Κοινότητα Πύργων κ.ά. ν. Δημοκρατίας κ.ά. (1992) 4 ΑΑΔ 223

Ο περί Μεταλλείων και Λατομείων Νόμος, Κεφ. 270 — Άδεια λατομείου — Διαδικασία — Οι απόψεις της επηρεαζόμενης κοινότητας — Σημασία της μη αναζήτησης των απόψεων αυτών ως προς την επάρκεια της έρευνας της διοίκησης, για την έκδοση της αιτούμενης άδειας.

Η προσφυγή αυτή αφορούσε την έκδοση αδείας λατομείου, . προς το ενδιαφερόμενο μέρος, αναφορικά προς δασώδη περιοχή κοντά στην αιτήτρια Κοινότητα Πυργών. Αποφασιστικής σημασίας για την έκβαση της διαδικασίας ήταν τα δεδομένα και η επιχειρηματολογία γύρω από το ζήτημα της προηγούμενης ακρόασης της επηρεαζόμενης Κοινότητας.

Το Ανώτατο Δικαστήριο, ακυρώνοντας την επίδικη απόφαση, αποφάσισε ότι:

1. Το δικαίωμα της ζωής παρέχει λόγο στη Χωριτική Αρχή ως προς τη διαμόρφωση του φυσικού περιβάλλοντος και των προοπτικών ανάπτυξης της κοινότητας.

Η ανάπτυξη μιας περιοχής αποτελεί, όπως επισημάνθηκε στην Simonis & Another v. Imp. Board Latsia κατεξοχήν κοινοτική ευθύνη. To δικαίωμα της κοινότητας για τη διασφάλιση του φυσικού περιβάλλοντος και την υγιή ανάπτυξη της κοινότητας δεν εξουδετερώνει το δικαίωμα της Δημοκρατίας για τη χρήση των υπόγειων πόρων. Καθιστά όμως τις θέσεις και απόψεις της κοινότητας παράγοντα μείζονος σημασίας, ο οποίος λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην άσκηση των εξουσιών που παρέχει ο περί Μεταλλείων και Λατομείων Νόμος, Κεφ. 270.

2. Η ιδιοκτησία των υπόγειων πόρων δεν παρέχει στην κεντρική κυβέρνηση ανεξέλεγκτο ή απεριόριστο δικαίωμα λατόμησης ανεξάρτητα από το γεωγραφικό χώρο ή τις συνέπειες στη γύρω περιοχή. Περιβαλλοντικοί παράγοντες επενεργούν σοβαρά στη διαμόρφωση του δημόσιου συμφέροντος που αποτελεί το γνώμονα για την άσκηση των εξουσιών που παρέχει το Κεφ. 270. Η περιβαλλοντικά υγιής διαβίωση του ανθρώπου και η εξασφάλιση της αποτελεί παράγοντα ο οποίος υπεισέρχεται στην άσκηση κάθε κρατικής λειτουργίας, που έχει άμεσες επιπτώσεις στη ζωή του ανθρώπου.

3. Προκύπτει από τα στοιχεία που έχουν προσαχθεί στο δικαστήριο, ότι υφίστατο ανάγκη για την επαύξηση των διαθέσιμων λατομικών υλικών για τις ανάγκες της οικοδομικής βιομηχανίας. Ο χώρος ο οποίος επελέγη εμπίπτει σε μια ευρύτερη περιοχή στην οποία έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη λατομικών υλικών ποιότητας και σε ποσότητες που τα καθιστούν εμπορεύσιμα. Οι διαπιστώσεις αυτές συνηγορούν εκ πρώτης όψεως υπέρ της παραχώρησης άδειας για την εξόρυξη πρόσθετου λατομικού υλικού. Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος· η άλλη αφορά τις επιπτώσεις στο περιβάλλον σε συνάρτηση με το δικαίωμα της ζωής των κατοίκων και τις προοπτικές ανάπτυξης της κοινότητας Πυργών. Η παράλειψη αναζήτησης, καταγραφής και αξιολόγησης των απόψεων της άφησε σκοτεινά και ανεξερεύνητα ουσιώδη γεγονότα για τη λήψη της απόφασης, ώστε να καθίσταται το βάθρο της απόφασης ακροσφαλές, διαπίστωση που επίσης δημιουργεί σοβαρή πιθανότητα πλάνης για τα ουσιώδη, σε σχέση με την απόφαση, πράγματα. Οι θέσεις του αντιπροσώπου της Επαρχιακής Διοίκησης δεν αποτελούσαν υποκατάστατο, ούτε πλήρωσαν το κενό που αφέθηκε.

4. Η παραχώρηση της γης για βόσκηση των ζώων των κατοίκων της κοινότητας δεν ανάγεται αποκλειστικά στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου. Η εκμίσθωση σκοπούσε στην ενίσχυση της κτηνοτροφίας, ασχολία συνυφασμένη με την ευημερία κάθε αγροτικής κοινότητας. Η παράλειψη αποτίμησης του παράγοντα αυτού στην άσκηση των εξουσιών που παρέχει το Κεφ. 270 επαυξάνει την ανεπάρκεια της έρευνας και καθιστά την ακύρωση της απόφασης πλέον επιβεβλημένη.

Η επίδικη απόφαση ακυρώνεται χωρίς έξοδα.

Αναφερόμενες υποθέσεις:

Κοινότητα Πυργών και Άλλοι ν. Δημοκρατίας και Άλλων (1991) 4(A) Α.Α.Δ. 3498·

Pantelouris v. Council of Ministers (1985) 3 C.L.R. 850·

Kyriakou & Others v. Republic (1971) 3 C.L.R. 73·

Vassiliou v. Republic (1982) 3 C.L.R. 220·

Ioannides v. Republic (1983) 3 C.L.R. 310·

Simonis & Another v. Imp. Board Latsia (1984) 3 C.L.R. 109.

Προσφυγή.

Προσφυγή εναντίον της απόφασης των καθ' ων η αίτηση με την οποία εκδόθηκε άδεια λατομείου στο ενδιαφερόμενο μέρος που καλύπτει δασώδη περιοχή στα κράσπεδα της κοινότητας Πυργών.

Κ. Ευσταθίου, για τους αιτητές.

Στ. Θεοδούλου, Δικηγόρος της Δημοκρατίας Α', για τους καθ' ων η αίτηση.

Γ. Αμπίζας, για το ενδιαφερόμενο μέρος.

Cur. adv. vult.

Ο Δικαστής κ. Πικής ανάγνωσε την ακόλουθη απόφαση.

ΠΙΚΗΣ, Δ.: Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, της 17/1/91, εγκρίθηκε μετά από εισήγηση του Υπουργείου Εμπορίου και Βιομηχανίας η παραχώρηση στο ενδιαφερόμενο μέρος, Αχιλλέα Τουμάζο, άδειας λατομείου σε δασώδη περιοχή μέσα στα όρια και κοντά στην κατοικημένη περιοχή Πυργών. Με την ίδια απόφαση ορίστηκε ότι ο αιτητής έπρεπε να υποβάλει μελέτη για την προστασία του περιβάλλοντος, η οποία θα τύγχανε αξιολόγησης.

Ο αιτητής υπέβαλε περιβαλλοντική μελέτη, η οποία εξετάστηκε στις 3/5/91 από τη Μόνιμη Τεχνική Επιτροπή για την Αξιολόγηση Περιβαλλοντικών Μελετών. Στα πρακτικά της σύσκεψης σημειώνονται συνοπτικά οι απόψεις των εκπροσώπων των Κυβερνητικών Τμημάτων που συμμετείχαν στην Επιτροπή αναφορικά με την επάρκεια της μελέτης για την προστασία του περιβάλλοντος σε συσχετισμό με το επιθυμητό παραχώρησης της άδειας. Τα μέλη της Επιτροπής, με εξαίρεση τον αντιπρόσωπο του Επάρχου Λάρνακας, έκριναν τη μελέτη ικανοποιητική και τάχθηκαν υπέρ της παραχώρησης της άδειας με όρους που σκοπούσαν στην προστασία του περιβάλλοντος. Δε φαίνεται όμως από το πρακτικό να είχε εγκριθεί τυπικά η μελέτη. Αντίθετα, προκύπτει από σημείωμα στο τέλος του πρακτικού, ότι η έρευνα δεν ολοκληρώθηκε. Αυτό τεκμηριώνεται από την πρόσκληση σε αρμόδια τμήματα να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους μέχρι την 22/5/91.

Στις 14/6/91 εκδόθηκε άδεια λατομείου στο ενδιαφερόμενο μέρος που καλύπτει δασώδη περιοχή στα κράσπεδα της κοινότητας Πυργών. Εναντίον της απόφασης ασκήθηκε προσφυγή από τη Χωριτική Αρχή, οργανώσεις και συνδέσμους της κοινότητας Πυργών. Συγχρόνως υποβλήθηκε αίτηση για την έκδοση προσωρινού διατάγματος για την αναστολή της άδειας μέχρι την αποπεράτωση της εκδίκασης της προσφυγής.

Κατά την ακρόαση της ενδιάμεσης αίτησης οι καθ' ων η αίτηση αμφισβήτησαν το δικαίωμα των αιτητών να προσβάλουν την απόφαση και κατ' επέκταση να αξιώσουν την αναστολή της. Με την απόφαση που εκδόθηκε στις 7/11/91, Κοινότητα Πυργών και Άλλοι ν. Δημοκρατίας και Άλλων (1991) 4(Δ) Α.Α.Δ. 3498, κρίθηκε, για τους λόγους που περιέχονται στην απόφαση, ότι η Κοινότητα Πύργων είχε το προβλεπόμενο από το άρθρο 146.2 του Συντάγματος συμφέρον να προσβάλει την απόφαση και συνεπώς ενομιμοποιείτο να ασκήσει προσφυγή κατά της επίδικης απόφασης· όχι όμως και οι άλλοι αιτητές των οποίων η προσφυγή απορρίφθηκε.

Οι λόγοι για τους οποίους επιδιώκεται η ακύρωση της επίδικης απόφασης αφορούν κυρίως την επάρκεια της έρευνας, το πλαίσιο αξιολόγησης των γεγονότων, καθώς και την αποτίμηση του συμφέροντος του δημοσίου στην άσκηση των εξουσιών που παρέχει ο Περί Μεταλλείων και Λατομείων Νόμος - ΚΕΦ. 270.

Κατά την προφορική ακρόαση οι δικηγόροι και των τριών μερών ανάπτυξαν με συντομία, αλλά περιεκτικά και με σαφήνεια, τους λόγους που υποστηρίζουν τις θέσεις τους.

Ο κ. Ευσταθίου εκ μέρους της Κοινότητας Πυργών, υποστήριξε ότι η άδεια είναι αντινομική προς την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου διότι δεν τηρήθηκε η τεθείσα προϋπόθεση για την έκδοση της, δηλαδή η έγκριση της περιβαλλοντικής μελέτης. Εξέταση της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου καταδεικνύει ότι η έγκριση της περιβαλλοντικής μελέτης δεν τέθηκε ως προϋπόθεση για την έκδοση της άδειας. Η υποβολή και η αξιολόγηση της κρίθηκε αναγκαία για τον καθορισμό των όρων λειτουργίας του λατομείου. Ο αιτητής εκπλήρωσε την υποχρέωση με την υποβολή της περιβαλλοντικής μελέτης η οποία έτυχε αξιολόγησης, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που κατατέθηκαν, από την αρμόδια επιτροπή και υπηρεσιακούς παράγοντες. Δε διαπιστώνεται οποιαδήποτε απόκλιση από την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 17/1/91.

Η αδιαμφισβήτητη παράλειψη των αρχών να αναζητήσουν και να συμπεριλάβουν στα στοιχεία κρίσεως τις απόψεις της Κοινότητας Πυργών άφησε κενό στην έρευνα που είχε ως συνέπεια την ανεπάρκεια της. Η ατέλεια της σηματοδοτείται από την ενδιάμεση απόφαση της 7/11/91, στην οποία επισημάνθηκε ότι η Κοινότητα Πύργων είχε λόγο στην παραχώρηση άδειας λατομείου μέσα στα όρια και τόσο κοντά στην κατοικημένη περιοχή.

Στην Pantelouris v. Council of Ministers (1985) 3 C.L.R. 850, την οποία επικαλέστηκε ο δικηγόρος των αιτητών, η παράλειψη του Υπουργικού Συμβουλίου να αναζητήσει και αξιολογήσει τις απόψεις της Κοινότητας Αραδίππου σε θέμα που την αφορούσε (επέκταση των δημοτικών ορίων της Λάρνακας και περιορισμός των ορίων της Αραδίππου) κρίθηκε ότι καθιστούσε την απόφαση ακροσφαλή λόγω της πιθανότητας πλάνης ως προς τα ουσιφδη γεγονότα. Η σημασία της παράλειψης στην υπόθεση εκείνη επεξηγείται στη σελ. 860:-

"In sum, the objections of the village of Aradippou to the plan, a material consideration for the decision of the respondents, were not properly placed before the deciding body; hence the material before the Council of Ministers did not reflect the true facts of the case".

Σε ελεύθερη μετάφραση:-

"Συγκεφαλαιώνοντας, οι ενστάσεις της Κοινότητας Αραδίππου στο σχέδιο, που συνιστά ουσιώδη παράγοντα για την απόφαση των καθ' ων η αίτηση, δεν τέθηκαν ενώπιον του αποφασίζοντος σώματος· συνεπώς το υλικό που τέθηκε ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου δεν αντανακλούσε τα πραγματικά γεγονότα της υπόθεσης".

Η ανεπάρκεια της έρευνας και η πιθανότητα πλάνης ως προς τις επιπτώσεις από την έκδοση της άδειας επιτείνεται σ' αυτή την υπόθεση, όπως έγινε εισήγηση, από το γεγονός ότι οι καθ' ων η αίτηση αγνόησαν ότι μεγάλο μέρος της γης η οποία καλύπτεται από την άδεια λατομείου εκχωρήθηκε στην κοινότητα από το 1939 για βόσκηση των ποιμνίων των κατοίκων της και έκτοτε ανανεώνεται. Η υφιστάμενη μίσθωση ισχύει μέχρι το 1994.

Σύμφωνα με τους αιτητές, το κενό στην έρευνα άφησε εκτός διερεύνησης και αξιολόγησης ουσιώδη γεγονότα για τη λήψη της επίδικης απόφασης, παράλειψη που επίσης φέρνει στο προσκήνιο το ενδεχόμενο πλάνης περί τα ουσιώδη πράγματα.

Ο κ. Θεοδούλου υπόβαλε ότι η παράλειψη των καθ' ων η αίτηση να αναζητήσουν τις απόψεις της κοινότητας Πύργων δεν άφησε κενό στην έρευνα, ούτε οδήγησε σε οποιαδήποτε πλάνη ως προς τα πράγματα, εφόσον ο εκπρόσωπος της Επαρχιακής Διοίκησης Λάρνακας έθεσε υπόψη των Αρχών τις ενστάσεις της κοινότητας και του ιδίου στην παραχώρηση άδειας λατομείου. Παρόλο που δεν υφίσταται οργανική σχέση μεταξύ της Επιτροπής της Χωριτικής Αρχής και του Επάρχου Λάρνακας, ο εκπρόσωπος του Επάρχου γνωστοποίησε τις ενστάσεις της κοινότητας, οι οποίες συνυπολογίστηκαν από τους αρμοδίους στη λήψη και διαμόρφωση της επίδικης απόφασης. Επίσης εισηγήθηκε ότι η παραγνώριση της μίσθωσης δεν είχε οποιεσδήποτε συνέπειες στην επίδικη απόφαση. Το δικαίωμα της Δημοκρατίας στους υπόγειους μεταλλευτικούς και λατομικούς πόρους διασφαλίζεται από το Σύνταγμα (Άρθρο 23.1 και Georghios Kyriakou & Others v. Republic (1971) 3 C.L.R. 73 και Vassiliou v. Republic (1982) 3 C.L.R. 220) και δεν περιορίζεται από την ενοικίαση ή παραχώρηση της γης στην κοινότητα. Η αναγκαιότητα εξάλλου για την ανόρυξη πρόσθετου λατομικού υλικού για τις κατασκευαστικές ανάγκες της οικοδομικής βιομηχανίας καθιστούσε, όπως εισηγήθηκε, την παραχώρηση της άδειας μέτρο επιβαλλόμενο για το δημόσιο συμφέρον, ενώ η σπανιότητα των περιοχών οι οποίες προσφέρονται για το σκοπό αυτό καθιστούσε την επιλογή του συγκεκριμένου χώρου εύλογη, αν όχι αναπόφευκτη. Οι δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον μετριάζονται και εξισορροπούνται με τον όρο για την υλοποίηση της περιβαλλοντικής μελέτης η οποία έχει ετοιμαστεί, οπόταν διασκεδάζονται σε μεγάλο βαθμό, όπως εισηγήθηκε, οι φόβοι για δυσμενή επηρεασμό του φυσικού περιβάλλοντος της κοινότητας.

Ο κ. Αμπίζας εκ μέρους του ενδιαφερόμενου μέρους, υιοθέτησε τις θέσεις των καθ' ων η αίτηση. Επίσης υποστήριξε ότι η εκμίσθωση γης για κτηνοτροφικούς σκοπούς δεν ανάγεται στη σφαίρα του δημοσίου δικαίου. Εκτός από το δημόσιο όφελος το οποίο θα προκύψει από την ανόρυξη λατομικών υλικών, η χορηγηθείσα άδεια θα συμβάλει και στην επαναδραστηριοποίηση του ενδιαφερόμενου μέρους ο οποίος εκτοπίστηκε ως αποτέλεσμα της Τουρκικής εισβολής, τόσο από την κατοικία όσο και από το λατομείο του. Η επαναδραστηριοποίηση των εκτοπισθέντων συνιστά στόχο του δημοσίου, ο οποίος λαμβάνεται υπόψη στην άσκηση των κρατικών εξουσιών. (Βλ. Ioannides v. Republic (1983) 3 C.L.R. 310, 314, και την ενδιάμεση απόφαση της 7/11/91 στην υπό εξέταση προσφυγή).

Είναι η πρώτη φορά, απ' ότι γνωρίζω, που οι επιπτώσεις από την έκδοση άδειας λατομείου στο φυσικό περιβάλλον γειτονικής κοινότητας εξετάζονται σε κάποια έκταση και αποτιμάται η επενέργεια τους στη λήψη της απόφασης που λαμβάνεται. Το δικαίωμα της ζωής, όπως έχουμε κρίνει στην απόφαση που εκδόθηκε στις 7/11/91, παρέχει λόγο στη Χωριτική Αρχή στη διαμόρφωση του φυσικού περιβάλλοντος και των προοπτικών ανάπτυξης της κοινότητας. Η ανάπτυξη μιας περιοχής αποτελεί, όπως επισημάνθηκε στην Simonis & Another v. Imp. Board Latsia (1984) 3 C.L.R. 109, κατεξοχή κοινοτική ευθύνη. To δικαίωμα της κοινότητας για τη διασφάλιση του φυσικού περιβάλλοντος και την υγιή ανάπτυξη της κοινότητας δεν εξουδετερώνει το δικαίωμα της Δημοκρατίας για τη χρήση των υπόγειων πόρων. Καθιστά όμως τις θέσεις και απόψεις της κοινότητας παράγοντα μείζονος σημασίας, ο οποίος λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην άσκηση των εξουσιών που παρέχει ο Περί Μεταλλείων και Λατομείων Νόμος, ΚΕΦ. 270.

Η ιδιοκτησία των υπόγειων πόρων δεν παρέχει στην κεντρική κυβέρνηση ανεξέλεγκτο ή απεριόριστο δικαίωμα λατόμησης ανεξάρτητα από το γεωγραφικό χώρο ή τις συνέπειες στη γύρω περιοχή. Περιβαλλοντικοί παράγοντες επενεργούν σοβαρά στη διαμόρφωση του δημόσιου συμφέροντος που αποτελεί το γνώμονα για την άσκηση των εξουσιών που παρέχει το ΚΕΦ. 270. Η περιβαλλοντικά υγιής διαβίωση του ανθρώπου και η εξασφάλιση της αποτελεί παράγοντα ο οποίος υπεισέρχεται στην άσκηση κάθε κρατικής λειτουργίας που έχει άμεσες επιπτώσεις στη ζωή του ανθρώπου.

Προκύπτει από τα στοιχεία που έχουν προσαχθεί στο δικαστήριο, ότι υφίστατο ανάγκη για την επαύξηση των διαθέσιμων λατομικών υλικών για τις ανάγκες της οικοδομικής βιομηχανίας. Ο χώρος ο οποίος επελέγη εμπίπτει σε μια ευρύτερη περιοχή στην οποία έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη λατομικών υλικών ποιότητας και σε ποσότητες που τα καθιστούν εμπορεύσιμα. Οι διαπιστώσεις αυτές συνηγορούν εκ πρώτης όψεως υπέρ της παραχώρησης άδειας για την εξόρυξη πρόσθετου λατομικού υλικού. Αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος· η άλλη αφορά τις επιπτώσεις στο περιβάλλον σε συνάρτηση με το δικαίωμα της ζωής των κατοίκων και τις προοπτικές ανάπτυξης της κοινότητας Πυργών. Η παράλειψη αναζήτησης καταγραφής και αξιολόγησης των απόψεων αυτών άφησε σκοτεινά και ανεξερεύνητα ουσιώδη γεγονότα για τη λήψη της απόφασης, ώστε να καθίσταται το βάθρο της απόφασης ακροσφαλές, διαπίστωση που επίσης δημιουργεί σοβαρή πιθανότητα πλάνης για τα ουσιώδη, σε σχέση με την απόφαση, πράγματα. Οι θέσεις του αντιπροσώπου της Επαρχιακής Διοίκησης δεν αποτελούσαν υποκατάστατο, ούτε πλήρωσαν το κενό που αφέθηκε.

Δε συμφωνώ με την εισήγηση ότι η παραχώρηση της γης για βόσκηση των ζώων των κατοίκων της κοινότητας ανάγεται αποκλειστικά στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου. Η εκμίσθωση σκοπούσε στην ενίσχυση της κτηνοτροφίας, ασχολία συνυφασμένη με την ευημερία κάθε αγροτικής κοινότητας. Η παράλειψη αποτίμησης του παράγοντα αυτού στην άσκηση των εξουσιών που παρέχει το ΚΕΦ. 270 επαυξάνει την ανεπάρκεια της έρευνας και καθιστά την ακύρωση της απόφασης πλέον επιβεβλημένη.

Καταλήγω ότι η διερεύνηση και ο προσδιορισμός των ουσιωδών γεγονότων υπήρξε ελλειπής. Οι επιπτώσεις από τη δημιουργία και λειτουργία του λατομείου στη ζωή των κατοίκων (εκχέρσωση δασώδους περιοχής, θόρυβος, εκπομπή σκόνης), τις προοπτικές ανάπτυξης της κοινότητας, και τη ζωωτροφία, δε διερευνήθηκαν στο βαθμό και έκταση που επιβαλλόταν, γεγονός που οδήγησε στη λήψη της απόφασης στην απουσία ουσιωδών γεγονότων. Η διαπίστωση αυτή καθιστά, όπως έχουμε αναφέρει, την απόφαση τρωτή και υποκείμενη σε ακύρωση.

Η επίδικη απόφαση ακυρώνεται στην ολότητα της βάσει του άρθρου 146.4 (α) του Συντάγματος. Δεν εκδίδεται διαταγή για τα έξοδα.

Η επίδικη απόφαση ακυρώνεται χωρίς έξοδα.

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο

	CyLaw \| Αναφορικά μ'εμάς \| Επικοινωνία