|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1999) 4 ΑΑΔ 907
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΣΥΝΕΚΔΙΚΑΖΟΜΕΝΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΡ. 780/97, 781/97
ΕΝΩΠΙΟΝ: Τ. ΗΛΙΑΔΗ, Δ.
Αναφορικά με το Αρθρο 146 του Συντάγματος.
----------------------------------- -
ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 780/97
ΜΕΤΑΞΥ:
Σωτηρούλλας Τηλεμάχου Φιλίππου
σύζυγος Χριστόφορου Ευαγγελίδη, από το Δάλι,
Αιτήτριας
και
Δήμου Ιδαλίου, από το Δάλι,
Καθ'ου η αίτηση
---------------------------
ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 781/97
ΜΕΤΑΞΥ:
Μιχάλη Γρούτα, από το Δάλι,
Αιτητή
και
Δήμου Ιδαλίου, από το Δάλι,
Καθ'ου η αίτηση
---------------------------
6 Αυγούστου 1999
Για τους Αιτητές: κ. Κρ. Παπαλοΐζου.
Για τον Καθ'ου η αίτηση: κ. Π. Παπαγεωργίου.
----------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
(α) Τα γεγονότα
Η αιτήτρια (στην υπ' αριθμό 780/97 προσφυγή) είναι ιδιοκτήτρια του τεμαχίου αρ. 869 και ο αιτητής (στην υπ' αριθμό 781/97 προσφυγή) είναι ιδιοκτήτης του υπ' αριθμό 868 τεμαχίου στο χωριό Δάλι. Οι δύο προσφυγές συνενώθηκαν με σχετικό διάταγμα του Δικαστηρίου αφού αφορούν την ίδια διοικητική πράξη.
Οι καθ'ων η αίτηση δημοσίευσαν στις 21/3/97 Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης μέρους 36 κτημάτων για τη διεύρυνση και βελτίωση της οδού Αδώνιδος στο Δάλι, με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών τροχαίας κυκλοφορίας και ασφάλειας του κοινού. Από την πιο πάνω Γνωστοποίηση επηρεαζόταν ένα μέρος 155 τ.μ. από το κτήμα της αιτήτριας (από μια συνολική έκταση 1199 τ.μ.) και ένα μέρος 258 τ.μ. από το κτήμα του αιτητή (από μια συνολική έκταση 1413 τ.μ.). Ενστάσεις που καταχωρήθηκαν και από τους δύο αιτητές απορρίφθηκαν από τους καθ'ων η αίτηση. Στις 20/6/97 δημοσιεύθηκε το σχετικό Διάταγμα Απαλλοτρίωσης.
Οι αιτητές προσβάλλουν την εγκυρότητα του πιο πάνω διατάγματος για πολλούς και διάφορους λόγους. Ομως όπως αυτοί καθορίζονται στην έγγραφη αγόρευση τους, περιορίζονται στην
(1) Ελλειψη δέουσας έρευνας και
(2) Ελλειψη αιτιολογίας.
Είναι η θέση των αιτητών ότι η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης έγινε 5 χρόνια μετά τη συμπλήρωση του ρυθμιστικού σχεδίου της οδού Αδώνιδος και 9 χρόνια μετά τη λήψη της απόφασης για τη διεξαγωγή μελέτης, γεγονός που δείχνει ότι το έργο εκτελέστηκε με βάση δεδομένα που είχαν ανατραπεί μετά την πάροδο πολλών χρόνων. Επιπρόσθετα οι
αιτητές υποβάλλουν ότι δεν υπάρχει στο σχετικό φάκελο έρευνα για τα αναπτυξιακά έργα του Δήμου Ιδαλίου και ειδικότερα για τις συνθήκες τροχαίας κυκλοφορίας και την ασφάλεια του κοινού σε συνάρτηση με την οδό Αδώνιδος. Εστω και αν έχει γίνει τέτοια μελέτη αυτή θα πρέπει να θεωρείται "ξεπερασμένη" αφού η οδός Αδώνιδος εχρησιμοποιείτο ως υπεραστικός δρόμος Λευκωσίας-Λάρνακας, ένα γεγονός που ανατράπηκε μετά την κατασκευή του νέου υπεραστικού δρόμου Λευκωσίας-Λάρνακας. Η πιο πάνω διαφοροποίηση δεν δικαιολογεί τους σκοπούς της απαλλοτρίωσης που ήταν η διεύρυνση και κατασκευή στάσης λεωφορείου. Επιπρόσθετα οι αιτητές ισχυρίζονται ότι ο γενικός και αόριστος τρόπος με τον οποίο διατυπώνεται η αιτιολογία δεν παρέχει στο Δικαστήριο τη δυνατότητα ελέγχου, με αποτέλεσμα η σχετική διοικητική πράξη να καθίσταται άκυρη.Οι καθ'ων η αίτηση άνκαι παραδέχονται ότι υπήρξε κάποια καθυστέρηση στην προώθηση του έργου που οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην καθυστέρηση του Τμήματος Δημοσίων Εργων να ετοιμάσει τα κατασκευαστικά σχέδια, εντούτοις υποστηρίζουν ότι είχε διεξαχθεί η δέουσα έρευνα και ότι η επίδικη απόφαση είναι επαρκώς αιτιολογημένη.
Οπως προκύπτει από τη δικογραφία και τους φακέλους που έχουν κατατεθεί η απόφαση και οι σχετικές ενέργειες για την απαλλοτρίωση άρχισαν το 1988 από το πρώην Συμβούλιο Βελτιώσεως Ιδαλίου αλλά η προώθηση του έργου είχε καθυστερήσει για διάφορους λόγους μέχρι τη σύσταση του Δήμου Ιδαλίου στο τέλος του 1996. Ολες οι απόψεις των εμπλεκόμενων φορέων που περιελάμβαναν το Υπουργείο Εσωτερικών, το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, το Κτηματολόγιο, το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Εργων, το Τμήμα Δημοσίων Εργων, την Τεχνική Επιτροπή και Φορέα Κυκλοφοριακών Μελετών, την ΑΤΗΚ και την ΑΗΚ ήταν υπέρ της όσο το δυνατό ταχύτερης εκτέλεσης του έργου. Αρχικά το έργο επροωθείτο ως Πολεοδομικό αργότερα όμως μέσα στο 1995 αποφασίστηκε να προχωρήσει ως Κοινοτικό. Η καθυστέρηση της υλοποίησης της απόφασης οφειλόταν στο ότι έπρεπε να ληφθούν οι απόψεις όλων των εμπλεκομένων. Ομως ο κύριος λόγος της καθυστέρησης αποδίδεται στην καθυστέρηση ετοιμασίας των Κατασκευαστικών Σχεδίων και τούτο λόγω του βεβαρυμένου όγκου εργασιών του Τμήματος Δημοσίων Εργων για την ετοιμασία άλλων σχεδίων που είχαν προτεραιότητα. Η συνολική προκαταρκτική δαπάνη υπολογίστηκε σε £400.000. Από την απαλλοτρίωση επηρεαζόταν το 1/7 μέρος της ακίνητης περιουσίας της αιτήτριας και περίπου το 1/6 μέρος της περιουσίας του αιτητή. Από τα στοιχεία που προέκυψαν φαίνεται ότι είχε υιοθετηθεί η πλέον ανώδυνη λύση για τους αιτητές, αφού δεν υπήρχαν άλλοι κατάλληλοι χώροι στάθμευσης και επιλέγηκαν στάσεις λεωφορείων με τις πιο μικρές διαστάσεις όπως προβλέπονται από τα συγκεκριμένα πρότυπα. Μετά την αφαίρεση της περιουσίας που απαλλοτριώθηκε, παρέμεινε κανονική έκταση δύο και πλέον οικοπέδων για κάθε ένα αιτητή. Η εκτέλεση του έργου έχει σχεδόν συμπληρωθεί αφού απομένει η τοποθέτηση πλακών πάνω στο πεζοδρόμιο.
(β) Η νομική πλευρά
Προτού προχωρήσει σε απόφαση για την απαλλοτρίωση ενός συγκεκριμένου τεμαχίου η Διοίκηση πρέπει να εξετάζει το έργο για το οποίο θα γίνει η απαλλοτρίωση. (Ιδε Κολοκασίδου ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, Αίτηση 731/87 της 10/2/90). Η Απαλλοτριούσα Αρχή έχει την υποχρέωση να εξετάζει τις δυνατότητες υλοποίησης του σκοπού της απαλλοτρίωσης. Τούτο εξυπακούει την ετοιμασία ολοκληρωμένης έρευνας. (Ιδε Μεστάνας και άλλοι ν. Δημοτικού Συμβουλίου Αθηαίνου (2) [1992] 3 Α.Α.Δ. 185).
Στην υπόθεση Glyki and another v. Municipal Corporation of Famagusta (1967) 3 C.L.R. 677, το Δημοτικό Συμβούλιο Αμμοχώστου απεφάσισε να απαλλοτριώσει ακίνητη περιουσία της εφεσείουσας για την ανέγερση ενός "Μεγάρου Πολιτισμού" το οποίο θα συμπεριλάμβανε μεταξύ άλλων, ένα Δημοτικό Θέατρο, ένα Μουσείο Τέχνης και μια Βιβλιοθήκη". Ανκαι αρχικά ο δικηγόρος των καθ'ων η αίτηση στην εναρκτήρια δήλωση του ανέφερε ότι θα παρουσίαζε μαρτυρία ότι οι καθ'ων η αίτηση είχαν εξετάσει το θέμα και είχαν καταλήξει σε συμπέρασμα ότι η περιουσία της αιτήτριας ήταν η πλέον κατάλληλη για τους σκοπούς της απαλλοτρίωσης, αργότερα δήλωσε στο Δικαστήριο ότι δεν θα παρουσίαζε οποιαδήποτε μαρτυρία και ότι είχε οδηγίες να αναφέρει ότι δεν είχε ετοιμαστεί αρχιτεκτονική μελέτη. Κηρύσσοντας τη σχετική απόφαση ως άκυρη το Δικαστήριο ανέφερε μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:
"A public authority can only properly decide upon the compulsory acquisition of property for the purposes of a particular project when the planning for such project has reached such a degree of development as to render it undoubtedly clear that the acquisition is called for and, moreover, that in the circumstances no other course is open to such authority; it cannot proceed to acquire compulsorily a property first, and leave it there waiting until the relevant planning has taken place, thus making a profit at the expense of a private owner, whose property is paid for on the values prevailing at the time when the Notice of the premature compulsory acquisition has been published, and not on the values prevailing when the compulsory acquisition is resorted to after sufficient planning and as a last resort."
Σε μετάφραση:
"Μια δημόσια αρχή μπορεί δεόντως να αποφασίσει την αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιοκτησίας για τους σκοπούς συγκεκριμένου έργου όταν ο σχεδιασμός για το έργο αυτό έφθασε σε τέτοιο βαθμό προόδου ώστε να καθίσταται αναμφίβολα καθαρό ότι απαιτείται απαλλοτρίωση και, επιπλέον, ότι κάτω από τις περιστάσεις καμιά άλλη πορεία δεν είναι ανοικτή στην Αρχή αυτήΧ δεν μπορεί να προχωρήσει πρώτα με την αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιοκτησίας και να την αφήσει εκεί να περιμένει μέχρι τη διενέργεια του σχετικού σχεδιασμού, αποκομίζοντας έτσι κέρδος σε βάρος του ιδιοκτήτη, του οποίου η ιδιοκτησία πληρώνεται με βάση τις αξίες που επικρατούσαν κατά το χρόνο όταν η Γνωστοποίηση της πρόωρης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης έχει δημοσιευθεί και όχι με βάση τις αξίες που επικρατούν όταν χρησιμοποιείται η αναγκαστική απαλλοτρίωση μετά από επαρκή σχεδιασμό και ως ύστατο μέτρο."
Η ίδια γραμμή όσον αφορά το θέμα της ετοιμασίας ουσιαστικής μελέτης εξετάστηκε στην υπόθεση
Paraskevas Lordos Ltd and others v. Republic (1974) 3 C.L.R. 447, όπως επίσης και στις υποθέσεις Αναστασία Κολοκασίδου κ.α. ν. Δημοκρατίας, 731/87 της 10/2/90, Πόλη Λ. Χ" Ιωάννου και άλλες ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, Προσφυγή 782/89 της 29/8/90, Ηρακλής Μιχαηλίδης κ.α. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, Προσφυγή 519/90 της 27/3/92, Μερόπη Μιχαήλ Τιμοθέου κ.α. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, Προσφυγή 644/89 κ.α. της 8/12/92, Κωνσταντία Κωνσταντίνου ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, 529/94 της 18/10/95, Γεωργία Ιωάννου Γεωργίου ν. Δημοτικού Συμβουλίου Αγλαντζιάς, 689/94 της 23/5/96.Η αρχή ότι η Απαλλοτριούσα Αρχή θα πρέπει να ετοιμάζει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προτού προχωρήσει στη διαδικασία της απαλλοτρίωσης εξετάσθηκε πρόσφατα στην υπόθεση Σπύρου ν. Δημοτικού Συμβουλίου Κάτω Πολεμιδιών και άλλων (Α.Ε. 2030 της 13/4/98) όπου οι καθ'ων η αίτηση προέβηκαν στη δημοσίευση Διατάγματος Απαλλοτρίωσης για την "ανέγερση Δημοτικού Μεγάρου, Πολιτιστικού Κέντρου και δημιουργία χώρου στάθμευσης και χώρου πρασίνου", χωρίς να έχουν ετοιμάσει ένα σχέδιο μελέτης αλλά μόνο ένα σκαρίφημα, χωρίς κατόψεις υπογείων, ισογείων, ορόφων, σχέδια τομών και όψεων. Επιπρόσθετα ο χώρος στον οποίο θα ανεγειρόταν το "Μέγαρο Πολιτισμού" συμπεριλάμβανε ακίνητη περιουσία που ανήκε σε Τουρκοκύπριο χωρίς να έχει γίνει οποιαδήποτε επαφή με τον Κηδεμόνα Τουρκοκυπριακών Περιουσιών, στην ιδιοκτησία του οποίου είχε περιέλθει η κινητή και ακίνητη περιουσία Τουρκοκυπρίων σύμφωνα με τις πρόνοιες του Νόμου 139/91. Το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η παρουσίαση ενός πρόχειρου σχεδίου και η παράλειψη οποιασδήποτε επαφής με τον Κηδεμόνα Τουρκοκυπριακών Περιουσιών έπληττε καίρια την εγκυρότητα της σχετικής απόφασης.
(γ) Συμπεράσματα
Η εισήγηση των αιτητών ότι το ρυθμιστικό σχέδιο εγκρίθηκε στις 8/4/97 (δηλαδή μετά τη δημοσίευση του Διατάγματος Γνωστοποίησης) δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Οπως φαίνεται από το περιεχόμενο των σχετικών φακέλων που έχουν κατατεθεί το ρυθμιστικό σχέδιο είχε ετοιμαστεί πριν από το Σεπτέμβριο του 1992.
Είναι ορθό ότι υπήρξε μια καθυστέρηση στην υλοποίηση του έργου για την οποία όμως έχει δοθεί εξήγηση ότι αυτή οφειλόταν στην ετοιμασία των Κατασκευαστικών Σχεδίων από το Τμήμα Δημοσίων Εργων. Η εισήγηση ότι τα σχέδια είναι "ξεπερασμένα" λόγω της κατασκευής της νέας Λεωφόρου Λευκωσίας-Λάρνακας δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, αφού προκύπτει από το περιεχόμενο των φακέλων ότι η ετοιμασία του σχεδίου βασίστηκε στα αναπτυξιακά δεδομένα του Δήμου Ιδαλίου και το σχέδιο δεν αφορούσε την υπεραστικότητα του ως δρόμου Λευκωσίας-Λάρνακας.
Εξίσου ανεδαφικός είναι και ο ισχυρισμός των αιτητών ότι όταν είχε δημοσιευθεί η Γνωστοποίηση του Διατάγματος "δεν υπήρχε μελέτη ούτε ένδειξη για το κόστος κατασκευής του έργου και οι οικονομικές δυνατότητες του καθ'ου να το εκτελέσει". Η σχετική έγγραφη μαρτυρία που περιέχεται στους σχετικούς φακέλους διαψεύδουν τον αιτητή. Οπως φαίνεται από επιστολή του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών προς το Συμβούλιο Βελτιώσεως Ιδαλίου ημερομηνίας 3/11/95, η συμπλήρωση των κατασκευαστικών έργων αναμενόταν γύρω στο τέλος του 1995. Προκαταρκτικά η συνολική δαπάνη υπολογίστηκε σε £400.000 και το Υπουργείο Εσωτερικών ζητούσε από τους καθ'ων η αίτηση να προβούν σε ενέργειες για την εξεύρεση χρηματοδότη για δάνειο γύρω στις £500.000.
(δ) Δέουσα έρευνα
Στην παρούσα περίπτωση οι αιτητές εισηγούνται ότι οι καθ'ων η αίτηση παρέλειψαν να διεξαγάγουν τη δέουσα έρευνα. Η σχετική απάντηση βρίσκεται στο περιεχόμενο του φακέλου όπου φαίνεται ότι είχε γίνει η δέουσα έρευνα. Προς τούτο οι αιτητές είχαν την ευχέρεια να προβάλουν εγγράφως τις δικές τους απόψεις οι οποίες έτυχαν της σχετικής εξέτασης από τους καθ'ων η αίτηση. Οι αιτητές δεν παρουσίασαν οποιαδήποτε μαρτυρία που θα μπορούσε να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό ότι οι καθ'ων η αίτηση δεν επέλεξαν τη λύση που θα ήταν η πλέον ανώδυνη για τους αιτητές ή ότι η σχετική απόφαση ήταν λανθασμένη. Αντίθετα από τα στοιχεία του φακέλου φαίνεται ότι η απαλλοτρίωση έγινε μέσα στα πλαίσια συγκεκριμένου σχεδίου, η υλοποίηση του οποίου συμπεριλάμβανε ένα συγκεκριμένο αριθμό ακινήτων πάνω σε μια ορθολογική βάση.
(ε) Αιτιολογία
Οι αιτητές ισχυρίζονται ότι η σχετική απόφαση δεν είναι αιτιολογημένη σε βαθμό που θα μπορούσε να εξασκηθεί έλεγχος από ένα Δικαστήριο.
Μια διοικητική απόφαση πρέπει να είναι αιτιολογημένη σε βαθμό που να παρέχει στο Δικαστήριο την ευχέρεια να ελέγχει τη νομιμότητα της. Η αοριστία και η ασάφεια που καθιστά αδύνατο τον έλεγχο μιας διοικητικής απόφασης δυνατό να έχει ως επακόλουθο την ακύρωση της πράξης. Η αιτιολογία πρέπει να είναι επαρκής και ειδική. Η επάρκεια της εξετάζεται πάντοτε μέσα στα ιδιαίτερα περιστατικά και τη φύση της κάθε υπόθεσης. Η αιτιολογία μπορεί να πάρει και μια λακωνική μορφή νοουμένου ότι το συμπέρασμα ανταποκρίνεται προς τα γεγονότα που περιέχονται στο σχετικό φάκελο. Δεν τίθεται θέμα εξέτασης του λεκτικού αλλά ουσίας του περιεχομένου έτσι ούτως ώστε να καθίσταται δυνατός ο έλεγχος εκ μέρους του Δικαστηρίου. (Δημοκρατία ν. Σταύρου [1993] 3 Α.Α.Δ. 71).
Στην παρούσα περίπτωση οι λόγοι της απαλλοτρίωσης περιέχονται στη Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης. Για να εγκριθεί η απόφαση της απαλλοτρίωσης το Υπουργικό Συμβούλιο είχε ενώπιον του το φάκελο της υπόθεσης που περιείχε τις διάφορες μελέτες που είχαν ετοιμασθεί, τις απόψεις όλων των εμπλεκόμενων κυβερνητικών τμημάτων, ημικρατικών οργανισμών και φορέων, όπως επίσης και τις συστάσεις που είχαν υποβληθεί. Η τελική απόφαση ήταν το αποτέλεσμα της εξέτασης όλων των πιο πάνω στοιχείων. Η Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης δεν μπορούσε να περιέχει όλα τα πιο πάνω στοιχεία, έστω και σε περιληπτική μορφή. Η αιτιολογία που περιέχεται στους σχετικούς φακέλους επιτρέπει τον απαραίτητο δικαστικό έλεγχο. (Ιδε Alakati Investment Ltd and another v. Republic of Cyprus, through the Minister of Commerce and Industry and others [1973] 3 C.L.R. 255).
Η αίτηση απορρίπτεται με έξοδα σε βάρος των αιτητών.
Τ. ΗΛΙΑΔΗΣ,
Δ.