|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1998) 4 ΑΑΔ 199
10 Mαρτίου, 1998
[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΗ ΧΩΡΙΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΤΟΧΝΗΣ,
2. ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΗ ΧΩΡΙΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ
ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ,
Aιτητές,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ
ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ,
Καθ' ων η αίτηση.
(Yπόθεση Aρ. 785/97)
Έννομο συμφέρον ― Έννομο συμφέρον αρχής τοπικής αυτοδιοίκησης να προσβάλει διοικητική πράξη με έρεισμα το δυσμενή επηρεασμό του περιβάλλοντος στην περιοχή της ―�Δεσμευτική νομολογία.
Έννομο συμφέρον ―�Έννομο συμφέρον κατοίκου περιοχής να προσφύγει κατά πράξεως που θίγει το φυσικό περιβάλλον της.
Προνόμιο Λατομείου ― Έκδοση ―�Προϋποθέσεις και διαδικασία ―�Aυτοτέλεια ― Περιστάσεις της πολλαπλώς ελαττωματικής έκδοσης προνομίου στην κριθείσα περίπτωση ― Φύση και ρόλος της περιβαλλοντικής μελέτης ― Aρμοδιότητες της Τεχνικής Eπιτροπής επί της αξιολόγησης της περιβαλλοντικής μελέτης ―�Aναγκαιότητα προηγούμενης λήψης των απόψεων των επηρεαζομένων αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης ―�Eξουσίες και καθήκοντα του λαμβάνοντος την τελική απόφαση Yπουργού.
Διοικητικό Δίκαιο ―�Έγκριση ― Λήψη τελικής απόφασης από ιεραρχικά ανώτερο όργανο με βάση φάκελο που ετοιμάζεται από τους κατωτέρους τους ― Mονολεκτική έγκριση ή απλή προσυπογραφή ―�Πότε υπάρχει απεμπόληση αρμοδιότητας του αποφασίζοντος οργάνου ― H επεξεργασία του θέματος από τη νομολογία και οι περιστάσεις στην κριθείσα περίπτωση έκδοσης προνομίου λατομείου με μόνη την υπογραφή του αρμοδίου Yπουργού.
Oι αιτητές προσέβαλαν την έκδοση από τους καθ' ων η αίτηση προνομίου λατομείου υπέρ της ενδιαφερομένης εταιρείας.
Tο Aνώτατο Δικαστήριο, ακυρώνοντας την επίδικη απόφαση, αποφάσισε ότι:
1. Η ενδιαφερόμενη εταιρεία αμφισβήτησε το έννομο συμφέρον των Χωριτικών Αρχών. Το περιβάλλον και η προστασία του, σύμφωνα με την εισήγησή της, δεν είναι θέμα δικό τους και δεν δικαιούνται ούτε λόγο ούτε πρόσβαση στο Ανώτατο Δικαστήριο προς έλεγχο διοικητικών πράξεων που το επηρεάζουν. Εκδόθηκε στο μεταξύ απόφαση της Ολομέλειας πάνω στο θέμα, στην υπόθεση Κυπριακή Δημοκρατία και Άλλοι v. Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου και Άλλων (1998) 3 A.A.Δ. 210. Έχουν έννομο συμφέρον για προσβολή διοικητικής πράξης, με έρεισμα το δυσμενή επηρεασμό του περιβάλλοντος στην περιοχή τους.
Το δέχονται και οι καθ' ων η αίτηση και η ενδιαφερόμενη εταιρεία αλλά είναι και αυτονόητο πως αναποφεύκτως η εξόρυξη λατομικού υλικού επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον. Αδιάφορο αν θα επιτυγχάνεται με εκρήξεις ή, όπως στην προκείμενη περίπτωση, με την ηπιότερη μέθοδο των μηχανικών μέσων. Εξ' ορισμού το αποτέλεσμα θα είναι η πλήρης απογύμνωση της περιοχής από κάθε βλάστηση.
2. Οι κάτοικοι της περιοχής που ομοδικούν ως αιτητές επεκτάθηκαν και στη θεμελίωση του δικού τους έννομου συμφέροντος. Δεν υπήρξε αμφισβήτηση ως προς αυτούς, δικαίως όπως κρίνει το Δικαστήριο. Είναι περίοικοι, και δεν χρειάζεται να εξεταστεί το ζήτημα από ευρύτερη σκοπιά. Η λειτουργία του λατομείου θα έχει επιπτώσεις στην περιοχή στην οποία επέλεξαν να κατοικήσουν. Πιθανολογείται στον απαιτούμενο βαθμό πως οι λατομικές εργασίες αλλά και η μεταφορά του γύψου μέσα από χωματόδρομο ή χωματόδρομους, θα προκαλεί οχληρία.
3. Η έκδοση πολεοδομικής άδειας συνιστά αυτοτελή διοικητική πράξη ιδιαίτερης σημασίας και αποστολής. Αυτοτέλεια, όμως, έχει και η απόφαση για την έκδοση του προνομίου λατομείου. Προϋποθέτει πολεοδομική άδεια αλλά η χορήγησή της τελευταίας δεν εξυπακούει και την, χωρίς άλλα, έκδοσή του. (βλ. Άρθρα 37 και 39). Εκδίδεται κατ' ενάσκηση διακριτικής εξουσίας. Η άσκηση της οποίας και ελέγχεται κατά τις καθιερωμένες αρχές.
4. Στην υπόθεση Δημοτικό Συμβούλιο Λάρνακας κ.ά. v. Mobil Oil (Cyprus) Limited και Άλλων (1996) 3 Α.Α.Δ. 294, κρίθηκε από την Ολομέλεια ότι η μονολεκτική έκφραση συμφωνίας του αρμόδιου προς εισήγηση του υφισταμένου δεν σημαίνει απεμπόληση ή εκχώρηση η μή άσκηση της εξουσίας που παρέχει ο Νόμος. Προέκυπτε μελέτη του υλικού και η αιτιολογία της απόφασης παρεχόταν στην εισήγηση. Συζητήθηκαν οι υποθέσεις Parpas and Others v. Republic (1986) 3 C.L.R. 508 και Παπαναγιώτου v. Υπουργού Εμπορίου και Βιομηχανίας κ.ά. (1990) 3 Α.Α.Δ. 571 και διαφοροποιήθηκαν. Η διαφορά εντοπίστηκε στο γεγονός ότι στις υποθέσεις αυτές ο Υπουργός προσυπέγραψε την εισήγηση του λειτουργού, χωρίς να προβεί σε άσκηση της αρμοδιότητάς του. Οι συνέπειες της διαφοροποίησης που έγινε εξετάστηκαν στην υπόθεση Στέφανος Χαραλάμπους v. Δημοκρατίας (1996) 4 Α.Α.Δ. 2894. Ο Πρόεδρος Πικής έκρινε πως δεν είχε αναιρεθεί ο λόγος των υποθέσεων Parpas και Παπαναγιώτου και ακύρωσε τη διοικητική πράξη αφού, σύμφωνα με την απόφαση, "όπως και στην Parpa έτσι και σ' αυτή την υπόθεση η απλή συμφωνία του Υπουργού με την εισήγηση του Αρχηγού δεν επιμαρτυρεί αφεαυτής ότι ο Υπουργός διερεύνησε το θέμα των προαγωγών και ότι η έγκρισή του είναι απόρροια ιδίας διερεύνησης του θέματος".
Στην υπόθεση Parpas, o Yπουργός ενέκρινε την εισήγηση του Αρχηγού της Αστυνομίας ενώ στην υπόθεση Παπαναγιώτου απλώς μονογράφησε σημείωμα-εισήγηση λειτουργού. Δεν εγείρεται ζήτημα εδώ ως προς την ύπαρξη της πραγματικής βάσης της διαφοροποίησης που έγινε μεταξύ της υπόθεσης Δημοτικό Συμβούλιο Λάρνακας και της υπόθεσης Parpas. Στην παρούσα περίπτωση έχουμε απλή υπογραφή του Υπουργού, χωρίς άλλα, και ως προς αυτό ήταν ρητή η διαφοροποίηση στην απόφαση της Ολομέλειας. Πολύ περισσότερο αφού στην πρωτόδικη απόφαση, που ανατράπηκε με την πιο πάνω απόφαση της Ολομέλειας, κρίθηκε πως η υπογραφή εξυπάκουε συμφωνία. Κρίση την οποία, όπως συνάγεται, δεν συμμερίστηκε η Ολομέλεια. Ενόψει της ομοιότητας των δεδομένων, προκύπτει δέσμευση αναφορικά με το ότι η απλή υπογραφή δεν αρκεί, και πάνω στη βάση των αρχών που συζήτησε η Ολομέλεια, το Δικαστήριο καταλήγει πως το προνόμιο λατομείου που εκδόθηκε δεν ήταν το αποτέλεσμα άσκησης από τον Υπουργό της αρμοδιότητάς του. Και πως στοιχειοθετείται γι' αυτό λόγος ακυρότητας.
5. Δεν είναι αυτοσκοπός η υποβολή περιβαλλοντικής μελέτης. Δεν υποβάλλεται από τους αιτητές για να παραμείνει απλή δήλωση πρόθεσης. Στοχεύει στη διαμόρφωση διαπιστώσεων αναφορικά με το περιβάλλον και στη συγκεκριμενοποίηση τρόπων για την αντιμετώπιση του επηρεασμού του. Θα έπρεπε συνεπώς να διασφαλιστεί ο στόχος της. Σύμφωνα με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 9.5.90 ο ενδιαφερόμενος πρέπει να δεσμεύεται με τραπεζική εγγύηση "για υλοποίηση των μέτρων που προβλέπονται στη περιβαλλοντική μελέτη".
Δεν επεβλήθη οποιοσδήποτε όρος από τον Υπουργό. Είτε σε συνάρτηση προς ενέργειες κατά τη διάρκεια της ισχύος του προνομίου είτε προς διασφάλιση συμμόρφωσης μετά τη λήξη του. Το προνόμιο που εκδόθηκε περιέχει σειρά όρων αλλά δεν μπορεί αυτή η μεταγενέστερη προσθήκη να συνδεθεί προς τη βούληση του Υπουργού και μάλιστα κατά το χρόνο της υπογραφής. Το προνόμιο υπογράφεται από το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου και στο φάκελλο υπάρχει κενό ως προς το πώς συγκεκριμενοποιήθηκαν οι όροι που τέθηκαν. Η δε τραπεζική εγγύηση, αυτή καθ' εαυτή, προϋποθέτει ύπαρξη πρόνοιας για συγκεκριμένα μέτρα. Ενώ εδώ διαπιστώθηκαν ελλείψεις που θέτουν σοβαρά ερωτηματικά ως προς το ποιές ακριβώς υποχρεώσεις θα αναλαμβάνονταν. Επιπλέον, ούτε το ύψος της τραπεζικής εγγύησης καθορίστηκε από τον Υπουργό.
Δείχνουν και αυτά πως δεν άσκησε πράγματι ο Υπουργός την αρμοδιότητά του, αλλά και πως, σε τελική ανάλυση, εκδόθηκε το προνόμιο χωρίς όρους που να είχαν επιβληθεί από τον Υπουργό και, συνεπώς, χωρίς τις κατάλληλες διασφαλίσεις ως προς την προστασία του περιβάλλοντος. Αντίθετα προς τη διακηρυγμένη πολιτική αλλά και προς όσα προκύπτουν από την πολεοδομική άδεια.
6. Το καθήκον της Τεχνικής Επιτροπής καθορίζεται στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου που προβλέπει τη σύστασή της. Συνίσταται στην αξιολόγηση της περιβαλλοντικής μελέτης που υποβάλλεται και που πρέπει να είναι πλήρης. Δεν ήταν πλήρης η περιβαλλοντική μελέτη που υπέβαλαν οι αιτητές. Έστω και εάν θεωρηθεί πως ήταν τέτοια και η επιστολή του διευθύνοντα συμβούλου τους που περιγράφεται ως συμπληρωματική. Αυτή ήταν η διαπίστωση της Τεχνικής Επιτροπής. Υπήρχαν ελλείψεις και δεν είναι αδικαιολόγητο το παράπονο των αιτητών πως αυτές αφορούσαν σε σημαντικά ζητήματα. Κυρίως στην ανυπαρξία χρονοδιαγράμματος για την επαναφορά του τοπίου στη φυσική του κατάσταση. Η διατύπωση της γνώμης της Τεχνικής Επιτροπής ως προς την ποιότητα της περιβαλλοντικής μελέτης και των αποτελεσμάτων που προάγει, συνιστά την αξιολόγησή της. Τα άλλα που οδήγησαν στην έγκρισή της, είναι παράγοντες εξωγενείς. Η Τεχνική Επιτροπή ενήργησε ως εάν να ασκούσε διακριτική εξουσία για χορήγηση του προνομίου ή τουλάχιστον για σύσταση σε σχέση με τη χορήγησή του. Γι' αυτό και η προειδοποίησή της πως δεν θα αποτελούσε προηγούμενο η απόφασή της. Προειδοποίηση που υποδηλούσε παραχώρηση σε σχέση προς ό,τι κανονικά θα ήταν απαραίτητο. Και αυτά, ανεξάρτητα από το ότι δεν μπορεί να γίνει κατανοητή η λογική της "έγκρισης" παρά τις ελλείψεις, για τους λόγους που αναφέρθηκαν. Πάσχει η "έγκριση" της περιβαλλοντικής μελέτης και κατ' επέκταση, ενόψει των όρων της πολεοδομικής άδειας και της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου, η όποια απόφαση για χορήγηση του προνομίου.
Στο έντυπο που τέθηκε ενώπιον του Υπουργού περιέχεται κατηγορηματική και χωρίς οποιαδήποτε επεξήγηση δήλωση πως η Τεχνική Επιτροπή ενέκρινε ομόφωνα την περιβαλλοντική μελέτη. Προκύπτει ότι τέθηκε ενώπιον του Υπουργού και η έκθεση της Τεχνικής Επιτροπής αλλά θα αναμενόταν πως θα ενημερωνόταν ρητά ο Υπουργός για τις ελλείψεις που επισημάνθηκαν. Για να εκτιμήσει ο ίδιος τη σημασία τους.
7. Στην υπόθεση Δημοκρατία κ.ά. ν. Κοινότητας Πυργών κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 503, πάνω στη βάση της αναγνώρισης από το πρωτόδικο δικαστήριο πως η κοινότητα είχε έννομο συμφέρον, απασχόλησε αν έπασχε η έκδοση προνομίου λατομείου με αναφορά στην αναζήτηση ή μή των απόψεων της κοινότητας. Ως απαραίτητου συμπληρώματος της έρευνας που θα έπρεπε να είχε διεξαχθεί. Στην απόφαση του Δικαστή Χρυσοστομή τονίστηκε πως "οι θέσεις και απόψεις της (της κοινότητας) αποτελούν παράγοντα μείζονος σημασίας ο οποίος πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην άσκηση των εξουσιών που παρέχει ο περί Μεταλλείων και Λατομείων Νόμος, Κεφ. 270 ..." Θέση που είχε διατυπωθεί στην πρωτόδικη απόφαση. Επίσης το καθήκον αναζήτησης των απόψεων της κοινότητας αναγνωρίστηκε και με την απόφαση της μειοψηφίας του Δικαστή Νικήτα. Στην απόφαση του Δικαστή Αρτεμίδη, με την οποία συμφώνησαν και οι Δικαστές Νικολαΐδης και Κρονίδης, γίνεται ευθεία αναφορά στο ερώτημα αν οι διοίκηση είχε εκ του νόμου υποχρέωση να ακούσει επί του ζητήματος τις απόψεις της κοινότητας. Επειδή όμως δεν είχε συζητηθεί και δεν απασχόλησε το θέμα της καθόλου νομιμοποίησης της κοινότητας να προσφύγει, το άφησε ανοικτό. Συνδέοντας, όπως προκύπτει, την απάντηση από την ύπαρξη ή μή εννόμου συμφέροντος. Ο παραμερισμός δε της πρωτόδικης απόφασης οφειλόταν στην κρίση της πλειοψηφίας πως, αντίθετα προς ό,τι είχε αποφασιστεί πρωτόδικα, είχαν ληφθεί και αξιολογηθεί οι απόψεις της κοινότητας.
8. Το θέμα του εννόμου συμφέροντος της κοινότητας σε περιπτώσεις όπως η παρούσα έχει λυθεί δεσμευτικά, όπως σημείωσα προηγουμένως, και συμφωνώ όπως είναι επιβεβλημένο, πριν ληφθεί απόφαση σε σχέση με θέμα όπως το συζητούμενο, να αναζητούνται οι απόψεις της κοινότητας που επηρεάζεται, και εφόσον υποβάλλονται, να αξιολογούνται και να συνυπολογίζονται.
Δεν έχουν ληφθεί εδώ οι απόψεις των Χωριτικών Αρχών της Τόχνης και της Χοιροκοιτίας. Η εισήγηση πως θα πρέπει να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύονταν από τον εκπρόσωπο του Επάρχου, και μάλιστα για το λόγο που δόθηκε, δεν ευσταθεί. Η παράλειψη αναζήτησης των απόψεων των Χωριτικών Αρχών θα συνιστούσε, εν πάση περιπτώσει, λόγο ακυρότητας.
H προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.
Aναφερόμενες υποθέσεις:
Δημοκρατία και Άλλοι v. Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου και Άλλων (1998) 3 Α.Α.Δ. 210,
Χαραλάμπους v. Δημοκρατίας (1996) 3 Α.Α.Δ. 73,
Ζαντή v. Επάρχου Λευκωσίας (1992) 4 Α.Α.Δ. 4841,
Α/φοί Α. & Α. Κωνσταντίνου Λτδ v. Δήμου Γεροσκήπου και Άλλου (1997) 4 Α.Α.Δ. 1374,
Δημοτικό Συμβούλιο Λάρνακας κ.ά. v. Mobil Oil (Cyprus) Limited και Άλλων (1996) 3 Α.Α.Δ. 294,
Parpas and Others v. Republic (1986) 3 C.L.R. 508,
Παπαναγιώτου v. Υπουργού Εμπορίου και Βιομηχανίας κ.ά. (1990) 3 Α.Α.Δ. 571,
Δημητριάδη v. Υπουργικού Συμβουλίου κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 85,
Μυλωνάς v. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 3767,
Οικονόμου v. Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (1994) 4 Α.Α.Δ. 2395,
Χαραλάμπους v. Δημοκρατίας (1996) 4 Α.Α.Δ. 2894,
Δημοκρατία κ.ά. v. Κοινότητας Πυργών κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 503.
Προσφυγή.
Προσφυγή εναντίον της χορηγηθείσας πολεοδομικής άδειας και μετά προνόμιο λατομείου για εξόρυξη σε μέρος του, έκτασης ενός εκταρίου.
Α. Σ. Αγγελίδης με Μ.Γ. Πική, για τους Aιτητές.
Γ. Γιωργαλλής, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Kαθ' ων η αίτηση.
Α. Ανδρέου, για την Ενδιαφερόμενη εταιρεία.
Cur. adv.vult.
KΩNΣTANTINIΔHΣ, Δ.: Το τεμάχιο 82 του Φ/Σχ. LV/5 είναι κρατική γη μέσα στα διοικητικά όρια της Τόχνης, στο σύνορό τους με τα αντίστοιχα της Χοιροκοιτίας. Υπάρχουν εκεί κοιτάσματα γύψου (λατομικό υλικό σύμφωνα με τον περί Ρυθμίσεως Μεταλλείων και Λατομείων Νόμο Κεφ. 270, όπως τροποποιήθηκε) που είναι βασική πρώτη ύλη για την κατασκευή τσιμέντου. Δεν είναι όμως λατομική ζώνη και κατά τη Δήλωση Πολιτικής που εκδόθηκε σύμφωνα με το άρθρο 34Α του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμου του 1972 (Ν. 90/72 όπως τροποποιήθηκε ειδικά από το Ν. 56/82) η λατόμευση σ' αυτή θα μπορούσε να επιτραπεί μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Με προεξάρχουσα στόχευση την προστασία του περιβάλλοντος και της ποιότητας της ζωής. Επίσης, την εξ αρχής επακριβή πρόβλεψη του τρόπου και της μεθόδου για την αποκατάσταση του τοπίου.
Η ενδιαφερόμενη εταιρεία είναι θυγατρική της Ε.Μ.Ε. Λτδ και μαζί με άλλες αδελφές της εταιρείες την προμηθεύουν με γύψο, για την κατασκευή τσιμέντου. Υπάρχει σε λειτουργία λατομείο για τις ανάγκες τους αλλά τα αποθέματά του, όπως αναφέρουν, εξαντλούνται. Υπεβλήθη αίτηση για νέο λατομείο στην περιοχή της Καλαβασού και χορηγήθηκε πολεοδομική άδεια, αλλά στην πορεία άλλαξε ο προσανατολισμός. Αντέδρασε η Καλαβασός και υπεβλήθη νέο αίτημα για λατόμευση στο τεμάχιο 82. Χορηγήθηκε πολεοδομική άδεια και μετά προνόμιο λατομείου για εξόρυξη σε μέρος του, έκτασης ενός εκταρίου (7 ½ σκάλες). Η ισχύς του λήγει στις 6.3.99 αλλά είναι δυνατό να παραταθεί.
Η διαμαρτυρία των Χωριτικών Αρχών της Τόχνης και της Χοιροκοιτίας ήταν έντονη. Ορισμένες ενέργειες και τα αποτελέσματά τους θα τα δούμε μετά. Με ξεχωριστές προσφυγές τους πρόσβαλαν το κύρος της πολεοδομικής άδειας και τους προνομίου. Εδώ ενδιαφέρει το δεύτερο. Συνενώνονται στην προσφυγή δέκα κάτοικοι των δυο Χωριτικών Αρχών.
Υποβλήθηκε αίτηση για προσωρινό διάταγμα για αναστολή της ισχύος του προνομίου. Στο πλαίσιο της εκδίκασής της άκουσα προφορική μαρτυρία, προσκομίστηκαν ορισμένα έγγραφα και με κοινή παράκληση των μερών επισκέφθηκα την περιοχή στην παρουσία των δικηγόρων και εκπροσώπων τους. Όπως και ένα εν ενεργεία λατομείο. Είδαν τα μέρη πως με τις αγορεύσεις τους θα κάλυπταν και όσα θα προβάλλονταν στο τέλος, ως προς την ουσία. Και εισηγήθηκαν να ασχοληθούμε κατευθείαν με το βάσιμο του τελικού αιτήματος για ακύρωση του προνομίου. Υιοθέτησα την εισήγηση, έδωσα προτεραιότητα στην υπόθεση και άκουσα προφορικές αγορεύσεις. Αφού παράλληλα απαγόρευσα την έναρξη εργασιών στην περιοχή του λατομείου κατά τη μικρή, όπως προβλεπόταν, χρονική περίοδο που θα απαιτείτο για τη συμπλήρωση της διαδικασίας.
Η ενδιαφερόμενη εταιρεία αμφισβήτησε το έννομο συμφέρον των Χωριτικών Αρχών. Το περιβάλλον και η προστασία του, σύμφωνα με την εισήγησή της, δεν είναι θέμα δικό τους και δεν δικαιούνται ούτε λόγο ούτε πρόσβαση στο Ανώτατο Δικαστήριο προς έλεγχο διοικητικών πράξεων που το επηρεάζουν. Δεν θα χρειαστεί να επεκταθώ στις λεπτομέρειες των επιχειρημάτων του ευπαίδευτου συνηγόρου της. Ούτε στα αντίθετα των ευπαίδευτων συνηγόρων της άλλης πλευράς. Εκδόθηκε στο μεταξύ απόφαση της Ολομέλειας πάνω στο θέμα, στην υπόθεση Κυπριακή Δημοκρατία και Άλλοι ν. Συμβουλίου Βελτιώσεως Γερίου και Άλλων (1998) 3 Α.Α.Δ. 210. Έχουν έννομο συμφέρον για προσβολή διοικητικής πράξης, με έρεισμα το δυσμενή επηρεασμό του περιβάλλοντος στην περιοχή τους. Μεταφέρω το σχετικό απόσπασμα από την απόφαση της πλειοψηφίας:
"Κατά την άποψή μας, οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν συμφέρον στην πολεοδομική διαμόρφωση της περιοχής τους εφόσον προκύπτει δυσμενής επηρεασμός στο φυσικό περιβάλλον, ιδωμένο όπως πρόκειται διαχρονικά να διαμορφωθεί. Πρόκειται για συμφέρον εγγενές στη φύση της αποστολής τους και ως εκ τούτου νόμιμο".
Το δέχονται και οι καθ' ων η αίτηση και η ενδιαφερόμενη εταιρεία αλλά είναι και αυτονόητο πως αναποφεύκτως η εξόρυξη λατομικού υλικού επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον. Αδιάφορο αν θα επιτυγχάνεται με εκρήξεις ή, όπως στην προκείμενη περίπτωση, με την ηπιότερη μέθοδο των μηχανικών μέσων. Εξ' ορισμού το αποτέλεσμα θα είναι η πλήρης απογύμνωση της περιοχής από κάθε βλάστηση. Το τεμάχιο 82 είναι καλυμμένο με θάμνους κυρίως και μικρό αριθμό ελαιοδέντρων. Σε αρμονία προς ολόκληρη την περιοχή. Την πλαγιά στην οποία εκτείνεται, τους γύρω λόφους και την κοιλάδα προς την οποία συγκλίνουν. Η μετατροπή ενός αρκετά μεγάλου χώρου, ορατού όχι μόνο από τους λόφους αλλά και από την κατεύθυνση του μεγάλου ανοίγματος προς τη θάλασσα, προς την οποία η θέα είναι θα μπορούσε να λεχθεί πανοραμική, σε λατομικό εργοτάξιο, θα αποτελεί παραφωνία, θα διασπά την ενότητα του χώρου και θα επηρεάζει την προοπτική του. Η Τόχνη απέχει από το τεμάχιο 82 περίπου 1χλμ και η Χοιροκοιτία περίπου 1.5χλμ. Έχουν όμως ήδη κτιστεί σπίτια από κατοίκους τους σε σημεία πίσω από τους λόφους, γύρω στα 500 μέτρα από το τεμάχιο 82, και βλέπουν οι Τοπικές Αρχές να ανατρέπεται η προσδοκία για επέκταση προς τα εκεί. Ιδίως στην περίπτωση της Τόχνης που, όπως δηλώνει η Χωριτική Αρχή, προχώρησε στον προγραμματισμό για τη δημιουργία βιοτεχνικής περιοχής στο χώρο.
Δεν έχει εγερθεί ιδιαίτερο ζήτημα σε σχέση με τη Χωριτική Αρχή Χοιροκοιτίας και δεν έχει συζητηθεί η ενδεχόμενη σημασία του γεγονότος ότι το τεμάχιο 82 βρίσκεται στο όριο της διοικητικής της περιφέρειας. Είναι κατανοητή αυτή η επιλογή. Εφόσον θα ενομιμοποιείτο η Τόχνη, τέτοιο ιδιαίτερο ζήτημα δεν θα είχε για την ενδιαφερόμενη εταιρεία πρακτική σημασία. Αφού θα διανοιγόταν, ούτως ή άλλως, η δυνατότητα για την άσκηση ελέγχου ως προς τη νομιμότητα του προνομίου. Για τον ίδιο λόγο δεν νομίζω πως δικαιολογείται να το εγείρω αυτεπάγγελτα για συζήτηση.
Οι κάτοικοι της περιοχής που ομοδικούν ως αιτητές επεκτάθηκαν και στη θεμελίωση του δικού τους έννομου συμφέροντος. Δεν υπήρξε αμφισβήτηση ως προς αυτούς, δικαίως όπως κρίνω. Είναι περίοικοι, και δεν χρειάζεται να δούμε το ζήτημα από ευρύτερη σκοπιά. Η λειτουργία του λατομείου θα έχει επιπτώσεις στην περιοχή στην οποία επέλεξαν να κατοικήσουν. Πιθανολογείται στον απαιτούμενο βαθμό πως οι λατομικές εργασίες αλλά και η μεταφορά του γύψου μέσα από χωματόδρομο ή χωματόδρομους, θα προκαλεί οχληρία. Παρά τις όποιες προσπάθειες για περιορισμό της σκόνης ή των θορύβων. (Βλ. Σοφούλλα Χαραλάμπους ν. Δημοκρατίας (1996) 3 Α.Α.Δ. 73.)
Η έκδοση πολεοδομικής άδειας συνιστά αυτοτελή διοικητική πράξη ιδιαίτερης σημασίας και αποστολής. (Βλ. Παναγιώτης Πέτρου Ζαντή ν. Επάρχου Λευκωσίας (1992) 4 Α.Α.Δ. 4841). Δεν τίθεται θέμα ανάμειξης στην παρούσα διαδικασία όσων καλύπτονται από την πολεοδομική άδεια και ανήκουν στην προσφυγή η οποία, όπως είδαμε, ασκήθηκε ως προς αυτή. Η απόφαση για την έκδοση της πολεοδομικής άδειας εξακολουθεί να δικαιούται στο τεκμήριο της νομιμότητας και η αναφορά σ' αυτή ορθά είχε στη βάση της αυτή την πραγματικότητα. Αυτοτέλεια, όμως, έχει και η απόφαση για την έκδοση του προνομίου λατομείου. Προϋποθέτει πολεοδομική άδεια αλλά η χορήγησή της τελευταίας δεν εξυπακούει και την, χωρίς άλλα, έκδοσή του. (βλ. άρθρα 37 και 39). Εκδίδεται κατ' ενάσκηση διακριτικής εξουσίας. Η άσκηση της οποίας και ελέγχεται κατά τις καθιερωμένες αρχές. (βλ. συναφώς Α/φοί Α. & Α. Κωνσταντίνου Λτδ ν. Δήμου Γεροσκήπου και Άλλου (1997) 4 Α.Α.Δ. 1374.)
Ήταν όρος στην πολεοδομική άδεια πως πριν εκδοθεί η άδεια λατόμευσης θα έπρεπε να υποβληθεί και να εγκριθεί περιβαλλοντική μελέτη από την "Ειδική Επιτροπή". Η οποία, ενόψει και των υπόλοιπων όρων, θα έπρεπε να περιλαμβάνει σχέδιο τρόπου επαναφοράς του τοπίου, κατά το δυνατό, στην αρχική φυσική του κατάσταση και δενδροφύτευση. Στην προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος στις περιοχές εξόρυξης λατομικών υλικών αποβλέπει και η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερομηνίας 9.5.90. Σημειώνεται πως η αρμοδιότητα για την έκδοση προνομίου λατομείου ανήκει κατά το νόμο στο Υπουργικό Συμβούλιο και πως με απόφασή του αυτή εκχωρήθηκε πρώτα στον Υπουργό Εμπορίου και Βιομηχανίας και τελικά στον Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. Περιέχει η απόφαση βασική δέσμευση, σύμφωνα με την οποία οι ενδιαφερόμενοι οφείλουν να υποβάλλουν "πλήρη περιβαλλοντική μελέτη". Η οποία θα "αξιολογείται" από Μόνιμη Τεχνική Επιτροπή. Πρόκειται, βέβαια, για την Ειδική Επιτροπή στην οποία αναφέρεται και η πολεοδομική άδεια.
Η ενδιαφερόμενη εταιρεία υπέβαλε περιβαλλοντική μελέτη το Νοέμβριο 1996. Η Τεχνική Επιτροπή την εξέτασε στις 21.3.97 και την θεώρησε ανεπαρκή. Διαπίστωσε έλλειψη σαφών χρονοδιαγραμμάτων "σχετικά με την ανάπτυξη του λατομείου, σταδιακή διαμόρφωση και δενδροφύτευση" και στοιχείων και πληροφοριών σχετικά με τη γεωλογία της περιοχής. Επίσης ανακρίβεια στην περιγραφή. Στην περιβαλλοντική μελέτη αναφερόταν πως ο χώρος δεν είναι ορατός δήλωση που δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα. Άλλη παρατήρηση αφορούσε στην έλλειψη στοιχείων που να δικαιολογούσαν την άποψη πως η χλωρίδα δεν παρουσίαζε οτιδήποτε το ενδιαφέρον.
Στις 14.4.97 η ενδιαφερόμενη εταιρεία υπέβαλε ό,τι περιγράφεται ως συμπλήρωμα περιβαλλοντικής μελέτης. Πρόκειται για επιστολή με κείμενο μιας σελίδας, υπογραμμένη όχι από τους συντάκτες της πρώτης αλλά από το διευθύνοντα σύμβουλο της ενδιαφερόμενης εταιρείας. Η Τεχνική Επιτροπή δεν τη θεώρησε ούτε αυτή απόλυτα ικανοποιητική. Όπως το έθεσε, "υπάρχουν ακόμα ελλείψεις αναφορικά με τα χρονοδιαγράμματα, είδη χλωρίδας για δενδροφυτεύσεις κλπ". Εν τούτοις, αποφάσισε να την εγκρίνει "λαμβάνοντας υπόψη ότι πρόκειται για μικρό λατομείο (1 εκτάριο) η εκμετάλλευση του οποίου θα συμπληρωθεί σε μικρό χρονικό διάστημα (3 χρόνια περίπου)". Προσθέτοντας, όμως, πως παρεχόταν η έγκρισή της "με την προϋπόθεση ότι τούτο δεν θα αποτελέσει προηγούμενο, αλλά να προειδοποιηθεί η εταιρεία ότι μελλοντικά έστω και για τέτοιες περιπτώσεις, εφόσον της ζητηθεί, θα πρέπει να υποβάλλει πλήρεις μελέτες, σύμφωνα με τις προδιαγραφές".
Χωρίς άλλα το θέμα άχθηκε ενώπιον του Υπουργού. Συμπληρώθηκε έντυπο με πέντε μέρη. Στο πρώτο περιγράφεται ο χώρος. Στο δεύτερο γίνεται αναφορά στις απόψεις διαφόρων κυβερνητικών τμημάτων. Ήταν όλες θετικές. Στο τρίτο καταγράφεται η εισήγηση του Αν. Προϊσταμένου της Υπηρεσίας Μεταλλείων, που ήταν και μέλος της Τεχνικής Επιτροπής. Αναφέρεται σε ομόφωνη έγκριση της περιβαλλοντικής μελέτης, στην οποία και παραπέμπει. Χωρίς όμως επισήμανση των αρνητικών παρατηρήσεων που έγιναν. Σημειώνει πως αναμένονται αντιδράσεις από τη Χωριτική Αρχή Τόχνης αλλά εισηγείται έγκριση ενόψει των αναγκών της ενδιαφερόμενης εταιρείας, τη μικρή έκταση και χρονική διάρκεια όπως και το γεγονός ότι δεν θα χρησιμοποιούνται εκρηκτικές ύλες. Στο τέταρτο καταγράφεται η εισήγηση του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου. Και αυτή θετική, για σκοπούς δημόσιας ωφέλειας, όπως προστίθεται. Στο πέμπτο μέρος, κάτω από σχετική δακτυλογραφημένη ένδειξη θα έπρεπε να καταγραφεί η απόφαση του Υπουργού. Υπάρχει μόνο η υπογραφή του Υπουργού και η ημερομηνία 6.5.97. Ακολούθησε η έκδοση του προνομίου στο οποίο καθορίζονται λεπτομέρειες και όροι.
Οι αιτητές προβάλλουν σειρά ισχυρισμών. Οι πρώτοι αναφέρονται στη σύνθεση της Τεχνικής Επιτροπής και στο γεγονός ότι δεν απέστειλε τα πορίσματά της και στον Υπουργό Εμπορίου και Βιομηχανίας. Ακολουθούν όμως και ισχυρισμοί ουσίας. Προτείνουν πως στην πραγματικότητα δεν έχομε απόφαση από τον Υπουργό. Η απλή υπογραφή του, χωρίς οτιδήποτε άλλο, όπως εισηγούνται, δεν σημαίνει τίποτε. Πάντως, όχι άσκηση από τον αρμόδιο διακριτικής εξουσίας. Προτείνουν πως ουσιαστικά απεμπόλησε ο Υπουργός την εξουσία του υπέρ των υφισταμένων του και τονίζουν το γεγονός ότι τελικά, όσα εμφανίζονται ως όροι στο προνόμιο που εκδόθηκε, δεν συνδέονται προς απόφαση του Υπουργού. Η υποτιθέμενη απόφαση του οποίου, τελικά, απολήγει να είναι εντελώς αναιτιολόγητη. Ούτως ή άλλως, θέτουν θέμα ως προς την έρευνα που διεξάχθηκε. Θεωρούν πως η παραδεκτή παράλειψη αναζήτησης των απόψεων των Χωριτικών Αρχών είναι μοιραία. Όπως και η παράλειψη αναφοράς στους λόγους για τους οποίους η αντίδραση της Καλαβασού οδήγησε στον παραμερισμό της αίτησης για χώρο στην περιοχή της. Επιπλέον, όπως καταλήγουν, η έκδοση του προνομίου ήταν ανεπίτρεπτη αφού, κατά την ομολογία της Τεχνικής Επιτροπής, δεν υπήρχε πλήρης περιβαλλοντική μελέτη. Όπως απαιτούσε η πολεοδομική άδεια αλλά και η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Οι καθ' ων η αίτηση και η ενδιαφερόμενη εταιρεία υποστήριξαν τη νομιμότητα του προνομίου. Δεν υπάρχει, όπως εισηγούνται, οποιασδήποτε μορφής ελάττωμα ως προς τη σύνθεση της Τεχνικής Επιτροπής και τους χειρισμούς της. Δεν υπήρχε υποχρέωση αναζήτησης των απόψεων των Χωριτικών Αρχών, πολύ λιγότερο αφού ήταν γνωστή η αντίδραση, τουλάχιστον της Τόχνης. Και, πάντως, αυτές αντιπροσωπεύονταν σε όλα τα στάδια της διαδικασίας από τον εκπρόσωπο του Επάρχου. Ενόψει, όπως εισηγήθηκαν, των καθηκόντων του Επάρχου για εποπτεία και καθοδήγηση των Χωριτικών Αρχών, όπως τα καθορίζει το σχέδιο υπηρεσίας της θέσης του. Η υπογραφή του Υπουργού σημαίνει έγκριση, όσο και αν δεν χρησιμοποιήθηκε το ρήμα, που πρέπει, σύμφωνα με τη νομολογία, να θεωρηθεί ότι χορηγήθηκε κατά ενάσκηση διακριτικής εξουσίας ενόψει του συνόλου των στοιχείων τα οποία τέθηκαν ενώπιόν του. Μεταξύ των οποίων και οι λόγοι για τους οποίους δεν θα έπρεπε να προσδοθεί σημασία στις ελλείψεις της περιβαλλοντικής μελέτης. Δέχονται πως ουσιώδες ελάττωμα σε σχέση με την έκθεση της Τεχνική Επιτροπής συνιστά λόγο ακύρωσης αλλά υποστηρίζουν πως δεν υπάρχει τέτοιο ελάττωμα. Καταλήγουν πως η προσβαλλόμενη απόφαση είναι επαρκώς αιτιολογημένη ενόψει των στοιχείων του φακέλλου και σε συνάρτηση προς το γεγονός ότι η διακριτική εξουσία του Υπουργού είναι ευρεία.
Κρίνω πως συντρέχουν περισσότεροι του ενός λόγοι ακυρότητας. Όχι σε σχέση με τα αναφερθέντα ως προς τη σύνθεση της Τεχνικής Επιτροπής και τον παραλήπτη των πορισμάτων της. Αναφέρει η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 7 Μαΐου 1990 πως τα πορίσματα της Τεχνικής Επιτροπής πρέπει να διαβιβάζονται στο Υπουργείο Εμπορίου, για τα περαιτέρω όμως. Σαφώς επειδή τότε η αρμοδιότητα για την έκδοση προνομίων λατομείου είχε εκχωρηθεί στον Υπουργό Εμπορίου και Βιομηχανίας. Όπως σημείωσα, με μεταγενέστερη απόφαση, ημερομηνίας 12.5.93, η αρμοδιότητα αυτή εκχωρήθηκε στον Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος και αυτή η εξέλιξη πρέπει να βρεί την αντανάκλασή της και στην απόφαση της 9.5.90. Αλλά και να εθεωρείτο πως παρέμεινε κατά τύπο η υποχρέωση υποβολής των πορισμάτων και στο Υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας δεν θα ήταν δυνατό να προσδοθεί σημασία στην παράλειψη αφού δεν υπάρχει πλέον αναγνωρισμένος ρόλος στο θέμα είτε του Υπουργού Εμπορίου και Βιομηχανίας είτε του Υπουργείου του.
Επίσης δεν είναι βάσιμος ο ισχυρισμός πως, σύμφωνα με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 9.5.90, ήταν υποχρεωτικό να συμμετάσχει ο ίδιος ο οικείος Έπαρχος ως μέλος της Τεχνικής Επιτροπής. Είναι σαφής η απόφαση. Καθορίζει πως η Τεχνική Επιτροπή θα αποτελείται από εκπροσώπους διαφόρων κυβερνητικών τμημάτων και υπηρεσιών που καθορίζονται "και του οικείου επάρχου". Δηλαδή εκπρόσωπό του. Με απασχόλησε η εισήγηση πως αφού κατά τη μαρτυρία του Αν. Προϊσταμένου της Υπηρεσίας Μεταλλείων δεν είχαν οριστεί, με ειδική απόφαση των καθορισμένων τμημάτων και υπηρεσιών οι εκπρόσωποί τους, πάσχει η σύνθεση της Τεχνικής Επιτροπής. Η εισήγηση δεν εκτεινόταν και στον ίδιο τον Αν. Προϊστάμενο αφού ήταν κατά τον ουσιώδη χρόνο στην κορυφή της πυραμίδας στην υπηρεσία του και εναπόκειτο στον ίδιο να ορίσει τον εκπρόσωπό της. Δεν μπορώ όμως να παραγνωρίσω πως δεν βρίσκονται όλα τα σχετικά στοιχεία ενώπιόν μου. Δεν θα ήταν δίκαιο να θεωρηθεί πως η πιο πάνω δήλωση του Αν. Προϊσταμένου αποδίδει αυθεντικά όσα αφορούν σε άλλα τμήματα και υπηρεσίες. Και δεν θα ήμουν έτοιμος να συμφωνήσω πως, χωρίς άλλα, ανατρέπεται το τεκμήριο της νομιμότητας. Υπό άλλες συνθήκες θα ερευνούσα το θέμα. Θεωρώ πως, ενόψει των όσων ακολουθούν, αυτό δεν είναι αναγκαίο.
1. Στην υπόθεση Δημοτικό Συμβούλιο Λάρνακας κ.ά. ν. Mobil Oil (Cyprus) Limited & Άλλων (1996) 3 Α.Α.Δ. 294, κρίθηκε από την Ολομέλεια ότι η μονολεκτική έκφραση συμφωνίας του αρμόδιου προς εισήγηση του υφισταμένου δεν σημαίνει απεμπόληση ή εκχώρηση η μή άσκηση της εξουσίας που παρέχει ο Νόμος. Προέκυπτε μελέτη του υλικού και η αιτιολογία της απόφασης παρεχόταν στην εισήγηση. Συζητήθηκαν οι υποθέσεις Parpas and Others v. Republic (1986) 3 C.L.R. 508 και Παπαναγιώτου ν. Υπουργού Εμπορίου και Βιομηχανίας κ.ά. (1990) 3 Α.Α.Δ. 571 και διαφοροποιήθηκαν. (βλ. σχετικά και Ανθή Δημήτρη Δημητριάδη ν. Υπουργικού Συμβουλίου κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 85, Χαράλαμπος Μυλωνάς ν. Δημοκρατίας (1991) 4 Α.Α.Δ. 3767 και Ευθύβουλος Οικονόμου ν. Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (1994) 4 Α.Α.Δ. 2395). Η διαφορά εντοπίστηκε στο γεγονός ότι στις υποθέσεις αυτές ο Υπουργός προσυπέγραψε την εισήγηση του λειτουργού, χωρίς να προβεί σε άσκηση της αρμοδιότητάς του. Οι συνέπειες της διαφοροποίησης που έγινε εξετάστηκαν στην υπόθεση Στέφανος Χαραλάμπους ν. Δημοκρατίας (1996) 4 Α.Α.Δ. 2894. Ο Πρόεδρος Πικής έκρινε πως δεν είχε αναιρεθεί ο λόγος των υποθέσεων Parpas και Παπαναγιώτου και ακύρωσε τη διοικητική πράξη αφού, σύμφωνα με την απόφαση, "όπως και στην Parpa έτσι και σ' αυτή την υπόθεση η απλή συμφωνία του Υπουργού με την εισήγηση του Αρχηγού δεν επιμαρτυρεί αφεαυτής ότι ο Υπουργός διερεύνησε το θέμα των προαγωγών και ότι η έγκρισή του είναι απόρροια ιδίας διερεύνησης του θέματος".
Στην υπόθεση Parpas, o Yπουργός ενέκρινε την εισήγηση του Αρχηγού της Αστυνομίας ενώ στην υπόθεση Παπαναγιώτου απλώς μονογράφησε σημείωμα-εισήγηση λειτουργού. Δεν εγείρεται ζήτημα εδώ ως προς την ύπαρξη της πραγματικής βάσης της διαφοροποίησης που έγινε μεταξύ της υπόθεσης Δημοτικό Συμβούλιο Λάρνακας και της υπόθεσης Parpas. Στην παρούσα περίπτωση έχουμε απλή υπογραφή του Υπουργού, χωρίς άλλα, και ως προς αυτό ήταν ρητή η διαφοροποίηση στην απόφαση της Ολομέλειας. Πολύ περισσότερο αφού στην πρωτόδικη απόφαση, που ανατράπηκε με την πιο πάνω απόφαση της Ολομέλειας, κρίθηκε πως η υπογραφή εξυπάκουε συμφωνία. Κρίση την οποία, όπως συνάγεται, δεν συμμερίστηκε η Ολομέλεια. Θεωρώ πως ενόψει της ομοιότητας των δεδομένων, προκύπτει δέσμευση αναφορικά με το ότι η απλή υπογραφή δεν αρκεί, και πάνω στη βάση των αρχών που συζήτησε η Ολομέλεια, άγομαι στην κατάληξη πως το προνόμιο λατομείου που εκδόθηκε δεν ήταν το αποτέλεσμα άσκησης από τον Υπουργό της αρμοδιότητάς του. Και πως στοιχειοθετείται γι' αυτό λόγος ακυρότητας.
2. Δεν είναι αυτοσκοπός η υποβολή περιβαλλοντικής μελέτης. Δεν υποβάλλεται από τους αιτητές για να παραμείνει απλή δήλωση πρόθεσης. Στοχεύει στη διαμόρφωση διαπιστώσεων αναφορικά με το περιβάλλον και στη συγκεκριμενοποίηση τρόπων για την αντιμετώπιση του επηρεασμού του. Θα έπρεπε συνεπώς να διασφαλιστεί ο στόχος της. Σύμφωνα με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 9.5.90 ο ενδιαφερόμενος πρέπει να δεσμεύεται με τραπεζική εγγύηση "για υλοποίηση των μέτρων που προβλέπονται στη περιβαλλοντική μελέτη".
Δεν επεβλήθη οποιοσδήποτε όρος από τον Υπουργό. Είτε σε συνάρτηση προς ενέργειες κατά τη διάρκεια της ισχύος του προνομίου είτε προς διασφάλιση συμμόρφωσης μετά τη λήξη του. Το προνόμιο που εκδόθηκε περιέχει σειρά όρων αλλά δεν μπορεί αυτή η μεταγενέστερη προσθήκη να συνδεθεί προς τη βούληση του Υπουργού και μάλιστα κατά το χρόνο της υπογραφής. Το προνόμιο υπογράφεται από το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου και στο φάκελο υπάρχει κενό ως προς το πώς συγκεκριμενοποιήθηκαν οι όροι που τέθηκαν. Η δε τραπεζική εγγύηση, αυτή καθ' εαυτή, προϋποθέτει ύπαρξη πρόνοιας για συγκεκριμένα μέτρα. Ενώ εδώ διαπιστώθηκαν ελλείψεις που θέτουν σοβαρά ερωτηματικά ως προς το ποιές ακριβώς υποχρεώσεις θα αναλαμβάνονταν. Επιπλέον, ούτε το ύψος της τραπεζικής εγγύησης καθορίστηκε από τον Υπουργό.
Δείχνουν και αυτά πως δεν άσκησε πράγματι ο Υπουργός την αρμοδιότητά του, αλλά και πως, σε τελική ανάλυση, εκδόθηκε το προνόμιο χωρίς όρους που να είχαν επιβληθεί από τον Υπουργό και, συνεπώς, χωρίς τις κατάλληλες διασφαλίσεις ως προς την προστασία του περιβάλλοντος. Αντίθετα προς τη διακηρυγμένη πολιτική αλλά και προς όσα προκύπτουν από την πολεοδομική άδεια.
3. Το καθήκον της Τεχνικής Επιτροπής καθορίζεται στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου που προβλέπει τη σύστασή της. Συνίσταται στην αξιολόγηση της περιβαλλοντικής μελέτης που υποβάλλεται και που πρέπει να είναι πλήρης. Δεν ήταν πλήρης η περιβαλλοντική μελέτη που υπέβαλαν οι αιτητές. Έστω και εάν θεωρηθεί πως ήταν τέτοια και η επιστολή του διευθύνοντα συμβούλου τους που περιγράφεται ως συμπληρωματική. Αυτή ήταν η διαπίστωση της Τεχνικής Επιτροπής. Υπήρχαν ελλείψεις και δεν είναι αδικαιολόγητο το παράπονο των αιτητών πως αυτές αφορούσαν σε σημαντικά ζητήματα. Κυρίως στην ανυπαρξία χρονοδιαγράμματος για την επαναφορά του τοπίου στη φυσική του κατάσταση. Η διατύπωση της γνώμης της Τεχνικής Επιτροπής ως προς την ποιότητα της περιβαλλοντικής μελέτης και των αποτελεσμάτων που προάγει, συνιστά την αξιολόγησή της. Τα άλλα που οδήγησαν στην έγκρισή της, είναι παράγοντες εξωγενείς. Η Τεχνική Επιτροπή ενήργησε ως εάν να ασκούσε διακριτική εξουσία για χορήγηση του προνομίου ή τουλάχιστον για σύσταση σε σχέση με τη χορήγησή του. Γι' αυτό και η προειδοποίησή της πως δεν θα αποτελούσε προηγούμενο η απόφασή της. Προειδοποίηση που υποδηλούσε παραχώρηση σε σχέση προς ό,τι κανονικά θα ήταν απαραίτητο. Και αυτά, ανεξάρτητα από το ότι δεν μπορώ να κατανοήσω τη λογική της "έγκρισης" παρά τις ελλείψεις, για τους λόγους που αναφέρθηκαν. Πάσχει η "έγκριση" της περιβαλλοντικής μελέτης και κατ' επέκταση, ενόψει των όρων της πολεοδομικής άδειας και της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου, η όποια απόφαση για χορήγηση του προνομίου.
Στο έντυπο που τέθηκε ενώπιον του Υπουργού περιέχεται κατηγορηματική και χωρίς οποιαδήποτε επεξήγηση δήλωση πως η Τεχνική Επιτροπή ενέκρινε ομόφωνα την περιβαλλοντική μελέτη. Όπως σημείωσα, προκύπτει ότι τέθηκε ενώπιον του Υπουργού και η έκθεση της Τεχνικής Επιτροπής αλλά θα ανέμενα πως θα ενημερωνόταν ρητά ο Υπουργός για τις ελλείψεις που επισημάνθηκαν. Για να εκτιμήσει ο ίδιος τη σημασία τους. Θα περιοριστώ όμως σ' αυτές τις παρατηρήσεις αφού δεν συζητήθηκε αυτή η πτυχή.
4. Στην υπόθεση Δημοκρατία κ.ά. ν. Κοινότητας Πυργών κ.ά. (1996) 3 Α.Α.Δ. 503, πάνω στη βάση της αναγνώρισης από το πρωτόδικο δικαστήριο πως η κοινότητα είχε έννομο συμφέρον, απασχόλησε αν έπασχε η έκδοση προνομίου λατομείου με αναφορά στην αναζήτηση ή μή των απόψεων της κοινότητας. Ως απαραίτητου συμπληρώματος της έρευνας που θα έπρεπε να είχε διεξαχθεί. Στην απόφαση του Δικαστή Χρυσοστομή τονίστηκε πως "οι θέσεις και απόψεις της (της κοινότητας) αποτελούν παράγοντα μείζονος σημασίας ο οποίος πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην άσκηση των εξουσιών που παρέχει ο περί Μεταλλείων και Λατομείων Νόμος, Κεφ. 270 ..." Θέση που είχε διατυπωθεί στην πρωτόδικη απόφαση. Επίσης το καθήκον αναζήτησης των απόψεων της κοινότητας αναγνωρίστηκε και με την απόφαση της μειοψηφίας του Δικαστή Νικήτα. Στην απόφαση του Δικαστή Αρτεμίδη, με την οποία συμφώνησαν και οι Δικαστές Νικολαΐδης και Κρονίδης, γίνεται ευθεία αναφορά στο ερώτημα αν οι διοίκηση είχε εκ του νόμου υποχρέωση να ακούσει επί του ζητήματος τις απόψεις της κοινότητας. Επειδή όμως δεν είχε συζητηθεί και δεν απασχόλησε το θέμα της καθόλου νομιμοποίησης της κοινότητας να προσφύγει, το άφησε ανοικτό. Συνδέοντας, όπως προκύπτει, την απάντηση από την ύπαρξη ή μή εννόμου συμφέροντος. Ο παραμερισμός δε της πρωτόδικης απόφασης οφειλόταν στην κρίση της πλειοψηφίας πως, αντίθετα προς ό,τι είχε αποφασιστεί πρωτόδικα, είχαν ληφθεί και αξιολογηθεί οι απόψεις της κοινότητας.
Το θέμα του εννόμου συμφέροντος της κοινότητας σε περιπτώσεις όπως η παρούσα έχει λυθεί δεσμευτικά, όπως σημείωσα προηγουμένως, και συμφωνώ όπως είναι επιβεβλημένο, πριν ληφθεί απόφαση σε σχέση με θέμα όπως το συζητούμενο, να αναζητούνται οι απόψεις της κοινότητας που επηρεάζεται, και εφόσον υποβάλλονται, να αξιολογούνται και να συνυπολογίζονται.
Δεν έχουν ληφθεί εδώ οι απόψεις των Χωριτικών Αρχών της Τόχνης και της Χοιροκοιτίας. Η εισήγηση πως θα πρέπει να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύονταν από τον εκπρόσωπο του Επάρχου, και μάλιστα για το λόγο που δόθηκε, δεν ευσταθεί. Οι Χωριτικές Αρχές είναι, από αυτή τουλάχιστον την άποψη, αυτοτελείς οντότητες και πάντως ο εκπρόσωπος του Επάρχου αναμείχθηκε μόνο ως μέλος της Τεχνικής Επιτροπής. Ο ρόλος του ήταν προσδιορισμένος, δεν ήταν εκεί για να εκπροσωπήσει τις Χωριτικές Αρχές και στην πραγματικότητα δεν καταγράφηκε καν ο,τιδήποτε προς αυτή την κατεύθυνση. Ήταν προβλεπτές ή έστω γνωστές οι αντιδράσεις των Χωριτικών Αρχών και από τον ίδιο τον Υπουργό, αλλά αυτό δεν δικαιολογεί τη μη αναζήτηση των απόψεών τους. Αντίθετα θα έλεγα πως η πρόβλεψη ή η γνώση για τέτοιες ενστάσεις επαύξανε την υποχρέωση. Για να τους δοθεί η ευκαρία να τεκμηριώσουν τις όποιες ενστάσεις τους ώστε η τελική κρίση να στηρίζεται σε ολοκληρωμένη εικόνα. Δεν νομίζω όμως ότι χρειάζεται να επεκταθώ. Είναι αποκαλυπτικός επ' αυτού και ο ίδιος ο φάκελος. Οι Χωριτικές Αρχές δεν περιορίστηκαν στις προσφυγές τους στο Δικαστήριο. Μετά την έκδοση του προνομίου, μεταξύ άλλων ενεργειών τους, ζήτησαν συνάντηση με τον Υπουργό η οποία και πραγματοποιήθηκε στις 17.10.97. Δεν θα αναφερθώ σε ολόκληρο το πρακτικό που τηρήθηκε. Έγινε αναφορά και σε υπαλλακτική λύση αποδεκτή από όλους που θα ικανοποιούσε τις ανάγκες της ενδιαφερόμενης εταιρείας και ο Υπουργός αποφάσισε τη διερεύνηση αυτής της πιθανότητας. Αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα να ζητήσει από την ενδιαφερόμενη εταιρεία να μην αρχίσει λατομικές εργασίες μέχρι να διερευνηθεί το θέμα. Και επιπλέον, να επανέλθει για να ενημερώσει τις Χωριτικές Αρχές ως προς τις εξελίξεις. Αυτά αποτελούν δείγμα της επίδρασης που θα ήταν δυνατό να έχουν οι απόψεις των Χωριτικών Αρχών αν αυτές ακούονταν και αξιολογούνταν πριν την έκδοση του προνομίου. Η παράλειψη αναζήτησης των απόψεων των Χωριτικών Αρχών θα συνιστούσε, εν πάση περιπτώσει, λόγο ακυρότητας.
Για τους πιο πάνω λόγους η προσφυγή επιτυγχάνει, με έξοδα. Η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται. Τα έξοδα να υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή για να εγκριθούν από το Δικαστήριο.
H προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.