|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2001) 3 ΑΑΔ 901
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 2715
ΕΝΩΠΙΟΝ
: ΠΙΚΗ, Π., ΝΙΚΗΤΑ, ΑΡΤΕΜΗ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ,ΝΙΚΟΛΑΙΔΗ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΚΑΛΛΗ, ΚΡΟΝΙΔΗ,
ΗΛΙΑΔΗ, ΚΡΑΜΒΗ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ,
ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗ, Δ/στών
Μεταξύ
:-Ακίνητα Χρίστος Χατζηκυριάκος Λτδ, εκ Λευκωσίας,
Εφεσείοντες-Αιτητές
- και -
Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω
1. Υπουργού Οικονομικών,
2. Εφόρου Φόρου Εισοδήματος,
Εφεσιβλήτων-Καθ' ων η Αίτηση
------------------------
7 Νοεμβρίου, 2001
Για τους Εφεσείοντες: Γ. Τριανταφυλλίδης.
Για τους Εφεσίβλητους: Ελ. Νικολαϊδου (κα), Δικηγόρος της
Δημοκρατίας Α΄, εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα.
------------------------
ΠΙΚΗΣ, Π
.: Η απόφασή μου, που ακολουθεί, αντανακλά τις θέσεις της πλειοψηφίας των Δικαστών (Αρτέμη, Κωνσταντινίδη, Νικολαϊδη, Νικολάου, Καλλή, Κρονίδη, Ηλιάδη, Κραμβή και Γαβριηλίδη).Η απόφαση της μειοψηφίας θα δοθεί από το Δικαστή Νικήτα. Με αυτή συμφωνεί και ο Δικαστής Χατζηχαμπής.
------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΙΚΗΣ, Π. Οι φορολογικές αρχές απέρριψαν το αίτημα της εφεσείουσας εταιρείας, (η «εφεσείουσα»), για συμψηφισμό της ζημίας εξαρτημένης από αυτή εταιρείας, στον καθορισμό του φορολογητέου εισοδήματός της για τα έτη 1987, 1989 και 1990. Εναντίον της απόφασης αυτής, η εφεσείουσα άσκησε προσφυγή, κατανοώντας, ως αναγνώρισε, ότι πρωτοδίκως η προσφυγή ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία, ενόψει της απόφασης της Ολομέλειας στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ (1994) 3 Α.Α.Δ. 553. Εναπέθεσε τις ελπίδες της στην έφεση, συνυφασμένες με την προσδοκία ότι η Ολομέλεια θα έκρινε δικαιολογημένη απόκλιση από το λόγο της απόφασης στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ, (ανωτέρω).
Δεύτερο ζήτημα, το οποίο η εφεσείουσα έθεσε με την προσφυγή της - ότι η ένσταση στη φορολογία που της επιβλήθηκε δεν έπρεπε να εξεταστεί, μέχρις ότου εκδοθούν οι προβλεπόμενοι από το ΄Αρθρο 15(5) των περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμων 1961-1990, (ο «Νόμος»
), Κανονισμοί - δεν εξετάστηκε, εφόσον αυτό ήταν αλληλένδετο με την ύπαρξη υποχρέωσης προς έκδοση των Κανονισμών.Η απόφαση στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ προοιωνίζετο την απόρριψη της προσφυγής, που ήταν και το αποτέλεσμά της. Η εφεσείουσα έφερε το ζήτημα ενώπιον της Ολομέλειας. Ενόψει της φύσης του τεθέντος με την έφεση ζητήματος - αποδέσμευση από το λόγο δικαστικού προηγούμενου - και του χαρακτήρα του εγειρόμενου θέματος, κρίθηκε ορθό όπως της έφεσης επιληφθεί η Ολομέλεια.
Το ΄Αρθρο 15(5) του Νόμου, όπως διαμορφώθηκε από το Ν. 163/87, προέβλεπε:-
«(5) Υπό τοιαύτας προϋποθέσεις και καθ' ην διαδικασίαν ήθελον καθορισθή διά Κανονισμών εκδοθησομένων μέχρι την 31ην Ιανουαρίου 1989 δυνάμει του παρόντος Νόμου, εις περιπτώσεις ιθυνούσης και εξηρτημένων αυτής εταιρειών, ως αύται ήθελον καθορισθή, δύναται να γίνη αποδεκτός ο συμψηφισμός ζημιών οιασδήποτε ή οιωνδήποτε εκ τούτων εταιρείας ή εταιρειών μετά του φορολογητέου εισοδήματος του αυτού έτους ετέρας ή ετέρων εκ τούτων εταιρείας ή εταιρειών.»
Η προθεσμία παρατάθηκε, βάσει των προνοιών του Ν. 39/89, μέχρι τις 31 Μαΐου, 1989. Οι προβλεπόμενοι Κανονισμοί δεν εκδόθηκαν μέχρι σήμερα.
Στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ αποφασίστηκε:- (σελ. 560)
«Η χρήση της εξουσιοδοτικής διάταξης για την έκδοση κανονιστικής πράξης που προβλέπει ο Νόμος βρίσκεται στην ευχέρεια της Διοίκησης. Η σχετική νομοθετική πρόνοια δεν είναι επικρατέστερη από την ελευθερία της Διοίκησης για έκδοση της κανονιστικής πράξης. Δεν συντρέχουν εξαιρετικές προϋποθέσεις.»
Κατά συνέπεια, κρίθηκε ότι η παράλειψη έκδοσης της προβλεπόμενης Κανονιστικής Διάταξης δε συνιστούσε εκτροπή από την εκτέλεση καθήκοντος, ούτε μπορούσε να αντληθεί οποιοδήποτε δικαίωμα από αυτή. Σε προηγούμενο στάδιο της απόφασης, γίνεται αναφορά στα κρατούντα στην Ελλάδα επί του θέματος - (σε αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και σε νομικά συγγράμματα). Από αυτά προκύπτει ότι η παροχή εξουσίας από το νόμο στη Διοίκηση να προβεί στην έκδοση Κανονισμών δεν την δεσμεύει να δώσει έκφραση στην εξουσιοδότηση. ΄Εχει την ελευθερία να σιγήσει.
Η ελευθερία της Διοίκησης κάμπτεται, όπως φαίνεται να υποστηρίζουν νέες τάσεις, εφόσον η στάση της Διοίκησης τείνει να ματαιώσει το δεδηλωμένο σκοπό του νομοθέτη - (βλ. Π.Δ. Δαγτόγλου «Γενικό Διοικητικό Δίκαιο», Τρίτη ΄Εκδοση, 1992, σελ. 85 και Τόμο Τιμητικό του Συμβουλίου της Επικρατείας, 1929-1979, σελ. 594). Η πιθανολόγηση του κανόνα εξαίρεσης ως και η ισχύς του συναρτώνται με τη στοιχειοθέτηση δικαιώματος από το νόμο και τη ματαίωσή του, εκ του λόγου της παράλειψης της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση ρυθμίσεων, κανονιστικών της άσκησής του. Μορφοποιημένο δικαίωμα συμψηφισμού των ζημιών εξηρτημένης εταιρείας με τα κέρδη της μητρικής εταιρείας δεν παρέχει το ΄Αρθρο 15(5) του Νόμου, όπως άλλωστε διαπιστώθηκε στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ.
Η απόφαση στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ υιοθετήθηκε και ακολουθήθηκε από την Ολομέλεια σε δύο μεταγενέστερες αποφάσεις της - στην Ιωάννου ν. Δημοκρατίας, Αναθεωρητική ΄Εφεση Αρ. 1827, 15/9/97, και στη Δ. Νικολάου & Υιοί Λτδ. ν. Δημοκρατίας, Αναθεωρητική ΄Εφεση Αρ. 2357, 28/5/99 - και σε πολλές πρωτόδικες αποφάσεις, στις οποίες περέπεμψαν οι εφεσίβλητοι, υποστηρίζοντας ότι:-
(α) Η αρχή στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ είναι θεμελιωμένη, σε βαθμό που να μην παρέχεται πεδίο αμφισβήτησής της. και
(β) εν πάση περιπτώσει, δεν προτάθηκε ο,τιδήποτε, που θα μπορούσε να δικαιολογήσει απόκλιση από το λόγο της.
Αντίθετα, ο κ. Τριανταφυλλίδης υπέβαλε ότι:-
Α. Δικαιολογείται απομάκρυνση από το λόγο της Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ, με αναφορά στη νομολογία που διαγράφει τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες χωρεί απόκλιση από προηγούμενες, κατά τα άλλα δεσμευτικές, αποφάσεις του δικαστηρίου, σύμφωνα με τις αρχές του δικαστικού προηγούμενου - (βλ. Republic (Minister of Finance and Another) v. Demetrios Demetriades (1977) 3 C.L.R. 213. Νικολάου κ.α. ν. Νικολάου και άλλου (Αρ. 2) (1992) 1 Α.Α.Δ. 1338 και Μαυρογένης ν. Βουλής κ.ά. (Αρ. 3) (1996) 1 Α.Α.Δ. 315).
Στην τελευταία απόφαση, υιοθετείται το ακόλουθο απόσπασμα από τη Νικολάου κ.α ν. Νικολάου και άλλου (Αρ. 2
), (ανωτέρω), ως προσδιοριστικό των προϋποθέσεων, η ύπαρξη των οποίων θα μπορούσε να δικαιολογήσει απόκλιση ή απαγκίστρωση από το λόγο δικαστικού προηγούμενου:- (σελ. 328-329 - Μαυρογένης ν. Βουλής κ.ά. (Αρ. 3), (ανωτέρω))«'Τα περιθώρια και προϋποθέσεις για απόκλιση από προηγούμενες αποφάσεις της ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου είναι ανάλογες με εκείνες που παρέχονται στη Δικαστική Επιτροπή της Βουλής των Λόρδων να αποκλίνει από προηγούμενες αποφάσεις της που περιέχονται στη διακήρυξη του 1966, [1966] 3 All E.R. 77. Στο προοίμιο της Διακήρυξης Πρακτικής επαναβεβαιώνεται η προσήλωση στο δικαστικό προηγούμενο ως το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομείται το δίκαιο και προσδιορίζεται η εφαρμογή του σε συγκεκριμένους τομείς. Προηγούμενες αποφάσεις του δικαστηρίου θεωρούνται κατά κανόνα δεσμευτικές. Μόνο λόγοι κεφαλαιώδους σημασίας, όπως η ουσιαστική μεταβολή των περιστάσεων στις οποίες εδράζεται αρχή δικαίου, μπορεί να δικαιολογήσουν απόκλιση από το λόγο προηγούμενης απόφασης του δικαστηρίου. (Fitzleet Estates Ltd ν. Cherry [1977] 3 All E.R. 996, (H.L.) - Βλ. επίσης
΄Ερεισμα για απόκλιση παρέχει, κατά τον κ. Τριανταφυλλίδη, το πρόδηλο σφάλμα, από το οποίο διαπνέεται η απόφαση στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ, ως προς την ελευθερία της Διοίκησης να μην ανταποκριθεί στην εξουσιοδότηση να εκδώσει Κανονισμούς, που προβλέπονται από το Νόμο. Προς υποστήριξη των θέσεών του, παρέπεμψε σε απόφαση του Δικαστή Hodgson στη
Regina v. Secretary of State for the Environment ex parte Greater London Council (1983) Times Law Reports, December 2nd 1983, 713, στην οποία διατυπώνεται η θέση ότι, σε διαδικασία αναθεώρησης (Judicial Review), εξουσιοδότηση Διοικητικής Αρχής να προβεί στην έκδοση Κανονιστικής Διάταξης συνεπάγεται καθήκον να το πράξει. παράλειψη εκπλήρωσης του οποίου μπορεί να αποδοκιμαστεί δικαστικά.Προφανώς, στην υπόθεση εκείνη αναθεωρήθηκε αυτή τούτη η παράλειψη της έκδοσης Κανονιστικής Πράξης, παράλειψη που δεν ελέγχεται ευθέως στο δικό μας σύστημα, κάτω από το ΄Αρθρο 146.1 του Συντάγματος. Θεμελιώνεται στις αρχές του Αγγλικού Συνταγματικού Δικαίου, που εδράζονται στην υπεροχή του Κοινοβουλίου έναντι πάντων και στο επακόλουθο καθήκον συμμόρφωσης της Εκτελεστικής προς τις επιταγές της Νομοθετικής Εξουσίας. Στην Κύπρο, όπου ισχύει αυστηρή διάκριση των εξουσιών, με επίμετρο την ισοτιμία τους, δεν είναι δυνατή η επιβολή υποχρέωσης από τη μια εξουσία (Νομοθετική) στην άλλη (Εκτελεστική) να δράσει εκτός του πεδίου των αρμοδιοτήτων της.
Στη Regina v. Secretary of State for the Environment ex parte Greater London Council, (ανωτέρω), η παράλειψη της Εκτελεστικής Εξουσίας να προβεί στην έκδοση του σχετικού Κανονισμού αναθεωρήθηκε στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας για την έκδοση προνομιακών ενταλμάτων, όπως υποδεικνύεται στη Δ. Νικολάου & Υιοί Λτδ. ν. Δημοκρατίας, (ανωτέρω), θέμα το οποίο δεν εγείρεται στην παρούσα υπόθεση.
Β. Η καθυστέρηση που σημειώθηκε στην έκδοση της Κανονιστικής Πράξης μεταβάλλει τα δεδομένα, σχετικά με το βάθρο του ζητήματος που εξετάστηκε στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ, ώστε η παράλειψη να αποκαλύπτεται ως ηθελημένη και, ως εκ τούτου, αποβλέπουσα στη ματαίωση των σκοπών του νόμου. Επομένως, πρέπει να αποκηρυχθεί ως απαράδεκτη και να διαταχθεί η έκλειψή της.
΄Ο,τι παραγνωρίζεται, είναι ότι ο Νόμος δε στοιχειοθετεί, αφ' εαυτού, δικαίωμα συμψηφισμού της ζημίας εξαρτημένης εταιρείας με τα εισοδήματα της μητρικής εταιρείας, θέμα το οποίο εξηγείται στην απόφαση του Δικαστηρίου στη Δ. Νικολάου & Υιοί Λτδ. ν. Δημοκρατίας, (ανωτέρω). Επισημαίνεται:-
«Εάν ο νόμος δεν παρέχει, αφ' εαυτού, δικαίωμα συμψηφισμού, το απαράδεκτο της παράλειψης της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση Κανονισμών δε θα μπορούσε να πληρώσει το κενό στο νόμο. Ούτε μπορεί να αναθεωρηθεί, στο πλαίσιο του ΄Αρθρου 146.1 του Συντάγματος, η νομιμότητα της παράλειψης έκδοσης νομοθετικής πράξης.»
Στην ίδια απόφαση υπογραμμίζεται ότι:-
«... το άρθρο 15(5) δεν παρέχει αποκρυσταλλωμένο δικαίωμα συμψηφισμού. Η τελείωση του δικαιώματος αφήνεται να συντελεστεί μέσω δευτερογενούς νομοθεσίας. Εάν ο νόμος δεν παρέχει, αφ' εαυτού, δικαίωμα συμψηφισμού, η πιθανολόγηση της μορφής, 9που θα μπορούσε να πάρει με την έκδοση δευτερογενούς νομοθεσίας, δε θα μπορούσε να πληρώσει το κενό στη στοιχειοθέτησή του.»
Κατά συνέπεια, και μεμπτή αν ήθελε κριθεί η παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση δευτερογενούς νομοθεσίας, και πάλιν θα παρέμενε μετέωρο το αίτημα της εφεσείουσας, εφόσον δε στοιχειοθετείται από το Νόμο δικαίωμα συμψηφισμού της ζημίας θυγατρικής με το εισόδημα της μητρικής εταιρείας.
΄Οπως υποδείξαμε στην ίδια υπόθεση - (Δ. Νικολάου & Υιοί Λτδ. ν. Δημοκρατίας) - παραπέμποντας στη Βασιλείου ν. Δήμου Παραλιμνίου, Υπόθεση Αρ. 1061/94, 28/5/96
:-«Εάν το μόνο το οποίο έλειπε από το άρθρο 15(5) ήταν ο καθορισμός της διαδικασίας για τη διεκδίκηση του δικαιώματος, η αδράνεια της Διοίκησης να προβεί στην έκδοση Κανονισμών ενδεχομένως δε θα δημιουργούσε ανυπέρβλητο εμπόδιο στη διεκδίκηση του δικαιώματος.»
Τέλος, στη Δ. Νικολάου & Υιοί Λτδ. ν. Δημοκρατίας γίνεται η υπόμνηση:-
«Το ΄Αρθρο 146.1 περιορίζει το αντικείμενο της αναθεώρησης σε πράξεις εκτελεστικής ή διοικητικής φύσεως. Ο καταρτισμός και η έκδοση νομοθεσίας, τόσο σε πρώτο όσο και σε δεύτερο βαθμό, συνιστά νομοθετική αρμοδιότητα, εκτός του πεδίου δικαιοδοσίας του ΄Αρθρου 146 του Συντάγματος. Αυτό είναι πρόδηλο από το κείμενο του ΄Αρθρου 146.1 και νομολογιακά επιβεβαιωμένο - (βλ., μεταξύ άλλων, George S. Papaphilippou and The Republic (Council of Ministers) (1961)1 R.S.C.C. 62 και Μηλιώτη ν. Δημοκρατίας, Α.Ε. 2304, 12.5.98).»
Εφόσον δε στοιχειοθετείται από το Νόμο δικαίωμα συμψηφισμού, η απόφαση στη Δημοκρατία ν. Ετ. Κ.Γ. Τύμβιου Λτδ κρίνεται ορθή, κάτω από οποιοδήποτε φακό ήθελε ιδωθεί. Κανένας βάσιμος λόγος δεν έχει προταθεί, που θα μπορούσε να διασαλεύσει το βάθρο της, το οποίο παραμένει στέρεο.
Η έφεση απορρίπτεται με έξοδα.
Γ.Μ. Πικής, Π.
Π. Αρτέμης, Δ.
Γ. Κωνσταντινίδης, Δ.
Φρ. Νικολαϊδης, Δ.
Γ. Νικολάου, Δ.
Π. Καλλής, Δ.
Μ. Κρονίδης, Δ.
Τ. Ηλιάδης, Δ.
Α. Κραμβής, Δ.
Ρ. Γαβριηλίδης, Δ.
/ΜΠ