ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
ECLI:CY:AD:2018:C38
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Αναθεωρητική ΄Εφεση Αρ. 118/2011)
23 Ιανουαρίου, 2018
[ΝΑΘΑΝΑΗΛ, ΠΑΝΑΓΗ, ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
ΓΙΑΣΕΜΗΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ/στές]
WTE WASSERTECHNIK GMBH,
Εφεσείοντες-Αιτητές,
ν.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
1. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ
ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ,
2. ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΥΔΑΤΩΝ,
Εφεσιβλήτων-Καθ' ων η Αίτηση.
_________________________
Αλέκος Ευαγγέλου, μαζί με Θάλεια Ραφτοπούλου, για τους Εφεσείοντες.
Μαρίνα Ιεροκηπιώτου, για ΄Αντης Τριανταφυλλίδης & Υιοί Δ.Ε.Π.Ε., για τους Εφεσίβλητους.
_________________________
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου
θα δώσει ο Δικαστής Γ.Ν. Γιασεμής.
_________________________
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Γ.Ν. ΓΙΑΣΕΜΗΣ, Δ.: Οι εφεσείοντες, με την προσφυγή αρ. 1264/2009, προσέβαλαν τη νομιμότητα της απόφασης των εφεσιβλήτων, καθ' ων η αίτηση, με την οποία κατακυρώθηκε ο Διαγωνισμός αρ. ΤΑΥ 95/2007 για «Σχεδιασμό, Κατασκευή, Λειτουργία και Συντήρηση του ΄Εργου Αφαλάτωσης Λεμεσού (Επισκοπής) και Προμήθεια Νερού στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων για την περίοδο της Συμφωνίας», (ο «Διαγωνισμός»), στην κοινοπραξία M.N. Limassol Water Co., το ενδιαφερόμενο μέρος, αξιώνοντας την ανάλογη θεραπεία ως προς τούτο[1]. Πρόκειται για την απόφαση ημερομηνίας 26.6.2009, κοινοποιηθείσα στους εφεσείοντες στις 3.7.2009, πληροφορώντας τους, συγχρόνως, για το λόγο της μη αποδοχής της δικής τους προσφοράς[2], μέρος το οποίο οι ίδιοι δεν προσέβαλαν. Οι εφεσείοντες, στην προσπάθειά τους, ανωτέρω, αντιμετώπισαν την προδικαστική ένσταση των εφεσιβλήτων και του ενδιαφερομένου μέρους, (η «προδικαστική ένσταση»), με την οποία υποβλήθηκε ότι αυτοί δε νομιμοποιούντο στην έγερση της προαναφερθείσας προσφυγής.
Έχει αναγνωριστεί από τη νομολογία ότι, στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, κατά τον έλεγχο ο οποίος διενεργείται στο πλαίσιο προσφυγής σε σχέση με τη νομιμότητα απόφασης για κατακύρωση συγκεκριμένου διαγωνισμού σε προσφοροδότη άλλο από τον αιτητή, δυνατό να εγερθεί θέμα μη ύπαρξης εννόμου συμφέροντός του. Τούτο συμβαίνει, όταν, κατ' ισχυρισμό, αυτός δεν ικανοποιεί κάποιο ουσιώδη όρο του διαγωνισμού. Αν, όντως, έτσι έχουν τα πράγματα, δεν επιτρέπεται η αμφισβήτηση της απόφασης κατακύρωσης του διαγωνισμού στον άλλο προσφοροδότη, η δε προσφυγή απορρίπτεται ως απαράδεκτη, (βλ. Δημοκρατία ν. Μάριος Θεοχαρίδης Λτδ (2008) 3 Α.Α.Δ. 488).
Το αποτέλεσμα, βέβαια, είναι, ουσιαστικά, το ίδιο με εκείνο στην περίπτωση κατά την οποία ο αιτητής προσβάλει ευθέως, πλην ανεπιτυχώς, την απόφαση της διοίκησης για απόρριψη της προσφοράς του, έχοντας έννομο συμφέρον προς τούτο, (βλ. Tamassos Suppliers v. Δημοκρατίας (1992) 3 Α.Α.Δ. 60, Δημοκρατία ν. Δ. Αυλωνίτης & Υιοί Λτδ (2000) 3 Α.Α.Δ. 137 και Multi Klima Maliotis Eng. Ltd κ.ά. ν. Δημοκρατίας (2002) 3 Α.Α.Δ. 401). Στην προκείμενη περίπτωση, οι εφεσείοντες, για τους δικούς τους λόγους, δεν άσκησαν το πιο πάνω δικαίωμα, με αποτέλεσμα η εξέταση της προσφυγής τους δικαίως ακολούθησε την πορεία που προδιέγραψε η προδικαστική ένσταση, ώστε ο έβδομος λόγος έφεσης ότι λανθασμένα δεν εξετάστηκε η απόφαση για ανάθεση του έργου στο ενδιαφερόμενο μέρος να κρίνεται ανεδαφικός. Παρατηρείται δε, συναφώς, πως, διά της πιο πάνω πλαγίας οδού, τελικώς, έτυχε εξέτασης το μέρος της απόφασης των τελευταίων για μη αποδοχή της προσφοράς των εφεσειόντων, εκ του οποίου θα μπορούσε να είχε προκύψει το περιγραφέν, ως ανωτέρω, έννομο συμφέρον τους.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα σχετικά γεγονότα, στην παρούσα περίπτωση, το Συμβούλιο Προσφορών Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, (το «Συμβούλιο Προσφορών»), κατά τη συνεδρία του ημερομηνίας 26.6.2009, κατακυρώνοντας το Διαγωνισμό στο ενδιαφερόμενο μέρος, ουσιαστικά, αποδέχτηκε τη θέση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών, σε σχετικές αποφάσεις της, ότι οι εφεσείοντες δεν είχαν ικανοποιήσει τις απαιτήσεις δύο συγκεκριμένων όρων του Διαγωνισμού, των υπ' αρ. 1.2 και 2.2.2 του Μέρους Γ αυτού. Ως αποτέλεσμα, ο εφεσίβλητος 2, Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, ως η Αναθέτουσα Αρχή, δεν αποδέχτηκε την προσφορά των εφεσειόντων, απόφαση η οποία τους κοινοποιήθηκε μετά την αποδοχή, τελικώς, της προσφοράς του ενδιαφερομένου μέρους, όπως αναφέρεται πιο πάνω. Ο ευπαίδευτος Δικαστής του Δικαστηρίου τούτου που εκδίκασε πρωτοδίκως την υπόθεση, αφού ανέλυσε κάθε σχετική πτυχή της, προβαίνοντας, συγχρόνως, στις δικές του διαπιστώσεις όσον αφορά τους εν λόγω όρους, δέχτηκε την προδικαστική ένσταση και απέρριψε την προσφυγή, κρίνοντάς την ως «μη παραδεχτή».
Οι εφεσείοντες, με άλλους έξι λόγους, αλληλένδετους μεταξύ τους, προσβάλλουν την απόφαση στην εν λόγω προσφυγή. Με αναφορά στις επί μέρους πτυχές της και, ειδικά, στις πρόνοιες των προαναφερθέντων όρων του Διαγωνισμού, επικρίνουν, από διάφορες απόψεις, την κατάληξη του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι οι ίδιοι δεν είχαν έννομο συμφέρον να εγείρουν την προσφυγή. Η κριτική τους επικεντρώνεται, κυρίως, στη διαπίστωση του Δικαστηρίου ότι αυτοί, στο πλαίσιο της προσφοράς τους, απέτυχαν να κάνουν πρόβλεψη για την εγκατάσταση των απαιτηθέντων στους εν λόγω όρους, οι οποίοι ήταν ουσιώδεις για σκοπούς του Διαγωνισμού.
Επομένως, το πρώτο ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι κατά πόσο ορθώς κρίθηκε ότι η προσφορά των εφεσειόντων παραβίαζε τους όρους 1.2 και 2.2.2 του Μέρους Γ των εγγράφων του Διαγωνισμού. Το δεύτερο ζήτημα αφορά στο κατά πόσο αυτοί ήταν ή όχι ουσιώδεις. Προέχει, όμως, παράθεση των σχετικών προνοιών τους, που εδώ ενδιαφέρουν, από το αυθεντικό αγγλικό κείμενο των εν λόγω εγγράφων, υπό το γενικό τίτλο: "PART C: SPECIFICATION AND TERMS OF REFERENCE". Αυτές έχουν ως εξής:-
"1.2 General Specification
The desalination process on which the Plant will be designed shall be the Reverse Osmosis. ...
.............................................................................................
The offered Plant must preferably consist of 4 (four) to 8 (eight) units in operation.
In case of breakdown, one stand by unit of such size as to cover the equal output of the damaged unit must also be provided and installed.
.............................................................................................
2.2.2 Seawater Pump House
The Contractor must provide all details with regard to the seawater pump house such as dimensions, lifting facilities for the pumps, motor control room and transformer room.
Stand by pumps covering 25% of their capacity must be provided."
Οι εφεσίβλητοι εισηγούνται ότι υπήρξε παραβίαση των προνοιών των όρων, ανωτέρω, του Διαγωνισμού, τους οποίους, εμμένοντας στην προτέρα θέση τους, χαρακτηρίζουν ως ουσιώδεις. Τονίζουν δε πως, σύμφωνα με τις κρίσιμες πρόνοιές τους, απαιτείτο όπως, για το εν λόγω έργο, οι προσφοροδότες προνοούσαν, ο κάθε ένας στη δική του προσφορά, για την ύπαρξη εφεδρικής μονάδας (stand by unit) και εφεδρικών αντλιών (stand by pumps), (όροι 1.2 και 2.2.2, αντίστοιχα). Οι εφεσείοντες, όμως, παρέλειψαν να κάνουν τέτοιες προβλέψεις στη δική τους προσφορά. Σημειώνεται πως την παράλειψη, ανωτέρω, από το έντυπο προσφοράς των εφεσειόντων διαπίστωσε, ειδικά, ο ευπαίδευτος Δικαστής ο οποίος εκδίκασε την προσφυγή, διαπίστωση την οποία οι εφεσείοντες δεν αμφισβητούν. Ωστόσο, αυτοί δίνουν τη δική τους ερμηνεία ως προς την έννοια, καθώς, επίσης, την εφαρμογή στην πράξη των εν λόγω όρων, σε περίπτωση που τους ανατίθετο το έργο.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά τον όρο 1.2, για προμήθεια εφεδρικής αντλίας, προς υποστήριξη του συστήματος αντλιών υψηλής πίεσης, οι εφεσείοντες προβάλλουν τη θέση ότι αυτός πρέπει να ερμηνευθεί κατά τρόπο ώστε η φράση, «In case of breakdown», να έχει τη σημασία ότι αφήνεται χρονικό περιθώριο στους προσφοροδότες για εγκατάσταση της εφεδρικής αντλίας, αν και εφόσον συμβεί βλάβη. ΄Οπως δε εισηγούνται, επιπρόσθετα, από τη διατύπωσή του, προκύπτει, ότι τα στοιχεία που ήταν απαραίτητο να υπάρχουν κατά το σχεδιασμό του έργου προβλέπονται ρητά στους όρους του Διαγωνισμού, σε αντίθεση με την εφεδρική αντλία, όπου η υποχρέωση για προμήθεια και εγκατάστασή της προνοείται ξεκάθαρα μόνο στην περίπτωση βλάβης.
Αναφορικά με τον όρο 2.2.2, ανωτέρω, ο οποίος αφορά στο «Αντλιοστάσιο Τροφοδοσίας Θαλάσσιου Νερού» (Seawater Pump House), υποστηρίζουν ότι δεν υπήρξε, από μέρους τους, οποιαδήποτε παραβίαση, καθώς, με δική τους πρωτοβουλία, πρόσθεσαν στο σχεδιασμό τους μία επιπλέον δεξαμενή, εντελώς ξεχωριστή, πολύ πέραν του Αντλιοστασίου Θαλάσσιου Νερού, και, κυρίως, μη επιβαλλόμενη από την προσφορά, με αποκλειστικό στόχο την καλύτερη λειτουργία του έργου.
Εξέταση της πρωτόδικης απόφασης υπό το πρίσμα των εκατέρωθεν θέσεων, οι οποίες, σημειώνεται, είναι πανομοιότυπες με τις εδώ προβαλλόμενες, καταδεικνύει ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο, σχετικά με τα πιο πάνω ζητήματα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εφεσείοντες όφειλαν να προβλέψουν την ύπαρξη των ανάλογων, σύμφωνα με τους προαναφερθέντες όρους, εφεδρικών αντλιών, κρίνοντας, μετά από ερμηνεία τους, ότι, ακριβώς, αυτό ήταν που απαιτείτο. Πλην, όμως, οι ίδιοι, έκδηλα, παρέλειψαν να συμπληρώσουν στο έντυπο 7 των εγγράφων του Διαγωνισμού το σχετικό μέρος, γεγονός που συνεπαγόταν την απουσία πρόβλεψης για ύπαρξη εφεδρικών αντλιών.
Στην περίπτωση του όρου 1.2 και, ειδικά, όσον αφορά τη φράση: "In case of brakedown", αυτή, προκειμένου να έχει νόημα, πρέπει να διαβάζεται με τη φράση που ακολουθεί: "one stand by unit ... must also be provided and installed". ΄Ετσι, δεν αφήνεται αμφιβολία ότι η προμήθεια και η εγκατάσταση της εφεδρικής αντλίας έπρεπε να είχαν προβλεφθεί εξαρχής. Διαφορετικά, σε περίπτωση βλάβης, δε θα υπήρχε άλλη αντλία, διαθέσιμη ("stand by"), για να τεθεί άμεσα σε λειτουργία. Το ίδιο ισχύει σε σχέση και με την απαίτηση στον όρο 2.2.2 για προμήθεια εφεδρικών αντλιών που να κάλυπταν το 25% της δυναμικότητας για τροφοδοσία στο σύστημα θαλάσσιου νερού∙ έπρεπε και για την απαίτηση αυτή να είχε γίνει σχετική πρόβλεψη εξαρχής.
Σε σχέση, ειδικά, με την τελευταία περίπτωση, πρέπει, επίσης, να τονιστεί ότι οι προβλέψεις για ικανοποίηση των προδιαγραφών του έργου σε όλα του τα μέρη έπρεπε να ήταν ίδιες από όλους τους προσφοροδότες, προκειμένου οι προσφορές τους να κρίνονταν στη βάση ίδιων μέτρων, προς ικανοποίηση της αρχής της «ίσης μεταχείρισης που πρέπει να διέπει τη διεξαγωγή δημόσιων διαγωνισμών», (βλ. Χ. Κυριάκου Λτδ. ν. Α.ΤΗ.Κ. (1995) 3 Α.Α.Δ. 178, σελίδα 186). Επομένως, η πρόβλεψη των εφεσειόντων για κατασκευή μιας επιπλέον δεξαμενής, ανεξάρτητα με το τι, στην πραγματικότητα, απαιτείτο, έθετε αυτόματα την προσφορά τους εκτός των προβλεφθεισών, σχετικά, προδιαγραφών, λόγω, ακριβώς, της «ανισότητας», που δημιουργείτο, έτσι, μεταξύ των προσφοροδοτών, (βλ. G.P. Iron & Wood Makers Ltd ν. Δημοκρατίας (2008) 3 Α.Α.Δ. 155, σελίδα 165). Εν κατακλείδι, όπως ορθά υποδείχθηκε από τον ευπαίδευτο πρωτόδικο Δικαστή, υιοθέτηση της ερμηνείας των εφεσειόντων θα ήταν αφύσικη. Οι συγκεκριμένοι όροι είναι απόλυτα σαφείς και δεν επιδέχονται ερμηνείας άλλης από αυτήν που τους έχει, πιο πάνω, αποδοθεί. ΄Οπως δε και στην υπόθεση Papaetis Medical Co. Ltd ν. Δημοκρατίας (1998) 3 Α.Α.Δ. 97, έτσι και εδώ μπορεί, με βεβαιότητα, να λεχθεί ότι «οι τεχνικές προδιαγραφές που έθεσε η προκήρυξη είναι αναπόσπαστο μέρος των όρων του διαγωνισμού», (σελίδα 99). Ως εκ τούτου, το σχετικό έντυπο έπρεπε να είχε δεόντως συμπληρωθεί.
Επιπρόσθετα, εξέταση των συγκεκριμένων όρων του Διαγωνισμού δεν αφήνει οποιαδήποτε αμφιβολία ότι αυτοί ήταν ουσιώδεις. Η πιο πάνω κατάληξη αφορά στο δεύτερο ζήτημα, ανωτέρω. Με τις πρόνοιές τους, οι οποίες απαιτούσαν την εγκατάσταση, εξαρχής, εφεδρικών αντλιών στα καθορισθέντα από αυτούς μέρη του έργου, διασφαλιζόταν η συνεχής λειτουργία του. ΄Οπως λέχθηκε από τον ευπαίδευτο Δικαστή: «Με τους συγκεκριμένους όρους, επιδιώκεται η διασφάλιση της ορθής επίτευξης και απρόσκοπτης λειτουργίας του επίδικου έργου, που αφορά την επίλυση του σημαντικού προβλήματος της συνεχούς υδροδότησης των πολιτών.» Η «έγνοια» του αυτή, που, ουσιαστικά, αποτελεί προϊόν άσκησης της δικαστικής του κρίσης αναφορικά με τη σημασία των εν λόγω όρων στην ορθή υλοποίηση του έργου, (βλ. General Constr. Ltd v. Δήμου Λεμεσού (1998) 3 Α.Α.Δ. 584 και Δημοκρατία ν. Δ. Αυλωνίτης & Υιοί Λτδ, ανωτέρω), τον οδήγησαν, δικαίως, στη διαπίστωση ότι αυτοί ήταν ουσιώδεις. Σε αντίθετη περίπτωση, το έργο δε θα ήταν ολοκληρωμένο και ούτε θα μπορούσε να λειτουργήσει με συνέπεια, προς ικανοποίηση του σημαντικού σκοπού τον οποίο αυτό προοριζόταν να εξυπηρετήσει, χωρίς την ύπαρξη, προς άμεση λειτουργία, και των προβλεφθεισών εφεδρικών αντλιών.
Συναφώς προς τα συζητηθέντα πιο πάνω, επισημαίνεται πως, σύμφωνα με πάγια νομολογία επί του θέματος, οι όροι των δημοσίων διαγωνισμών, εφόσον είναι ουσιώδεις, εφαρμόζονται αυστηρά, ως θέμα ευρύτερης δημόσιας τάξης και συνέπειας, (βλ. G.P. Iron & Wood Makers Ltd ν. Δημοκρατίας, ανωτέρω). Συνεπώς, υπό το φως όλων των πιο πάνω, ο αποκλεισμός των εφεσειόντων ήταν εύλογα δικαιολογημένος, κατάληξη η οποία οδηγεί σε αποτυχία τους λόγους έφεσης με αρ. 1, 3, 4 και 6 και την ίδια την έφεση σε απόρριψη, λόγω διαπίστωσης μη ύπαρξης εννόμου συμφέροντος των εφεσειόντων στην καταχώριση της προσφυγής.
Σε σχέση με τους υπόλοιπους λόγους έφεσης, ήτοι το δεύτερο και τον πέμπτο, οι οποίοι, βασικά, αφορούν τις παρατηρήσεις του πρωτόδικου Δικαστηρίου σε σχέση με τις εκθέσεις της Επιτροπής Αξιολόγησης και της Ad-hoc Τεχνικής Επιτροπής, αντίστοιχα, παρεμπιπτόντως πλέον και μόνο, μπορούν να λεχθούν, σχετικά, τα εξής: Στο βαθμό που η διενεργούμενη εξέταση, όπως στην προκειμένη περίπτωση, αφορά στο κατά πόσο υπάρχει ή όχι ικανοποίηση των όρων του Διαγωνισμού, βάσει του περιεχομένου των υποβληθέντων από συγκεκριμένο προσφοροδότη εγγράφων, αυτό αποτελεί, ουσιαστικά, έργο του δικαστηρίου. Το ίδιο, βέβαια, και όταν εγείρεται ζήτημα ως προς την ερμηνεία τους, αφού, και πάλι, πρόκειται για αμιγώς νομική διεργασία, (βλ. Δημοκρατία ν. Δ. Αυλωνίτης και Υιοί Λτδ, ανωτέρω). Η σημασία δε, στην παρούσα περίπτωση, των εκθέσεων των Τεχνικών Επιτροπών, επί τεχνικών θεμάτων, αφορούσε σε επόμενο στάδιο, με σκοπό να διαπιστωνόταν αν συγκεκριμένοι όροι του Διαγωνισμού είχαν, σύμφωνα με τη γνώμη, πλέον, των ειδικών, ικανοποιηθεί από τεχνικής άποψης.
Συναφής προς την πιο πάνω πτυχή είναι και η αρχή ότι το δικαστήριο δεν υπεισέρχεται στην εξέταση τεχνικής φύσεως θεμάτων, τα οποία εμπίπτουν, κατ' εξοχή, στην ευθύνη του διοικητικού οργάνου και, εν προκειμένω, των προαναφερθεισών δύο Τεχνικών Επιτροπών, (βλ. Stavrinou v. Republic (1986) 3 C.L.R. 1195). Βέβαια, δεδομένης της κατάληξης, ανωτέρω, σε σχέση με την απουσία εννόμου συμφέροντος από πλευράς των εφεσειόντων, δεν παρίσταται ανάγκη να λεχθεί οτιδήποτε περαιτέρω όσον αφορά, γενικά, την πτυχή αυτή.
Για τους λόγους, ανωτέρω, η έφεση απορρίπτεται. Επιδικάζονται έξοδα υπέρ των εφεσιβλήτων και εναντίον των εφεσειόντων, τα οποία καθορίζονται στο ποσό των €2.500,00, πλέον Φ.Π.Α.
Στ. Ναθαναήλ, Δ.
Π. Παναγή, Δ.
Μ. Χριστοδούλου, Δ.
Γ.Ν. Γιασεμής, Δ.
Τ.Θ. Οικονόμου, Δ.
/ΜΠ
[1] «Α. Δήλωση του Δικαστηρίου ότι η απόφαση των καθ' ων η αίτηση με την οποία κατακύρωσαν την προσφορά ΤΑΥ 95/07 ... στην Κοινοπραξία 'M.N. Limassol Water Co, ..., αντί στην Αιτήτρια είναι άκυρη, παράνομη και χωρίς οποιοδήποτε νόμιμο αποτέλεσμα.»
[2] "2. Your tender was rejected because, according to the decision of the Tenders Review Authority on the hierarchical recourses No 3/2009 and No 5/2009, did not fulfil the requirements of paragraphs 1.2 and 2.2.2 of Part C: Specification and Terms of Reference of the Tender Documents."