Αναφορικά με το Άρθρο 146 του Συντάγματος

Μεταξύ -

Αθηνάς Μ. Ιωαννίδου από τη Λεμεσό

- και -

Δήμου Λεμεσού

-----------------------

Για την αιτήτρια: Ρ. Μιχαηλίδης

Για τον καθού η αίτηση: Μ. Καλλίγερου για Γ. Αγαπίου

----------------------

Η αιτήτρια είναι ιδιοκτήτρια έκτασης γης (αρ. τεμαχίου 734) στην Αγία Φύλα, για το οποίο εκδόθηκε, από το 1986, άδεια διαχωρισμού σε οικόπεδα. Η άδεια περιείχε αριθμό όρων. Σημασία στην κρινόμενη υπόθεση έχει ο όρος 10, που αφορούσε την κατασκευή οχετών αποχέτευσης ομβρίων υδάτων. Πρέπει να έχουμε υπόψη το ακριβές περιεχόμενο του. Έχει ως εξής:

Επιβάλλεται και η παράθεση του περιεχομένου του άρθρ. 3, που αναφέρεται στον όρο 10:

Υπάρχει κάποιο ιστορικό ανανέωσης της αρχικής άδειας, που συνδέεται και με το θέμα των σχεδίων μηκοτομών, το οποίο είναι αναγκαίο να καταγραφεί. Αρχικά σχέδια μηκοτομών (όπως προκύπτει από το διοικητικό φάκελο) εγκρίθηκαν στις 26/7/91. Τέλη του 1992 οι εργολάβοι της αιτητρίας πληροφόρησαν το Δημοτικό Μηχανικό για την πρόθεση τους να προχωρήσουν σε επιχωματώσεις και άλλες εργασίες, ζητώντας ταυτόχρονα να επιθεωρηθούν τα έργα που θα εκτελούσαν. Στις 15/5/93 η άδεια διαχωρισμού ανανεώθηκε, με τους ιδίους όπως και πριν όρους, για ένα χρόνο. Στις 18/5/94 εγκρίθηκε αίτηση, ημερ. 2/3/94, για τροποποίηση της άδειας. Η τροποποιημένη άδεια με αρ. 629 έληγε στις 17/5/97. Υποβλήθηκαν πάλι σχέδια μηκοτομών, τα οποία εγκρίθηκαν στις 3/4/95. Στις 10/10/95 οι εργολάβοι της αιτητρίας ζήτησαν γραπτώς από το Δημοτικό Μηχανικό να προβεί σε επιθεώρηση.

Προτού λήξει η τροποποιημένη άδεια, η αιτήτρια ζήτησε ανανέωση της για ακόμη ένα χρόνο. Το αίτημα έγινε δεκτό. Η άδεια όμως ανανεώθηκε με τον πρόσθετο όρο "να κατασκευασθεί οχετός αποχέτευσης ομβρίων νερών ως το συνημμένο σχέδιο που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εν λόγω άδειας" (η άδεια με τον επίμαχο όρο έχει επισυναφθεί στην προσφυγή της αιτητρίας). Η αιτήτρια κλήθηκε, με επιστολή του Δήμου Λεμεσού ημερ. 20/6/97, να πληρώσει τα νενομισμένα τέλη για ανανέωση της άδειας της. Αυτό έγινε στις 25/6/97 που καταβλήθηκαν τα τέλη. Είναι κατά το χρόνο εκείνο που προφανώς έλαβε γνώση του παραπάνω όρου η αιτήτρια, τον οποίο προσβάλλει με την υπό κρίση προσφυγή.

Παρατηρώ ότι δεν αμφισβητήθηκε το δικαίωμα του Δημοτικού Μηχανικού να επιβάλει τον επίδικο όρο. Αμφισβητείται όμως ο τρόπος και ουσιαστικά ο χρόνος που επέλεξε για τη θέση τέτοιου όρου. Είναι η εισήγηση της αιτητρίας ότι θα μπορούσε νόμιμα να περιληφθεί μεταξύ των όρων της άδειας αν αυτό γινόταν μέσα σε εύλογο χρόνο από τις 18/5/94, ημερομηνία που εκδόθηκε η τροποποιημένη άδεια ή νωρίτερα, από τη χρονολογία έγκρισης των σχεδίων μηκοτομών. Η συμπερίληψη του όρου αυτού ζήμιωσε την αιτήτρια γιατί οι εργασίες για το διαχωρισμό βρίσκονταν σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Είχε παραμείνει μόνο η επίστρωση του δρόμου με το υλικό γνωστό ως premix. Περαιτέρω παραπονείται ότι η βραδυπορία που σημειώθηκε είναι παντελώς αναιτιολόγητη.

Πρέπει εδώ να λεχθεί ότι, με βάση άλλη χωριστή άδεια διαχωρισμού, που εξασφάλισε από τον ίδιο Δήμο, η αιτήτρια προχώρησε σε διαχωρισμό γειτονικού κτήματος της σε οικόπεδα. Τέθηκαν ακριβώς οι ίδιοι όροι. Η αιτήτρια και ο σύζυγος της (που είναι συνδιοκτήτης εκείνου του κτήματος) αμφισβήτησαν τη νομιμότητα του όρου αυτού σε προγενέστερη προσφυγή τους με αρ. 270/97 Αθηνά Μ. Ιωαννίδου και άλλου ν. Δήμου Λεμεσού. Ο Καλλής Δ., με απόφαση του στην παραπάνω προσφυγή, ημερ. 20/11/98, ακύρωσε τον επίμαχο όρο. Αφού αναφέρθηκε στη γενική αρχή του διοικητικού δικαίου ότι η διοίκηση πρέπει να ενεργεί μέσα σε εύλογα χρονικά όρια, όπως επεξηγείται από το Γ. Μ. Παπαχατζή "Σύστημα του Ισχύοντος στην Ελλάδα Διοικητικού Δικαίου" 6η έκδοση, σελ. 645, έκρινε, υπό το φως των περιστάσεων της υπόθεσης, ότι υπήρξε παραβίαση της αρχής αυτής που οδήγησε σε υπέρβαση εξουσίας. Αναφερόμενος στο συσχετισμό της έγκρισης των σχεδίων μηκοτομών με τον επίδικο όρο, το Δικαστήριο προέβη στην εξής παρατήρηση:

Σημειωτέον ότι ο χρόνος που μεσολάβησε ήταν περίπου 22 μήνες.

Και στην παρούσα περίπτωση δεν αντικρούστηκε ο ισχυρισμός ότι οι εργασίες για το διαχωρισμό των οικοπέδων είχαν προωθηθεί μέχρι το τελικό στάδιο (οι λεπτομέρειες τους υπάρχουν στο φάκελο). Επίσης ότι ο Δήμος πάντοτε γνώριζε για την πρόοδο των εργασιών από τις επιθεωρήσεις που πραγματοποιούσε ύστερα από πρόσκληση των εργολάβων της αιτητρίας. Όταν η αιτήτρια έλαβε γνώση της επίδικης απόφασης είχαν ήδη παρέλθει 26 μήνες από την έγκριση των σχεδίων μηκοτομών. Καμιά εξήγηση από μέρους του Δήμου δε δόθηκε για την υπέρμετρη αυτή καθυστέρηση. Πέραν τούτου δε φαίνεται να σημειώθηκε οποιαδήποτε εξέλιξη από την έγκριση των σχεδίων που θα μπορούσε να δικαιολογήσει τη λήψη της επίδικης απόφασης τόσο αργά.

Πέραν της αρχής του εύλογου χρόνου η υπόθεση συνάπτεται και με την αρχή της καλής πίστης. Στην απόφαση της Ολομέλειας στην Tamassos Tobacco Suppliers And Co. v. Δημοκρατίας (1992) 3 Α.Α.Δ. 60, στη σελ. 75, ο δικαστής Πικής, όπως ήταν τότε, παρατηρεί σχετικά με την αρχή αυτή:

Ο επίδικος όρος τέθηκε κατά την αποπεράτωση ουσιαστικά των κατασκευαστικών έργων. Η αδράνεια της διοίκησης για τόσο μακρό χρονικό διάστημα δημιούργησε μια ευνοϊκή κατάσταση υπέρ της αιτητρίας, που δεν μπορούσε να ανατραπεί χωρίς να υποστεί ουσιαστικές δαπάνες. Υπό τις περιστάσεις, που έχουν εξηγηθεί, παρατηρείται εδώ εκτροπή και από τις δύο αρχές τις οποίες έχω προαναφέρει.