|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
(2000) 3 ΑΑΔ 639
14 Νοεμβρίου, 2000
[ΝΙΚΗΤΑΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, ΚΡΟΝΙΔΗΣ, ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ, Δ/στές]
Δ. ΟΥΖΟΥΝΙΑΝ & Μ. ΣΟΥΛΤΑΝΙΑΝ ΚΑΙ ΣΙΑ ΛΤΔ.,
Εφεσείοντες-Αιτητές,
v.
ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΜΕΣΩ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ,
Εφεσιβλήτων-Καθ' ων η αίτηση.
(Αναθεωρητική Έφεση Αρ. 2260)
Αναγκαστική Απαλλοτρίωση ― Δέουσα έρευνα ― Στην απουσία οποιασδήποτε τεχνοοικονομικής μελέτης αναφορικά με τους σκοπούς της απαλλοτρίωσης, στοιχειοθετείται έλλειψη δέουσας έρευνας που οδηγεί σε ακύρωση του Διατάγματος.
Μετά την εκδίκαση της έφεσης με την οποία ανατράπηκε η πρωτόδικη απορριπτική απόφαση και αποφασίστηκε πως η εφεσείουσα εταιρεία είχε ως ενοικιάστρια του ακινήτου έννομο συμφέρον προσβολής του Διατάγματος Απαλλοτρίωσης, εκδικάστηκε από την Ολομέλεια η προσφυγή της εφεσείουσας κατά του εν λόγω Διατάγματος απαλλοτρίωσης του ενοικιασθέντος ακινήτου.
Η Ολομέλεια του Ανώτατου Δικαστηρίου, ακυρώνοντας την επίδικη απόφαση, αποφάσισε ότι:
Το Δικαστήριο διεξήλθε τους δύο διοικητικούς φακέλους (το Τεκμήριο "1" που κατατέθηκε στην πρωτόδικη διαδικασία και το Τεκμήριο "Ν" που κατατέθηκε ενώπιόν του) και δεν εντοπίστηκε οποιαδήποτε τεχνοοικονομική μελέτη που να συνάδει με τους σκοπούς της απαλλοτρίωσης. Στο μεν Τεκμήριο "1" δεν υπήρχε τίποτε το ουσιαστικό στο δε Τεκμήριο "Ν" υπήρχε μεν κάποια μελέτη από το Τμήμα Πολεοδομίας η οποία όμως χαρακτηρίστηκε προκαταρκτική και όπως ανέφερε "θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για την προκήρυξη διαγωνισμού για τη διαμόρφωση του χώρου.". Πράγματι στις 30.1.92, τρεις σχεδόν μήνες αργότερα συνεστήθη επιτροπή για την προκήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Το δε γήπεδο του Γ.Σ.Π., που αποτελούσε το κύριο μέρος του και τη βάση για τις ιδέες που λήφθηκαν υπόψη, μόλις το έτος 1994 αποκτήθηκε από το δημόσιο. Πέραν δε τούτων καμιά οικονομική μελέτη για το έργο δεν έγινε. Τούτο είναι φανερό από το ότι ο προϋπολογισμός του κράτους δεν αναφέρει κανένα σχετικό κονδύλι γι' αυτό.
Από τα πιο πάνω γεγονότα είναι φανερό ότι οι καθ' ων η αίτηση προχώρησαν στη λήψη της απόφασης για την απαλλοτρίωση, χωρίς να έχει προηγηθεί οποιαδήποτε έρευνα και ετοιμασία μελέτης για τη φύση και λειτουργία του έργου που θα ικανοποιούσε τις ανάγκες του δημοσίου. Δεν υπήρχε στα πρακτικά οτιδήποτε που να υποδεικνύει ότι η υλοποίηση του "σχεδίου" με όλα τα σχετικά σοβαρά οικονομικά επακόλουθα, ούτε και η δυνατότητα πραγμάτωσης των σκοπών της απαλλοτρίωσης. Ούτε και υπήρχε στα πρακτικά οτιδήποτε που να επιβεβαιώνει ότι όλα τα κτήματα που επηρεάζονταν από τις ιδέες του Τμήματος Πολεοδομίας είχαν εξασφαλισθεί από το δημόσιο. Εξάλλου το γήπεδο του Γ.Σ.Π. που αποτελούσε τη βάση και την ουσία της ιδέας, αποκτήθηκε από το δημόσιο τρία χρόνια μετά την απαλλοτρίωση του επίδικου κτήματος.
Έχοντας υπόψη τις νομικές αρχές της νομολογίας, το Δικαστήριο κατέληξε, ότι οι καθ' ων η αίτηση παρέλειψαν να προβούν στη δέουσα έρευνα που θα στήριζε την επίδικη απόφαση. Η έλλειψη οποιαδήποτε τεχνοοικονομικής μελέτης και η μετά τριετία από την απαλλοτρίωση αγορά του γηπέδου Γ.Σ.Π., το οποίο αποτελούσε τη βάση του όλου σχεδίου, επιβάλλει την ακύρωση της πράξης της απαλλοτρίωσης.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.
Αναφερόμενες Υποθέσεις:
Δ. Ουζουνιάν & Μ. Σουλτανιάν και Σία Λτδ. v. Δημοκρατίας (1999) 3 Α.Α.Δ. 309,
Σπύρου v. Δημοτικού Συμβουλίου Κάτω Πολεμιδιών κ.ά. (1998) 3 Α.Α.Δ. 307,
Glyki and Another v. Municipal Corporation of Famagusta (1967) 3 C.L.R. 677.
Έφεση.
Έφεση από τους αιτητές εναντίον της απόφασης Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Π. Καλλής, Δ.) στην Υπόθεση Αρ. 52/92, ημερ. 9/2/96, με την οποία απορρίφθηκε η προσφυγή τους, ως ενοικιαστών, κατά της απολλοτρίωσης των τεμαχίων των ιδιοκτητών με αρ. 329 και 390 στην Ενορία Τρυπιώτη της Λευκωσίας.
Χρ. Κληρίδης, για τους Εφεσείοντες-Aιτητές.
Γ. Γεωργαλλής, Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για τους Εφεσίβλητους-Kαθ' ων η αίτηση.
Cur. adv. vult.
ΝΙΚΗΤΑΣ, Δ.: Την ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δώσει ο Μ. Κρονίδης, Δ.
ΚΡΟΝΙΔΗΣ, Δ.: Η εφεσείουσα Εταιρεία είναι ενοικιάστρια μέρους ακινήτου το οποίο χρησιμοποιεί για τη διεξαγωγή των εμπορικών της επιχειρήσεων. Το κατέχει από το 1961, έτος κατά το οποίο άρχισε η ενοικίαση. Το ακίνητο απαλλοτριώθηκε από τη Δημοκρατία με το Διάταγμα Απαλλοτρίωσης, Α.Δ.Π. 1871, ημερ. 8/11/91, όπως δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας.
Οι ιδιοκτήτες του ακινήτου δεν υπέβαλαν ένσταση στην απαλλοτρίωση. Απεδέχθηκαν την προσφερθείσα ή συμφωνηθείσα αποζημίωση, η οποία στο μεταξύ τους καταβλήθηκε, όπως διαπίστωσε το πρωτόδικο Δικαστήριο.
Η εφεσείουσα προσέβαλε το διάταγμα απαλλοτρίωσης, επικαλούμενη το δυσμενή επηρεασμό ιδίου συμφέροντος ως νομιμοποιητικού στοιχείου για την προσβολή του. Η προσφυγή απορρίφθηκε ως απαράδεκτη λόγω απουσίας του νενομισμένου συμφέροντος της εφεσείουσας να προσβάλει την απαλλοτρίωση. Ως εκ τούτου δεν ασχολήθηκε με την ουσία της προσφυγής ούτε επιλήφθηκε των νομικών λόγων ακύρωσης που προβλήθηκαν με την προσφυγή της εφεσείουσας.
Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ομόφωνα, ανέτρεψε την πρωτόδικη απόφαση για τους λόγους που αναφέρονται στην απόφασή της (Βλέπε: Δ. Ουζουνιάν & Μ. Σουλτανιάν και Σία Λτδ. ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων (1999) 3 Α.Α.Δ. 309). Αναφέρονται τα εξής στην πιο πάνω απόφαση:-
"Σε αντίθεση με τις διαπιστώσεις του πρωτόδικου Δικαστηρίου κρίνουμε ότι η απαλλοτρίωση επηρέασε δυσμενώς και ευθέως ίδιον ενεστώς έννομο συμφέρον της εφεσείουσας. Ενομιμοποιείτο συνεπώς να προσφύγει και να ζητήσει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης, διαπίστωση που μας οδηγεί στον παραμερισμό της πρωτόδικης απόφασης και τον ορισμό της ακρόασης της ουσίας της προσφυγής σε ημερομηνία η οποία θα καθοριστεί.".
Η προσφυγή 52/92 ορίστηκε ενώπιον της παρούσας Ολομέλειας την 1.12.1999 για διευκρινήσεις ενόψει του γεγονότος ότι ήσαν καταχωρημένες οι γραπτές αγορεύσεις των διαδίκων στην προσφυγή. Έτσι δεν ετίθετο θέμα να δοθούν οδηγίες για περιγράμματα αγορεύσεων.
Το αιτητικό της προσφυγής όπως διαγράφεται σ' αυτήν έχει ως ακολούθως:-
"Δήλωση και/ή απόφαση του Δικαστηρίου: Ότι το Διάταγμα απαλλοτρίωσης, συνημμένο Τεκμ. Α, Α.Δ.Π. 1871, ημερ. 8/11/91 και/ή η σχετική απόφαση Διοικητική πράξη είναι εξ' υπαρχής άκυρα και χωρίς κανένα νομικό αποτέλεσμα.":
Κατά την προφορική ακρόαση ενώπιόν μας ο δικηγόρος των εφεσιβλήτων-καθ' ων η αίτηση παρουσίασε το διοικητικό φάκελο της επίδικης πράξης, ο οποίος σημειώθηκε ως Τεκμήριο "Ν", πέραν του φακέλου που καταχώρησε ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου ως Τεκμήριο 1.
Είναι η θέση του ευπαίδευτου δικηγόρου των αιτητών-εφεσειόντων ότι η απαλλοτρίωση ήταν πρόωρη γιατί (α) Δεν έγινε οποιαδήποτε προκαταρκτική μελέτη για την εξακρίβωση του χώρου ο οποίος είναι απόλυτα αναγκαίος για το όλο έργο και/ή έκδηλα ο υπό απαλλοτρίωση χώρος που επηρεάζει τους αιτητές είναι πέραν των αναγκών του έργου (β) Δεν έγινε οποιαδήποτε οικονομική μελέτη για την εξακρίβωση του κόστους του έργου και (γ) Δεν περιελήφθηκε οποιοδήποτε ποσό στον Προϋπολογισμό του 1991, έτος κατά το οποίο δημοσιεύθηκε η απαλλοτρίωση.
Ο ευπαίδευτος συνήγορος των καθ' ων η αίτηση-εφεσιβλήτων υιοθέτησε τη γραπτή του αγόρευση. Παραδέχθηκε όμως, ενώπιόν μας, ότι δεν προηγήθηκε οποιαδήποτε τεχνοοικονομική μελέτη πριν από την απαλλοτρίωση. Για πρώτη φορά συνεστήθη επιτροπή προς τούτο στις 30.1.92, τρεις σχεδόν μήνες μετά τη δημοσίευση του διατάγματος απαλλοτρίωσης. Παραδέχθηκε, επίσης, ότι ο χώρος του Γυμναστικού Συλλόγου Παγκύπρια (Γ.Σ.Π.) περιήλθε στην κατοχή και ιδιοκτησία του Κράτους μόλις το 1994. Ο χώρος του Γ.Σ.Π. είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τους σκοπούς δημόσιας ωφελείας που επικαλούνται οι καθ' ων η αίτηση-εφεσίβλητοι στη γνωστοποίηση απαλλοτρίωσης.
Είναι η θέση των καθ' ων η αίτηση-εφεσιβλήτων ότι είχαν γίνει μελέτες για πρώτη φορά με τη δημοσίευση του τοπικού Σχεδίου Λευκωσίας που δημοσιεύθηκε την 1.12.90. Είχε προηγηθεί στις 6.11.90 σύσκεψη στο Προεδρικό στην οποία μετείχε το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως σχετικά με τον τρόπο ανάπτυξης της περιοχής που αρχίζει από το στάδιο Γ.Σ.Π. μέχρι τη νέα ΠΑ.ΣΥ.Δ.Υ.. Σ' αυτήν αποφασίσθηκε ότι είναι επιβεβλημένη η ουσιαστική βελτίωση της λειτουργικής, οργανικής, οπτικής και αισθητικής σύνδεσης και συνέχειας της περιοχής του Γ.Σ.Π. με το χώρο της παλιάς ΠΑ.ΣΥ.Δ.Υ. και του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων.
Ο Υπουργός Συγκοινωνιών, κατά την επιχειρηματολογία του δικηγόρου των καθ' ων η αίτηση, είχε ενώπιόν του τα συμπεράσματα της σύσκεψης και ορθά, κατά το συνήγορο, εξέδωσε το διάταγμα απαλλοτρίωσης δυνάμει του άρθρου 3(2)(θ) του Νόμου 15/62, όπως τροποποιήθηκε.
Η παράγραφος 2, εδάφιο θ του άρθρου 3 έχει ως εξής:-
"(2) Σκοποί δημοσίας ωφελείας περιλαμβάνουσι σκοπούς αφορώντας εις-
........................................................................................................
(θ) την πολεοδομίαν, χωρονομίαν ή οικιστικήν.".
Έχουμε διεξέλθει τους δύο διοικητικούς φακέλους (το Τεκμήριο "1" που κατατέθηκε στην πρωτόδικη διαδικασία και το Τεκμήριο "Ν" που κατατέθηκε ενώπιόν μας) και δεν εντοπίσαμε οποιαδήποτε τεχνοοικονομική μελέτη που να συνάδει με τους σκοπούς της απαλλοτρίωσης. Στο μεν Τεκμήριο "1" δεν υπάρχει τίποτε το ουσιαστικό στο δε Τεκμήριο "Ν" υπάρχει μεν κάποια μελέτη από το Τμήμα Πολεοδομίας η οποία όμως χαρακτηρίζεται προκαταρκτική και όπως αναφέρει "θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για την προκήρυξη διαγωνισμού για τη διαμόρφωση του χώρου.". Πράγματι στις 30.1.92, τρεις σχεδόν μήνες αργότερα συνεστήθη επιτροπή για την προκήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Το δε γήπεδο του Γ.Σ.Π., που αποτελούσε το κύριο μέρος του και τη βάση για τις ιδέες που λήφθηκαν υπόψη μόλις το έτος 1994 αποκτήθηκε από το δημόσιο. Πέραν δε τούτων καμιά οικονομική μελέτη για το έργο δεν έγινε. Τούτο είναι φανερό από το ότι ο προϋπολογισμός του κράτους δεν αναφέρει κανένα σχετικό κονδύλι γι' αυτό.
Από τα πιο πάνω γεγονότα είναι φανερό ότι οι καθ' ων η αίτηση προχώρησαν στη λήψη της απόφασης για την απαλλοτρίωση, χωρίς να έχει προηγηθεί οποιαδήποτε έρευνα και ετοιμασία μελέτης για τη φύση και λειτουργία του έργου που θα ικανοποιούσε τις ανάγκες του δημοσίου. Δεν υπάρχει στα πρακτικά οτιδήποτε που να υποδεικνύει ότι η υλοποίηση του "σχεδίου" με όλα τα σχετικά σοβαρά οικονομικά επακόλουθα, ούτε και η δυνατότητα πραγμάτωσης των σκοπών της απαλλοτρίωσης. Ούτε και υπάρχει στα πρακτικά οτιδήποτε που να επιβεβαιώνει ότι όλα τα κτήματα που επηρεάζοντο από τις ιδέες του Τμήματος Πολεοδομίας είχαν εξασφαλισθεί από το δημόσιο. Εξάλλου το γήπεδο του Γ.Σ.Π. που αποτελούσε τη βάση και την ουσία της ιδέας αποκτήθηκε από το δημόσιο τρία χρόνια μετά την απαλλοτρίωση του επίδικου κτήματος.
Στην απόφαση Μενέλαος Αντώνη Σπύρου ν. Δημοτικού Συμβουλίου Κάτω Πολεμιδιών κ.ά. (1998) 3 Α.Α.Δ. 307, με παρόμοια εν πολλοίς γεγονότα έχουν λεχθεί τα εξής καταληκτικά:-
"Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω και ιδιαίτερα την έλλειψη ολοκληρωμένης μελέτης για τις ανάγκες του Δημοτικού Συμβουλίου που θα καθόριζαν τους αναγκαίους χώρους για την απαλλοτρίωση, την έλλειψη συζήτησης και εξέτασης αν το "σχέδιο" που ετοιμάστηκε ικανοποιούσε τις πιο πάνω απαιτήσεις, την έλλειψη οποιασδήποτε επαφής με τον Κηδεμόνα για την απόκτηση του Τουρκοκυπριακού τεμαχίου, έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι εφεσίβλητοι παρέλειψαν να προβούν στη δέουσα έρευνα που θα υποστήλωνε την επίδικη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου.".
Επίσης στην απόφαση Niovi Michael Glyki and Another v. The Municipal Corporation of Famagusta (1967) 3 C.L.R. 677 με παρόμοια γεγονότα έχουν λεχθεί τα εξής:-
"It is quite clear from the statement of counsel for the Respondent and the material before the Court that the compulsory acquisition of the property of the Applicants was decided upon without any comprehensive study, even a provisional one, of the proposed Cultural Palace having been made; and unless such a study had been made the Municipal Committee could not have reached any conclusion regarding the probable cost of the Cultural Palace, either.".
Έχοντας υπόψη τις πιο πάνω νομικές αρχές έχουμε καταλήξει ότι οι καθ' ων η αίτηση παρέλειψαν να προβούν στη δέουσα έρευνα που θα στήριζε την επίδικη απόφαση. Η έλλειψη οποιαδήποτε τεχνοοικονομικής μελέτης και η μετά τριετία από την απαλλοτρίωση αγορά του γηπέδου Γ.Σ.Π., το οποίο αποτελούσε τη βάση του όλου σχεδίου, επιβάλλει την ακύρωση της πράξης της απαλλοτρίωσης.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα εναντίον των καθ' ων η αίτηση.
Η προσβαλλόμενη διοικητική πράξη ακυρώνεται.
Η προσφυγή επιτυγχάνει με έξοδα.