|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2001) 3 ΑΑΔ 519
8 Ιουνίου, 2001
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 140 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
[ΠΙΚΗΣ, Π., ΝΙΚΗΤΑΣ, ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, ΑΡΤΕΜΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΚΑΛΛΗΣ, ΚΡΟΝΙΔΗΣ, ΗΛΙΑΔΗΣ, ΚΡΑΜΒΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗΣ, Δ/στές]
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,
Αιτητής,
ν.
ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ (ΑΡ. 2),
Καθ' ης η αίτηση.
(Αναφορά Αρ. 3/2000)
Λέξεις και Φράσεις ― «Πρόταση νόμου» στο Άρθρο 80.2 του Συντάγματος ― Υποδηλώνει σχέδιο νόμου που έχει μη κυβερνητική προέλευση, αλλά περιλαμβάνει και κάθε πρόταση που αναπλάθει το νόμο.
Ο περί Παροχής Ειδικών Χορηγιών (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2000 ― Είναι αντίθετος και ασύμφωνος προς τις διατάξεις του άρθρου 80.2 του Συντάγματος εφόσον οι πρόνοιες του που συνεπάγονται αύξηση των δαπανών προήλθαν από τροποποίηση μετά από πρόταση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας.
Με Αναφορά του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έθεσε ζήτημα αντισυνταγματικότητας του επίδικού νόμου, εφόσον εισήχθεισαν στο κυβερνητικό νομοσχέδιο τροποποιήσεις, μετά από πρόταση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας, που συνεπάγονταν αύξηση των προβλεπομένων από τον Προϋπολογισμό δαπανών, κατά παράβαση του Άρθρου 80.2 του Συντάγματος.
Η πλήρης Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, κρίνοντας τον περί Παροχής Ειδικών Χορηγιών (Τροποποιητικό) (Αρ. 2) Νόμου του 2000, αντισυνταγματικό, γνωμάτευσε ότι:
1. Ο όρος «πρόταση νόμου», ως τεχνικός όρος (term of art), υποδηλώνει σχέδιο νόμου που έχει μη κυβερνητική προέλευση. Κατά κυριολεξία, η χρήση των λέξεων «πρόταση νόμου» περιλαμβάνει και κάθε πρόταση που αναπλάθει το νόμο.
Εμφανής σκοπός του συνταγματικού νομοθέτη, με την καθιέρωση του Άρθρου 80.2, είναι ο αποκλεισμός της ευχέρειας του Νομοθετικού Σώματος να προβαίνει σε προτάσεις που επάγονται αύξηση των δαπανών του Προϋπολογισμού. Εξ αντικειμένου, είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί διάκριση μεταξύ σχεδίων νόμου που έχουν αφετηρία βουλευτική πρόταση και βουλευτικών προτάσεων για την τροποποίηση ή αναμόρφωση κυβερνητικού νομοσχεδίου, αμφότερων επαγόμενων αύξηση των δαπανών. Αποδοχή των εισηγήσεων της Βουλής, θα ισοδυναμούσε με την αναγνώριση ευχέρειας στη Βουλή να προβαίνει σε ρυθμίσεις, επαγόμενες αύξηση των δαπανών, στο πλαίσιο κάθε κυβερνητικού νομοσχεδίου το οποίο κατατίθεται.
2. Το Δικαστήριο καταλήγει ότι το Άρθρο 80.2 του Συντάγματος αποκλείει προτάσεις βουλευτών, επαγόμενες την αύξηση των δαπανών του Προϋπολογισμού, είτε αυτές εισάγονται από μέλος ή μέλη του Σώματος απευθείας, είτε προέρχονται από μέλη του Σώματος, προς αναμόρφωση του περιεχομένου κυβερνητικού νομοσχεδίου.
Ο περί Παροχής Ειδικών Χορηγιών (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2000 είναι αντίθετος και ασύμφωνος προς τις διατάξεις του Άρθρου 80.2 του Συντάγματος και, συνεπώς, αντισυνταγματικός.
Γνωμάτευση ως ανωτέρω.
Αναφερόμενες υποθέσεις:
President of the Republic v. House of Representatives (1985) 3 C.L.R. 1724,
President of the Republic v. House of Representatives (1985) 3 C.L.R. 2165,
Πρόεδρος της Δημοκρατίας v. Βουλής των Αντιπροσώπων (Aρ. 1) (2000) 3 Α.Α.Δ. 157,
Πρόεδρος της Δημοκρατίας v. Βουλής των Αντιπροσώπων (2001) 3 Α.Α.Δ. 83,
Πρόεδρος της Δημοκρατίας v. Βουλής των Αντιπροσώπων (Αρ. 4) (1990) 3 Α.Α.Δ. 4435,
Πρόεδρος της Δημοκρατίας v. Βουλής των Αντιπροσώπων (1993) 3 Α.Α.Δ. 16,
Πρόεδρος της Δημοκρατίας v. Βουλής των Αντιπροσώπων (Αρ. 5) (1994) 3 Α.Α.Δ. 275,
Πρόεδρος της Δημοκρατίας v. Βουλής των Αντιπροσώπων (Αρ. 1) (1996) 3 Α.Α.Δ. 462,
Πρόεδρος της Δημοκρατίας v. Βουλής των Αντιπροσώπων (Αρ. 2) (1999) 3 Α.Α.Δ. 859.
Αναφορά.
Αναφορά του Προέδρου της Δημοκρατίας προς απόφαση από το Ανώτατο Δικαστήριο κατά πόσο η πρόταση νόμου, στην οποία αναφέρεται το Άρθρο 80.2 του Συντάγματος, περιορίζεται σε σχέδια νόμου τα οποία κατατίθενται στη Βουλή από ένα ή περισσότερους βουλευτές ή εκτείνεται και σε κάθε τροποποίηση κυβερνητικού νομοσχεδίου επαγόμενη αύξηση των δαπανών, που έχει αφετηρία πρόταση βουλευτή.
Α. Μαρκίδης, Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, με Τ. Πολυχρονίδου, Ανώτερη Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τον Αιτητή.
Ε. Ευσταθίου με Κ. Ευσταθίου και Δ. Θεοδώρου, για την Καθ' ης η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ: Την απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Γ.Μ. Πικής, Π..
ΠΙΚΗΣ, Π.: Αποτελεί κοινό έδαφος ότι ο «περί Παροχής Ειδικών Χορηγιών (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2000», (ο «Νόμος»), συνεπάγεται αύξηση των υπό του Προϋπολογισμού προβλεπομένων δαπανών για φοιτητικές χορηγίες. Με το Νόμο, επαυξάνεται το ύψος των χορηγιών και διευρύνεται ο κύκλος των δικαιούχων. Το ύψος των πρόσθετων δαπανών υπολογίζεται σε ποσό το οποίο υπερβαίνει τα £2.000.000,00.
Η εισήγηση για αναδιάρθρωση του νομικού πλαισίου των φοιτητικών χορηγιών προήλθε από την Κυβέρνηση, με την κατάθεση κυβερνητικού νομοσχεδίου. Προηγήθηκε πρόταση νόμου, που υποβλήθηκε από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παιδείας, η οποία αποσύρθηκε.
Οι ενστάσιμες πρόνοιες του Νόμου, οι οποίες επιφέρουν την προρρηθείσα αύξηση των δαπανών, δεν περιείχοντο στο κυβερνητικό νομοσχέδιο. Εισήχθησαν με προτάσεις της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας, επαγόμενες τροποποίηση του κυβερνητικού νομοσχεδίου.
Η θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως αναπτύχθηκε από το Γενικό Εισαγγελέα, ο οποίος τον εκπροσώπησε, είναι ότι οι πρόνοιες του Νόμου, οι επιφέρουσες αύξηση των κατά τα άλλα προβλεπομένων δαπανών, προσκρούουν στις διατάξεις του Άρθρου 80.2 του Συντάγματος και, ως εκ τούτου, είναι αντισυνταγματικές. Και, εφόσον οι αντινομικές προς το Σύνταγμα πρόνοιες είναι άρρηκτα συνυφασμένες με τον πυρήνα του επιψηφισθέντος Νόμου, ολόκληρος ο Νόμος καθίσταται αντισυνταγματικός - (βλ., Pres. of Republic v. House of R/ntatives (1985) 3 C.L.R. 1724· Pres. of Republic v. House of R/ntatives (1985) 3 C.L.R. 2165· Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (2000) 3 Α.Α.Δ. 157· και Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (2001) 3 Α.Α.Δ. 83).
Θέση της Βουλής των Αντιπροσώπων, όπως αναπτύχθηκε από τον κ. Ευσταθίου, ο οποίος την εκπροσώπησε, είναι ότι ο Νόμος δεν αντίκειται προς το Άρθρο 80.2 του Συντάγματος. Κατά την εισήγησή του, η απαγόρευση, η οποία εισάγεται με τις διατάξεις του, περιορίζεται σε προτάσεις νόμου οι οποίες κατατίθενται από μέλη του Νομοθετικού Σώματος. Δεν ισχύει ο περιορισμός στην αναδιάρθρωση κυβερνητικού νομοσχεδίου, με τροποποιήσεις που γίνονται μετά από προτάσεις μελών του Σώματος, έστω και αν αυτές επάγονται την αύξηση των προβλεπομένων δαπανών.
Αντίθετη είναι η θέση του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος υποστήριξε ότι είναι αδιάφορο αν η αύξηση στις δαπάνες έχει ως αφετηρία πρόταση υποβληθείσα από βουλευτή ή βουλευτές ή πρόταση μέλους ή μελών του Σώματος για την τροποποίηση των διατάξεων κυβερνητικού νομοσχεδίου.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι κατά πόσο η πρόταση νόμου, στην οποία αναφέρεται το Άρθρο 80.2 του Συντάγματος, περιορίζεται σε σχέδια νόμου τα οποία κατατίθενται στη Βουλή από ένα ή περισσότερους βουλευτές, ή εκτείνεται και σε κάθε τροποποίηση κυβερνητικού νομοσχεδίου επαγόμενη αύξηση των δαπανών, που έχει αφετηρία πρόταση βουλευτή.
Ο όρος «πρόταση νόμου», ως τεχνικός όρος (term of art), υποδηλώνει σχέδιο νόμου που έχει μη κυβερνητική προέλευση. Κατά κυριολεξία, η χρήση των λέξεων «πρόταση νόμου» περιλαμβάνει και κάθε πρόταση που αναπλάθει το νόμο.
Το Σύνταγμα έχει διαχρονικό χαρακτήρα και κάτω από αυτό το πρίσμα ερμηνεύεται. Όταν το κείμενο συνταγματικής διάταξης είναι διαυγές και η σημασία του διάφανη, εκεί τελειώνει και το ερμηνευτικό εγχείρημα. Όταν, όμως, η σημασία του κειμένου είναι διφορούμενη, όπως είναι στην προκείμενη περίπτωση, καθοδήγηση στην ερμηνεία του μπορεί να αντληθεί από το σκοπό που ο νομοθέτης επιδιώκει να προαγάγει με τη συγκεκριμένη διάταξη, ορώμενη στο πλαίσιο των ευρύτερων σκοπών του Συντάγματος.
Εμφανής σκοπός του συνταγματικού νομοθέτη, με την καθιέρωση του Άρθρου 80.2, είναι ο αποκλεισμός της ευχέρειας του Νομοθετικού Σώματος να προβαίνει σε προτάσεις που επάγονται αύξηση των δαπανών του Προϋπολογισμού. Εξ αντικειμένου, είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί διάκριση μεταξύ σχεδίων νόμου που έχουν αφετηρία βουλευτική πρόταση και βουλευτικών προτάσεων για την τροποποίηση ή αναμόρφωση κυβερνητικού νομοσχεδίου, αμφότερων επαγόμενων αύξηση των δαπανών. Αποδοχή των εισηγήσεων της Βουλής, θα ισοδυναμούσε με την αναγνώριση ευχέρειας στη Βουλή να προβαίνει σε ρυθμίσεις, επαγόμενες αύξηση των δαπανών, στο πλαίσιο κάθε κυβερνητικού νομοσχεδίου το οποίο κατατίθεται.
Η άλλη διάσταση του θέματος θα ήταν η επιψήφιση νόμων, επαγόμενων αύξηση των δαπανών, ανεξάρτητα από τις προβλέψεις που γίνονται στον Προϋπολογισμό και τη δυνατότητα αντιμετώπισής τους από τα κρατικά ταμεία.
Το Άρθρο 168.2 του Συντάγματος αποκλείει την έκδοση εντάλματος πληρωμής, εκτός εάν η σχετική δαπάνη περιλαμβάνεται στον Προϋπολογισμό του οικονομικού έτους. Οι σκοποί του Άρθρου 80.2 του Συντάγματος είναι αλληλένδετοι με τις δημοσιονομικές διατάξεις, για τις οποίες γίνεται πρόνοια στο ΜΕΡΟΣ ΧΙ του Συντάγματος.
Αποκαλυπτικές της δημοσιονομικής τάξης, που καθιδρύει το Σύνταγμα, είναι οι πρόνοιες του Άρθρου 167.6, που αποκλείουν την επιψήφιση αύξησης δαπάνης η οποία περιλαμβάνεται σε συμπληρωματικό Προϋπολογισμό, ή τη μεταβολή του σκοπού της δαπάνης, για την οποία αυτή προορίζεται.
Καταλήγουμε ότι το Άρθρο 80.2 του Συντάγματος αποκλείει προτάσεις βουλευτών, επαγόμενες την αύξηση των δαπανών του Προϋπολογισμού, είτε αυτές εισάγονται από μέλος ή μέλη του Σώματος απευθείας, είτε προέρχονται από μέλη του Σώματος, προς αναμόρφωση του περιεχομένου κυβερνητικού νομοσχεδίου.
Η σημασία του όρου «συνεπαγόμενη», στο πλαίσιο του Άρθρου 80.2 του Συντάγματος, αποτέλεσε το αντικείμενο ερμηνείας σε αριθμό δικαστικών αποφάσεων - (βλ., μεταξύ άλλων, Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (1990) 3 Α.Α.Δ. 4435· Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (1993) 3 Α.Α.Δ. 16· Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (Αρ. 5) (1994) 3 Α.Α.Δ. 275· Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (Αρ. 1) (1996) 3 Α.Α.Δ. 462· Πρόεδρος της Δημοκρατίας ν. Βουλής των Αντιπροσώπων (1999) 3 Α.Α.Δ. 859). Δεν θα επεκταθούμε σ' αυτό το θέμα, εφόσον πρόδηλο είναι - και αναμφισβήτητο άλλωστε - ότι, στην προκείμενη περίπτωση, οι τροποποιήσεις που επέφερε η Βουλή στο κυβερνητικό νομοσχέδιο συνεπάγονται αύξηση των υπό του Προϋπολογισμού προβλεπομένων δαπανών.
Κρίνουμε ότι ο περί Παροχής Ειδικών Χορηγιών (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2000 είναι αντίθετος και ασύμφωνος προς τις διατάξεις του Άρθρου 80.2 του Συντάγματος και, συνεπώς, αντισυνταγματικός. Επομένως, δεν δύναται να εκδοθεί.
Γνωμάτευση ως ανωτέρω.