδα £350.
Π. ΚΑΛΛΗΣ,
Δ.
/ΕΑΠ.