Αναφορικά με το Άρθρο 146 του Συντάγματος

Μεταξύ -

1. Έφης Ιωάννου από τη Λευκωσία

2. Γιαννούλας Ιωάννου από τη Λευκωσία

3. Πάρη Α. Γρηγορίου από τη Λευκωσία

- και -

Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω του

1. Υπουργικού Συμβουλίου

2. Δημοτικού Συμβουλίου Λευκωσίας

--------------------------

Βασικός άξονας της υπόθεσης, όπου επικεντρώθηκαν τα επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα, είναι το άρθρ. 17 του περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμου, Κεφ. 96. Αυτό αποτελεί τη γραμμή πλεύσης που υιοθετούμε για τη διατήρηση και βελτίωση του οδικού δικτύου. Περιέχει λεπτομερείς ρυθμίσεις, που συνιστούν το πλαίσιο δράσης της διοίκησης και συγχρόνως προβλέπει το μηχανισμό για την επίτευξη του σκοπού αυτού του νομοθέτη.

Το βασικό στίγμα δίνει το εδ. 2 του άρθρ. 17. Η αρμόδια αρχή, όπως η έννοια αυτή καθορίζεται στις ερμηνευτικές διατάξεις του αρθρ. 2 του νόμου, έχει εξουσια "οσάκις ............ κρίνει ότι οδός έδει καταλλήλως να κατασκευασθή, επανακατασκευασθή ή βελτιωθή........." να πάρει απόφαση για πραγμάτωση των σκοπών αυτών, ετοιμάζοντας σχέδια, προδιαγραφές και προμετρήσεις για την εκτέλεση των εργασιών.

Η σχετική απόφαση της αρμόδιας αρχής, που είναι στην προκείμενη περίπτωση ο Δήμος Λευκωσίας, γνωστοποιείται με δημοσίευση στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας και τον εγχώριο τύπο. Η γνωστοποίηση περιέχει στοιχεία για την υπολογισθείσα δαπάνη των έργων, τα ονόματα των ιδιοκτητών που συνεισφέρουν σε αυτά, την αναλογία συνεισφοράς τους και την περίοδο αποπληρωμής, που γίνεται με ίσες ετήσιες δόσεις. Τα σχέδια και άλλα στοιχεία μπορούν να επιθεωρηθούν στα γραφεία της αρμόδιας αρχής στην οποία κατατίθενται και είναι προσιτά για επιθεώρηση για περίοδο 2 μηνών από τη δημοσίευση της γνωστοποίησης στην επίσημη εφημερίδα (εδ. 3).

Μετά την εκπνοή της περιόδου αυτής, αντίγραφα των ετοιμασθέντων σχεδίων και λοιπών στοιχείων αποστέλλονται, με αντίγραφο της σχετικής απόφασης και των ενστάσεων, που υποβλήθηκαν μέσα στην τασσόμενη από τα εδ. 3 και 4 προθεσμία, στο Υπουργικό Συμβούλιο για τελική απόφαση (εδ. 5). Το Συμβούλιο έχει εξουσία να εγκρίνει την απόφαση και τα σχέδια ως έχουν ή να επιβάλει τροποποιήσεις ή όρους (εδ. 6). Ενδιαφέρει ιδιαίτερα εδώ το εδ. 8 γιαυτό και παραθέτω το ουσιαστικό του μέρος:

Σύμφωνα με την πρώτη επιφύλαξη του εδαφίου αυτού η αρμόδια αρχή μπορεί να μειώσει το ποσό της δαπάνης "ήτις κατανέμεται μεταξύ των επηρεαζομένων ιδιοκτητών διά τοιούτου ποσοστού ως το Υπουργικόν Συμβούλιον ήθελεν εγκρίνει.".

Η επίδικη απόφαση λήφθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο Λευκωσίας, καθού η αίτηση 2, υπό την ιδιότητα του ως αρμόδιας αρχής, στις 16/7/92 και αφορούσε την εκτέλεση βελτιώσεων στη λεωφόρο Κέννεντυ στη Λευκωσία. Στη συνέχεια ακολουθήθηκε πιστά η παραπάνω διαδικασία του άρθρ. 17. Οι τρεις αιτητές είναι παρόδιοι ιδιοκτήτες των οποίων η περιουσία έχει πρόσοψη στην παραπάνω λεωφόρο. Και κλήθηκαν μαζί με τους άλλους παρόδιους ιδιοκτήτες να επωμισθούν όλη τη δαπάνη για τα έργα αυτά. Οι αιτητές, όπως και 25 άλλοι επηρεαζόμενοι ιδιοκτήτες, υπέβαλαν ένσταση. Οι καθών εξέτασαν χωριστά τις ενστάσεις αυτές αλλά τις απέρριψαν.

Στέκομαι εδώ για να εξετάσω ένα συναφή προς την ένσταση των αιτητών ισχυρισμό τους. Ο κ. Πασπαλίδης θεωρεί πως η ενέργεια αυτή δεν αιτιολογήθηκε. Και παραπονείται περαιτέρω ότι δεν υπάρχει ίχνος αιτιολογίας από τη διοίκηση σε κανένα στάδιο της διαδικασίας. Δεν είναι όμως έτσι. Τα δεδομένα δείχνουν προς άλλη κατεύθυνση. Στο παράρτημα 5, που είναι συνημμένο στη γραπτή αγόρευση του Δήμου, υπάρχει το ιδιαίτερο πρακτικό που αφορά την εξέταση της ένστασης, που περιέχει, κατά την άποψη μου, επαρκή αιτιολογία. Το στοιχείο αυτό ενυπάρχει στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, τεκμ. 1, που είναι συνημμένο στην αγόρευση της Δημοκρατίας. Συμπληρώνεται εδώ από την πρόταση προς το Υπουργικό Συμβούλιο, που αποτελεί μέρος του τεκμ. 1. Παραθέτω την παράγραφο 4 γιατί αναφέρεται και στην απόρριψη των ενστάσεων από το Δημοτικό Συμβούλιο:

Το κρίσιμο εντούτοις σημείο που έθιξε ο δικηγόρος των αιτητών βρίσκεται αλλού, στο αν, δηλαδή, οι διατάξεις του άρθρ. 17(8) παραβιάζουν τη συνταγματική αρχή της ισότητας που καθορίζει το άρθρ. 28 του Συντάγματος. Κι αυτό για δύο λόγους: (1) το κόστος των έργων επωμίζονται οι παρόδιοι ιδιοκτήτες χωρίς καμιά συμμετοχή των χιλιάδων άλλων που εξυπηρετούνται από τη βελτίωση και (2) η δαπάνη καταμερίζεται με βάση το μήκος της πρόσοψης που το ακίνητο έχει στο δρόμο και όχι με γνώμονα το εμβαδό ή την αξία του. Περαιτέρω υπέβαλε πως υπάρχουν άλλοι οδοί όπως, λ.χ., οι λεωφόροι Μακαρίου και Στασίνου που είναι επίσης όπως και η Κέννεντυ πρώτιστης σημασίας (primary distributor), που είτε μειώθηκε η συνεισφορά (όπως διαλαμβάνει η πρώτη επιφύλαξη του εδ. 8) είτε αναλήφθηκε όλη η δαπάνη από το κράτος και ή την αρμόδια αρχή.

Οι δικηγόροι των καθών αμφισβήτησαν πως η Κέννεντυ είναι πρώτιστης σημασίας και αντέτειναν ότι, σύμφωνα με την επίσημη κατηγοροποίηση των οδών, δεν είναι primary distributor αλλά local distributor, δηλαδή, τρίτη σε κατάταξη οδικής σπουδαιότητας. Και τούτο, μεταξύ άλλων, διότι, όπως είναι γνωστό, η Μακαρίου είναι συνέχεια του υπεραστικού δρόμου Λευκωσίας-Λεμεσού και η Στασίνου είναι ο εσωτερικός περιφερειακός δρόμος της πρωτεύουσας. Περαιτέρω αναφέρθηκε ότι τα έργα στις παραπάνω λεωφόρους δεν αφορούσαν μόνο την κατασκευή πεζοδρομίων, όπως στην Κέννεντυ, αλλά πλήρη ανακατασκευή και αύξηση των λωρίδων κυκλοφορίας από δύο σε τέσσερεις.

Υπάρχουν δύο δικαστικές αποφάσεις της Ολομέλειας, στις οποίες δεν αναφέρθηκαν οι δικηγόροι, αλλά βοηθούν στην επίλυση των συζητηθέντων θεμάτων. Η πρώτη είναι η υπόθεση Σεργίδης ν. Δημοκρατίας (1991) 1 Α.Α.Δ. 119. Ο εφεσείων σε αυτήν προσέβαλε τη συνταγματικότητα του άρθρ. 10(στ) του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου του 1962 (15/62), ισχυριζόμενος ότι αυτό αντέκειτο στις διατάξεις των άρθρ. 24.1 και 28.1 και 2 του Συντάγματος. Ωστόσο, ένα από τα επιχειρήματα, όπως μπορεί να διαπιστωθεί από το παρακάτω απόσπασμα της απόφασης, ήταν βασικά το ίδιο με το επιχείρημα της υπόθεσης αυτής, το οποίο εντούτοις δεν υπερίσχυσε:

Το άλλο επιχείρημα, που προβλήθηκε για υποστήριξη της αντισυνταγματικότητας, δεν έχει πλήρως αναπτυχθεί. Δε διαφάνηκε, ούτε τεκμηριώθηκε γιατί, αν το στοιχείο αυτό άπτεται της συνταγματικότητας, το εμβαδό είναι δικαιότερο κριτήριο από το μέγεθος της πρόσοψης στην οδό που εκτελούνται τα έργα. Και ως γνωστό το βάρος της απόδειξης της αντισυνταγματικότητας νομοθετικής διάταξης επωμίζεται ο διάδικος που επιθυμεί να την καταστήσει ανενεργό. Ακόμη η αντισυνταγματικότητα πρέπει να θεμελιώνεται πέρα από κάθε λογική αμφιβολία: The Board of Registration of Architects & Civil Engineers v. Crhistodoulos Kyriakides (1966) 3 Α.Α.Δ. 640 και Andreas Matsis ν. Republic (Minister of Finance and another) (1969) 3 Α.Α.Δ. 245.