|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
MEDCON CONSTRUCTION AND OTHERS ν. REPUBLIC (MINISTER OF FINANCE AND OTHERS) (1968) 3 CLR 535
Tamassos Suppliers ν. Δημοκρατίας (1992) 3 ΑΑΔ 60
Leisureland Hotel ν. Δημοκρατίας (1993) 3 ΑΑΔ 538
Μάριος Θεοχαρίδης Λτδ ν. Kυπριακής Δημοκρατίας (2007) 3 ΑΑΔ 594
Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:
Δεν έχει εντοπιστεί απόφαση η οποία να κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή
ECLI:CY:AD:2023:C45
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ.137/15
3 Φεβρουαρίου, 2023
ΛΙΑΤΣΟΣ, Π., ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, ΣΑΝΤΗΣ, ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, Δ/ΣΤΕΣ
ΑΡΧΗ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΥΠΡΟΥ,
Εφεσείοντες,
Και
CYSTAR INSURANCE BROKERS LTD,
Εφεσίβλητοι.
---------
Γ. Χ΄Γιώργης για Τ.Παπαδόπουλος και Συνεργάτες ΔΕΠΕ, για τους Εφεσείοντες
Λ.Πισίας, για Σκορδής, Παπαπέτρου & Σια ΔΕΠΕ, για τους Εφεσίβλητους
Χρ.Δημητριάδης, για Chartis Cyprus Ltd - Ενδιαφερόμενο μέρος, για Κ.Π.Δημητριάδη ΔΕΠΕ
-----------
ΛΙΑΤΣΟΣ, Π.: Η απόφαση είναι ομόφωνη και θα δοθεί από τη Δικαστή Τ.Ψαρά-Μιλτιάδου.
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.: Η Εφεσείουσα Αρχή, στις 26.5.2010 προκήρυξε Διαγωνισμό, ο οποίος αφορούσε διάφορους τύπους ασφάλισης και συναφών υπηρεσιών και κάλυπτε πέντε ξεχωριστές κατηγορίες ασφαλίσεων. Στο Διαγωνισμό είχαν λάβει μέρος τέσσερις ασφαλιστικές εταιρείες μεταξύ των οποίων οι Εφεσίβλητοι και το Ενδιαφέρομενο Μέρος. (Ε.Μ.).
Οι Εφεσίβλητοι είχαν δηλώσει πως ενεργούν ως ασφαλειομεσίτες (brokers) για λογαριασμό της εταιρείας Atlantic.
Το αρμόδιο όργανο υιοθέτησε την εισήγηση του Κεντρικού Συμβουλίου Προσφορών το οποίο είχε επίσης υιοθετήσει την εισήγηση της Επιτροπής Αξιολόγησης ότι η προσφορά των Εφεσιβλήτων ήταν άκυρη ως μη ούσα δεσμευτική και κατά παρέκκλιση των ουσιωδών όρων του Διαγωνισμού. Εντέλει, κατακύρωσε το Διαγωνισμό για την κατηγορία Ι στο Ε.Μ.
Οι Εφεσίβλητοι καταχώρησαν προσφυγή αιτούμενοι την ακύρωση της επίδικης ως άνω απόφασης.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού ορθά έκρινε πως οι Εφεσίβλητοι-Αιτητές είχαν έννομο συμφέρον και νομιμοποιούνται να προσβάλουν θέματα που αφορούν τον αποκλεισμό τους[1], κατέληξε πως ο αποκλεισμός της προσφοράς των Εφεσιβλήτων υπήρξε παράνομος καθότι κακώς εκρίθη πως η προσφορά αυτή τελούσε υπό αίρεση και/ή δεν ήταν δεσμευτική.
Αυτή η κρίση αποτελεί τον πυρήνα της παρούσας έφεσης αφού η Εφεσείουσα Αρχή θεωρεί πως τα συμπεράσματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου υπήρξαν ουσιωδώς εσφαλμένα και η απόφαση της Αρχής ήταν ορθή εφόσον η τεθείσα προσφορά ήταν υπό αίρεση. Η αίρεση αυτή συνίστατο κυρίως στο ότι αφού η Αρχή θα συμφωνούσε με το δείγμα συμβολαίου που επεσύναπταν στην προσφορά τους, η Ασφαλιστική Εταιρεία η οποία αναφερόταν (η Atlantic) είχε την ευχέρεια να μη συμφωνήσει τελικά.
Για να εξεταστεί το ως άνω θέμα που αποτελεί τον δεύτερο λόγο έφεσης, θα πρέπει να τεθούν τα κύρια χαρακτηριστικά της υπόθεσης.
Σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Διαγωνισμού, οι προσφοροδότες έπρεπε να υποβάλλουν δείγμα ασφαλιστηρίου συμβολαίου, το οποίο να είναι πλήρως προσαρμοσμένο στους όρους των προδιαγραφών. Σε περίπτωση δε μη προσαρμοσμένου δείγματος οποιαδήποτε γενική δήλωση του προσφοροδότη για μετέπειτα προσαρμογή στους όρους των προδιαγραφών δεν θα λαμβάνεται υπόψιν.[2]
Η επίδικη προσφορά συνοδευόταν με δείγμα ασφαλιστηρίου συμβολαίου το οποίο, όμως, στην πρώτη του σελίδα, περιείχε κείμενο που περιλάμβανε φράσεις οι οποίες θεωρήθηκαν ότι δεν δημιουργούσαν βεβαιότητα και δεσμευτικότητα.
Κρίνουμε σκόπιμο να παραθέσουμε αυτούσιο το σχετικό σημείο:
|
DRAFT PROPOSED POLICY WORDING (TO BE AGREED BEFORE INCEPTION) DIRECT PHYSICAL LOSS OR DAMAGE TO PROPERTY AND BUSINESS INTERRUPTION INSURANCE
Between
Cyprus Telecommunication Authority and Atlantic Insurance Company and/or to be advised
The contents of this document is to be considered a draft and provisional wording until reviewed by CYTA and agreed by Insurers. Atlantic Insurance and Willis Limited do not give any warranty and are unable to accept any liability from use of the contents of this document until reviewed by CYTA and agreed by Insurers. |
(η υπογράμμιση είναι δική μας)
Τα πιο πάνω, σύμφωνα με την Εφεσείουσα προσέκρουαν στο Μέρος Ι, στις Οδηγίες προς τους Προσφοροδότες, Παράγραφος 22, η οποία είχε ως εξής:
«22. ΑΠΟΔΟΧΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ
Η αποδοχή Προσφοράς ή μέρους αυτής θα αποτελεί δεσμευτικό Συμβόλαιο από την ημερομηνία αποστολής του τηλετυπήματος, τηλεγραφήματος ή τηλεμοιοτυπήματος που περιέχει την αποδοχή της Προσφοράς.»
Περαιτέρω, άφηνε ανοικτό το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί άλλη Ασφαλιστική Εταιρεία και η αίρεση καθιστούσε την προσφορά μη δεσμευτική.
Αποδίδουμε στη συνέχεια τη θέση του Κεντρικού Συμβουλίου Προσφορών επί του θέματος:
«Το Κεντρικό Συμβούλιο Προσφορών κρίνει ότι το δείγμα ασφαλιστηρίου Συμβολαίου υποβλήθηκε από τον ασφαλειομεσίτη CYSTAR Insurance Brokers Ltd, με σκοπό αν γίνει αποδεκτό και από τη Cyta, να προταθεί στους ασφαλιστές, δηλαδή στην Atlantic που δηλώθηκε αλλά ενδεχομένως και σε άλλους που δεν δηλώθηκαν, γι' αυτό και υπάρχει αναφορά της φράσης '. to be advised' στη θέση του ονόματος των ασφαλιστών, για να τους ζητήσει να συμφωνήσουν και αυτοί. Αυτό δεν συνιστά προσφορά. Ακόμη το ότι οι Ασφαλιστές δεν δεσμεύονται, σημαίνει ότι παραβιάζεται θεμελιώδης αρχή της διαδικασίας προσφορών που προνοεί ότι προσφορά που υποβάλλεται είναι δεσμευτική για τον προσφοροδότη και όταν γίνει αποδεκτή από τον αναθέτοντα φορέα αυτομάτως συνάπτεται Συμβόλαιο. Η αρχή αυτή αποτυπώνεται και στις προδιαγραφές του παρόντος διαγωνισμού (Μέρος Ι - Οδηγίες προς τους Προσφοροδότες - Παράγραφος 22 - Αποδοχή Προσφοράς).
Ως εκ τούτου, το ΚΣΠ κρίνει ότι η προσφορά θα πρέπει να απορριφθεί.»
Το πρωτόδικο Δικαστήριο, δεν συμφώνησε με την πιο πάνω θεώρηση, αφού, κατά την κρίση του «η Αρχή επικεντρώθηκε αποκλειστικά στα όσα καταγράφονταν στο εξώφυλλο του δείγματος του ασφαλιστηρίου συμβολαίου που υποβλήθηκε από μέρους τους και αγνόησε παντελώς το περιεχόμενο του συγκεκριμένου δείγματος αλλά και της προσφοράς τους και των συνοδευτικών αυτής εγγράφων, τα οποία καθόριζαν ξεκάθαρα ποιοι ήταν οι ασφαλιστές, ποιοι οι αντασφαλιστές, καθώς και το ότι όλοι δεσμεύονταν από την προσφορά τους. Ενδεικτικά, γίνεται παραπομπή στα ακόλουθα έγγραφα που συνόδευαν την προσφορά των αιτητών, όπως αυτά παρατίθενται στη σελίδα 4 της γραπτής τους αγόρευσης:-
«Σελ. 2, 7 δείγματος Ασφαλιστηρίου που υπέβαλε ο Αιτητής όπου αναφέρεται ξεκάθαρα η Atlantic ως ασφαλιστής.
Συνοδευτική επιστολή ημερ. 15/7/10 με την οποία υποβλήθηκε η προσφορά όπου αναφέρεται ευθέως ότι η προσφορά υποβάλλεται από τον Αιτητή σε συνεργασία με την Atlantic και τους διάφορους αντασφαλιστές όπως υποβάλλονται στην προσφορά.
Υπεύθυνη δήλωση-Παράρτημα 4 προσφοράς Αιτητή.
Στοιχεία αναφορικά με τον προσδιορισμό της ασφαλιστικής επιχείρησης (όρος 10 γ Μέρους Ι - παράρτημα 2 προσφοράς του Αιτητή) όπου κατονομάζεται ρητώς η Atlantic Insurance Public Co. Ltd.
Πιστοποιημένα Αντίγραφα της ΄Αδειας άσκησης της Ασφαλιστικής Εταιρείας και του Ασφαλειομεσίτη (Broker) που εκδόθηκαν από την Υπηρεσία Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών (Γραφείο Εφόρου Ασφαλίσεων) - υποβλήθηκαν σε σχέση με την Atlantic και την Cystar.
Εξουσιοδότηση ημ. 15/7/10 από την Ασφαλιστική Εταιρεία για λογαριασμό της οποίας υποβάλλεται η Προσφορά, όπου η Atlantic δεσμεύεται ρητώς ότι εξουσιοδοτεί και υποστηρίζει τον Αιτητή (Cystar) στην προετοιμασία και υποβολή της προσφοράς του για την Cyta εκ μέρους της Atlantic και ότι στην περίπτωση που ο Αιτητής είναι ο επιτυχών προσφοροδότης η Atlantic θα εκδώσει τα σχετικά ασφαλιστικά έγγραφα.
Επιστολές από τους Ασφαλιστές που επιβεβαιώνουν το ποσοστό της συμμετοχής στην Αντασφάλεια της Atlantic Insurance Public Co. Ltd σε σχέση με την πιο πάνω Προσφορά σε περίπτωση που η Cystar ήταν ο επιτυχών Προσφοροδότης.
Παράρτημα 7 - 8 προσφοράς Αιτητή: Προσδιορίζονται ακριβώς οι αντασφαλιστές και το μερίδιο συμμετοχής του κάθε ενός τα οποία μερίδια συμμετοχής καλύπτουν και/ή συμποσούνται στο 100% της ασφάλισης.»
Σημειώνεται πως όλα τα πιο πάνω έγγραφα απαιτούνταν ρητά από τους όρους του Διαγωνισμού.
Είναι φανερό, λοιπόν, με βάση τα πιο πάνω δεδομένα, ότι η Αρχή παρέλειψε να προβεί στη δέουσα, υπό τις περιστάσεις, έρευνα, με σκοπό τη διαπίστωση όλων των ουσιωδών γεγονότων, υπό το φως, μάλιστα, της διαπίστωσης του Κεντρικού Συμβουλίου Προσφορών πως οι επιμέρους όροι του δείγματος του ασφαλιστηρίου συμβολαίου ικανοποιούσαν τους όρους των προδιαγραφών. Επιπρόσθετα, επισημαίνεται πως ο όρος 31 του Διαγωνισμού παρείχε στην Αρχή τη δυνατότητα αναζήτησης διευκρινίσεων. Δεν έγινε, όμως, χρήση αυτής.
Ως αποτέλεσμα των πιο πάνω διαπιστώσεων, ο αποκλεισμός της προσφοράς των αιτητών κρίνεται παράνομος και η προσβαλλόμενη απόφαση ακυρώνεται, με βάση το Άρθρο 146.4(β) του Συντάγματος».
΄Εχουμε εξετάσει με προσοχή τις αντίστοιχες θέσεις που αφορούν την πρωτόδικη απόφαση.
Με όλο το σεβασμό στον ευπαίδευτο πρωτόδικο Δικαστή, δεν θα συμφωνήσουμε με την κρίση του.
Ο όρος επισύναψης δείγματος ασφαλιστηρίου συμβολαίου, το οποίο να είναι πλήρως προσαρμοσμένο στους όρους των προδιαγραφών, ήταν, αναμφισβήτητα ουσιώδης όρος. Συνεπώς, η μη πλήρωση του καθιστούσε την προσφορά άκυρη (βλ. Tamassos Tobacco Suppliers and Co. ν. Δημοκρατίας (1992)3 Α.Α.Δ. 60).
Η δε εξέταση του δεν αφορά μόνο τον τυπικό έλεγχο της συμπερίληψης του στην προσφορά. Αφορά και καλύπτει την ουσία των αναφερομένων στο δείγμα. Δηλαδή του περιεχομένου του, είτε αυτό αφορά το εξώφυλλο είτε ό,τι άλλο προσδιόριζε όρους και υποχρεώσεις. Αυτός δε ο έλεγχος του περιεχομένου του δείγματος όφειλε να γίνει αυτόνομα και όχι σε συνάρτηση με σωρεία εγγράφων, ως ο ευπαίδευτος Δικαστής θεώρησε. Αυτό μάλλον θα δημιουργούσε δυνατότητα παρερμηνειών και θα εμπόδιζε τη σαφήνεια και δεσμευτικότητα που πρέπει να διακρίνει την προσφορά.
Στην όψη - αλλά και στην ουσία του - το δείγμα αυτό παρουσίαζε προβλήματα. Τα εξής:
Αφού σύμφωνα με τον όρο 22 ανωτέρω, η αποδοχή Προσφοράς ή μέρους αυτής θα αποτελεί δεσμευτικό Συμβόλαιο από την ημερομηνία αποστολής του τηλεοτυπήματος, τηλεγραφήματος ή τηλεμοιοτυπήματος που περιέχει την αποδοχή της Προσφοράς, στην πράξη, εκ του δείγματος, προκύπτει η μη δεσμευτικότητα του Συμβολαίου αφού οι Εφεσίβλητοι άφηναν ανοικτό το ενδεχόμενο να χρησιμοποιηθεί άλλη Ασφαλιστική Εταιρεία, εφόσον δίπλα από το όνομα Atlantic παρουσιάζεται ως εναλλακτική επιλογή με τη φράση "and/or to be advised". Παρακάτω δε αναφέρεται πως η Atlantic έχει την «ευχέρεια» να συμφωνήσει, αφού αναγράφονται: "are unable to accept any liability from use of this document until reviewed by Cyta and agreed by Insurers".
(ο τονισμός δικός μας)
Θέλουμε να τονίσουμε ότι η αρχή που πηγάζει από τη νομολογία μας πως η προσφορά που δεν πληροί ουσιώδη όρο είναι άκυρη και δεν μπορεί να εξεταστεί, είναι ακριβώς αρχή που στηρίζει την ευνομία. Η δε ανάγκη τήρησης της διασφαλίζει την εξ ίσου σημαντική αρχή της ίσης μεταχείρισης. Οι προσφορές - που γίνονται για το δημόσιο συμφέρον -πρέπει να τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης και να είναι σύμφωνες με τους όρους της διακήρυξης. Η δε διοίκηση οφείλει να μεταχειρίζεται τους προσφοροδότες πάνω σε ίση βάση. (Βλ. George D. Kounnas and Sons Ltd a.o. v. Republic (1972) 3 C.L.R. 542, Leisureland Hotel Enterprises Ltd v. Δημοκρατίας (1993)3 A.A.Δ. 538 και Πορίσματα Νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας 1929-1959, σελ.430).
Συνεπώς δεν μπορούν να παρεισφρήσουν σε μια προσφορά φράσεις που συνιστούν μια ουσιώδη ασάφεια ή μπορεί να εκληφθούν ως μη δεσμευτικές καθιστώντας την προσφορά υπό αίρεση. Κάτι τέτοιο θα έπληττε τον πυρήνα των πιο πάνω αρχών. Γι΄αυτό το λόγο είναι αδιάφορο νομικά το θέμα των εξηγήσεων για λάθη ή παραλείψεις.
Με τον τρίτο λόγο έφεσης η Εφεσείουσα αναφέρει πως εσφαλμένα έκρινε ότι η Αρχή δεν προέβη σε δέουσα έρευνα. Δεν τίθετο, κατά την Εφεσείουσα εν προκειμένω, θέμα να ζητήσει η Αρχή διευκρινίσεις, αφού εάν γινόταν κάτι τέτοιο, στην πράξη θα συντελείτο θεμελιώδης τροποποίηση της προσφοράς.
Αναφορικά με το θέμα των διευκρινίσεων, εάν μπορούσαν να ζητηθούν και πότε, η νομολογία είναι σαφής. Καταρχήν είναι δυνατόν να ζητηθούν από τους προσφοροδότες περαιτέρω εξηγήσεις σε σχέση με ασάφεια, αοριστία ή έλλειψη καθαρότητας. Εν ουδεμία όμως περιπτώσει, διευκρινίσεις ζητούνται για να συμπληρώσουν στην ουσία άκυρη προσφορά. Όπως εν προκειμένω.
Ακριβώς η εκ των υστέρων υποβολή στοιχείων, τα οποία είναι ουσιώδη κατά την αξιολόγηση μιας προσφοράς είναι ανεπίτρεπτη γιατί παραβιάζει τις αρχές της χρηστής διοίκησης και της ίσης μεταχείρισης των προσφοροδοτών. (βλ. Αρχή Ηλεκτρισμού ν. Hydrotech Water on Enviromental Eng. Ltd (1999)1 Α.Α.Δ. 333, Medcon Construction a.o. v. the Republic of Cyprus (1968) 3 C.L.R. 535 και C.V. Kriticos Suppliers Ltd v. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών, ΑΕ34/15, 15.11.2021), ECLI:CY:AD:2021:C512. Το ίδιο επαναλαμβάνει και η H.S.Data Ltd v. Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών ΑΕ85/15, 3.6.2022, ECLI:CY:AD:2022:C242, τα περιστατικά της οποίας παρά την εισήγηση του κ.Πισία διόλου δεν προσομοιάζουν στην παρούσα υπόθεση, αφού ακριβώς στην H.S. Data θεωρήθηκε ορθή η αναζήτηση διευκρινίσεων λόγω του μη ουσιώδους του θέματος το οποίο αφορούσε μάλλον τυπογραφικό λάθος.
Για τους λόγους που έχουμε εξηγήσει θεωρούμε ότι ο δεύτερος και τρίτος λόγος έφεσης δέον να επιτύχουν.
Ο πρώτος λόγος έφεσης αφορά σχόλιο του πρωτόδικου Δικαστή για τη χαμηλότερη τιμή προσφοράς που έγινε από την Εφεσείουσα. Θεωρούμε ότι το σχόλιο αυτό δεν άγγιζε τον πυρήνα της κρίσης - είτε θετικά είτε αρνητικά - οπότε ο πρώτος λόγος έφεσης δεν έχει οποιαδήποτε αξία και απορρίπτεται.
Ενόψει της επιτυχίας του δεύτερου και τρίτου λόγου, η έφεση επιτυγχάνει. Η πρωτόδικη απόφαση παραμερίζεται και η προσφυγή απορρίπτεται. Συνεπώς, η επίδικη πράξη επικυρώνεται. Τα πρωτόδικα έξοδα επίσης ακυρώνονται. Τα έξοδα της έφεσης και της πρωτόδικης διαδικασίας επιδικάζονται υπέρ της Εφεσείουσας στο συνολικό, κατ΄αποκοπήν ποσό, €5,000 πλέον ΦΠΑ, αν υπάρχει.
Α. ΛΙΑΤΣΟΣ, Π.,
Τ. ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.
Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Δ.
Ν. ΣΑΝΤΗΣ, Δ.
Στ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ, Δ.
[1] Θεοχαρίδης Λτδ ν. Δημοκρατίας (2007)3 Α.Α.Δ. 594
[2] Μέρος Ι - οδηγίες προς τους προσφοροδότες - Παρ.10 - παρουσίαση προσφοράς -