|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(1997) 4 ΑΑΔ 1986
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΣΥΝΕΚΔΙΚΑΖΟΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ 77/95
& 79/95.ΕΝΩΠΙΟΝ: Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ, Δ.
Αναφορικά με το ΄Αρθρο 146 του Συντάγματος
Μεταξύ:
YΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 77/95.
Εταιρείας Τυπογραφεία Κόσμος Λτδ από τη Λευκωσία,
Οδός Αποστόλου Βαρνάβα αρ. 10-12, Λευκωσία
Aιτητές
και
Δήμου Λευκωσίας
Κα θ΄ων η αίτηση
---------------
ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΡ. 79/95
Εταιρείας Ακίνητα Ιωάννης Κυριακίδης Λτδ
από τη Λευκωσία, οδός Αποστόλου Βαρνάβα αρ. 10-12, Λευκωσία
Αιτητέ ς
και
Δήμου Λευκωσίας,
Καθ΄ων η αίτηση
---------------------
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1997.
Για τους αιτητές: Μ. Κυριακίδης.
Για τους καθ΄ων η αίτηση: Οικονομίδης για Κ. Ιντιάνο.
-------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΟΙ αιτητές στην προσφυγή 79/95 είναι οι ιδιοκτήτες του τεμαχίου αρ. 140, του κυβερνητικού χωρομετρικού σχεδίου ΧΧΙ.46.6ΙΙΙ, Τμήμα Β, στη Λευκωσία. Οι αιτητές στην Προσφυγή 77/95 είναι θέσμιοι ενοικιαστές υποστατικών στο πιο πάνω ακίνητο. Προσβάλλουν διάταγμα απαλλοτρίωσης του που δημοσιεύθηκε στις 4.11.94 (Α.Δ.Π. 1674). Ως σκοπός δημόσιας ωφέλειας που θα εξυπηρετείτο με την απαλλοτρίωση, καθορίστηκε η ανέγερση Δημοτικού Μεγάρου Λευκωσίας.
Οι Καθ΄ων η αίτηση προβάλλουν δυο προδικαστικές ενστάσεις ως προς τη νομιμοποίηση των αιτητών. Η πρώτη αφορά στους ενοικιαστές. Δεν αμφισβητούν το έννομο συμφέρον θέσμιου ενοικιαστή να προσβάλει διάταγμα απαλλοτρίωσης του ακινήτου που ενοικιάζει αλλά εισηγούνται πως αφού οι ενοικιαστές , όπως αναφέρουν στα γεγονότα της προσφυγής τους, διεξήγαγαν στο ακίνητο τυπογραφική επιχείρηση και το χρησιμοποιούσαν ως αποθηκευτικό χώρο μέχρι τις 4 Νοεμβρίου 1994, δεν νομιμοποιούνται πλέον, ενόψει του θεμελιωμένου πως το έννομο συμφέρον πρέπει να διατηρείται και κατά το χρόνο της ακρόασης της προσφυγής. Η δεύτερη, αφορά και στους ιδιοκτήτες. Αναφέρεται στην εκπρόθεσμη ένσταση από τους ιδιοκτήτες και στη μή υποβολή ένστασης από τους ενοικιαστές στη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης που δημοσιεύθηκε στις 12.8.94 (Α.Δ.Π. 1350). Εισηγούνται πως η εμπρόθεσμη υποβολή τέτοιας ένστασης αποτελεί προϋπόθεση για νομιμοποίηση προς άσκηση προσφυγής κατά του διατάγματος απαλλοτρίωσης. Και επικαλούνται τις υποθέσεις Lefkaritis Bros v. Republic (1980) 3 CLR 34 και Ανδρέας Χ. Κωνσταντινίδης ν. Κυπριακής Δημοκρατίας Προσφυγή 1166/91 ημερομηνίας 30 Ιουνίου 1995.
Είναι ορθή η θέση των αιτητών πως οι προδικαστικές ενστάσεις, όπως αυτές διατυπώθηκαν, είναι αβάσιμες. Στις 4.11.94 δημοσιεύθηκε και διάταγμα επίταξης και οι καθ΄ων η αίτηση ζήτησαν παράδοση του ακινήτου από τους ενοικιαστές. Με επιστολή τους ημερομηνίας 19.1.95 (ερυθρό 71 στο φακ. τεκ.6) οι ενοικιαστές πληροφόρησαν το Δήμο Λευκωσίας ότι μετέφεραν μέρος των μηχανημάτων τους σε άλλα υποστατικά και δεν υπάρχει τίποτε που να δείχνει πως αυτή η ενέργειά τους οφείλεται σε τερματισμό του συμφέροντός τους ως θεσμίων ενοικιαστών, ανεξάρτητα από τις εξελίξεις. Αντίθετα αναφέρουν στην πιο πάνω επιστολή τους πως ενήργησαν "συμμορφούμενοι προς το σχετικό διάταγμα επίταξης" (και δεν συζητούμε τώρα θέμα "συμμόρφωσης") και πως η μεταφορά των μηχανημάτων τους ήταν προσωρινή. Διεκδίκησαν μάλιστα έξοδα στα οποία, όπως ισχυρίζονται, υποβλήθηκαν ή και στα οποία θα υποβάλλονταν και επιφυλάχθηκαν να διεκδικήσουν αποζημιώσεις. Δεν προκύπτει αποσύνδεσή τους από το ακίνητο, που ήταν ο λόγος της προδικαστικής ένστασης που διατυπώθηκε.
Ως προς το δεύτερο θέμα, δεν μπορώ να συμφωνήσω πως η υποβολή ένστασης και μάλιστα στο χρόνο που καθορίζεται, συνιστά προϋπόθεση για την άσκηση προσφυγής κατά του διατάγματος απαλλοτρίωσης. Η σχετική πρόνοια του νόμου εξετάστηκε από τον Πική Δ., όπως ήταν τότε στην υπόθεση Λουκάς Π. Λουκά κ.α. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας Προσφυγή 171/88 κ.α. - 9.3.90 που υιοθετήθηκε από την Ολομέλεια στην υπόθεση Σταυρίδη κ.α. ν. Δημοκρατίας (1992) 3 ΑΑΔ 303 στη σελ. 314, (βλ. επίσης την υπόθεση ΄Αννα Π. Λουκά ν. Κυπριακής Δημοκρατίας Α.Ε. 1089 - 16.10.96). Αποβλέπει στην παροχή ευχέρειας στους έχοντες έννομο συμφέρον να ακουστούν και "δεν έχει άλλο σκοπό από την ολοκλήρωση της έρευνας με την συμπερίληψη των απόψεων τους στο φάσμα των γεγονότων που εξετάζονται". Εξηγήθηκε, συναφώς, πως η γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης, ενόψει της οποίας προβλέπεται η δυνατότητα υποβολής ένστασης, "περιορίζεται στην εκδήλωση πρόθεσης για τη λήψη εκτελεστής απόφασης σε μελλοντικό στάδιο". Επίσης, ότι η απόρριψη της ένστασης δεν "περιορίζει τη διακριτική ευχέρεια της αρμόδιας αρχής ως προς τις μελλοντικές τις ενέργειες" και, ακριβώς, οι υποθέσεις στις οποίες αναφέρθηκαν οι καθ΄ων η αίτηση, αναφέρονται στο αδικαιολόγητο της διατύπωσης παραπόνου για μή εξέταση ένστασης, όταν αυτή υποβάλλεται εκπροθέσμως χωρίς, ας σημειωθεί, να τεθεί σε καμιά περίπτωση ζήτημα ως προς την καθόλου νομιμοποίηση του αιτητή να προσβάλει το διάταγμα απαλλοτρίωσης, που είναι η μόνη εκτελεστή διοικητική πράξη.
Στην υπόθεση Δ. Ουζουνιάν & Μ. Σουλτανιάν & Σία Λτδ ν. Κυπριακής Δημοκρατίας Προσφυγή 52/92 - 9.2.96 ο Καλλής Δ. έκρινε πως δεν νομιμοποιείται ο ενοικιαστής ακινήτου να προσβάλει το κύρος διατάγματος απαλλοτρίωσής του. ΄Οπως τονίστηκε, "το δεσπόζον και κυρίαρχο γεγονός" που οδήγησε στην απόφαση, ήταν, "η αποδοχή της απαλλοτρίωσης από τους ιδιοκτήτες στους οποίους έχει καταβληθεί και η σχετική αποζημίωση". Θεωρήθηκε πως τα όποια δικαιώματα πήγαζαν από σύμβαση ενοικίασης ή από τον περι Ενοικιοστασίου Νόμο δεν μπορούσαν να είναι ισχυρότερα από εκείνα των ιδιοκτητών ώστε να τα εξουδετερώσουν. Εδώ οι ιδιοκτήτες έχουν προσβάλει το διάταγμα απαλλοτρίωσης και, ούτως ή άλλως, θα ασκηθεί επί του θέματος η αναθεωρητική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου. Δεν θεωρώ πως, κάτω από τις περιστάσεις, ενδείκνυται να εξετάσω αυτεπάγγελτα το θέμα οπότε και θα επανάνοιγα την υπόθεση για να δώσω την ευκαιρία στα μέρη να ακουστούν.
Οι ιδιοκτήτες, αφού εξασφάλισαν πολεοδομική άδεια, υπέβαλαν στο Δήμο Λευκωσίας αίτηση για άδεια οικοδομής. Εκδηλώθηκε στη συνέχεια η πρόθεση του Δήμου να απαλλοτριώσει το ακίνητο και επί μήνες, παρά τις οχλήσεις των ιδιοκτητών, παρέλειψε να εξετάσει την αίτησή τους και να τους απαντήσει. Η παράλειψη του Δήμου να αποφασίσει επί της αίτησης και να απαντήσει στους ιδιοκτήτες απετέλεσε το αντικείμενο της προσφυγής 76/95, στην οποία επίσης εκδίδω απόφαση σήμερα. Οι αιτητές καταλογίζουν στο Δήμο Λευκωσίας αλλότριο σκοπό και κακή πίστη και ισχυρίζονται πως το διάταγμα απαλλοτρίωσης πρέπει να ακυρωθεί ως το αποτέλεσμα εσπευσμένης απόφασης που λήφθηκε πρόωρα:
(1) Χωρίς σχεδιασμό που θα προσδιόριζε τις ανάγκες, την έκταση που θα απαιτείτο και συνεπώς και το απαραίτητο της απαλλοτρίωσης του ακινήτου τους.
(2) Χωρίς τη διενέργεια κυκλοφοριακής ή περιβαλλοντικής μελέτης για να καταδειχθεί αν ήταν κατάλληλος ο χώρος που επελέγη για την οικοδόμηση τέτοιου κτιρίου.
(3) Χωρίς έρευνα ή οικονομική μελέτη αναφορικά με την εξεύρεση των αναγκαίων πόρων και χωρίς να υπάρχουν καν τα κεφάλαια που θα καθιστούσαν δυνατή την πραγματοποίηση του έργου.
(4) Χωρίς έρευνα από εμπειρογνώμονα αναφορικά με την αναγκαιότητα ανέγερσης νέου Δημοτικού Μεγάρου ή περί το ανεπαρκές του υπάρχοντος.
Οι καθ΄ων η αίτηση δεν αρνήθηκαν την αναγκαιότητα της ύπαρξης σχεδιασμού και πόρων. Ισχυρίζονται, όμως, πως προηγήθηκε σχεδιασμός στην έκταση που ήταν αναγκαίος και πως "οικονομική εξασφάλιση υπήρχε". Παρέπεμψαν στα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου και γενικά στους διοικητικούς φακέλλους και απέρριψαν τη μομφή πως συνδέεται η ενέργειά τους με την αίτηση των ιδιοκτητών για άδεια οικοδομής. ΄Οπως αναφέρουν, αυτός ο ισχυρισμός "είναι ανεδαφικός καθότι οι καθ΄ων η αίτηση ουδόλως αρνήθηκαν στον αιτητή την έκδοση οποιασδήποτε άδειας". Υποστήριξαν την αναγκαιότητα της ανέγερσης νέου Δημοτικού Μεγάρου προς "ταχεία εξυπηρέτηση και αποκοπή σπατάλης του χρόνου του κοινού και του Δήμου λόγω μή παροχής χώρων στάθμευσης όσο και συγκέντρωσης υπηρεσιών" και πρότειναν την απόρριψη της προσφυγής. Δεν περιέχεται στην αγόρευσή τους αναφορά στα επιχειρήματα περί την ανυπαρξία περιβαλλοντικής και κυκλοφοριακής μελέτης, αλλά η θέση τους, τουλάχιστον ως προς το "κυκλοφοριακό στην περιοχή", καταγράφεται στο πρακτικό της απόρριψης της ένστασης που είχαν υποβάλει οι ιδιοκτήτες. ΄Οπως σημειώνεται, αυτό "θα μελετηθεί και θα επιλυθεί από το Δήμο προτού μετακινηθούν οι υπηρεσίες του στον εν λόγω χώρο".
Από τη μελέτη των διοικητικών φακέλλων προκύπτουν τα πιο κάτω:
(α) Στις 26 Ιουλίου 1993 εκδόθηκε πολεοδομική άδεια προς ανάπτυξη του ακινήτου.
(β) Σε κατάλογο θεμάτων προς συζήτηση που ετοιμάστηκε σε σχέση με επίσκεψη του Υπουργού Εσωτερικών στο Δήμο Λευκωσίας, σημειώνεται η εξέταση του ύψους της κρατικής επιχορήγησης για την ανέγερση νέου Δημοτικού Μεγάρου. Σύμφωνα με χειρόγραφη προσθήκη, αν την κατανοώ ορθά, ο Υπουργός ζήτησε συγκεκριμένη πρόταση. Το χειρόγραφο αυτό φέρει ημερομηνία 21.5.93 (βλ. ερυθρό 89 στο φακ., τεκ. 1).
(γ) Σε υπόμνημα της κας Αγνής Πετρίδου, συμπεραίνω των Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, προς τον Τεχνικό Μηχανικό, ημερομηνίας 24.2.94, (ερυθρό 99 στο φακ. τεκ. 5), εξηγείται η άποψη πως, από σύντομη διερεύνηση, προκύπτει ότι το κτίριο της "Δημοτικής Αγοράς Παλαιού Δημαρχείου με κατάλληλες προσθήκες επιπέδων και αναδιαμόρφωση, μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες για γραφεία του Δήμου". Αναφέρεται πως "οι ανάγκες σε εμβαδόν των Υπηρεσιών του Δήμου", με την εξαίρεση του Τμήματος Καθαριότητας, της Αγοράς Χονδρικής Πώλησης και των Αποθηκών που "ίσως είναι καλύτερα να παραμείνουν στα σημερινά τους υποστατικά", απαιτούν ωφέλιμο χώρο 1768 μ2 και κοινόχρηστο χώρο 773μ2 . Ενώ στο κτίριο που αναφέρθηκε, μπορούσε να εξασφαλιστεί ωφέλιμο εμβαδον 2.223μ2 και κοινόχρηστος χώρος 1704μ2.
(δ) Ανυπόγραφο Υπόμνημα ημερομηνίας 30.3.94 αναφέρεται σε ιδιαίτερη προσπάθεια που γινόταν "για την ένταξη του Νέου Δημοτικού Μεγάρου στο κέντρο της πόλης ως έμπρακτη δυναμική συμβολή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην αναβίωσή της". Περιέχεται σ΄αυτό αναφορά σε διερεύνηση προς εντοπισμό του κατάλληλου χώρου και καταγράφεται ως τέτοιος ο περιβαλλόμενος από τις οδούς Απ. Βαρνάβα, Πενταδακτύλου, Επτανήσου και Ισαακίου Κομνηνού, συνολικού εμβαδού, σύμφωνα με τα στοιχεία του φακέλλου, 8196 μ
2. (Ερυθρό 200 στο φάκελλο τεκμήριο 4). Ας σημειωθεί πως το ακίνητο των αιτητών βρίσκεται στις οδούς Απ. Βαρνάβα και Ισαακίου Κομνηνού. Περιγράφεται ο χώρος ως προνομιούχος, για λόγους που εξηγούνται, και τονίζεται πως περιλαμβάνει μεγάλης έκταση κενή δημοτική ιδιοκτησία. Καταλήγει το Υπόμνημα με την άποψη πως θα ήταν ορθό σ΄αυτή την προνομιούχα περιοχή, "να διερευνηθεί η πιθανότητα ένταξης όλων των κεντρικών τμημάτων του δήμου σε μια προσπάθεια συγκέντρωσης όλων των υπηρεσιών για την εξασφάλιση επαρκούς εσωτερικής λειτουργίας και καλύτερης εξυπηρέτησης του κοινού".(ε) Στις 27.4.94 οι ιδιοκτήτες υπέβαλαν αίτηση για άδεια οικοδομής.
(στ) Στις 28.4.94, η κα Αγνή Πετρίδου υπέβαλε προς το Δημοτικό Μηχανικό, "σειρά σκαριφημάτων ένταξης των κεντρικών υπηρεσιών του Δήμου στην περιοχή...". Αυτό, όπως εξηγείται, "στα πλαίσια της διερεύνησης επαρκούς και κατάλληλου χώρου για τη δημιουργία του νέου
Δημοτικού Μεγάρου Λευκωσίας στο κέντρο της περιτειχισμένης πόλης". Διατυπώνεται στο Υπόμνημα η άποψη πως ο χώρος που επελέγη μπορεί να ικανοποιήσει τις σύγχρονες και τις μελλοντικές ανάγκες. Αναφέρεται η χωρομέτρηση των διαφόρων υπηρεσιών σύμφωνα με τα "σκαριφήματα" και σημειώνονται οι αρχές και τα κριτήρια που υιοθετήθηκαν. Εξόσων μπόρεσα να διαπιστώσω, δεν περιλαμβάνονται σ΄αυτές οι υπηρεσίες που εξειδικεύθηκαν στο Υπόμνημα της 24.2.94.(ζ) Στις 30.6.94 ο Δήμαρχος Λευκωσίας αναφέρθηκε στην ανάγκη ανοικοδόμησης νέου Δημοτικού Μεγάρου για να συστεγαστούν οι διασκορπισμένες υπηρεσίες του Δήμου και, όπως σημειώνεται στα πρακτικά, "παρουσίασε μελέτη και τοπογραφικά σχέδια των χώρων...." και πρότεινε την έγκριση της απαλλοτρίωσης των ιδιωτικών τεμαχίων που βρίσκονταν σ΄αυτούς. Εξήγησε πως το Δημοτικό Μέγαρο πρέπει να βρίσκεται στο φυσικό/ιστορικό κέντρο της παλαιάς πόλης, πως στον ίδιο χώρο βρισκόταν και το παλαιό Δημαρχείο και πως η απόκτηση της προταθείσας έκτασης "δίδει άνεση χώρου για ανέγερση του σημαντικού
αυτού κτιρίου, με προοπτικές επεκτάσεως στο μέλλον προς τη Δημοτική Αγορά και παρέχει δυνατότητες χωροταξικής διαρρύθμισης". Το Δημοτικό Συμβούλιο συμφώνησε, γίνεται αναφορά σε "προκαταρκτικά υπολογισθέντα κόστα" (κόστος για ανέγερση £2000000 περίπου και κόστος απαλλοτρίωσης ιδιωτικής γης £500.000 περίπου) και εγκρίθηκε η αναγκαστική απαλλοτρίωση του χώρου που προτάθηκε. Ανατέθηκε δε στο Δήμαρχο "να εισηγηθεί τρόπους εξευρέσεως πόρων για τη δαπάνη, αφού συσκεφθεί και με τη κυβέρνηση".(η) Στις 12.8.1994 δημοσιεύθηκε γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης (ΑΔΠ 1350) και στις 15.9.94 απορρίφθηκε η ένσταση των ιδιοκτητών. Καταγράφει το Δημοτικό Συμβούλιο τους λόγους με αναφορά στην ανάγκη για νέο Δημοτικό Μέγαρο που θα έπρεπε να ανεγερθεί στο χώρο που επελέγη και προτείνεται στην αγόρευσή τους, ως αποκαλυπτικό της έρευνας που διεξάχθηκε και της οικονομικής δυνατότητας εκτέλεσης του έργου, το ακόλουθο απόσπασμα από την απόφαση. "Η απόφαση για απαλλοτρίωση των τεμαχίων που επηρεάζονται από την πιο πάνω διοικητική πράξη λήφθηκε μετά από πολλή σκέψη, αφού προηγήθηκε η αναγκαία έρευνα και προβληματισμός και το έργο είναι εντός των οικονομικών δυνατοτήτων του Δήμου και των Κυβερνητικών χορηγιών".
(θ) Στις 4.11.94 δημοσιεύθηκε το διάταγμα απαλλοτρίωσης και επίσης διάταγμα επίταξης. Το δεύτερο αποτελεί το αντικείμενο της προσφυγής αρ. 78/95 στην οποία επίσης εκδίδω απόφαση σήμερα.
(ι) Ο δημοτικός γραμματέας, με επιστολή του προς τον ΄Επαρχο Λευκωσίας ημερομηνίας 13.12.94 (ερυθρό 105 στο φάκ. τεκ. 3), ζητά την υποστήριξή του ώστε να τροποποιηθεί το πρόγραμμα αναζωογόνησης της παλαιάς πόλης με τη διάθεση πιστώσεων ύψους £1550000 που προβλέφθηκαν για άλλους σκοπούς προς μερική κάλυψη του κόστους ανέγερσης νέου Δημοτικού Μεγάρου στην περιοχή.
(ια) Στις 9.1.95 απεστάλη προς του ιδιοκτήτες, εκ μέρους των καθ΄ων η αίτηση, έγγραφη προσφορά αποζημίωσης ύψους £255ΟΟΟ.
(ιβ) Χειρόγραφο σημείωμα ημερομηνίας 11.12.95, (βλ. ερυθρό 102 στο φακ. τεκ. 3) ερωτά: "Έχουμε ζητήσει οικ. ενίσχυση. Πού είμαστε;"
(ιγ) Στα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου ημερομηνίας 25.1.96 (βλ. και σημείωμα του δημοτικού γραμματέα ίδιας ημερομηνίας, ερυθρό 137 στο φακ. τεκ. 3) καταγράφεται πως "χρήματα δεν έχουν εξασφαλισθεί ακόμα ούτε για τις απαλλοτριώσεις, ούτε για την ανέγερση". Επίσης πως, παρόλο ότι έγιναν κάποιες προκαταρκτικές επαφές για διατύπωση/διαπίστωση αναγκών, καμιά ουσιαστική εργασία/πρόγραμμα διαγωνισμού δεν έχει γίνει. Μεταφέρω ολόκληρο το πρακτικό (ερυθρό 14 στο φάκ. τεκμηριο 4):
"΄Εχει απαλλοτριωθεί η επιλεγείσα ακίνητη ιδιοκτησία. ΄Εγιναν εκτιμήσεις. Χρήματα δεν έχουν εξασφαλισθεί ακόμα ούτε για τις απαλλοτριώσεις, ούτε για την ανέγερση. Ο Δήμαρχος αναφέρθηκε στις προτάσεις του προς την Κυβέρνηση για χορηγία (από τα κονδύλια αναβίωσης της Παλιάς Πόλης).
Ενώπιον του Δικαστηρίου εκκρεμούν αιτήσεις για ακύρωση της απαλλοτρίωσης.
Η Τεχνική Υπηρεσία φρονεί ότι πρέπει να προκηρυχθεί διαγωνισμός. Παρόλο που έγιναν κάποιες προκαταρκτικές επαφές για διατύπωση/διαπίστωση αναγκών, καμμιά ουσιαστική εργασία/πρόγραμμα διαγωνισμού δεν έχει γίνει λόγω της εμπλοκής της Τεχνικής Υπηρεσίας με άλλες τρέχουσες-επείγουσες ανάγκες.
Ο Δήμαρχος ενημέρωσε το Δημοτικό Συμβούλιο για τις προσπάθειες του για επιχορήγηση από την Κυβέρνηση.
Ο κ. Θεοδότου εισηγήθηκε να ασχοληθεί με το θέμα η Επιτροπή του Δημοτικού Μεγάρου.
Ο Δήμαρχος συμφώνησε αλλά, εν τω μεταξύ θα συνεχίσει τις προσπάθειές του για εξεύρεση χρημάτων."
(ιδ) Σε χειρόγραφο σημείωμα ημερομηνίας 1.5.96 (βλ. ερυθρό 172 στο φακ. τεκ. 4) αναφέρεται πως χρειάζεται πολεοδομική μελέτη/σχέδιο της γύρω περιοχής.
(ιε) Στις 8.5.96 ο δημοτικός γραμματέας απέστειλε προς τους Προέδρους και τα μέλη της Τεχνικής Επιτροπής και Επιτροπής Δημοτικού Μεγάρου αντίγραφο αρχιτεκτονικού και κτιριολογικού προγράμματος σε σχέση με τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που θα προκηρυσσόταν.
(ιστ) Στις 16 Αυγούστου 1996, εξηγώντας ο δημοτικός γραμματέας τη μή ως τότε προώθηση της διαδικασίας των εξώσεων των ενοικιαστών του ακινήτου δυνάμει του διατάγματος επίταξης και τη μή προκήρυξη του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, αναφέρθηκε στις ενστάσεις των αιτητών αλλά και "στην καθυστέρηση που παρατηρήθηκε από πλευράς Κυβερνήσεως στον καθορισμό/ επιβεβαίωση του ύψους της δικής της συνεισφοράς....." Την ίδια μέρα, με επιστολή εκ μέρους του Δημοτικού Γραμματέα, ζητήθηκε νέο διάταγμα επίταξης, αφού το πρώτο είχε ήδη εκπνεύσει. Το Υπουργείο Εσωτερικών ζήτησε γνωμάτευση και ο Γενικός Εισαγγελέας συμβούλευσε πώς θα μπορούσε να εκδοθεί τέτοιο διάταγμα εάν επείθετο ο Υπουργός πως ήταν απολύτως αναγκαία η επίταξη και "ότι υπάρχουν τα αναγκαία χρηματικά κονδύλια για την υλοποίηση του σκοπού αυτού". Το Υπουργείο Εσωτερικών, με επιστολή του προς το Δήμο Λευκωσίας ημερομηνίας 25.11.96 ζήτησε σχετική πληροφόρηση και ο δημοτικός γραμματέας, με επιστολή του ημερομηνίας 9.12.96, αναφέρθηκε στην εξέλιξη του διαγωνισμού που προκηρύχθηκε, σε αγωγές που ασκήθηκαν και σε συνάντηση του Δημάρχου, στις 24.10.96, με τους Υπουργούς Εσωτερικών και Οικονομικών κατά την οποία "συμφωνήθηκε ότι η Κυβέρνηση θα καλύψει τα έξοδα του Νέου Δημοτικού Μεγάρου με ποσό μέχρι £4000000 λίρες" και ότι «έναντι τούτου ο Δήμος δεν θα έχει άλλη συνδρομή για έργα Αναζωογόνησης στην παλιά πόλη για τα χρόνια 1997 - 2000».
Δεν έχει αμφισβητηθεί πως η ανέγερση Δημοτικού Μεγάρου, αυτή καθ΄εαυτή, είναι έργο δημόσιας ωφέλειας κατά το άρθρο 3 του περι Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962, Ν. 15/62 όπως τροποποιήθηκε. Στην έκταση δε που οι ισχυρισμοί των αιτητών ως προς την επάρκεια του υπάρχοντος Δημοτικού Μεγάρου άπτονται αυτού του θέματος, δεν είναι τεκμηριωμένοι. Ο Δήμος Λευκωσίας είναι ο καλύτερος κριτής των αναγκών του και τα περιθώρια παρέμβασης στην κρίση του ως προς αυτές είναι περιορισμένα. Καταγράφησαν λόγοι που καθιστούσαν αναγκαία την ανέγερση νέου Δημοτικού Μεγάρου με έμφαση στο γεγονός ότι οι υπηρεσίες του Δήμου είναι διασκορπισμένες με αποτέλεσμα την ταλαιπωρία του κοινού και τον επηρεασμό της απόδοσης και δεν θεμελιώνεται αιτία παρέμβασης πάνω σ΄αυτή τη βάση.
Εγείρεται όμως σοβαρό ζήτημα ως προς το σχεδιασμό που προηγήθηκε και την εξασφάλιση των προϋποθέσεων που θα καθιστούσαν δυνατή την προώθηση του έργου σε εκείνο το στάδιο. Οι καθ΄ων η αίτηση δεν αντιμάχονται τα επιχειρήματα αναφορικά με την ανάγκη ύπαρξης σχεδιασμού, στην απαιτούμενη κατά περίπτωση έκταση ή ακόμα και οικονομικής δυνατότητας για υλοποίηση του έργου. Είδαμε ότι η θέση τους είναι πως αυτά συνυπήρχαν.
Στην υπόθεση Νiovi Michael Glyki and Another v. Municipal Corporation of Famagusta (1967) 3 CLR 677, το διάταγμα απαλλοτρίωσης ακυρώθηκε ακριβώς με αναφορά σε τέτοιες ελλείψεις. Ο Τριανταφυλλίδης Δ, όπως ήταν τότε, τόνισε πως στην απουσία μελέτης και οποιασδήποτε γνώσης αναφορικά με τη δαπάνη που θα απαιτείτο, δεν υπήρχε επαρκές υλικό που θα επέτρεπε στο Δήμο να αποφασίσει τελικά και με ασφάλεια αναφορικά με την επιλογή του χώρου για την ανέγερση Πολιτιστικού Μεγάρου, αναφορικά με την ανάγκη να αποκτήσει - από την άποψη της επάρκειας της έκτασης - την απαλλοτριωθείσα ιδιοκτησία και αναφορικά με την καθόλου δυνατότητα εκτέλεσης του έργου. Και καταλήγει η απόφαση:
"In all the circumstances, I think that the Respondent has acted prematurely, without a sufficient study of the matter, and, therefore, contrary to the relevant principles it did not decide upon the compulsory acquisition of the property of the Applicants as a last resort; it has, thus, acted contrary to law - i.e. the said principles - and in excess and abuse of powers.
A public authority can only properly decide upon the compulsory acquisiton of property for the purposes of a particular project when the planning for such project has reached such a degree of development as to render it undoubtedly clear that the acquisition is called for and, moreover, that in the circumstances no other course is open to such authority; it cannot proceed to acquire compulsorily a property first, and leave it there waiting until the relevant planning has taken place, thus making a profit at the expense of a private owner, whose property is paid for on the values prevailing at the time when the Notice of the premature compulsory aquisition has been published, and not on the values prevailing when the compulsory acquisition is resorted to after sufficient planning and as a last resort".
Σε μετάφραση:
"Κάτω από το σύνολο των περιστάσεων, νομίζω ότι οι καθ΄ων η αίτηση ενήργησαν πρόωρα, χωρίς επαρκή μελέτη του θέματος και, επομένως, αντίθετα με τις σχετικές αρχές δεν αποφάσισαν την αναγκαστική απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας των αιτητών ως ύστατο μέτρο� έτσι ενήργησαν αντίθετα προς το Νόμο - δηλαδή τις αναφερθείσες αρχές - και καθ΄υπέρβαση και κατάχρηση εξουσίας.
Δημόσια Αρχή μπορεί δεόντως να αποφασίσει την αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιοκτησίας για τους σκοπούς συγκεκριμένου έργου όταν ο σχεδιασμός για το έργο αυτό έφθασε σε τέτοιο βαθμό προόδου ώστε να καθίσταται αναμφιβόλως καθαρό ότι απαιτείται απαλλοτρίωση και, επιπλέον, ότι κάτω από τις περιστάσεις καμιά άλλη πορεία δεν είναι ανοικτή στην Αρχή αυτή�
δεν μπορεί να προχωρήσει πρώτα με την αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιοκτησίας και να την αφήσει εκεί αναμένουσα μέχρι τη διενέργεια του σχετικού σχεδιασμού, αποκομίζοντας έτσι κέρδος σε βάρος του ιδιοκτήτη, του οποίου η ιδιοκτησία πληρώνεται με βάση τις αξίες που επικρατούσαν κατά το χρόνο όταν η Γνωστοποίηση της πρόωρης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης έχει δημοσιευθεί και όχι με βάση τις αξίες που επικρατούν όταν χρησιμοποιείται η αναγκαστική απαλλοτρίωση μετά από επαρκή σχεδιασμό και ως ύστατο μέτρο."΄Ομοιος ισχυρισμός ως προς το σχεδιασμό απορρίφθηκε στην απόφαση
Paraskevas Lordos Ltd
and Others v. Republic (1974) 3 CLR 447 στην οποία αναφέρθηκαν οι καθ΄ων η αίτηση, ακριβώς επειδή κρίθηκε πως υπήρχαν εκεί επαρκώς λεπτομερή σχέδια και το έργο ήταν επαρκώς έτοιμο από την άποψη του σχεδιασμού, ώστε να δικαιολογείται η απόρριψη της άποψης πως η αναγκαστική απαλλοτρίωση ήταν πρόωρη. Αναφορά στο θέμα του σχεδιασμού ο οποίος κατά περίπτωση απαιτείται, γίνεται και στις υποθέσεις Αναστασίας Κολοκασίδου κ.α. ν. Δημοκρατίας 731/87 - 10.2.90, Πόλη Λ. Χ"Ιωάννου και άλλες ν. Κυπριακής Δημοκρατίας Προσφυγή 782/89 - 29.8.90, Ηρακλή Μιχαηλίδη κ.α. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας Προσφυγή 519/90 - 27.3.92, Μερόπη Μιχαήλ Τιμοθέου κ.α. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας Προσφυγή 644/89 κ.α. - 8.12.92, Κωνσταντία Κωνσταντίνου ν. Κυπριακής Δημοκρατίας 529/94 - 18.10.95, Γεωργίας Ιωάννου Γεωργίου ν. Δημοτικού Συμβουλίου Αγλαντζιάς 689/94 - 23.5.96.Στην παρούσα υπόθεση καταφαίνεται έλλειψη σχεδιασμού και εξασφάλισης απαραίτητων προϋπόθεσεων σε τέτοιο βαθμό, ώστε πράγματι να θεμελιώνεται λόγος ακυρότητας του διατάγματος απαλλοτρίωσης.
1. Υπήρχαν μόνο "σκαριφήματα" και αυτά χωρίς μελέτη ως προς τις ανάγκες. Η έκφραση γνώμης ως προς αυτές από τις διάφορες υπηρεσίες κρίθηκε ως αναγκαία και ζητήθηκε μετά την έκδοση του διατάγματος απαλλοτρίωσης (βλ. ερυθρό 5 στο φακ. τεκ. 2). Η απαλλοτρίωση του ακινήτου των αιτητών για να χρησιμοποιηθεί και αυτό, μαζί με την όμορη δημοτική και άλλη ιδιοκτησία, δεν στηρίχτηκε σε θεμελιωμένα δεδομένα ως προς την αναγκαιότητά της. Αν κάτι υπήρχε στο φάκελλο ήταν το ότι κατά την εξήγηση της πρότασης για χρησιμοποίηση άλλου χώρου υπολογίστηκε, έστω πρόχειρα, πως αρκούσαν 2541μ
΄Οπως επιβεβαιώνει το ίδιο το Δημοτικό Συμβούλιο στις 25.1.96, ακόμα και τότε μόνο προκαταρκτικές επαφές είχαν γίνει για διατύπωση/διαπίστωση αναγκών.
2. Η απόφαση για την απαλλοτρίωση ήταν πρόωρη. Τα "σκαριφήματα" πρόχειρα και γενικά όπως υποδηλώνει και η περιγραφή τους, δεν μπορούσαν αφ΄εαυτών ούτε και προκύπτει ότι προορίζονταν να αποτελέσουν τη βάση για οτιδήποτε. ΄Οσο δε και αν είναι κατ΄εξοχήν θέμα του Δήμου η απόφαση πως, για τους λόγους που καταγράφηκαν, το Δημοτικό Μέγαρο θα έπρεπε να ανεγερθεί στο ιστορικό κέντρο της Λευκωσίας, αυτό δεν αναιρεί την ανάγκη ύπαρξης, από τότε, περιβαλλοντικής και κυκλοφοριακής μελέτης στην έκταση που αυτές ήταν αναγκαίες για να καταδειχθεί αν ο χώρος που επελέγη προσφερόταν ως κατάλληλος για το σκοπό. Η θέση των καθ΄ων η αίτηση πως θα γινόταν κυκλοφοριακή μελέτη πριν τη μετακίνηση των υπηρεσιών στη νέα στέγη τους, εκλαμβάνει ως δεδομένο, χωρίς αυτό να στηρίζεται οπουδήποτε, πως το αποτέλεσμα θα ήταν θετικό.
Η απόφαση για απαλλοτρίωση λήφθηκε σε χρόνο κατά τον οποίο δεν ήταν γνωστή, με κανένα τρόπο, η κατά προσέγγιση δαπάνη που θα απαιτείτο. Η αναφορά στα πρακτικά περί £2500000 περίπου, δεν στηρίζεται σε μελέτη. Και όμως ήταν καθαρό από την αρχή πως δεν ήταν η πρόθεση του Δήμου να καλύψει εκείνος όλη τη δαπάνη. Θα επανέλθω σ΄αυτό το θέμα αλλά σημειώνω εδώ πως, λογικά, οι ως τότε διεκδικήσεις για κρατική χορηγία που θα κάλυπτε μέρος της δαπάνης θα πρέπει να ήταν διαμορφωμένες στη βάση του πιο πάνω ποσού (βλ. και ερυθρό 102 στο φακ. τεκ. 3), όσο και αν αυτά συνιστούσαν ατεκμηρίωτο υπολογισμό, προφανώς λανθασμένο ενόψει της τελικής αναφοράς σε ποσό £40
00000 λιρών ως κρατικής χορηγίας και πάλιν προς κάλυψη μέρους της δαπάνης.Οι καθ΄ων η αίτηση κατέγραψαν πως το έργο ήταν μέσα στις οικονομικές δυνατότητες "του Δήμου και των Κυβερνητικών Χορηγιών". Δεν τίθεται ζήτημα εξαγωγής συμπεράσματος ως προς τις οικονομικές δυνατότητες του Δήμου αλλά είναι σαφές πως η εξασφάλιση κρατικής χορηγίας, στο επιθυμητό ύψος, εθεωρείτο ως όρος εκ των ων ουκ άνευ. Τα γεγονότα που ακολούθησαν, απλώς επιβεβαιώνουν αυτή την πραγματικότητα. Η μή εξασφάλιση της κρατικής χορηγίας, όπως δηλώνουν οι καθ΄ων η αίτηση, αποτέλεσε, και αυτή, αιτία της μή προώθησης ενεργειών προς την κατεύθυνση της ανάληψης της κατοχής του ακινήτου και της προκήρυξης αρχιτεκτονικού διαγωνισμού.
Εν τούτοις, δεν υπήρχε καν ένδειξη αναφορικά με τις προοπτικές έγκρισης της διεκδίκησης για κρατική χορηγία ή ως προς τον χρόνο κατά τον οποίο θα εξασφαλιζόταν ενδεχομένως τέτοια έγκριση. Για να ακολουθήσει η απερίφραστη αναγνώριση, μήνες μετά, πως δεν εξασφαλίστηκαν χρήματα ούτε για τις απαλλοτριώσεις ούτε για την ανέγερση. Αναγνώριση που αναδεικνύει ως εύλογο και το ερώτημα των ιδιοκτητών ως προς την αξία της προσφοράς προς αυτούς αποζημίωσης, την οποία δεν θα ήταν δυνατό να καταβάλει ο Δήμος.
Καταλήγω πως θεμελιώνονται λόγοι ακυρότητας του διατάγματος απαλλοτρίωσης. Για τους λόγους που προσπάθησα να εξηγήσω, εκδόθηκε χωρίς την ύπαρξη μελέτης που θα καταδείκνυε την καταλληλότητα του χώρου που επελέγη αλλά και την αναγκαιότητα απαλλοτρίωσης του ακινήτου των αιτητών. Επίσης εκδόθηκε πρόωρα, σε χρόνο δηλαδή κατά τον οποίο δεν υπήρχαν οι απαραίτητες προϋποθέσεις που θα δικαιολογούσαν την καταφυγή σ΄αυτό.
Οι προσφυγές επιτυγχάνουν με έξοδα. Η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται. Τα έξοδα να υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή για να εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Δ
/Μσι.