LORDOS HOTELS (HOLDINGS) LTD ν. Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας, ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 762/92, 18 Φεβρουαρίου 1998

ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ

	CyLaw \| Αναφορικά μ'εμάς \| Επικοινωνία

Έρευνα - - Αφαίρεση Υπογραμμίσεων

(1998) 4 ΑΑΔ 115

ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 762/92

ΕΝΩΠΙΟΝ: Τ. ΗΛΙΑΔΗ, Δ.

Αναφορικά με το Αρθρο 146 του Συντάγματος.

ΜΕΤΑΞΥ:

LORDOS HOTELS (HOLDINGS) LTD, από τη Λευκωσία,

Αιτητών

και

Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας,

Καθ'ου η αίτηση

--------------------------------

18 Φεβρουαρίου 1998

Για τους Αιτητές: κ. Ιωνάς Νικολάου για Μαρκίδη & Μαρκίδη.

Για το Καθ'ου η αίτηση Συμβούλιο: κ. Γ. Νικολαΐδης.

----------------------------

Α Π Ο Φ Α Σ Η

Η αιτήτρια εταιρεία είναι ιδιοκτήτρια ακίνητης παραθαλάσσιας περιουσίας στο χωριό Πύλα, πάνω στην οποία έχει ανεγερθεί το ξενοδοχείο Golden Bay. Το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας καθόρισε τα ποσά που θα επιβάλλονταν στους ιδιοκτήτες ακίνητης περιουσίας ως τέλη αποχετεύσεων σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Αποχετευτικών Συστημάτων Νόμου 1971-1991. Το ποσό που κλήθηκε να καταβάλει η αιτήτρια εταιρεία με έγγραφη επιστολή των καθ'ων η αίτηση που ταχυδρομήθηκε στις 8/8/92 ήταν £27.195,00 σ.

Η αιτήτρια εταιρεία ισχυρίζεται ότι η πιο πάνω απόφαση είναι άκυρη γιατί

(α) Λήφθηκε χωρίς τη διεξαγωγή οποιασδήποτε έρευνας,

(β) Παραβιάζει την αρχή της ισότητας,

(γ) Αντίκειται προς τους σχετικούς νόμους και κανονισμούς και

(δ) Λήφθηκε από μη νόμιμα συγκροτημένο όργανο.

Η σχετική προσφυγή καταχωρήθηκε στις 13/11/92. Η εκδίκαση της καθυστέρησε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Δεν κρίνω σκόπιμο να αναφερθώ στους λόγους που οδήγησαν στην καθυστέρηση της εξέτασης της προσφυγής. Απλά θα ήθελα να αναφέρω ότι η προσφυγή τέθηκε για πρώτη φορά ενώπιον μου στις 7/5/97 και ακολούθως ορίστηκε για διευκρινίσεις στις 6/10/97. Η συμπλήρωση της διαδικασίας καθυστέρησε για ένα ακόμα χρονικό διάστημα αφού πριν από την έκδοση της απόφασης ζητήθηκε από τους αιτητές να προσθέσουν σαν επιπρόσθετο λόγο ακύρωσης, την αντικανονική συγκρότηση του Συμβουλίου που πήρε τη σχετική απόφαση.

(i) Η λήψη της απόφασης για την κατασκευή του αποχετευτικού συστήματος Λάρνακας

Θεωρώ σκόπιμο σε αυτό το αρχικό στάδιο να διαγράψω σε γενικές γραμμές το νομοθετικό πλαίσιο το οποίο καθορίζει τη δημιουργία, εγκαθίδρυση και λειτουργία του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας.

Σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 3 του περί της Εγκαθιδρύσεως και Κατασκευής Αποχετευτικών Συστημάτων, του Ελέγχου και Διαχειρίσεως Τούτων, δια την Επεξεργασίαν και Διάθεσιν Λυμάτων και περί Ετέρων Συναφών Ζητημάτων Νόμου αρ. 1/71 (όπως έχει τροποποιηθεί με τους Νόμους 24/72, 88/97, 194/91, 16(1)/95, 94(1)/95 και 100(1)/95), το Υπουργικό Συμβούλιο έχει τη διακριτική ευχέρεια να κηρύξει μια περιοχή ότι εμπίπτει μέσα στις πρόνοιες του πιο πάνω νόμου, εφόσον ικανοποιηθεί ότι στην περιοχή αυτή δεν υφίστανται κατάλληλα συστήματα αποχέτευσης ή ότι τα ήδη υπάρχοντα συστήματα αποχέτευσης είναι ανεπαρκή και δεν λειτουργούν ικανοποιητικά. Το Συμβούλιο Αποχετεύσεων μεριμνά μεταξύ άλλων για την κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία κατάλληλων και επαρκών συστημάτων αποχέτευσης, συλλογής και επεξεργασίας λυμάτων ή ομβρίων υδάτων (άρθρο 12 του Νόμου). Πρέπει να τονιστεί ότι από την καθίδρυση του Συμβουλίου Αποχετεύσεων για μια ορισμένη περιοχή, απαγορεύεται η εγκαθίδρυση, λειτουργία ή συντήρηση, από οποιαδήποτε αρχή ή πρόσωπο, συστημάτων αποχέτευσης λυμάτων ή ομβρίων υδάτων στην περιοχή αυτή (άρθρο 11 του Νόμου) και έκαστος ιδιοκτήτης ή κάτοχος υποστατικού οφείλει μέσα στη χρονική προθεσμία που του καθορίζει το Συμβούλιο να κατασκευάσει σχέδιο οικοδομής και ιδιωτική υπόνομο οικοδομής και να διοχετεύει όλα τα λύματα του μέσα σε δημόσια υπόνομο οικοδομής (άρθρο 33 του Νόμου).

Το άρθρο 30 του Νόμου 1/71 παρέχει στο Συμβούλιο ευχέρεια να εισπράττει ένα δικαίωμα για τη σύνδεση και εγκατάσταση υπονόμων οικοδομής (άρθρο 30(1)(α)), ένα τέλος επί των ιδιοκτητών ή κατόχων ακίνητης ιδιοκτησίας που επωφελούνται ή πρόκειται να εξυπηρετηθούν από τα συστήματα αποχέτευσης λυμάτων (άρθρο 30(1)(β)), ένα τέλος επί των ιδιοκτητών ή κατόχων ακίνητης περιουσίας που εξυπηρετούνται ή πρόκειται να εξυπηρετηθούν από συστήματα αποχέτευσης ομβρίων υδάτων (άρθρο 30(1)(γ), ένα τέλος για τη χρήση των συστημάτων αποχέτευσης λυμάτων (άρθρο 30(1)(δ)) και ένα τέλος για τη χρήση των συστημάτων αποχέτευσης ομβρίων υδάτων (άρθρο 30(1)(ε)). Σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 30(1)(β) κατά τον καθορισμό του τέλους, "δυνατόν να ληφθή ειδική πρόνοια" για τη μείωση ή αύξηση του τέλους για ορισμένες τάξεις ιδιοκτησίας ανάλογα με το σκοπό χρήσης της ιδιοκτησίας, τη φύση των γενόμενων εγκαταστάσεων και το όφελος που θα προκύψει για τον ιδιοκτήτη.

Με βάση τις πρόνοιες του άρθρου 3 του Νόμου 1/71 το Υπουργικό Συμβούλιο κήρυξε στις 16/1/85 την περιοχή μέσα στην οποία περιλαμβάνεται η ακίνητη περιουσία της αιτήτριας εταιρείας ως "περιοχή" για τους σκοπούς του νόμου και όρισε ως μέλη του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας το εκάστοτε Δημοτικό Συμβούλιο Λάρνακας με Πρόεδρο το Δήμαρχο και τους εκάστοτε Κοινοτάρχες των Λειβαδιών, Ορόκλινης και Πύλας ως εκπροσώπους των συμφερόντων των περιοχών αυτών.

Για την κατασκευή του αποχετευτικού συστήματος για την πόλη της Λάρνακας είχε ετοιμαστεί αρχικά η Οικονομική Ανάλυση του έργου από τους Συμβούλους-Μηχανικούς Howard Humphreys & Partners Ltd. Από το περιεχόμενο της πιο πάνω έκθεσης φαίνεται ότι τα συστήματα επεξεργασίας λυμάτων των διάφορων ξενοδοχειακών μονάδων στη Λάρνακα ήταν ανεπαρκή και υπερφορτισμένα και η υιοθέτηση ενός γενικού αποχετευτικού συστήματος θα επέφερε πολλά πλεονεκτήματα. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνεται η εξοικονόμηση εξόδων λειτουργίας των ήδη υφιστάμενων ιδιωτικών συστημάτων επεξεργασίας λυμάτων και κατασκευής νέων, ή μείωση των κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία από ασθένειες που σχετίζονται με την επεξεργασία λυμάτων, ή αύξηση της αξίας της ακίνητης ιδιοκτησίας, ή προστασία του περιβάλλοντος και η προστασία του τουριστικού προϊόντος. Η λειτουργία ενός γενικού αποχετευτικού συστήματος που θα αντικαθιστούσε και τα ήδη υπάρχοντα συστήματα επεξεργασίας λυμάτων των διάφορων ξενοδοχειακών μονάδων υπολογίστηκε ότι θα απέφερε μια εξοικονόμηση £13.700.000 (σε τιμές του 1990) μεταξύ των χρόνων 1994 και 2027.

Το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας αφού ενημερώθηκε για το πιο πάνω σχέδιο αποφάσισε στις 20/12/90 να το μελετήσει και να καθορίσει τη θέση του, λαμβάνοντας προς τούτο υπόψη και τις απόψεις της Συντονιστικής Επιτροπής. Στις 21/1/91 το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας, αφού έλαβε υπόψη τις απόψεις του Τμήματος Ανάπτυξης Υδάτων και του Διευθυντή του Γραφείου Προγραμματισμού όπως επίσης και τα πορίσματα της Τεχνικής Επιτροπής του αποχετευτικού σχεδίου Λάρνακας, αποφάσισε την κατασκευή του εργοστασίου λυμάτων τριτοβάθμιας επεξεργασίας σε ιδιόκτητο χώρο του Συμβουλίου κοντά στο αεροδρόμιο Λάρνακας. Οι τελικές λεπτομέρειες της κατασκευής του έργου καθορίστηκαν σε σχετικό μνημόνιο της Διεθνούς Τράπεζας ημερομηνίας 3/4/91.

Στις 18/4/91 το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας ενημερώθηκε ότι με βάση τα προκαταρκτικά έξοδα του έργου και το προκαταρκτικό οικονομικό πρόγραμμα (Initial Financing Plan) που είχε ετοιμαστεί από τη Διεθνή Τράπεζα σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών και Προγραμματισμού, καταρτίστηκαν διάφορα υπαλλακτικά σχέδια καθορισμού των αποχετευτικών τελών του Συμβουλίου. Κατόπιν εξέτασης των διαφόρων σχεδίων αποφασίστηκε, σύμφωνα με τις πρόνοιες της Κ.Δ.Π. 350/91, όπως η ακίνητη ιδιοκτησία διαχωριστεί σε δύο βασικές κατηγορίες:

(α) Στην κατηγορία των ξενοδοχείων και άλλων αδειούχων οργανωμένων διαμερισμάτων και

(β) Στην κατηγορία των κατοικιών και άλλων υποστατικών.

Και για τις δυο κατηγορίες καθορίστηκαν συγκεκριμένα τέλη που ήταν £7,77 ανά χίλιες λίρες για την α' κατηγορία και £2,37 ανά χίλιες λίρες για τη β' κατηγορία.

(ii) Το έννομο συμφέρον της αιτήτριας εταιρείας

Εχει υποβληθεί από τον ευπαίδευτο συνήγορο των καθ'ων η αίτηση ότι η προσβαλλόμενη πράξη της Κ.Δ.Π. 350/91 της 13/12/91 αποτελεί κανονισμό κανονιστικού περιεχομένου και όχι ατομική διοικητική πράξη, η εγκυρότητα της οποίας θα μπορούσε να προσβληθεί σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 146 του Συντάγματος. Το θέμα εξετάστηκε στην υπόθεση Kanika Hotels Ltd v. Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λεμεσού - Αμαθούντας, Α.Ε. 1491 της 29/3/96, όπου το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε ότι η προσβαλλόμενη πράξη δεν είναι κανονιστική αλλά ατομική διοικητική πράξη η εγκυρότητα της οποίας θα μπορούσε να αμφισβητηθεί σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 146 του Συντάγματος, έστω και αν αυτή ενσωματώνεται σε κανονισμούς.

Οπως έχει θέσει το θέμα ο Δικαστής Πικής στην υπόθεση G.C. School of Careers Ltd. και άλλοι ν. Κυπριακή Δημοκρατία (1993) 3 Α.Α.Δ. 170,

"Το Αρθρο 146.1 του Συντάγματος περιορίζει τη δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην αναθεώρηση πράξεων που ανάγονται στην εκτελεστική ή διοικητική λειτουργία του κράτους. Νομοθετικού περιεχομένου είναι πράξεις οι οποίες θεσμοθετούν κανόνες δικαίουΧ γι' αυτό είναι γνωστές και ως "Κανονιστικές Πράξεις". Σ' αντιδιαστολή, οι ατομικές πράξεις δεν αποβλέπουν στην κανονιστική ρύθμιση αλλά στην εξειδίκευση ή αναγνώριση των δικαιωμάτων των διοικουμένων μέσα στα πλαίσια της υφιστάμενης νομοθεσίας. Ο χαρακτήρας ατομικής πράξης δε μεταβάλλεται από το μεγάλο αριθμό ατόμων που επηρεάζεται από αυτή (βλ., μεταξύ άλλων, Θεοδουλίδου ν. Δημοκρατίας - Υπόθεση 689/89, απόφαση δόθηκε στις 6/11/89 και θα δημοσιευθεί στους τόμους (1989) 3 Α.Α.Δ. (απόφαση Ολομέλειας) και Χατζηπαύλου ν. Α.Η.Κ. (1991) 3 Α.Α.Δ. 11. Βλ. επίσης "ΔΙΚΑΙΟΝ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ" - Μ. Στασινόπουλου, Εκδ. 1951, σ. 103 κ.ε.)."

Στην υπόθεση Αρχή Λιμένων Κύπρου ν. Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας, Αίτηση 784/95 της 27/2/97, τονίστηκε ότι η απόφαση του Συμβουλίου να καθορίσει τα σχετικά τέλη είναι "ατομική πράξη γενικής εφαρμογής" ή "γενική ατομική πράξη" που χωρίς να κατονομάζει οποιουσδήποτε, καθορίζει την πραγματική βάση που υλοποιείται με τη μηχανική εφαρμογή των τεθέντων κριτηρίων.

Εχοντας υπόψη τα πιο πάνω βρίσκω ότι η αιτήτρια εταιρεία είχε έννομο συμφέρον να προσβάλει τη σχετική διοικητική απόφαση.

(iii) Παραβίαση της αρχής της ισότητας

Εχει υποβληθεί εκ μέρους της αιτήτριας εταιρείας ότι η σχετική απόφαση των καθ'ων η αίτηση παραβιάζει την αρχή της ισότητας όπως αυτή κατοχυρώνεται με τις πρόνοιες του άρθρου 28.1 του Συντάγματος.

Το άρθρο 28 του Συντάγματος διασφαλίζει την ισότητα όλων ενώπιον του Νόμου. Η αρχή της ισότητας δεν σημαίνει την ακριβή αριθμητική ισότητα αλλά αποκλεισμό αυθαίρετων, τυχαίων ή συμπτωματικών διακρίσεων (Republic v. Arakian (1972) 3 C.L.R. 294). Είναι μέσα σε αυτά τα πλαίσια που τα Δικαστήρια μπορούν να επέμβουν για να διαπιστώσουν κατά πόσο η Διοίκηση έχει υπερβεί τα επιτρεπτά όρια που καθορίζει η αρχή της ισότητας (Mikromatis v. Republic 2 R.S.C.C. 125, Republic v. Christoudia and Another (1988) 3 C.L.R. 2622, Γιασεμίδου ν. Δημοτικού Συμβουλίου Λευκωσίας, Α.Ε. 1611 της 30/10/96 και Αντωνίου ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 1449 της 23/10/97).

Οι συνταγματικές πρόνοιες του άρθρου 28.1 επιτρέπουν στη Νομοθετική εξουσία να ενσωματώνει σε ένα νόμο διαφοροποιήσεις και ταξινομήσεις που να επιτυγχάνουν μια λογική και δίκαιη ισορροπία χωρίς να οδηγούν σε αυθαιρεσίες. Η σχετική απόφαση του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας όπως έχει δημοσιευθεί στην Κ.Δ.Π. 350/91 προνοεί αυξημένα τέλη για ξενοδοχειακές μονάδες και οργανωμένα διαμερίσματα και μειωμένα τέλη για κατοικίες και άλλα υποστατικά. Η διαφοροποίηση αυτή είναι καθόλα ορθή και δικαιολογημένη. Αναμφίβολα μεγάλες μονάδες όπως π.χ. ξενοδοχεία και οργανωμένα τουριστικά διαμερίσματα φιλοξενούν και εξυπηρετούν μεγαλύτερο αριθμό προσώπων με άμεσο αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη κατανάλωση ύδατος και τη μεγαλύτερη και πιο συχνή χρήση του αποχετευτικού συστήματος σε σχέση με μικρές οικιστικές μονάδες που εξυπηρετούν κατά κανόνα ένα μικρό αριθμό προσώπων. Μια ασφαλιστική δικλείδα που εξασφαλίζει τον καθορισμό ενός λογικού τέλους είναι η νομοθετική πρόνοια που περιορίζει το ύψος των ετήσιων προσόδων σε ό,τι είναι αναγκαίο για την κάλυψη των δαπανών και των υποχρεώσεων του Συμβουλίου. Εχοντας υπόψη τα πιο πάνω βρίσκω ότι η εισήγηση της καταστρατήγησης του άρθρου 28.1 του Συντάγματος είναι αβάσιμη.

(iv) Καθορισμός των τελών πάνω σε αρχική και όχι τελική εκτίμηση

Η αιτήτρια υπέβαλε ότι η απόφαση για την επιβολή των σχετικών τελών είναι άκυρη αφού είναι αποτέλεσμα πλάνης περί τα πράγματα. Ειδικότερα είναι η θέση της αιτήτριας ότι η αξία της ακίνητης περιουσίας της αιτήτριας πάνω στην οποία βασίστηκε ο καθορισμός των τελών δεν ήταν η τελική αξία που έπρεπε να είχε εκτιμηθεί από το Επαρχιακό Κτηματολόγιο Λάρνακας σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 69(1) του περί Ακίνητης Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Νόμου, Κεφ. 299, όπως προβλέπεται στους σχετικούς Κανονισμούς. Αντίθετα η αξία πάνω στην οποία βασίστηκε ο καθορισμός των σχετικών τελών ήταν η αρχική και όχι η τελική αξία.

Ο Διευθυντής του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας σύμφωνα με το άρθρο 70(β) του Νόμου, Κεφ. 224, που δημοσιεύτηκε στο Τρίτο Παράρτημα της Επίσημης Εφημερίδας της Δημοκρατίας (Κ.Δ.Π. 55/97), ημερομηνίας 1/3/1991), γνωστοποίησε στο κοινό ότι είχε συμπληρωθεί η γενική εκτίμηση σε αριθμό περιοχών, μεταξύ των οποίων και η περιοχή του χωριού Πύλας, στην οποία βρίσκεται η ακίνητη περιουσία της αιτήτριας εταιρείας. Η γνωστοποίηση καλούσε οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο πρόσωπο που διαφωνούσε με την εκτίμηση να υποβάλει ένσταση μέσα σε έξι μήνες από την ανάρτηση της σχετικής ειδοποίησης. Η αιτήτρια εταιρεία δεν υπέβαλε ένσταση όπως προνοείται από τα άρθρα 70(δ) και 74 και γι' αυτό η εκτίμηση έχει καταστεί τελική.

Από τα πιο πάνω φαίνεται ότι η εκτίμηση της αξίας της ακίνητης περιουσίας έχει καταστεί τελική και συνεπώς η σχετική εισήγηση της αιτήτριας εταιρείας δεν μπορεί να ευσταθήσει.

(ν) Ελλειψη δέουσας έρευνας - Ελλειψη αιτιολογίας

Εχει υποβληθεί εκ μέρους της αιτήτριας εταιρείας ότι η σχετική απόφαση λήφθηκε κατόπιν νομικής πλάνης αφού οι καθ'ων η αίτηση παρέλειψαν να λάβουν υπόψη τη φύση της ακίνητης περιουσίας των αιτητών και ότι δεν είναι δεόντως αιτιολογημένη.

Σύμφωνα με το άρθρο 30(1)(β) του Νόμου 1/71 το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας έχει εξουσία να επιβάλλει τέλη επί των ιδιοκτητών ή κατόχων ακίνητης περιουσίας οι οποίοι εξυπηρετούνται ή πρόκειται να εξυπηρετηθούν στο μέλλον. Στον καθορισμό του σχετικού τέλους παρέχεται η διακριτική ευχέρεια για τη μείωση ή αύξηση του τέλους για ορισμένες τάξεις ιδιοκτησίας ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιείται η ιδιοκτησία, τη φύση των εγκαταστάσεων και το όφελος που θα προκύπτει για τον ιδιοκτήτη.

Το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας καθόρισε τα τέλη γενικά σε δύο κατηγορίες. Πρώτο σε ξενοδοχεία και αδειούχα διαμερίσματα (service flats) για τα οποία επιβλήθηκε τέλος £7 ανά £1.000 εκτιμημένης αξίας και £2.85 ανά £1.000 εκτιμημένης αξίας για κατοικίες ή άλλα υποστατικά.

Η αιτήτρια ισχυρίζεται ότι η απόφαση για την επιβολή των σχετικών τελών είναι άκυρη αφού δεν λήφθηκε υπόψη η φύση των υποστατικών και το όφελος που δυνατό να προκύψει από τη σύνδεση της ακίνητης περιουσίας με το αποχετευτικό σύστημα. Ειδικότερα η αιτήτρια εταιρεία ισχυρίζεται ότι εφόσον διέθετε δικό της σύστημα επεξεργασίας λυμάτων (το οποίο είχε υποχρεωθεί να κατασκευάσει σύμφωνα με τους όρους άδειας οικοδομής) το "όφελος στην ιδιοκτησία" που θα προέκυπτε από τη σύνδεση της περιουσίας με το αποχετευτικό σύστημα θα ήταν οπωσδήποτε λιγότερο από άλλες ξενοδοχειακές μονάδες που δεν διατηρούσαν δικά τους συστήματα επεξεργασίας λυμάτων και μπορεί να λεχθεί ότι τα τέλη της αιτήτριας θα έπρεπε να ήταν μειωμένα.

Οι καθ'ων η αίτηση ισχυρίζονται ότι είχε γίνει πλήρης έρευνα που απέδειξε ότι τα υφιστάμενα αποχετευτικά συστήματα των ξενοδοχείων της περιοχής ήταν ανθυγιεινά και ακατάλληλα. Προς τούτο έχουν κατατεθεί σχετικές μελέτες Συμβούλων Μηχανικών και της Διεθνούς Τράπεζας όπως επίσης και οι απόψεις της Συντονιστικής Επιτροπής που επιβεβαιώνουν τα πιο πάνω. Ομως άνκαι η ακαταλληλότητα και το ανθυγιεινές των υφιστάμενων συστημάτων είναι παραδεκτό, εντούτοις δεν γίνεται διαφοροποίηση των διάφορων μονάδων με βάση τα δεδομένα που υπήρχαν και αφορούσαν την ύπαρξη αποχετευτικών συστημάτων. Δεν έχει γίνει οποιαδήποτε έρευνα που δείχνει ότι το αποχετευτικό σύστημα του συγκεκριμένου ξενοδοχείου ήταν υπερφορτωμένο ή ακατάλληλο ή ανεπαρκές. Επιπρόσθετα οι καθ'ων η αίτηση παρέλειψαν να λάβουν υπόψη ότι μέχρι τη λειτουργία του νέου αποχετευτικού συστήματος η αιτήτρια εταιρεία θα εξακολουθούσε να υφίσταται δαπάνες που ανέρχονται σε £41.43 σ. ημερησίως από τη λειτουργία του δικού της συστήματος επεξεργασίας λυμάτων. Από τα στοιχεία που έχουν παρουσιαστεί φαίνεται ότι οι καθ΄ων η αίτηση προέβηκαν απλά στο διαχωρισμό των ακινήτων τα οποία θα επωφελούνταν από την εγκατάσταση του αποχετευτικού συστήματος σε δύο κατηγορίες, εκείνης των ξενοδοχείων και εκείνης των κατοικιών και αφού κατέταξαν την περιουσία των καθ'ων η αίτηση την κατηγορία των ξενοδοχείων προχώρησαν στην επιβολή ενός συγκεκριμένου ποσού χωρίς να προβούν σε οποιαδήποτε έρευνα για τον καθορισμό του ύψους των πληρωτέων τελών.

Η διακριτική ευχέρεια που παρέχουν οι διατάξεις του άρθρου 30(1)(β) του Νόμου 1/71 επέβαλλαν τη διεξαγωγή έρευνας αναφορικά με την ακίνητη περιουσία της αιτήτριας εταιρείας και την εξέταση της πιθανότητας διαφοροποίησης του καταβλητέου τέλους από άλλες ανομοιόμορφες περιπτώσεις. Η απλή συμπερίληψη κατά ένα γενικό τρόπο της ακίνητης περιουσίας της αιτήτριας εταιρείας στην κατηγορία των ξενοδοχείων χωρίς να εξεταστεί η πιθανότητα διαφοροποίησης των τελών, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι καθ'ων η αίτηση παρέλειψαν να προβούν στη δέουσα έρευνα.

Μέσα στα ίδια πιο πάνω πλαίσια ο καθορισμός του συγκεκριμένου τέλους είναι αναιτιολόγητος. Υπάρχουν ενώπιον του Δικαστηρίου οι συγκεκριμένες μελέτες που έχουν γίνει για τη βιωσιμότητα του έργου που μπορεί να δικαιολογούν την εφαρμογή του. Ομως η μη συγκεκριμένη αναφορά στα ειδικά περιστατικά της παρούσας περίπτωσης, καθιστά τη σχετική απόφαση αναιτιολόγητη.

(vi) Σύνθεση Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας

Εχει υποβληθεί εκ μέρους της αιτήτριας εταιρείας ότι η σχετική απόφαση πάσχει αφού το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας δεν ήταν νόμιμα συγκροτημένο κατά το χρόνο των συζητήσεων και της λήψης της σχετικής απόφασης.

Το Υπουργικό Συμβούλιο με σχετική απόφαση του ημερομηνίας 16/1/85 (ΚΔΠ 174/85) καθόρισε ότι τα μέλη του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας ήταν τα μέλη του εκάστοτε Δημοτικού Συμβουλίου Λάρνακας (με Πρόεδρο το Δήμαρχο) και τους εκάστοτε Κοινοτάρχες Λειβαδιών, Ορόκλινης και Πύλας.

Στα πρακτικά της συνεδρίας του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας της 21/1/91 όταν εξετάστηκε η προκαταρκτική μελέτη για την αναθεώρηση του αποχετευτικού συστήματος Λάρνακας (Παράρτημα Γ της γραπτής αγόρευσης του δικηγόρου των καθ'ων η αίτηση) σημειώνεται ότι,

"Παρευρίσκονται επίσης ο Δημοτικός Γραμματέας κ. Σωτήρης Ζίρκης, ο Δημοτικός Μηχανικός κ. Αντρέας Χαραλάμπους, ο Πολεοδόμος κ. Ελευθέριος Εμπεδοκλής και η Βοηθός Δημοτικού Γραμματέα κα Ανδρούλλα Χ" Βαρνάβα."

Στα πρακτικά της συνεδρίας του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας της 18/4/91 όταν εξετάστηκε ο καθορισμός του ύψους των αποχετευτικών τελών σημειώνεται ότι,

"Παρευρίσκονται επίσης ο Δημοτικός Γραμματέας κ. Σωτήρης Ζίρκης και η Βοηθός Δημοτικού Γραμματέα κα Ανδρούλλα Χ" Βαρνάβα."

Ειδικότερα για τη συνεδρία της 18/4/91 αναφέρεται στα πρακτικά ότι για τον καθορισμό των τελών για τα έτη 1992-1993,

"Ο Δημοτικός Γραμματέας ενημερώνει το Συμβούλιο ότι με βάση το προκαταρκτικό κόστος του έργου και το προκαταρκτικό οικονομικό πρόγραμμα (Initial Financing Plan) που ετοιμάστηκε από τη Διεθνή Τράπεζα σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών και το Γραφείο Προγραμματισμού καταρτίστηκαν από το Γραφείο Προγραμματισμού διάφορα σενάρια υπαλλακτικών λύσεων καθορισμού των αποχετευτικών τελών του Συμβουλίου Λάρνακας.

Στη συνέχεια επεξηγεί τα διάφορα σενάρια που έχουν καταρτισθεί και αφού ανταλλάσσονται διάφορες απόψεις και δίνονται ανάλογες επεξηγήσεις στο Συμβούλιο, ομόφωνα αποφασίζεται όπως τα αποχετευτικά τέλη με βάση την εκτιμημένη αξία ιδιοκτησιών με τιμές 1/1/80 καθορίστηκαν για τα έτη 1992 και 1993 ως ακολούθως ......."

Ο ευπαίδευτος συνήγορος των καθ'ων η αίτηση υποστήριξε ότι πρέπει "να είμαστε ρεαλιστές" και δεν πρόκειται "περί ουσιώδους σφάλματος" αφού η παρουσία του Γραμματέα είναι αναγκαία για την τήρηση των πρακτικών.

Η εγκυρότητα μια διοικητικής απόφασης εξαρτάται άμεσα με τη νόμιμη συγκρότηση του συλλογικού οργάνου που προβαίνει στη λήψη της σχετικής απόφασης. Οπως έχει τονιστεί στην υπόθεση Πανεπιστήμιο Κύπρου ν. Κωνσταντίνου,

"Σύμφωνα με τη γνωστή αρχή που διέπει τη σύνθεση των συλλογικών οργάνων της Διοίκησης, στη συνεδρία-σύσκεψη που λαμβάνεται απόφαση δεν επιτρέπεται να παρίστανται κατά τη διάρκεια της διαλογικής συζήτησης μεταξύ των μελών και της ψηφοφορίας για λήψη της σχετικής απόφασης, πρόσωπα που δεν συμπεριλαμβάνονται στη, σύμφωνα με το Νόμο, συγκρότηση τους. (Βλ. μεταξύ άλλων, Gavriel v. Republic (1967) 3 C.L.R. 638, 646, 647, Aristidis v. Republic (1986) 3 C.L.R. 466, 474, Πετρίδης ν. Αρχής Βιομηχανικής Καταρτίσεως Κύπρου, 392/85 της 22/4/89, Χ" Βασιλείου ν. ΚΟΑ, 295/88 της 14/3/91.)"

Πρέπει να τονιστεί ότι η παρουσία υπηρεσιακών παραγόντων (που δεν αποτελούν μέλη του οργάνου) για να πληροφορήσουν τα μέλη πάνω σε συγκεκριμένα θέματα της ημερήσιας διάταξης δεν απαγορεύεται. Οπως θέτει το θέμα ο Καθηγητής Σπηλιωτόπουλος,

"Εάν παρίστανται κατά τη συνεδρίαση άλλα πρόσωπα π.χ. οι υπηρεσιακοί παράγοντες που κλήθηκαν για παροχή πληροφοριών, (Σ.Ε. 2002/1963), πρέπει ν' αποχωρήσουν πριν από την έναρξη της διαλογικής συζήτησης (Σ.Ε. 3022/1980). Τον κανόνα αυτό δεν μετέβαλε ο Ν. 1599/1986 (άρθρο 19, §8) που ορίζει ότι δεν επηρεάζει τη νομιμότητα της λειτουργίας η παρουσία γενικώς προσώπων, τα οποία δεν είναι μέλη του οργάνου, στις φάσεις της συνεδρίασης που προηγούνται από τη συζήτηση κατά την οποία λαμβάνεται η απόφαση."

(Ιδε "Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου", 6η Εκδοση, 134)

Ομως η συνέχιση της παρουσίας προσώπων που η συμμετοχή τους δεν επιτρέπεται ρητά από το Νόμο στη συζήτηση που επακολουθεί και οδηγεί στη λήψη της διοικητικής απόφασης, επηρεάζει άμεσα την εγκυρότητα της σχετικής απόφασης.

Οπως αναφέρει ο Καθηγητής Σπηλιωτόπουλος,

"Κατά τη συνεδρίαση, κατά την οποία γίνεται διαλογική συζήτηση μεταξύ των μελών και ψηφοφορία για τη λήψη της απόφασης του συλλογικού οργάνου, δεν επιτρέπεται να παρίστανται πρόσωπα, που δεν περιλαμβάνονται σύμφωνα με τις διατάξεις στη νόμιμη συγκρότηση ή των οποίων η συμμετοχή στις συνεδριάσεις δεν προβλέπεται ρητώς (όπως είναι ο γραμματέας ή ο τυχόν κατά νόμο εισηγητής (ΣΕ 4391/1988) ή άλλα πρόσωπα (π.χ. νομικός σύμβουλος, κυβερνητικός επίτροπος κλπ.), των οποίων η συμμετοχή ρητώς προβλέπεται). Εάν παρίστανται κατά τη συνεδρίαση άλλα πρόσωπα (όπως π.χ. οι υπηρεσιακοί παράγοντες που κλήθηκαν για παροχή πληροφοριών, (ΣΕ 2002/1963), πρέπει να αποχωρήσουν πριν από την έναρξη της διαλογικής συζήτησης (ΣΕ 3022/1980). Τον κανόνα αυτό δεν μετέβαλε ο Ν. 1599/1986 (άρθρο 19, §8) που ορίζει ότι δεν επηρεάζει τη νομιμότητα της λειτουργίας η παρουσία γενικώς προσώπων, τα οποία δεν είναι μέλη του οργάνου, στις φάσεις της συνεδρίασης που προηγούνται από τη συζήτηση κατά την οποία λαμβάνεται η απόφαση."

(Ιδε Σπηλιωτόπουλου, "Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου", 9η Εκδοση, 134)

Η πιο πάνω γραμμή υιοθετήθηκε στην υπόθεση Χ" Βασιλείου ν. ΚΟΑ (πιο πάνω) όπου τονίστηκε ότι,

"Ομως η παρουσία του στην τελευταία συνεδρία κατά την οποία λήφθηκε η επίδικη απόφαση, παραβιάζει τις αρχές της λειτουργίας των διοικητικών οργάνων όπως προδιαγράφονται στην πιο πάνω Νομολογία. Η επίδικη απόφαση, η σύνταξη και η αιτιολογία της πρέπει να είναι καθαρό προϊόν των διαβουλεύσεων των μελών του αρμοδίου οργάνου."

Τόσο στη συνεδρία της 21/1/91 όσο και εκείνης της 18/4/91 παρευρίσκονταν πρόσωπα που δεν είχαν κανένα νομικό δικαίωμα να παρευρεθούν. Η παρουσία του Δημοτικού Μηχανικού, του Πολεοδόμου, του Γραμματέα και Βοηθού Γραμματέα στη συνεδρία της 21/1/91 συνεχίστηκε μέχρι τη λήξη της συνεδρίας. Η παρουσία του Γραμματέα και της Βοηθού Γραμματέα στη συνεδρία της 18/4/91 συνεχίστηκε μέχρι το τέλος της συνεδρίας. Η παρουσία δε του Γραμματέα καθίσταται έντονα χαρακτηριστική αφού πήρε ενεργό συμμετοχή ενημερώνοντας και επεξηγώντας τα διάφορα σχέδια που είχαν καταρτιστεί και ήταν παρών στη λήψη της σχετικής απόφασης. Χωρίς αμφιβολία οι συμμετοχές αυτές επηρεάζουν την εγκυρότητα της σχετικής απόφασης σε βαθμό που την καθιστούν άκυρη.

Η ανάγκη της παρουσίας του Γραμματέα και της Βοηθού Γραμματέα για την τήρηση των πρακτικών μπορεί να θεωρείται επιβεβλημένη. Ομως ελλείψει συγκεκριμένης νομοθετικής κάλυψης η παρουσία του Γραμματέα και του Βοηθού Γραμματέα έστω και για την τήρηση πρακτικών δεν μπορεί να επιτραπεί και επηρεάζει την εγκυρότητα των αποφάσεων που λαμβάνονται. Το θέμα θα πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τα αρμόδια σώματα που θα μπορούσαν ίσως να προβούν στην τροποποίηση των σχετικών προνοιών που θα επιτρέπουν τη μελλοντική παρουσία των πιο πάνω στις Συνεδρίες του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λάρνακας.

Συνεπακόλουθα η προσφυγή επιτυγχάνει και η επιβολή του τέλους ακυρώνεται. Οι καθ'ων η αίτηση καταδικάζονται να καταβάλουν τα έξοδα της αιτήτριας εταιρείας όπως αυτά θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο.

Τ. ΗΛΙΑΔΗΣ,

Δ.

/ΔΓ