ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

ΕΝΩΠΙΟΝ: Γ.Κ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ, Δ.

Αναφορικά με το Άρθρο 146 του Συντάγματος

P. M. TSERIOTIS LTD,

Αιτητών

Καθ΄ ου η αίτηση

Κατά το συνήγορο του Δήμου, οι αιτητές δεν έχουν έννομο συμφέρον να προσβάλουν τους επί του θέματος όρους της άδειας οικοδομής. Ο συνήγορος τους χαρακτήρισε όρους εκτέλεσης του αντίστοιχου όρου της πολεοδομικής άδειας, τον οποίο οι αιτητές δεν προσέβαλαν. Παρέπεμψε προς υποστήριξη στη Ζαντή ν. Επάρχου Λευκωσίας υπόθ. αρ. 1131/91 ημερ. 23 Δεκεμβρίου 1992, (Πική, Δ., όπως ήταν τότε)· σε άλλες πρωτόδικες που την ακολούθησαν· στη Χρ. Ηλιάδη κ.α. ν. Δήμου Στροβόλου, (Καλλή, Δ.) υπόθ. αρ. 696/96 ημερ. 30 Απριλίου 1998, όπου απασχόλησε η διάκριση μεταξύ εκτελεστής πράξης και πράξης εκτέλεσης προερχομένων και των δύο από την ίδια διοικητική Αρχή· όπως και στις αποφάσεις της Ολομέλειας στη Δημοκρατία ν. Ιωάννου (1994) 3 Α.Α.Δ. 525 και Δημοκρατία ν. Λάμπρου κ.α. Α.Ε. 2176 ημερ. 28 Σεπτεμβρίου 1999.

Στη Δημοκρατία ν. Ιωάννου (ανωτέρω) η Αρμόδια Αρχή επανέλαβε στην άδεια οικοδομής ορισμένους από τους όρους που είχε προηγουμένως θέσει στη μη προσβληθείσα άδεια υποδιαίρεσης γης. Η Ολομέλεια έκρινε, επιτρέποντας την έφεση, ότι η επανάληψη στην άδεια οικοδομής των τεθέντων όρων, που αποτελούσαν τις προϋποθέσεις για τη χρήση της γης, δεν πρόσθεταν ουσιαστικά ο,τιδήποτε στην άδεια οικοδομής. Τέλος, η απόφαση της Ολομέλειας στη Δημοκρατία ν. Λάμπρου κ.α. (ανωτέρω) δεν έχει οποιαδήποτε σχέση με το υπό εξέταση ζήτημα. Αφορούσε αποκλειστικά σε όρους που τέθηκαν σε πολεοδομική άδεια. Προσθέσαμε όμως, για να υπενθυμίσουμε τη σημασία της πολεοδομικής άδειας παρόλο που αυτό δεν χρειαζόταν, ότι ενόψει του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου του 1972 (Ν. 90/72 όπως τροποποιήθηκε), η άδεια οικοδομής "έχει χάσει τον πρωταρχικό ρόλο που είχε για την ανάπτυξη της γης". Παραθέσαμε σχετικά το ακόλουθο απόσπασμα από τη Ζαντή (ανωτέρω) αλλά χωρίς γενικότερη αναφορά στο σκεπτικό της:

Εδώ ο όρος (512), που τέθηκε με την πολεοδομική άδεια, επέβαλλε κατ' ουσίαν όπως οι αποχετεύσεις γίνουν υπόγεια. Η προσθήκη σ΄ αυτόν ότι οι αποχετεύσεις θα γίνουν σύμφωνα "με τις υποδείξεις και προς ικανοποίηση της Αρμόδιας Τοπικής Αρχής" σήμαινε, καθώς μου φαίνεται, ότι η Πολεοδομική Αρχή δεν ρύθμιζε το θέμα περαιτέρω, αφήνοντας το πεδίο ανοικτό στην Αρμόδια Τοπική Αρχή να ασκήσει εκείνη τη διακριτική της εξουσία να επιβάλλει τους όποιους αναγκαίους όρους. Θα μπορούσε να υπάρξει περιθώριο για υποδείξεις υπό τύπο εκτέλεσης μόνο εφόσον οριζόταν κάποιο πλαίσιο ουσίας των όσων επί μέρους θα έπρεπε να γίνουν. Που δεν είναι εδώ η περίπτωση. Αλλιώς, με πρόνοια τέτοιας γενικότητας, θα παρεχόταν εξουσιοδότηση από τη μια αρμόδια Αρχή στην άλλη να πράξει η δεύτερη κατά το δοκούν χωρίς δικαστικό έλεγχο. Γι' αυτό θεωρώ πως οι προσβαλλόμενοι όροι της άδειας οικοδομής δεν είναι όροι εκτέλεσης και πως οι αιτητές έχουν, από αυτή τη σκοπιά, έννομο συμφέρον.

Ζήτημα εννόμου συμφέροντος έθεσε ο συνήγορος του Δήμου όμως παράλληλα και από μια άλλη σκοπιά. Είναι η θέση του Δήμου ότι οι αιτητές αποδέχθηκαν τους προσβαλλόμενους όρους αφού, κατά τον Δήμο, εκείνοι ήταν που τους πρότειναν με τα σχέδια που υπέβαλαν. Ο συνήγορος του Δήμου αναφέρθηκε συγκεκριμένα σε ένα από τα σχέδια στο διοικητικό φάκελο, το κυανούν 96, σε σχέση με το οποίο επιχείρησε να προσφέρει ερμηνεία προς υποστήριξη της θέσης. Εκ διαμέτρου αντίθετη ήταν η επί του προκειμένου θέση των αιτητών. Διεξήλθα το περιεχόμενο του διοικητικού φακέλου και εξέτασα με ιδιαίτερη προσοχή το εν λόγω σχέδιο όπως και ένα άλλο, το κυανούν 75, ενόψει του οποίου επανάνοιξα την υπόθεση για περαιτέρω διευκρινήσεις αφού σημειώνονταν σε αυτό όροι πανομοιότυποι με τους προσβαλλόμενους. Ο συνήγορος του Δήμου εξήγησε ότι η σημείωση των όρων δεν αποτελούσε μέρος του υποβληθέντος σχεδίου αλλά προσθήκη που έγινε από λειτουργό του Δήμου για εσωτερικούς σκοπούς. Επίσης εξήγησε ότι το εν λόγω σχέδιο ακυρώθηκε από το Δήμο εξ αιτίας προβλήματος που ανέκυψε σχετικά με την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και ότι οι αιτητές το αντικατέστησαν αργότερα με το σχέδιο κυανούν 96 επί του οποίου στηριζόταν ο Δήμος. Το αν τεχνικώς θα μπορούσε να συνδεθεί το περιεχόμενο αυτού του σχεδίου με τους προσβαλλόμενους όρους παραμένει άγνωστο στο Δικαστήριο. Δεν διέκρινα τέτοια δυνατότητα αναγωγής. Τα όσα επιχείρησε συναφώς να εξηγήσει ο συνήγορος του Δήμου με την αγόρευση του δεν είναι δυνατό να προωθήσουν το θέμα περαιτέρω. Επομένως η θέση του Δήμου ότι οι αιτητές αποδέχθηκαν τους προσβαλλόμενους όρους δεν έχει στοιχειοθετηθεί.

Θα προχωρήσω λοιπόν σε εξέταση των όσων, εκ των τεθέντων ζητημάτων, απαιτεί η περίπτωση. Προηγείται το ζήτημα της συγκρότησης του Δημοτικού Συμβουλίου που έλαβε την απόφαση. Στο πρακτικό της συνεδρίας του Συμβουλίου, ημερ. 9 Ιανουαρίου 1996, κατά την οποία λήφθηκε η απόφαση για έκδοση της άδειας οικοδομής, σημειώνεται ότι εκτός από τους παρόντες - αντιδήμαρχου και μελών - παρευρίσκονταν και τα εξής τρία πρόσωπα που δεν ανήκαν στο Συμβούλιο: ο Δημοτικός Γραμματέας, ο Δημοτικός Μηχανικός και ο Βοηθός Δημοτικός Γραμματέας. Σημειώνεται επίσης ότι αυτοί αποχωρούσαν προτού, στην κάθε περίπτωση, ληφθεί απόφαση. Παραθέτω το σχετικό μέρος:

" ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑΣ 9ΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ, 1996, ΩΡΑ: 7:30μ.μ.-10:00μ.μ.

Ο συνήγορος του Δήμου, από την άλλη μεριά, επεσήμανε κατ' αρχάς ότι σύμφωνα με την παράγραφο 2 του Δεύτερου Πίνακα του περί Δήμων Νόμου (Ν. 111/85 όπως τροποποιήθηκε, βλ. ιδιαίτερα τον Ν. 54(Ι)/92) "Οι συνεδριάσεις του Συμβουλίου είναι δημόσιες" εκτός αν άλλως το Συμβούλιο αποφασίσει. Και εισηγήθηκε ότι αφού εν προκειμένω η συνεδρίαση γινόταν δημόσια, δεν υπήρχε κώλυμα να παρευρίσκεται οποιοδήποτε πρόσωπο είτε κατά τη συζήτηση είτε κατά τη λήψη απόφασης. Επεσήμανε ωσαύτως ότι, καθώς προέκυπτε από το πρακτικό, ούτως ή άλλως στην προκείμενη περίπτωση δεν διεξήχθη συζήτηση. Σε σχέση με ό,τι ενδιαφέρει, το πρακτικό περιορίζεται στα εξής:

Προχωρώ στο επόμενο ζήτημα. Το οποίο αφορά στην αιτιολογία. Οι αιτητές προβάλλουν, σε ένα από τα νομικά σημεία που έθεσαν προς εξέταση, ότι: "Η προσβαλλόμενη απόφαση στερείται αιτιολογίας και/ή δεν είναι δεόντως αιτιολογημένη". Ο συνήγορος των αιτητών στην αγόρευση του αναφέρθηκε βασικά στη δυνατότητα που πρέπει να παρέχεται στο Δικαστήριο για τον έλεγχο της άσκησης διακριτικής εξουσίας. Βάσει της οποίας διαμορφώθηκαν οι προσβαλλόμενοι όροι. Ο συνήγορος του Δήμου, από δικής του μεριάς, εξέφρασε την άποψη ότι κανένας από τους προταθέντες λόγους ακύρωσης, περιλαμβανομένου και του υπό αναφορά, δεν εξειδικεύεται και δεν αιτιολογείται πλήρως. Εισηγήθηκε ως εκ τούτου ότι δεν πρέπει να εξεταστούν. Παρέπεμψε σχετικά στον Καν. 7 του Διαδικαστικού Κανονισμού του 1962 (όπως τροποποιήθηκε) και σε νομολογία. Δεν συμμερίζομαι την εν λόγω άποψη. Θα ήθελα να υποδείξω, με εκτίμηση, ότι διαχρονικά η πρακτική του Ανωτάτου Δικαστηρίου δεν χαρακτηρίζεται από αυστηρότητα: βλ. σχετικά την απόφαση της πλειοψηφίας της Ολομέλειας στην Ευθυμίου ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 1883 ημερ. 14 Ιουλίου 1997. Δεν θα έλεγα λοιπόν πως στην προκείμενη περίπτωση το υπό αναφορά ζήτημα δεν τέθηκε επαρκώς ώστε να μπορεί να εξεταστεί.

Ό,τι ήδη παρέθεσα από το πρακτικό της συνεδρίασης του Συμβουλίου ημερ. 9 Ιανουαρίου 1996 αναφορικά με το ζήτημα της συγκρότησης, έχει σημασία και για το ζήτημα της αιτιολογίας. Υπενθυμίζω ότι αυτό συνίστατο αποκλειστικά στην χωρίς παρατηρήσεις επικύρωση των Πρακτικών της Τεχνικής Επιτροπής ημερ. 18 Δεκεμβρίου 1995. Δεν γίνεται αναφορά σε ο,τιδήποτε άλλο που να υπήρχε ενώπιον του Συμβουλίου εκτός από τα εν λόγω πρακτικά της Τεχνικής Επιτροπής. Και δεν μπορώ να υποθέσω ότι υπήρχε ή ότι απασχόλησε το Συμβούλιο ο,τιδήποτε άλλο σχετικά. Η οποιαδήποτε αιτιολογία δεν μπορεί λοιπόν να αναζητηθεί παρά μόνο στα Πρακτικά της Τεχνικής Επιτροπής ημερ. 18 Δεκεμβρίου 1995. Είναι σύντομα και θα τα παραθέσω αυτούσια:

Απομένει κάτι ακόμα προς το οποίο πρέπει τώρα να κατευθύνω την προσοχή μου. Αφορά στο διαιρετό ή όχι των προσβαλλόμενων όρων. Γιατί αν οι προσβαλλόμενοι όροι δεν είναι διαιρετοί, η προσβολή τους θεωρείται προσβολή της άδειας ως συνόλου. Η δυνατότητα διαίρεσης προσφέρεται βέβαια μόνο όπου πρόκειται, όπως εδώ, περί άδειας οικοδομής βάσει του περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμου, Κεφ. 96: βλ. τις αποφάσεις της Ολομέλειας στις υποθέσεις Έπαρχος Λευκωσίας κ.α. ν. Σπαρσή Μοδέστου κ.α. (1996) 3 Α.Α.Δ. 256 και Δήμος Στροβόλου ν. Γιασεμίδου κ.α. Α.Ε. 1481, ημερ. 27 Φεβρουαρίου 1998. Ενώ στην περίπτωση πολεοδομικής άδειας το άρθρο 25 του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου του 1972 (Ν. 90/72 όπως τροποποιήθηκε), δεν επιτρέπει τη διαίρεση. Στη Μοδέστου (ανωτέρω) διαχωρίστηκαν ορισμένοι από τους προσβαλλόμενους όρους και κηρύχθηκαν άκυροι μόνο εκείνοι, χωρίς να επηρεασθεί η άδεια, όταν κρίθηκε πως η αρμόδια αρχή δεν είχε βάσει του νόμου εξουσία να επιβάλει τέτοιους όρους. Δεν ετίθετο εκεί ζήτημα διακριτικής ευχέρειας για την επιβολή τους. Στη Γιασεμίδου (ανωτέρω) καταλήξαμε ότι δεν μπορούσε να διαχωριστεί ο όρος για τον οποίο γινόταν λόγος και ο οποίος είχε τεθεί χωρίς νόμιμη εξουσιοδότηση. Εξηγήσαμε την κατάληξη μας ως εξής: