|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1997) 4 ΑΑΔ 356
14 Φεβρουαρίου, 1997
[ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ/στής]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 146 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
ΛΟΥΚΑΣ ΖΑΧΑΡΙΑ ΚΑΛΛΗΣ,
Αιτητής,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ ΕΓΓΡΑΦΗΣ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,
Καθ' ου η αίτηση.
(Υπόθεση Αρ. 21/96)
Λέξεις και Φράσεις — Μόνιμη κατοικία —Απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου 13.503 της 19/9/74 — Σταθερή ερμηνεία από τη νομολογία.
Προσφυγή βάσει του Άρθρου 146 του Συντάγματος — Λόγοι ακυρώσεως — Έλλειψη αιτιολογίας — Νομολογία και θεωρία — Περιστάσεις στοιχειοθέτησης του λόγου στην κριθείσα περίπτωση — Ειδικά η αιτιολογία που συνάγεται από τα στοιχεία του φακέλου.
Ο αιτητής προσέβαλε την απόρριψη του αιτήματος του για χορήγηση προσφυγικής ταυτότητας.
Το Ανώτατο Δικαστήριο, ακυρώνοντας την επίδικη απόφαση, αποφάσισε ότι:
1. Η φράση "μόνιμη κατοικία" απαντά στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου αρ. 13.503 ημερ. 19/9/74, η οποία είχε ως στόχο την απάμβλυνση της οικονομικής δυσπραγίας που προκάλεσε, ιδιαίτερα στους εκτοπισθέντες, η Τουρκική εισβολή. Ο όρος ερμηνεύθηκε από τη νομολογία, που διατήρησε στο σημείο αυτό σταθερή γραμμή πλεύσης. Σημαίνει τη συνήθη κατοικία σε αντιδιαστολή με την προσωρινή ή έκτακτη διαμονή σε ένα τόπο.
2. Το βάρος απόδειξης ισχυρισμών του πολίτη δεν έχει σχέση με την υποχρέωση αιτιολογίας με την οποία δεν πρέπει να συγχέεται και η οποία αποτελεί τη βάση της χρηστής διοίκησης.
Η αιτιολογία της επίδικης απόφασης πάσχει ανεπανόρθωτα. Δεν μπορεί να διασωθεί από την προσφυγή στα στοιχεία του φακέλου. Δεν υπάρχει οτιδήποτε στο σώμα της πράξης για να ανατρέξει κανείς στα στοιχεία αυτά με σκοπό τη συμπλήρωση της. Και δεν είναι επιτρεπτό η έρευνα του φακέλου και η αξιολόγηση ή αξιοποίηση των στοιχείων που περιέχει να γίνεται από το ίδιο το δικαστήριο.
Η ανάγκη για αιτιολογία είναι πιο επιτακτική στην κρινόμενη περίπτωση που υπάρχουν αρκετά στοιχεία που αντιστρατεύονται τη ληφθείσα απόφαση.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
Ιακώβου ν. Δημοκρατίας (1993) 4 Α.Α.Δ. 2290,
Ερωτοκρίτου ν. Δημοκρατίας (1996) 4 Α.Α.Δ. 2299,
Dome Investments Ltd. ν. Συμβουλίου Βελτιώσεως Αγίας Νάπας (1989) 3 Α.Α.Δ. 741,
Ν. G. Car Hire ν. Δήμου Αγίας Νάπας (1997) 4 Α.Α.Δ. 351,
Vassiliou v. Republic (1982) 3 C.L.R. 220,
Stilvi General Cleaners Ltd. v. Διευθυντή Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Άλλου (1993) 4 Α.Α.Δ. 681.
Προσφυγή.
Προσφυγή με την οποία προσβάλλεται η απόφαση του Λειτουργού Εγγραφής με την οποία απέρριψε την αίτηση του αιτητή για την απόκτηση προσφυγικής ταυτότητας.
Α. Χρ. Μακρή, για τον Αιτητή.
Α. Χριστόφορου, Δικηγόρος του Δημοκρατίας, για τον Καθ' ου η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ.: Ο αιτητής προσβάλλει την απόφαση που περιέχεται στην επιστολή του Λειτουργού Εγγραφής στο Υπουργείο Εσωτερικών ημερομηνίας 8 Δεκεμβρίου, 1995. Με την επιστολή αυτή απορρίφθηκε αίτηση του, που υπέβαλε στις 14/3/95, για την απόκτηση προσφυγικής ταυτότητας. Ο λόγος που του δόθηκε στην ουσία είναι ότι "....αποφασίστηκε ότι δεν αποδείκτηκε ότι η μόνιμη κατοικία του (αιτητή) πριν και μέχρι την εισβολή ήταν στην Κυθραία..".
Διευκρινίζεται ότι η φράση "μόνιμη κατοικία" στην παραπάνω επιστολή απαντάται στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου αρ. 13.503 ημερ. 19/9/74, η οποία είχε ως στόχο την απάμβλυνση της οικονομικής δυσπραγίας που προκάλεσε, ιδιαίτερα στους εκτοπισθέντες, η Τουρκική εισβολή. Ο όρος ερμηνεύθηκε από τη νομολογία, που διατήρησε στο σημείο αυτό σταθερή γραμμή πλεύσης. Σημαίνει τη συνήθη κατοικία σε αντιδιαστολή με την προσωρινή ή έκτακτη διαμονή σε ένα τόπο: βλ. Αιδεσιμώτατος Παπαχρι-στάκης Ιακώβου ν. Δημοκρατίας (1993) 4 Α.Α.Δ. 2290, στην οποία γίνεται μνεία της προγενέστερης νομολογίας και Ερωτόκριτος Ερωτοκρίτου ν. Δημοκρατίας (1996) 4 Α.Α.Δ. 2299.
Τα κύρια γεγονότα δεν αμφισβητούνται. Ο αιτητής κατάγεται από την Κυθραία, όπως και η σύζυγος του, την οποία νυμφεύθηκε το 1973. Κατά τον ουσιώδη χρόνο το ζεύγος εργαζόταν σε βιομηχανία ετοίμων ενδυμάτων στη Λευκωσία. Μετά το γάμο τους άρχισαν την οικοδόμηση κατοικίας στην οδό Ρόδου στην Αγλαντζιά. Η κατοικία ρευματοδοτήθηκε από την Αρχή Ηλεκτρισμού το Μάϊο του 1974, ενώ τον προηγούμενο χρόνο είχε τοποθετηθεί υδρομετρητής από το αρμόδιο Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας.
Ωστόσο, η υπόθεση του αιτητή είναι ότι μέχρι την εισβολή κατοικούσαν στο πατρικό σπίτι της συζύγου του στην Κυθραία. Και έθεσαν διάφορα στοιχεία υπόψη της Υπηρεσίας Εγγραφής για να την αποδείξει. Αρχίζω πρώτα με όσα έφερε στο φως η έρευνα της διοίκησης. Το όνομα του αιτητή περιλαμβανόταν στους εκλογικούς καταλόγους Κυθραίας. Όχι όμως της συζύγου του. Φαίνεται όμως πως αυτό οφειλόταν στο νεαρό της ηλικίας της. Από έρευνα στο Τμήμα Εσωτερικών Προσόδων είχε προκύψει πως στη φορολογική του δήλωση για το 1973, ο αιτητής δήλωσε ότι διέμενε στην Κυθραία. Το ίδιο επαναλήφθηκε και για τη δήλωση του 1974, η οποία μάλιστα φέρει ημερ. 21/6/74. Το 1973, σε έντυπο που συμπλήρωσε και κατέθεσε στο ληξιαρχείο, αναφορικά με τη γέννηση του παιδιού του, ο αιτητής δήλωσε πάλιν ότι η Κυθραία ήταν ο τόπος διαμονής του.
Η έρευνα της διοίκησης επεκτάθηκε και στην οδό Ρόδου, που βρίσκεται η κατοικία του ζεύγους και στην οποία υπήρχαν μόνο δύο σπίτια κατά τον κρίσιμο χρόνο. Δηλώθηκε από τους κατοίκους της στο λειτουργό της Υπηρεσίας, που προέβη στην επιτόπια έρευνα, ότι δεν γνώριζαν την οικογένεια του αιτητή και όπως σημειώνει ο υπάλληλος στο σημείωμα του αρ. 9 στο φάκελο της διοίκησης ".... έχουν την εντύπωση ότι δεν πρόλαβαν να εγκατασταθούν εκεί".
Η θέση του αιτητή είναι όντως ότι δεν είχαν εγκατασταθεί στο σπίτι τους γιατί δεν είχε ακόμη τελειώσει. Περαιτέρω το σπίτι βρισκόταν υπό την κατοχή της Εθνικής Φρουράς από το Δεκέμβριο του 1974 μέχρι και τον Αύγουστο του 1975. Οι ισχυρισμοί αυτοί υποστηρίζονται από βεβαίωση που υπογράφει αντισυνταγματάρχης και φέρει σφραγίδα της Εθνικής Φρουράς. Το έγγραφο αυτό τέθηκε έγκαιρα ενώπιον της διοίκησης. Επίσης ο αιτητής είχε παρουσιάσει βεβαίωση του κοινοτάρχη Κυθραίας, ενισχυτική των ισχυρισμών του, πως κατά τον ουσιώδη χρόνο κατοικούσε μόνιμα στην Κυθραία. Το ίδιο ανέφεραν προφορικά και άλλα πρόσωπα από την Κυθραία στον ερευνήσαντα την υπόθεση, όπως μπορεί να διαπιστωθεί από το φάκελο.
Ο αιτητής ζητά την ακύρωση της επίδικης απόφασης γιατί η έρευνα που έχει διεξαχθεί ήταν ελλιπής. Ο κυριότερος όμως λόγος που πρόβαλε και ανέπτυξε είναι ότι αυτή η απόφαση στερείται οποιασδήποτε αιτιολογίας. Στην απαντητική της αγόρευση η δικηγόρος του αιτητή παρέθεσε την Dome Investments Ltd. v. Συμβουλίου Βελτιώσεως Αγίας Νάπας (1989) 3 Α.Α.Δ. 741, που δέχθηκε πως οι συνέπειες παράλειψης της διοίκησης να παρουσιάσει τη διοικητική απόφαση ή να προσδιορίσει με ακρίβεια τις συνθήκες υπό τις οποίες λήφθηκε είναι καταλυτική του κύρους της πράξης. Παρόλο που δεν προτείνεται απευθείας εντούτοις η συνήγορος υπονοούσε ότι ούτε στην περίπτωση αυτή προσκομίστηκε πρακτικό της απόφασης. Πρέπει όμως να λεχθεί ότι υπάρχει απόφαση της αρμόδιας Επιτροπής (βλέπε κ. 23). Ο αιτητής ισχυρίστηκε μπροστά στην Επιτροπή αυτή πως πρόθεση του δεν ήταν να κατοικήσει στο σπίτι άμεσα, αλλά να το ενοικιάσει. Ο ισχυρισμός όμως απορρίφθηκε αφού η Επιτροπή ".................................... έλαβε υπόψη τα στοιχεία του φακέλου, τα νέα στοιχεία που παρουσίασε και τα όσα ανέφερε ο αιτητής "
Ο δικηγόρος της Δημοκρατίας υποστήριξε πως έγινε ικανοποιητική έρευνα, όπως φαίνεται και από τα στοιχεία που συσσωρεύθηκαν στο φάκελο. Περαιτέρω ότι η απόφαση περιέχει "πλήρη, σαφή και νόμιμη αιτιολογία αφού ο αιτητής απέτυχε να πείσει τους καθών η αίτηση ότι αμέσως πριν την Τουρκική εισβολή είχε τη συνήθη κατοικία του στην Κυθρέα". Ακόμη εισηγείται ότι η ουσιαστική κρίση της διοίκησης διαφεύγει του ακυρωτικού ελέγχου σε περιπτώσεις, όπως η παρούσα, που τα γεγονότα δεν αμφισβητούνται και τα οποία καθιστούν την απόφαση εύλογα επιτρεπτή.
Υπάρχει διπλή παρανόηση. Εν πρώτοις τα γεγονότα είναι υπό αμφισβήτηση. Περαιτέρω εκλαμβάνεται - και από τη διοίκηση με όσα γράφει στο κ. 23 και την κοινοποίηση της επίδικης απόφασης - ότι επειδή ο αιτητής, κατά την κρίση της, δεν απέδειξε την υπόθεση του δεν υπάρχει λόγος για αιτιολόγηση. Το βάρος απόδειξης δεν έχει σχέση με την υποχρέωση αιτιολογίας με την οποία δεν πρέπει να συγχέεται και η οποία αποτελεί τη βάση της χρηστής διοίκησης: βλ. N.G. Car Hire ν. Δήμου Αγίας Νάπας (1997) 4 Α.Α.Δ. 351.
Όπως παρατηρεί ο Μ. Δ. Στασινόπουλος στον πρόλογο που έγραψε για τον Τιμητικό Τόμο του Συμβουλίου της Επικρατείας (Ι) 1929-1979 στη σελ. 7:
"Μόνον οπλισμένη με αιτιολογία, η διοικητική πράξη ημπορεί να πείσει τον δικαστή, ότι στηρίζεται στο νόμο και όχι στην αυθαίρετη κρίση του διοικητικού οργάνου."
Η αιτιολογία της επίδικης απόφασης πάσχει ανεπανόρθωτα. Δεν μπορεί να διασωθεί από την προσφυγή στα στοιχεία του φακέλου. Δεν υπάρχει οτιδήποτε στο σώμα της πράξης για να ανατρέξουμε στα στοιχεία αυτά με σκοπό τη συμπλήρωση της. Και δεν είναι επιτρεπτό η έρευνα του φακέλου και η αξιολόγηση ή αξιοποίηση των στοιχείων που περιέχει να γίνεται από το ίδιο το δικαστήριο. Την άποψη αυτή υποστηρίζει το εξής απόσπασμα από τα Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου Επικρατείας 1929 έως 1959 στη σελ. 185:
"Επί δοικητικής πράξεως αιτιολογητέας, ως εκ της φύσεως της, δεν είναι απαραίτητον να υπάρχη αιτιολογία εις το σώμα της πράξεως, εφ' όσον η αιτιολογία δεν αξιούται ρητώς υπό του νόμου, αλλά δύναται ν' αναπληρούται εκ των στοιχείων του φακέλλου (πρώτη απόφασις: 775 (30), έκτοτε παγία η νομολογία). Αλλά η εκ του φακέλου αναπλήρωσις της ελλειπούσης αιτιολογίας δύναται να χωρήση μόνον, εφ' όσον ευθέως και αμέσως προκύπτει τοιαύτη εκ των στοιχείων του φακέλλου, διότι άλλως, το Σ.τ.Ε. θα έπρεπε ν' αναζήτηση και στάθμιση αυτό τα στοιχεία ταύτα, οπότε θα υποκαθίστατο εις την αρμοδίαν διοικητικήν αρχήν εν τη κατ' ουσίαν εκτιμήσει των αποδεικτικών και λοιπών στοιχείων: 267 (45), 1144 (46)."
Τις αρχές αυτές ενστερνίστηκε χωρίς επιφυλάξεις η νομολογία μας: Vassiliou v. Republic (1982) 3 C.L.R. 220. Βλέπε επίσης Stilvi General Cleaners Ltd. v. Διευθυντή Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Άλλου (1993) 4 Α.Α.Δ. 681 και τις αποφάσεις στις οποίες παραπέμπει.
Η ανάγκη για αιτιολογία είναι πιο επιτακτική στην κρινόμενη περίπτωση που υπάρχουν αρκετά στοιχεία που αντιστρατεύονται τη ληφθείσα απόφαση.
Η επίδικη απόφαση ακυρώνεται. Με έξοδα σε βάρος του δημοσίου.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.