public Παμπαλλής, Κώστας Σταύρου Παναγή, Περσεφόνη Παρπαρίνος, Λεωνίδας Γιασεμή, Γιασεμής Ν. Ψαρά-Μιλτιάδου, Τάσια Murat Metin Hakki, για την Εφεσείουσα. Λαμπρινή Λάμπρου - Ουστά, Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους Εφεσίβλητους. CY AD Κύπρος Ανώτατο Δικαστήριο 2020-03-05 el Τμήμα Νομικών Εκδόσεων, Ανώτατο Δικαστήριο HAKKI, ΥΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ ΤΟΥ ΒΑΚΟΥΦΙΟΥ BARUTCUZADE AHMET VASIF EFENDI VAKFI ν. ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ κ.α., Αναθεωρητική ΄Εφεση Αρ. 249/2012, 5/3/2020 Δικαστική Απόφαση

ECLI:CY:AD:2020:C89

ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

 

(Αναθεωρητική ΄Εφεση Αρ. 249/2012)

 

5 Μαρτίου, 2020

 

 

[ΠΑΜΠΑΛΛΗΣ, ΠΑΝΑΓΗ, ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ,

ΓΙΑΣΕΜΗΣ, ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ/στές]

 

 

xxx HAKKI, ΥΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ

ΤΟΥ ΒΑΚΟΥΦΙΟΥ BARUTCUZADE AHMET VASIF EFENDI VAKFI

Εφεσείουσα-Αιτήτρια,

ν.

 

1.  ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ,

        ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ,

2.  ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ, ΥΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ

          ΚΗΔΕΜΟΝΑ ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΑΚΩΝ  ΠΕΡΙΟΥΣΙΩΝ

3.  ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,

Εφεσιβλήτων-Καθ' ων  η Αίτηση.

_________________________

 

Murat Metin Hakki, για την Εφεσείουσα.

Λαμπρινή Λάμπρου - Ουστά, Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, για τους Εφεσίβλητους.

_________________________

 

ΠΑΜΠΑΛΛΗΣ, Δ.:  Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου

θα δώσει ο Δικαστής Γ.Ν. Γιασεμής.

_________________________

 

 

 

Α Π Ο Φ Α Σ Η

 

 

Γ.Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ.:  Η εφεσείουσα είναι Τουρκοκύπρια και έχει τη συνήθη διαμονή της στις μη ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές.  Στις 2.5.2010, με επιστολή της στον Επαρχιακό Κτηματολογικό Λειτουργό Λευκωσίας, αιτήθηκε την εγγραφή επ' ονόματί της, ως mutevelli, (διαχειρίστρια), δύο όμορων ακινήτων, τα οποία βρίσκονται στην ενορία Αγίου Ανδρέα, εντός του Δήμου Λευκωσίας, (η περιουσία).  Το αίτημά της βασίστηκε στο άρθρο 37 του περί Ακίνητης Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Νόμου, Κεφ. 224.  Αυτό εξετάστηκε από το Διευθυντή του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, (ο Διευθυντής), και απορρίφθηκε.  Ως αποτέλεσμα, η εφεσείουσα καταχώρισε την προσφυγή αρ. 209/2011, η οποία είχε την ίδια κατάληξη.  Οι λόγοι, σχετικά, αναφέρονται στην υπό έφεση δικαστική απόφαση. 

 

Τα βασικά γεγονότα σε σχέση με τα θέματα που ακολουθούν προκύπτουν από το περιεχόμενο κτηματολογικών εγγράφων, τα οποία τέθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου κατά την πρωτόδικη διαδικασία.  Σύμφωνα με αυτά, η περιουσία αφορά στα ακίνητα υπ' αριθμό εγγραφής 5x2 και 5x3, τεμάχια 2x2 και 2x3, αντίστοιχα, Φ/Σχ. ΧΧΙ/46.5.1, τμήμα 26.  Αυτή είχε τεθεί από το 1918 υπό το καθεστώς βακουφίου, το οποίο φέρει την ονομασία Barutcuzade Ahmet Vasif Efendi.  Ως αρχικός mutevelli αναφερόταν ο ίδιος ο διαθέτης, αποθανών Mehmet Munir Bey Jemal Effendi, παππούς της εφεσείουσας.  Η ίδια ισχυρίζεται ότι τον αντικατέστησε με απόφαση του Οργανισμού των Βακουφίων, η οποία φέρεται να επιβεβαιώνεται με πιστοποιητικό, ημερομηνίας 18.3.2010. 

 

Σημειώνεται πως, στην προκειμένη περίπτωση, σχετικός με τα υπό εξέταση θέματα είναι, επίσης, ο περί Τουρκοκυπριακών Περιουσιών (Διαχείριση και ΄Αλλα Θέματα) (Προσωρινές Διατάξεις) Νόμος του 1991, (Ν. 139/1991), (όπως αυτός έχει τροποποιηθεί), (ο «Ν. 139/1991»).  Με βάση το άρθρο 3[1] αυτού, η διαχείριση, μεταξύ άλλων, και βακούφικης περιουσίας περιήλθε, διαρκούσης της έκρυθμης κατάστασης[2], στην αρμοδιότητα του Υπουργού Εσωτερικών, υπό την ιδιότητά του ως Κηδεμόνας Τουρκοκυπριακών Περιουσιών, (ο Κηδεμόνας).  Ως εκ τούτου, ο Διευθυντής,  κρίνοντας, προφανώς, ότι η γνώμη του Κηδεμόνα όσον αφορά το αίτημα, ανωτέρω, της εφεσείουσας ήταν σημαντική, του ζήτησε γραπτώς την άποψή του.  Η απάντηση εκ μέρους του Κηδεμόνα κοινοποιήθηκε στο Διευθυντή με επιστολή ημερομηνίας 25.10.2010 και ήταν αρνητική.  ΄Οπως τον πληροφόρησε, αυτός θεωρούσε ότι η εφεσείουσα δε νομιμοποιείτο στο εν λόγω αίτημά της.

 

Ο Διευθυντής, ακολούθως, κοινοποίησε την απόφασή του στην εφεσείουσα, μέσω των δικηγόρων της.  Συγκεκριμένα, με επιστολή του ημερομηνίας 10.12.2010, στην οποία επαναλαμβανόταν επί λέξει το περιεχόμενο της επιστολής, ανωτέρω, του Κηδεμόνα, την πληροφόρησε τα εξής:-

 

«Η Υπηρεσία Διαχείρισης Τ/Κ περιουσιών θεωρεί ότι υπό το φως της απόφασης ημερομηνίας 18.05.2010 του Ανωτάτου Δικαστηρίου σχετικά με την πολιτική έφεση αρ.62/2008, η οποία αναφέρεται σε άλλη παρεμφερή υπόθεση, η κα. xxx Hakki δεν νομιμοποιείται να αιτείται την εγγραφή των αναφερόμενων Τ/Κ ακινήτων στο όνομά της ενόσω διαρκεί η έκρυθμη κατάσταση, που επικρατεί στην Κύπρο, λόγω τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης παράνομης κατοχής.» 

 

 

 

Εμφανώς, η απόφαση του Διευθυντή στο προαναφερθέν αίτημα της εφεσείουσας ήταν απορριπτική.  Η εφεσείουσα διαφώνησε με αυτήν και καταχώρισε την προαναφερθείσα προσφυγή εναντίον του Διευθυντή[3] και του Κηδεμόνα, η οποία, μετά από ενδελεχή εξέταση των λόγων ακύρωσης και των λόγων ένστασης, απορρίφθηκε.  Εναντίον της πρωτόδικης απόφασης καταχωρίστηκε η παρούσα έφεση, προσβάλλοντας, κατά κύριο λόγο, τη διαπίστωση του Δικαστηρίου ότι η απόφαση του Διευθυντή ενέπιπτε στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου και, συνεπώς, το ίδιο στερείτο δικαιοδοσίας να επιληφθεί της υπόθεσης.  Τοιουτοτρόπως, έγινε δεκτή η προδικαστική ένσταση, συναφώς, των εφεσιβλήτων, την οποία αυτοί υποστήριξαν και κατά την έφεση.  Συγκεκριμένα, η εισήγηση είναι ότι το αίτημα της εφεσείουσας για εγγραφή επ' ονόματί της, ως της νέας mutevelli, της περιουσίας εμπίπτει στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου.  Ως εκ τούτου, δεν υπόκειται στην αναθεωρητική δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, δυνάμει του ΄Αρθρου 146.1 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

 

Η εφεσείουσα διαφωνεί.  Εισηγείται ότι η παρούσα περίπτωση αφορά ζήτημα δημοσίου δικαίου.  Είναι δε η θέση της ότι, ως η διαχειρίστρια του βακουφίου, υπό την ιδιότητά της ως mutevelli, είναι το άτομο που έχει δικαίωμα να ενοικιάζει την περιουσία του και, γενικώς, να την διαχειρίζεται, προς όφελος των δικαιούχων του.  Ως αποτέλεσμα, η μη εγγραφή της δυνάμει του άρθρου 37 του Κεφ. 224 εμποδίζει το ευρύτερο κοινό να γνωρίζει με ποιον αυτή συναλλάσσεται, στο πλαίσιο της διαχείρισής της.

 

Η θέση, ανωτέρω, της εφεσείουσας δεν είναι ορθή.  Πράγματι, υπό ομαλές συνθήκες, η εφεσείουσα, εφόσον είναι η mutevelli, θα είχε δικαίωμα να προβαίνει στη διαχείριση της περιουσίας του βακουφίου.  Το στάδιο αυτό, βέβαια, θα ακολουθούσε την έγκριση του αιτήματός της για εγγραφή της περιουσίας επ' ονόματί της.  Στην προκειμένη περίπτωση, το αίτημά της, όμως, απορρίφθηκε.  ΄Οταν δε αυτή καταχώρισε την υπό αναφορά προσφυγή, ηγέρθη η προαναφερθείσα προδικαστική ένσταση.

 

Σε σχέση με το πιο πάνω θέμα, επισημαίνεται, κατ' αρχάς, ότι η εφεσείουσα υπέβαλε το αίτημά της μόνο προς το Διευθυντή, στη βάση των προνοιών του άρθρου 37 του Κεφ. 224.  Δεν το υπέβαλε προς τον Κηδεμόνα, δυνάμει των προνοιών του Ν. 139/1991.  Σημειώνεται δε, παρεμπιπτόντως, ότι ο Διευθυντής δεν έχει εξουσία να αποφαίνεται σε σχέση με οτιδήποτε που αφορά στην εφαρμογή του Νόμου αυτού.  ΄Οταν, ακολούθως, ο Κηδεμόνας ενημέρωσε το Διευθυντή για την άποψή του, η πράξη του αυτή δεν ήταν εκτελεστή, αλλά ήταν πράξη πληροφοριακού χαρακτήρα, προερχόμενη από ένα άλλο τμήμα της Διοίκησης, (βλ. Αγρόκτημα "Γαλήνη" Λτδ ν. Δημοκρατίας (2010) 3 Α.Α.Δ. 303, σελίδα 307).  Επισημαίνεται, τέλος, ότι, αν και η παρούσα υπόθεση έχει κάποια ομοιότητα, ως προς τα γεγονότα της, με την υπόθεση Basma κ.ά. v. Δημοκρατίας κ.ά. (2013) 3 Α.Α.Δ. 619, εντούτοις η τελευταία διακρίνεται, αφού εκεί είχε κριθεί ότι η προσβληθείσα απόφαση ήταν απόφαση του Κηδεμόνα και ορθά προσβλήθηκε με προσφυγή.

 

Στην υπόθεση Niazi v. Δημοκρατίας (Αρ. 1) (2009) 3 Α.Α.Δ. 218, ο εφεσείων είχε ζητήσει απευθείας από τον Κηδεμόνα «άδεια τιτλοποίησης ακινήτου το οποίο είχε ήδη πωλήσει σε εταιρεία», (σελίδα 221).  Το γεγονός αυτό τονίστηκε με την παρατήρηση ότι:  «Ο εφεσείων απηύθυνε το αίτημά του στον Υπουργό Εσωτερικών υπό την ιδιότητα του βεβαίως ως Κηδεμόνα Τουρκοκυπριακών Περιουσιών και όχι στο Διευθυντή του Κτηματολογίου, ...», (σελίδα 223).  Η εν λόγω διευκρίνιση ήταν σημαντική και, ακριβώς, οδήγησε στην απόφαση ότι η προσβληθείσα με την προσφυγή πράξη του Κηδεμόνα ενέπιπτε στη σφαίρα του δημοσίου δικαίου.  Συμπληρώνεται δε το σκεπτικό της απόφασης, με την παρατήρηση ότι:  «Η ευθύνη για τη λήψη της απόφασης δεν ανήκει στο Κτηματολόγιο κατά την άσκηση της εξουσίας του για μεταβιβάσεις ακίνητης περιουσίας, αλλά στο όργανο στο οποίο ανήκει η εφαρμογή του Νόμου του 1991, Ν. 139/91.», (σελίδα 224).  Σαφώς, η ζητηθείσα, στην περίπτωση εκείνη, άδεια για τιτλοποίηση της συγκεκριμένης περιουσίας, καθότι αποσκοπούσε στην ολοκλήρωση της πώλησής της, συνιστούσε πράξη διαχείρισής της, η οποία ενέπιπτε στην αρμοδιότητα του Κηδεμόνα.    

 

Η εφαρμογή, αντίθετα, του άρθρου 37[4], του Κεφ. 224, αναμφίβολα, εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Διευθυντή.  Η απορριπτική απάντηση δε την οποία η εφεσείουσα έλαβε στο υπό αναφορά αίτημά της προήλθε απευθείας και μόνο από το Διευθυντή, έστω και αν αυτός στην απόφασή του ενσωμάτωσε την άποψη, σχετικά, του Κηδεμόνα, χωρίς να ασχοληθεί καθόλου με τις πρόνοιες του προαναφερθέντος άρθρου.  Επομένως, στο σημείο αυτό, είναι αναπόφευκτη και η παρατήρηση ότι η εφεσείουσα λανθασμένα περιέλαβε ως διάδικο στην προσφυγή της τον τελευταίο^. η ίδια, στο στάδιο εκείνο, δεν του είχε απευθύνει οποιοδήποτε αίτημα σε σχέση με την περιουσία.  

 

΄Οπως έχει ήδη αναφερθεί, το αίτημα της εφεσείουσας αφορούσε στην εγγραφή επ' ονόματί της, ως της νέας mutevelli, της περιουσίας του εν λόγω βακουφίου.  Εφόσον δε αυτό εγκρινόταν, η εγγραφή, ως άνω, της περιουσίας θα αποτελούσε την επίσημη αναγνώρισή της, ως του κατόχου της, υπό την πιο πάνω ιδιότητά της.  Ως τέτοια, η πράξη αποδοχής ή απόρριψης του αιτήματος της εφεσείουσας, στο στάδιο εκείνο, εξεταζόταν με αναφορά και μόνο στις πρόνοιες του άρθρου 37 του Κεφ. 224.  ΄Εχει δε αναγνωριστεί από τη νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου ότι αίτηση προς το Διευθυντή για μεταβίβαση ακίνητης ιδιοκτησίας εμπίπτει στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου.  Χαρακτηριστικά, στην υπόθεση Niazi v. Δημοκρατίας (Αρ. 1), ανωτέρω, προκειμένου να καταδεικνυόταν η διαφορά με το εκεί υποβληθέν αίτημα προς τον Κηδεμόνα, λέχθηκε ότι:  «Δεν πρόκειται περί αίτησης μεταβίβασης οποιασδήποτε περιουσίας η οποία δεν ενδιέφερε το ευρύ κοινό, .», (σελίδα 223).  Στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου, οπωσδήποτε, εμπίπτει και ο διορισμός προσώπου, δυνάμει σχετικού διατάγματος Επαρχιακού Δικαστηρίου, ως διαχειριστή τουρκοκυπριακής περιουσίας, όπως προκύπτει από τα γεγονότα της υπόθεσης Kamil v. Υπ. Εσωτερικών (2009) 3 Α.Α.Δ. 554. 

 

Στην υπόθεση Niazi v. Δημοκρατίας,  γίνεται εκτενής αναφορά στα κριτήρια, με βάση τα οποία αποφασίζεται πότε μια πράξη διοικητικού οργάνου κατατάσσεται στη σφαίρα είτε του ιδιωτικού είτε του δημοσίου δικαίου, αναλόγως της περίπτωσης.  Υπό το φως και των παραδειγμάτων που έχουν παρατεθεί πιο πάνω, δε χρειάζεται, για σκοπούς της παρούσας υπόθεσης, αυτά να επαναληφθούν.  Κρίνεται δε, στη βάση των προαναφερθέντων, ότι η απόφαση του Διευθυντή επί του αιτήματος της εφεσείουσας, αναμφίβολα, ενέπιπτε στη σφαίρα του ιδιωτικού δικαίου.     

 

Με δεδομένη την πιο πάνω κατάληξη αναφορικά με το θέμα της αναθεωρητικής δικαιοδοσίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, δεν απαιτείται να εξεταστεί το νόμιμο του διορισμού της εφεσείουσας από τον Οργανισμό Βακουφίων ως της νέας mutevelli, σε σχέση με την υπό αναφορά βακούφικη περιουσία.

 

Για τους πιο πάνω λόγους, η έφεση αποτυγχάνει και απορρίπτεται, με έξοδα υπέρ των εφεσιβλήτων και εναντίον της εφεσείουσας, τα οποία να υπολογιστούν από την Πρωτοκολλητή και να εγκριθούν από το Δικαστήριο.

 

 

 

 

 

                                                     Κ. Παμπαλλής, Δ.

 

 

 

                                                     Π. Παναγή, Δ.

 

 

 

                                                     Λ. Παρπαρίνος, Δ.

 

 

 

                                                     Γ.Ν. Γιασεμής, Δ.

 

 

 

                                                     Τ. Ψαρα-Μιλτιάδου, Δ.

 

/ΜΠ