|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
Υπόθεση Αρ. 1054/97
ΕΝΩΠΙΟΝ: ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗ, Δ.
Αναφορικά με το άρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ:
Νίκου Σ. Κουρέα
Αιτητή
και
Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω
1. Υπουργού Παιδείας
2. Διευθυντή Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών
Καθ΄ων η Αίτηση
--------------
29 Ιουλίου 1999
Για τον Αιτητή: κ. Λ. Κληρίδης.
Για τους Καθ΄ων η Αίτηση: κα. Στ. Χριστοδουλίδου, δικηγόρος της Δημοκρατίας, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα.
--------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Ο Αιτητής κ. Κουρέας ζητά την ακύρωση της απόφασης του Υπουργού Παιδείας και του Διευθυντή του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών για έκδοση συγγραφικού έργου του χωρίς την αναγνώριση της πνευματικής ιδιοκτησίας του (copyright) επ΄αυτού.
Ο κ. Κουρέας διορίσθηκε ως Ερευνητής στο Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών το 1990. Το 1996 ο κ. Κουρέας ζήτησε να εγκριθεί η έκδοση μελέτης του ιδίου και του Dr. Schabel από το Κέντρο και να περιληφθεί στη σειρά του "Μελέτες και Έρευνες". Το Κέντρο συμφώνησε. Η μελέτη έγινε και εξεδόθη το 1997. Δημιουργήθηκε όμως εν τω μεταξύ το θέμα που οδήγησε στην προσφυγή. Και συγκεκριμένα, τον Αύγουστο 1996 το Υπουργείο Παιδείας ενέκρινε εσωτερικούς κανονισμούς για το Κέντρο, στους οποίους προβλέπετο ότι το copyright των έργων του μόνιμου προσωπικού του ανήκει αποκλειστικά στο Κέντρο. Όταν ο κ. Κουρέας έλαβε γνώση του κανονισμού αυτού διαφώνησε, ισχυριζόμενος ότι παραβιάζεται κεκτημένο δικαίωμα του ερευνητή ως μόνιμου προσωπικού. Ακολούθησε γνωμάτευση από το Γενικό Εισαγγελέα και γνωμάτευση του κ. Κληρίδη ο οποίος από τότε ενεργούσε ως δικηγόρος του κ. Κουρέα, και το Κέντρο επέμενε στην άποψη του ότι το copyright ανήκε στο Κέντρο.
Είναι η θέση του κ. Κληρίδη στη γραπτή αγόρευση του, όπως ήταν και στη γνωμάτευση του, ότι το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας στην εν λόγω εργασία ανήκε στον κ. Κουρέα σαν θέμα συμφωνίας εξυπακουόμενα προκύπτουσας από την πάγια τακτική που ακολουθεί το Κέντρο ότι το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας ανήκε στο δημιουργό του έργου. Περαιτέρω, στη γνωμάτευση του ο κ. Κληρίδης είχε βασισθεί και στο άρθρο 11(1) του περί του Δικαιώματος Πνευματικής Ιδιοκτησίας Νόμου του 1976 (59/76), στο οποίο όμως δεν κάνει αναφορά στην αγόρευση του.
Η ευπαίδευτη συνήγορος για τη Δημοκρατία στη γραπτή αγόρευση της αρνείται την ύπαρξη της πάγιας πολιτικής την οποία ισχυρίζεται και στην οποία βασίζεται ο κ. Κληρίδης και υποστηρίζει ότι δυνάμει του άρθρου 11(1) του Νόμου 59/76 το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας ανήκει στο Κέντρο, ούτε υπήρξε άλλη συμφωνία, ρητή ή εξυπακουόμενη, που να προνοεί άλλως πως.
Το ίδιο το δικαστήριο έθεσε προς τους ευπαιδεύτους συνηγόρους το θεμελιακό θέμα της δικαιοδοσίας που φαίνεται να προκύπτει από τα δικόγραφα, κατά πόσο δηλαδή η προσφυγή προσβάλλει διοικητική πράξη ή αφορά μάλλον αστικά δικαιώματα. Οι ευπαίδευτοι συνήγοροι ζήτησαν και καταχώρησαν με οδηγίες του δικαστηρίου γραπτές αγορεύσεις επί του θέματος.
Η ευπαίδευτη συνήγορος για τη Δημοκρατία, παραπέμποντας και στη νομολογία, εισηγείται ότι η προσβαλλόμενη πράξη δεν συνιστά εκτελεστή διοικητική πράξη στα πλαίσια του Άρθρου 146 αφού δεν παράγει οποιαδήποτε έννομα αποτελέσματα παρά μόνο εμπεριέχει εφαρμογή του νόμου ή της συμφωνίας των μερών, περαιτέρω δε ότι ο Νόμος 59/76 αφορά δικαιώματα στο πλαίσιο του ιδιωτικού δικαίου και όχι του δημοσίου δικαίου. Η κυρία Χριστοδουλίδου εισηγείται επίσης ότι ο κ. Κουρέας δεν έχει ενεστώς έννομο συμφέρον στην προσφυγή.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος για τον κ. Κουρέα στη γραπτή αγόρευση του υποστηρίζει ότι η ενέργεια του Κέντρου συνιστά εκτελεστή διοικητική πράξη.
Είναι απόλυτα καθαρό στο μυαλό μου ότι η προσβαλλόμενη απόφαση δεν εμπίπτει στα πλαίσια του δημοσίου δικαίου, οπότε και μόνον υπάρχει δικαιοδοσία δυνάμει του άρθρου 146.4, αλλά αφορά αστικά ή ιδιωτικά δικαιώματα, με αποτέλεσμα η προσφυγή να μην είναι αποδεκτή λόγω έλλειψης δικαιοδοσίας. Το θέμα δεν είναι πρωταρχικά κατά πόσο η απόφαση στερείται εκτελεστότητας καθ΄όσον αφορά την εφαρμογή του νόμου, όπως κατ΄αρχή το θέτει η κυρία Χριστοδουλίδου. Όλες οι διοικητικές πράξεις αφορούν εφαρμογή του νόμου κατά τον ένα ή άλλο τρόπο. Το θέμα αφορά μάλλον την ίδια τη φύση της απόφασης ως διοικητική ή όχι. Και είναι από αυτή την άποψη που η εισήγηση της κυρίας Χριστοδουλίδου περί μη εκτελεστότητας καθίσταται σχετική, καθ΄όσον αποφάσεις μη διοικητικής φύσεως αφορώσες αστικά δικαιώματα δεν μπορούν να είναι εκτελεστές διοικητικές πράξεις αφού δεν είναι καν διοικητικές πράξεις, ούτε βέβαια αφ΄εαυτές επηρεάζουν τα αστικά δικαιώματα των μερών επί των οποίων και μόνο το αστικό δικαστήριο μπορεί να αποφανθεί.
Οι αρχές οι οποίες διέπουν τη διάκριση αυτή έχουν διατυπωθεί στη νομολογία. Είχα πρόσφατα την ευκαιρία να αναφερθώ στο θέμα στην υπόθεση Μουστάκας ν. Δημοκρατίας
, 169/98, 8.6.1999, και παραθέτω το σχετικό απόσπασμα από τις σελίδες 5-6:"Η νομολογία πραγματεύεται τη διάκριση η οποία υπεδείχθη παλαιόθεν από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο στην υπόθεση
"An "act" or "decision" in the sense of paragraph 1 of Article 146 is an act or decision in the domain only of public law and not an act or decision of a public officer in the domain of private law."
Περαιτέρω αναφορά γίνεται στις υποθέσεις
Valana v. Republic, 3 RSCC 91, Charalambides v. Republic, 4 RSCC 24 και Eraclidou v. Hellenic Mining Co Ltd, 3 RSCC 153, στην οποία ο Τριανταφυλλίδης, Δ. (ως ήτο τότε), υπέδειξε ότι το κριτήριο είναι ο πρωταρχικός σκοπός της απόφασης ως έκφρασης διοικητικής ενέργειας και πολιτικής προορισμένης να προάγει δημόσιο σκοπό, οπότε ανάγεται στη σφαίρα του διοικητικού δικαίου, ή ως τοποθετούμενης στα πλαίσια δημιουργίας ή άσκησης ιδιωτικών σχέσεων, οπότε ανάγεται στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου. Όπως το έθεσε ο Munir, Δ., δίδοντας την απόφαση της Ολομέλειας στην υπόθεση The Greek Registrar of the Co-Operative Societies v. Nicolaides (1965) 3 CLR 164, στη σελ. 170:"In the opinion of the Court it is primarily the nature and character of a particular act or decision which determines whether or not such act or decision comes within the scope of paragraph I of Article 146 of the Constitution. Such an issue is one which must be decided on the merits and in the circumstances of each particular case and having due regard to such relevant factors as the office and status of the organ, authority, person or body performing such act or taking such decision, as well as to the circumstances and context in which such act was performed or decision taken."
Στην πρόσφατη υπόθεση Γεωργίου ν. ΑΗΚ (1995) 3 ΑΑΔ 424 έγινε ευρεία ενασκόπηση της νομολογίας. Ο Νικολαΐδης, Δ., ο οποίος έδωσε την απόφαση της πλειοψηφίας (Παπαδόπουλος, Δ., Νικολαΐδης, Δ., Νικολάου, Δ.), συνόψισε την αρχή ως εξής στη σελ. 434:
"Το κύριο κριτήριο για τη διάκριση μεταξύ πράξεων δημοσίου δικαίου και πράξεων ιδιωτικού δικαίου είναι η φύση της ίδιας της πράξης και ο επιδιωκόμενος με την πράξη αυτή σκοπός."
Και στη σελ. 441:
"Καταλήγοντας πιστεύουμε ότι θα πρέπει για να κατατάξουμε μία συγκεκριμένη πράξη στο πεδίο του δημοσίου ή του ιδιωτικού δικαίου να εξετάσουμε την ουσία της πράξης, εγχείρημα που προϋποθέτει αναγνώριση και εντοπισμό των ουσιαστικών αιτιών που προκάλεσαν την πράξη του οργάνου."
Και ο Νικήτας, Δ., στη σελ. 446:
"...η επιδίωξη δημόσιου σκοπού είναι το αποφασιστικό κριτήριο για ένταξη της συγκεκριμένης δραστηριότητας του κράτους ή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου στη μία ή την άλλη κατηγορία."
Τι προκύπτει από την εφαρμογή των αρχών αυτών στην προκειμένη περίπτωση; Η προσφυγή αφορά την ορθότητα της απόφασης του Κέντρου ότι το ίδιο και όχι ο κ. Κουρέας (ή και οι δύο) είχε το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας στην εν λόγω εργασία. Με κανένα τρόπο δεν είναι δυνατό αυτό να κριθεί ως θέμα δημοσίου δικαίου. Το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας ρυθμίζεται βασικά από το Νόμο 59/76 και ιδιαίτερα το άρθρο 11(1) το οποίο προνοεί:
"11.-(1) Το δυνάμει του παρόντος Νόμου αναγνωριζόμενον δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας αρχικώς ανήκει εις τον δημιουργόν:
Νοείται ότι, ανεξαρτήτως των διατάξεων του εδαφίου (5) του άρθρου 12, οσάκις η δημιουργία ενός έργου-
(α) αναλαμβάνεται κατά παραγγελίαν προσώπου ή οργανισμού όστις δεν είναι ο εργοδότης του δημιουργού δυνάμει συμβάσεως περί παροχής υπηρεσιών ή μαθητείας
(β) μη έχουσα ούτως αναληφθή κατά παραγγελίαν, πραγματοποιήται κατά την διάρκειαν της απασχολήσεως του δημιουργού, ως μέρος των καθηκόντων αυτού δυνάμει της περί απασχολήσεως συμβάσεως αυτού,
το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας λογίζεται ως μεταβιβασθέν εις το πρόσωπον ή τον οργανισμόν όστις παρήγγειλε το έργον ή εις τον εργοδότην του δημιουργού, επιφυλασσομένης οιασδήποτε μεταξύ των μερών συμφωνίας αποκλειούσης ή περιοριζούσης την τοιαύτην μεταβίβασιν."
Υπάρχουν πλέον της μιας παράμετροι εδώ. Κατ΄αρχή, ο Νόμος 59/76 δεν ρυθμίζει τις σχέσεις διοίκησης και διοικούμενου, ούτε περιορίζεται στον καθορισμό της πνευματικής ιδιοκτησίας στα πλαίσια τέτοιων σχέσεων, αλλά κατ΄αποκλειστικότητα (ίδε το άρθρο 19) καθορίζει γενικά την πνευματική ιδιοκτησία ως δικαίωμα ιδιοκτησίας (που μάλιστα είναι μεταβιβάσιμο ως κινητή περιουσία δυνάμει του άρθρου 12) στα πλαίσια των σχέσεων του δημιουργού προς τον εργοδότη ή εντολοδόχο του. Η ρύθμιση δε αυτή υπόκειται σε τελευταία ανάλυση σε οποιαδήποτε ειδική συμφωνία των μερών. Παραπομπή μπορεί επίσης να γίνει και στο άρθρο 13 του Νόμου το οποίο προνοεί πως προσβάλλεται το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας και λεπτομερώς αναφέρεται στην επί δικαστηρίω διαδικασία με αγωγή για προστασία του.
Με όλα αυτά τα δεδομένα δεν βλέπω πως η απόφαση του Κέντρου μπορεί να έχει οποιαδήποτε ιδιότητα διοικητικής πράξης που να θεμελιώνει δικαιοδοσία στο δικαστήριο να αποφανθεί επί της νομιμότητας της δυνάμει του Άρθρου 146.4. Το θέμα αφορά καθαρά διαφορά εμπίπτουσα στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου επί του οποίου και μόνο τα αστικά δικαστήρια μπορεί να αποφανθούν.
Και μια ακόμα παρατήρηση. Η προσβαλλόμενη απόφαση είναι, όπως αναφέρεται στην προσφυγή, η απόφαση του Κέντρου να εκδώσει την εν λόγω μελέτη το Δεκέμβριο 1997 χωρίς αναγνώριση της πνευματικής ιδιοκτησίας του κ. Κουρέα. Μα η απόφαση για έκδοση της μελέτης χωρίς αναγνώριση πνευματικής ιδιοκτησίας στον κ. Κουρέα είχε ήδη ληφθεί από τις 8.1.1997 που εστάλη η επιστολή με ταυτόσημη ημερομηνία με την οποία ο κ. Κουρέας επληφορείτο ότι το θέμα εθεωρείτο λήξαν μετά τη γνωμάτευση του Γενικού Εισαγγελέα. Η ακόλουθη έκδοση της μελέτης χωρίς αναγνώριση πνευματικής ιδιοκτησίας στον κ. Κουρέα δεν ήταν παρά επιβεβαιωτική της ήδη ληφθείσας απόφασης αφού καμμιά νέα έρευνα και κανένα νέο στοιχείο δεν μεσολάβησε. Και αν ακόμα δηλαδή ευσταθούσε η άποψη ότι η απόφαση συνιστούσε διοικητική πράξη, η προσφυγή θα είχε καταστεί εκπρόθεσμη από πολλού χρόνου και θα ήταν και έτσι καταδικασμένη σε αποτυχία.
Η προσφυγή λοιπόν απορρίπτεται.
Ο κ. Κουρέας θα καταβάλει τα έξοδα της Δημοκρατίας.
Δ. Χατζηχαμπής
Δ.
/ΚΧ"Π