ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας

Μεταξύ:

Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας,

Εφεσείοντα

και

1. Ανδρέα Κωνσταντίνου Πεγειώτη,
2. Φωτεινής Ντούμα,

___________________

Για τους εφεσίλητους: Ε. Χειμώνας.

____________________

_____________________

ΚΑΛΛΗΣ, Δ: Οι εφεσίβλητοι αντιμετώπισαν ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας (το Πρωτόδικο Δικαστήριο) δύο κατηγορίες για τη διάπραξη των πιο κάτω αδικημάτων:

1. «Διατήρηση οίκου ανοχής κατά παράβαση των άρθρων 156(Ι) (α), 20 και 35 του Ποινικού Κώδικα Κεφ. 154 όπως τροποποιήθηκε από το Νόμο 166/87».
2. «Αποζείν από κέρδη πορνείας κατά παράβαση των άρθρων164(α), 20 και 35 του Ποινικού Κώδικα Κεφ. 154 όπως τροποποιήθηκε από το Νόμο 166/87».

Το Πρωτόδικο Δικαστήριο επέβαλε στον κάθε ένα από τους εφεσίβλητους ποινή φυλάκισης δύο μηνών στην πρώτη κατηγορία και ποινή φυλάκισης τριών μηνών στη δεύτερη κατηγορία. Οι ποινές θα συνέτρεχαν. Η ποινή της εφεσίβλητης 2 ανεστάληκε για περίοδο τριών ετών. Περαιτέρω η τελευταία καταδικάσθηκε στην πληρωμή των εξόδων της δίκης τα οποία ήταν της τάξης των £250.

Τα σχετικά με τη διάπραξη των πιο πάνω αδικημάτων γεγονότα έχουν ως εξής:

Στις 23.2.98, γύρω στις 8.00 μ.μ. η αστυνομία επέδραμε στο διαμέρισμα αρ. 102 σε πολυκατοικία της οδού Καλύμνου 6 στη Λευκωσία. Ενοικιαστής του συγκεκριμένου διαμερίσματος ήταν ο εφεσίβλητος 1. Κατά την επιδρομή η αστυνομία βρήκε δύο γυναίκες. Η δεύτερη ήταν ημίγυμνη στο υπνοδωμάτιο μαζί με νεαρό άντρα. Περαιτέρω έρευνα της υπόθεσης απεκάλυψε ότι οι εφεσίβλητοι, οι οποίοι ήταν σύζυγοι κατά το διάστημα εκείνο, εργοδότησαν την μια από τις κοπέλες. Η τελευταία εργαζόταν εκεί από το τέλος Ιανουαρίου του 1998 μαζί με την 2^η εφεσίβλητη και πρόσφεραν υπηρεσίες σε άντρες επί πληρωμή. Ο 1^ος εφεσίβλητος τις προμήθευε με τα σχετικά που χρειάζονταν. Οι εφεσίβλητοι είχαν αποχωρήσει από την Κύπρο μαζί μέσα στο Φεβρουάριο του 1998, και άφησαν οδηγίες στην υπάλληλό τους, η οποία ανέλαβε και εργοδότησε γι' αυτούς την δεύτερη κοπέλα που βρέθηκε ημίγυμνη στο υπνοδωμάτιο μαζί με τον νεαρό, ο οποίος πλήρωσε αντίτιμο £30 στην υπάλληλο. Οι δύο εφεσίβλητοι διατηρούσαν τον πιο πάνω οίκο ανοχής και αποζούσαν από τα κέρδη πορνείας.

Ενώπιον του Πρωτόδικου Δικαστηρίου οι εφεσίβλητοι έθεσαν τα εξής ελαφρυντικά. 'Ηταν σύζυγοι και κατά τη διάρκεια του γάμου τους απέκτησαν 4 παιδιά ηλικίας 8, 7, 4 και 3 ετών. Το μικρότερο πάσχει από μηνιγγίτιδα, νοσηλεύεται τακτικά στο Νοσοκομείο και χρειάζεται άμεση φροντίδα. Η εφεσίβλητη 2 είναι από την Ελλάδα, μόνιμη κάτοικος Κύπρου, αλλά δεν έχει κανένα συγγενή στην Κύπρο και μόνη της φροντίζει τα παιδιά της. Βασικό στήριγμα της είναι ο εφεσίβλητος 1 που παρόλο τον χωρισμό τους εξακολουθεί να τη βοηθά και η σχέση τους είναι πολύ καλή.

Εν όψει όλων των ανωτέρω - συνέχισε το Πρωτόδικο Δικαστήριο - «θα λάβω υπόψη τον παράγοντα καθυστέρηση ως επηρεάζοντα σημαντικά το ύψος της ποινής αλλά όχι το είδος της ποινής».

Το Πρωτόδικο Δικαστήριο ανέστειλε την ποινή φυλάκισης που επέβαλε στην εφεσίβλητη 2. 'Εκρινε ότι στην περίπτωση της συντρέχουν «εξαιρετικοί λόγοι στις προσωπικές της περιστάσεις που δικαιολογούν αναστολή της ποινής φυλάκισης».

Οι πιο πάνω ποινές έχουν εφεσιβληθεί από το Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας. 'Εχει υποστηριχθεί ότι ενόψει της σοβαρότητας των αδικημάτων και των γεγονότων που περιβάλλουν τη διάπραξη τους οι επίδικες ποινές είναι παντελώς ανεπαρκείς «γιατί δεν είναι ικανοποιητικές για την τιμωρία των εφεσιβλήτων και/ή για την αναμόρφωση τους και/ή την αποτροπή διάπραξης παρομοίων αδικημάτων από άλλους».

Με πρόσθετους λόγους έφεσης έχει υποστηριχθεί, σε σχέση και με τους δύο εφεσίβλητους, ότι εσφαλμένα λήφθηκε υπόψη ο παράγων «καθυστέρηση» ως μετριαστικός της ποινής εν όψει του γεγονότος ότι αυτή οφειλόταν αποκλειστικά στους εφεσίβλητους.

Αναφορικά με την καθυστέρηση στην καταχώριση της υπόθεσης τα σχετικά γεγονότα έχουν ως εξής:

Τα αδικήματα διαπράχθηκαν μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου του 1998. Η Αστυνομία διαπίστωσε τη διάπραξη τους στις 23.2.1998. Λόγω της απουσίας των εφεσιβλήτων στο εξωτερικό ο μεν εφεσίβλητος 1 συνελήφθηκε στις 14.5.98 οπόταν και κατηγορήθηκε από την Αστυνομία η δε εφεσίβλητη 2 συνελήφθηκε στις 15.7.98 και κατηγορήθηκε την ίδια ημέρα. Η ποινική υπόθεση καταχωρήθηκε στις 19.5.99, δηλαδή ένα χρόνο μετά τη συμπλήρωση της ανάκρισης εναντίον του εφεσίβλητου 1 και 10 μήνες μετά τη συμπλήρωση της ανάκρισης εναντίον της εφεσίβλητης 2.

Ζητήσαμε από τον κ. Βραχίμη να εξηγήσει τους λόγους της καθυστέρησης στην καταχώριση της υπόθεσης. Μας είπε ότι κατά το χρόνο της σύλληψης των εφεσιβλήτων «υπήρχαν εναντίον τους άλλες ανοικτές υποθέσεις και υπήρχε θέμα κατά πόσον η παρούσα υπόθεση θα λαμβανόταν υπόψη στην επιμέτρηση της ποινής».

Σε σχέση με το ίδιο θέμα ο κ. Χειμώνας μας είπε ότι δεν εκκρεμούσε οποιαδήποτε υπόθεση εναντίον της εφεσίβλητης 2. Εκκρεμούσε μια υπόθεση για παρόμοιο αδίκημα εναντίον του εφεσίβλητου 1 στην οποία καταδικάσθηκε σε φυλάκιση 6 μηνών στις 26.10.98. Ζήτησε όπως ληφθεί υπόψη και η παρούσα υπόθεση στην επιμέτρηση της ποινής αλλά του λέχθηκε - από τις διωκτικές αρχές - ότι δεν εκκρεμούσε άλλη υπόθεση εναντίον του.

Παρατηρούμε: Ο προβληθείς από τον κ. Βραχίμη λόγος για την καθυστέρηση στην καταχώριση της παρούσας υπόθεσης δεν έχει γίνει δεκτός από τον κ. Χειμώνα. 'Επρεπε, επομένως, να είχε τεκμηριωθεί από τον κ. Βραχίμη και δεν έχει τεκμηριωθεί. Παραμένει, όμως, το αναντίλεκτο γεγονός ότι ο εφεσίβλητος 1 καταδικάσθηκε για άλλο παρόμοιο αδίκημα και η παρούσα υπόθεση δεν λήφθηκε υπόψη. Ο κ. Βραχίμης μας είπε ότι κάτι τέτοιο δεν ζητήθηκε από τον εφεσίβλητο 1. Διερωτώμεθα, όμως, κατά πόσο κατά τον Οκτώβριο του 1998 ο μέσος άνθρωπος που δεν έχει σαφή εικόνα ότι θα κατηγορηθεί θα πρέπει να είχε υπόψη του ότι θα μπορούσε να ζητήσει να ληφθεί υπόψη και η υπό διερεύνηση υπόθεση για την οποία είχε κατηγορηθεί από το Μάϊο του 1998.

Θεώρηση των εκκαλούμενων ποινών υπό το πρίσμα της σοβαρότητας και της φύσης των αδικημάτων δεν έχει παρά να οδηγήσει στο εκ πρώτης όψεως συμπέρασμα ότι δεν αντιστοιχούν προς τη σοβαρότητα τους. Ωστόσο οι ποινές πρέπει να εξεταστούν υπό το φως της εισήγησης του κ. Χειμώνα ότι λόγω της πιο πάνω καθυστέρησης έχουν σημειωθεί μεταβολές στις οικογενειακές περιστάσεις των εφεσιβλήτων οι οποίες υπαγορεύουν την μη αύξηση της ποινής. Κατά το 1998 - έτος διάπραξης των αδικημάτων - οι εφεσίβλητοι είχαν μόνο 2 ανήλικα παιδιά ενώ σήμερα έχουν 4. Ποιές λοιπόν οι επιπτώσεις της καθυστέρησης στον καθορισμό της ποινής; Αρχίζουμε με την ανεξήγητη καθυστέρηση στην καταχώριση της υπόθεσης.

Στην M & M Loizou Ltd κ.α. ν. Jumbo Investments, Ποινικές Εφέσεις 6767-68/29.12.2000 (απόφαση Πική, Π.) υποδείχθηκε πως η δίωξη του παραβάτη ευθύς ως έρχεται σε φως η αξιόποινη πράξη του αποτελεί αρχή συνυφασμένη με την καλή απονομή της δικαιοσύνης και αυτή τούτη τη δίκαιη δίκη.

Στην παρούσα υπόθεση οι εκκαλούμενες ποινές έχουν επιβληθεί 40 μήνες μετά τη διάπραξη των αδικημάτων. Αυτός ο παράγων είναι μεταξύ των παραγόντων που λαμβάνονται υπόψη στην επιμέτρηση της ποινής. Μάλιστα έχει νομολογηθεί ότι εκτός από τις περιπτώσεις όπου θεωρείται απόλυτα αναγκαίο είναι ανεπιθύμητη η επιβολή ποινής φυλάκισης μετά από παρέλευση μακρού χρόνου από την ημέρα της διάπραξης του αδικήματος (Βλ. Γενικός Εισαγγελέας ν. Νεοφύτου (1991) 2 Α.Α.Δ. 5, 10, Γενικός Εισαγγελέας ν. Τέλλα (1991) 2 Α.Α.Δ. 77, Γενικός Εισαγγελέας ν. Αβρααμίδη (1993)

Στην Γεωργίου (πιο πάνω) το Εφετείο είχε να αποφασίσει κατά πόσο η περίπτωση ήταν κατάλληλη για μετατροπή της ποινής προστίμου σε ποινή φυλάκισης, που το πρωτόδικο δικαστήριο, λανθασμένα δεν επέβαλε στον εφεσίβλητο. 'Εκρινε ότι υπεισέρχεται προς εξέταση ο παράγων του χρόνου των 3 ½ ετών που έχει διαρρεύσει από τη διάπραξη των αδικημάτων μέχρι την εκδίκαση της έφεσης. Με αναφορά στα νομολογηθέντα στις υποθέσεις Τέλλα και Αβρααμίδη (πιο πάνω) το Εφετείο - με απόφαση που δόθηκε από τον Κραμβή, Δ. - θεώρησε ότι «ο χρόνος που πέρασε από τη διάπραξη των αδικημάτων μέχρι σήμερα σε συνάρτηση προς το μεταγενέστερο γεγονός του γάμου του εφεσίβλητου το οποίο, ως τυχαία απόρροια του διαρρεύσαντος χρόνου, συνεπάγεται μεταβολή των προσωπικών συνθηκών του εφεσίβλητου, αποτελεί παράγοντα ο οποίος καθιστά ανεπιθύμητη την επιβολή ποινής φυλάκισης στον εφεσίβλητο σ' αυτό το στάδιο». Υπό τις περιστάσεις έκρινε πως δεν υπάρχει ο,τιδήποτε το απολύτως αναγκαίο που να καθιστά απαραίτητη την επέμβαση του Εφετείου για μετατροπή των ποινών που το πρωτόδικο δικαστήριο επέβαλε στον εφεσίβλητο.

Πρέπει στο σημείο αυτό να υποδείξουμε ότι η διασφάλιση του δικαιώματος που κατοχυρώνεται από το άρθρο 30.2 του Συντάγματος αναφορικά με το χρόνο εκδίκασης των υποθέσεων αποτελεί πρωταρχική ευθύνη του Δικαστηρίου (Μιχάλης Μαγκάκης (1990) 1 Α.Α.Δ. 1068). Στην παρούσα υπόθεση το πρωτόδικο δικαστήριο έπρεπε να είχε λάβει πρόσφορα και δραστικά μέτρα για την απρόσκοπτη εκδίκαση της υπόθεσης μέσα σε εύλογο χρόνο όπως επιτάσσουν οι πρόνοιες του Συντάγματος.

Παρά τη θέση της νομολογίας ως προς τις επιπτώσεις της καθυστέρησης όταν για αυτήν ευθύνεται ο κατηγορούμενος και τη θέση της ως προς την ευθύνη του δικαστηρίου για τη διεξαγωγή της μέσα σε εύλογο χρόνο παραμένει το γεγονός της επιβολής ποινής μετά την παρέλευση 40 μηνών από τη διάπραξη των αδικημάτων.

Στην Αρέστη (πιο πάνω) ο Πικής, Π. υπέδειξε ότι:

Το θέμα της καθυστέρησης εξετάζεται για να κριθεί αν η δίκη ήταν δίκαιη, όπως ορίζεται από το άρθρο 30.2 του Συντάγματος. Ωστόσο ο λόγος για τον οποίο συνήθως προσμετρά η καθυστέρηση είναι η μεταβολή των συνθηκών του παραβάτη. Στην παρούσα υπόθεση η μεταβολή των συνθηκών των εφεσιβλήτων ήταν ιδιάζουσα. 'Εχουν στο μεταξύ αποκτήσει άλλα δύο παιδιά. Κρίνουμε, επομένως, πως ορθά λήφθηκε υπόψη η καθυστέρηση στο σύνολο της ως παράγοντας μετριαστικός της ποινής και το Πρωτόδικο Δικαστήριο δεν λειτούργησε κάτω από εσφαλμένη καθοδήγηση στον καθορισμό της ποινής. Η επιείκεια η οποία έχει επιδειχθεί λόγω των προσωπικών περιστάσεων των εφεσιβλήτων δεν καθιστά την εκκαλούμενη ποινή καταφανώς ανεπαρκή έτσι ώστε να δικαιολογείται η επέμβαση μας για αύξηση της.

Αναφορικά με την εφεσίβλητη 2 έχουν προβληθεί ακόμη δύο λόγοι έφεσης. Με τον πρώτο από αυτούς υποστηρίχθηκε ότι το πρωτόδικο δικαστήριο «εσφαλμένα δεν διαφοροποίησε την ποινή της εφεσίβλητης αφού έλαβε υπόψη το γεγονός ότι αυτή ήταν γυναίκα».

Παρά το γεγονός ότι η εφεσίβλητη 2 βαρυνόταν με μια προηγούμενη καταδίκη το πρωτόδικο δικαστήριο δεν διαφοροποίησε την ποινή μεταξύ των δύο υποψηφίων αφού, όπως σημείωσε, έλαβε υπόψη τα όσα λέχθηκαν από τον Αρτεμίδη, Δ. στην υπόθεση Μπαλλής ν. Δημοκρατίας (1993) 2 Α.Α.Δ. 273, 282. Τα μεταφέρουμε:

Το πιο πάνω ζήτημα αποτέλεσε το αντικείμενο του τρίτου λόγου της έφεσης σε σχέση με την εφεσίβλητη 2. Υποστηρίχθηκε πως το πρωτόδικο δικαστήριο εσφαλμένα διέταξε την αναστολή εκτέλεσης της ποινής φυλάκισης για την εφεσίβλητη αφού έλαβε υπόψη το γεγονός ότι αυτή ήταν γυναίκα αλλά και το γεγονός ότι τα ανήλικα παιδιά της θα έμεναν χωρίς προστάτη.

Το Πρωτόδικο Δικαστήριο προχώρησε στην αναστολή της ποινής αφού έλαβε υπόψη - και πάλιν - τα λεχθέντα από τον Αρτεμίδη, Δ. στην Μπαλλής (πιο πάνω) και την ανάγκη να μην μείνουν χωρίς «οποιοδήποτε προστάτη τα 4 ανήλικα τέκνα του ζεύγους των εφεσιβλήτων». 'Ολα τα πιο πάνω - κατέληξε το Πρωτόδικο Δικαστήριο - συνιστούν εξαιρετικούς λόγους στις προσωπικές περιστάσεις της εφεσίβλητης 2 που δικαιολογούν αναστολή της ποινής φυλάκισης.

Παρίσταται ανάγκη να αναφερθούμε σε κάποια έκταση στις προσωπικές και οικογενειακές περιστάσεις της εφεσίβλητης 2. Καταγράφονται σε έκθεση του Γραφείου Ευημερίας η οποία ετοιμάσθηκε και τέθηκε ενώπιον μας μετά από σχετικές οδηγίες μας.

Το νομοθετικό πλαίσιο για την αναστολή της ποινής βρίσκεται στον περί της Υφ' 'Ορον Αναστολής της Εκτελέσεως Ποινής Φυλακίσεως εις Ωρισμένας Περιπτώσεις Νόμο του 1972 (Ν 95/72), όπως τροποποιήθηκε από το Ν 41(Ι)/97.

Σύμφωνα με το τροποποιηθέν άρθρο 3(2) του Νόμου:

Στην Παγιάβλας ν. Αστυνομίας, Ποινική 'Εφεση 6560/7.8.1998 (απόφαση Πική, Π.) υποδεικνύεται ότι με την τροποποίηση, που επέφερε ο Ν 41(Ι)/97, περιορίστηκε η δυνατότητα αναστολής της ποινής και οι νομοθετικές προϋποθέσεις για την αναστολή έχουν καταστεί, όντως, ανελαστικές. Στην ίδια απόφαση επεξηγείται και ο όρος «εξαιρετικές περιστάσεις» που συναντούμε στο Νόμο. Μεταφέρουμε το σχετικό απόσπασμα:

Στη Βασιλείου κ.α. ν. Δημοκρατίας, Ποινικές Εφέσεις 6704, 6718 και 6754/26.11.99 το Κακουργιοδικείο έλαβε υπόψη τις προσωπικές περιστάσεις του εφεσείοντα ο οποίος παρά το σχετικά νεαρό της ηλικίας του (30 ετών) είχε ήδη 4 ανήλικα παιδιά ηλικίας από 3 μηνών μέχρι 9 ετών και ήταν ο μόνος προστάτης της οικογένειας η οποία διαμένει σε ενοικιαζόμενη οικία και με χρέη αρκετών χιλιάδων λιρών. 'Ελαβε, επίσης, υπόψη την περιγραφή του εφεσείοντα τόσο από την έκθεση του Τμήματος Κοινωνικής Ευημερίας όσο και από παράγοντες του χωριού του ως καλού οικογενειάρχη. 'Εκρινε ότι όλα τα πιο πάνω συνδυαζόμενα με το λευκό του μητρώο μπορούσαν να αποτελέσουν ασύνηθες και/ή εξαιρετικές προσωπικές περιστάσεις που να επιτρέπουν στο Δικαστήριο να ασκήσει τη διακριτική του ευχέρεια υπέρ του κατηγορουμένου έστω και αν η διακριτική αυτή ευχέρεια περιορίστηκε ουσιωδώς με το Ν 41(Ι)/97 παρά απ' ότι ήταν προηγουμένως.

Το Εφετείο επεκύρωσε την πιο πάνω πρωτόδικη προσέγγιση. 'Εκρινε ότι το Κακουργιοδικείο «δεν έχει εκφύγει από τα ακραία όρια της διακριτικής του εξουσίας».

Στην περίπτωση της εφεσίβλητης 2, όπως ορθά κρίθηκε από το Πρωτόδικο Δικαστήριο, δεν διακρίνουμε μετριαστικά περιστατικά που ανάγονται στην υπόθεση. 'Εχουμε, όμως, εντοπίσει άκρως εξαιρετικές περιστάσεις που ανάγονται στην εφεσίβλητη 2. Αυτές είναι η κατάσταση της υγείας του μικρότερου από τα παιδιά της. Η ασθένεια από την οποία έχει προσβληθεί, τα κατάλοιπα της και η ανάγκη για συνεχή ιατρική φροντίδα για να προληφθούν τα χειρότερα, καθιστούν την περίπτωση της εφεσίβλητης «ιδιάζουσα» και απόλυτα ταυτισμένη με τις προϋποθέσεις που θέτει ο Νόμος του 1997. Η έκθεση του Γραφείου Ευημερίας δεν διαφωτίζει κατά πόσο αυτή η φροντίδα είναι δυνατή στην απουσία της μητέρας του Δημήτρη - εφεσίβλητης 2. Από μόνη της η κατάσταση της υγείας του μικρότερου παιδιού της εφεσίβλητης, η οποία καθιστά την παρουσία της δίπλα του απαραίτητη, ακόμη και χωρίς τη συνδρομή των άλλων παραγόντων - ότι ήταν γυναίκα και μητέρα 3 άλλων ανήλικων τέκνων - δικαιολογούσε το μέτρο της αναστολής της ποινής. Ο σχετικός λόγος της έφεσης δεν ευσταθεί και απορρίπτεται.

Δ.

Δ.

/ΕΑΠ