CyLaw | Αναφορικά μ'εμάς | Επικοινωνία

(2000) 2 ΑΑΔ 390

Ποινική έφεση αρ.6681

εφεσείων

εφεσίβλητη

ΑΡΤΕΜΙΔΗΣ, Δ.: Ο εφεσείων καταδικάστηκε από το Κακουργιοδικείο, που συνεδρίασε στη Λευκωσία, σε 7 κατηγορίες, από τις οποίες οι 5 αφορούσαν το αδίκημα της άσεμνης επίθεσης, κατά παράβαση των άρθρων 151 και 35 του Ποινικού Κώδικα, Κεφ.154 (κατηγορίες 1, 3, 4, 5 και 8), και οι υπόλοιπες δύο το αδίκημα της απόπειρας διαφθοράς νεαρής γυναίκας κάτω των 13 χρόνων και απόπειρας παρά φύση ασέλγειας σε παιδί κάτω των 13 χρόνων, κατά παράβαση των άρθρων 153 (2) και 29, και 174 και 29 αντίστοιχα, του Ποινικού Κώδικα. Στο αρχικό κατηγορητήριο που καταχωρίστηκε ενώπιον του κακουργιοδικείου, υπήρχαν 7 κατηγορίες. Η 2η απορρίφθηκε στο στάδιο που είχε τελειώσει την υπόθεση της η κατηγορούσα αρχή, αφού το Δικαστήριο έκρινε πως δεν είχε αποδειχθεί, σε εκείνη την κατηγορία, εκ πρώτης όψεως υπόθεση. Το Δικαστήριο όμως πρόσθεσε στο ίδιο στάδιο της δίκης, την 8η κατηγορία. Μετά την ετυμηγορία της καταδίκης το Δικαστήριο επέβαλε στον εφεσείοντα ποινή φυλάκισης 18 μηνών στις κατηγορίες 1, 3, 4, 5 και 8, 2½ ετών στην 6η κατηγορία και 8 ετών στην 7η. Η έφεση στρέφεται εναντίον της καταδίκης και της ποινής.

Το κακουργιοδικείο έκρινε τη Στέλλα ως απόλυτα αξιόπιστη μάρτυρα, και αυτά που εξιστόρησε στο Δικαστήριο αληθινά. Η μαρτυρία της Στέλλας δόθηκε ενόρκως, αφού το Δικαστήριο, μετά από ειδική εξέταση που έκανε, διαπίστωσε πως αντιλαμβανόταν τη σημασία του όρκου και το χρέος της να πει στο Δικαστήριο την αλήθεια. Η ενοχή του εφεσείοντα κρίθηκε σαν επακόλουθο της αξιολόγησης της μαρτυρίας της Στέλλας ως αληθινής, χωρίς οποιαδήποτε ενισχυτική μαρτυρία, αφού προηγουμένως το Δικαστήριο προειδοποίησε τον εαυτό του για τον κίνδυνο που εμπεριείχε η απόφαση του, να καταδικάσει δηλαδή τον εφεσείοντα χωρίς περαιτέρω έρευνα κατά πόσο υπήρχε ενισχυτική μαρτυρία που να συνδέει τον κατηγορούμενο με τη διάπραξη των αδικημάτων.

Η επίκριση του δικηγόρου του εφεσείοντα, αναφορικά με το χειρισμό της υπόθεσης από το κακουργιοδικείο, άρχισε με την εισήγηση πως η διερεύνηση που έκανε, για να διαπιστώσει αν η Στέλλα μπορούσε να δώσει την κατάθεση της ενόρκως, δεν ήταν η ενδεδειγμένη. Αποκτά σημασία η εισήγηση αυτή, ενόψει της επιταγής του άρθρου 9 του περί Αποδείξεως Νόμου, που προβλέπει πως όταν η μαρτυρία ανήλικου δίδεται στο Δικαστήριο χωρίς όρκο, εφόσον το Δικαστήριο κρίνει πως δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία του όρκου και την υποχρέωση του να πει την αλήθεια, τότε η μαρτυρία αυτή δεν μπορεί να οδηγήσει σε καταδίκη του κατηγορουμένου αν δεν υπάρχει ενισχυτική μαρτυρία που να τον συνδέει με τη διάπραξη του αδικήματος. Η παραπονούμενη Στέλλα, όταν έδιδε στις 16.12.98 την κατάθεση της στο Δικαστήριο, ήταν ηλικίας 12 ετών, φοιτούσε δε στην πρώτη τάξη γυμνασίου. Προτού το Δικαστήριο αποφασίσει κατά πόσο μπορούσε να δώσει ένορκη κατάθεση ή όχι, προέβη στη συνηθισμένη εξέταση, υποβάλλοντας στη Στέλλα κατάλληλες ερωτήσεις για να διαπιστώσει αν αντιλαμβανόταν τη σημασία του όρκου και το χρέος της να πει την αλήθεια. Η Στέλλα, απαντώντας σχετική ερώτηση, είπε πως όταν κάποιος ορκίζεται δεν πρέπει να λέει ποτέ ψέματα, και αν συμβει κάτι τέτοιο θα τιμωρηθεί από το Θεό. Είπε επίσης πως πήγαινε κατηχητικό, γνώριζε για τις 10 εντολές, και πως όταν ένας ορκίζεται στο ευαγγέλιο πρέπει να πει την αλήθεια, άλλως θα τιμωρηθεί από το Θεό.

Είναι γεγονός πως στην Αγγλία υπήρξε τέτοια μεταβολή μετά την υπόθεση R. v. Hayes (1977) 2 All E.R. 288, (1977) 1 W.L.R. 234, όπου το Δικαστήριο, διαπιστώνοντας τις σημερινές κοινωνικές συνθήκες, με ενδεχόμενο μεγάλο τμήμα της κοινωνίας να μη πιστεύει σε Θεία τιμωρία, υιοθέτησε περισσότερο κοσμικό περιεχόμενο στην έρευνα που γίνεται. Το ουσιαστικό στοιχείο της έρευνας περιέχεται στην παρακάτω παράγραφο, όπως συνοψίζεται από τους εκδότες.

Στην Αγγλία το ζήτημα ρυθμίζεται τώρα με νομοθεσία: Criminal Justice Act 1991. Σύμφωνα δε με το άρθρο 33(Α)(1) στις ποινικές υποθέσεις η μαρτυρία παιδιού κάτω των 14 ετών πρέπει να δίδεται χωρίς όρκο. Επομένως το Δικαστήριο δεν χρειάζεται να κάνει την έρευνα, που υιοθέτησε το Δικαστήριο στην R v. Hayes. ΄Εχουμε ήδη υποδείξει πως η απόφαση του Αγγλικού Δικαστηρίου στην υπόθεση R. v. Hayes βασίστηκε, όπως ρητά αναφέρεται στο ίδιο το κείμενο της, στη διαπίστωση των κοινωνικών συνθηκών που επικρατούν στην Αγγλία. Η γνώμη μας είναι πως στη κοινωνία μας δε φαίνεται να δημιουργήθηκε τέτοια μεταστροφή. Η αντίληψη είναι πως η παράβαση όρκου δυνατό να επιφέρει τη θεία τιμωρία. Οι ερωτήσεις, επομένως, που υπέβαλε το Δικαστήριο στη Στέλλα, και οι απαντήσεις που έδωσε η ίδια, δικαιολογούν την κρίση του πως γνώριζε τη σημασία του όρκου και το χρέος της να πει την αλήθεια. Καταδεικνύεται επίσης, από τη σχετική στιχομυθία μεταξύ Δικαστηρίου και Στέλλας, πως η τελευταία αντιλαμβανόταν τη σοβαρότητα της δικαστικής διαδικασίας και του χρέους της απέναντι της. Το στοιχείο δηλαδή που καθιερώθηκε στην υπόθεση R. v. Hayes.

Ο νομολογιακός κανόνας είναι κανόνας πρακτικής. Γι΄αυτό και καταδίκη μπορεί να θεμελιωθεί στην αποδοχή και μόνο της μαρτυρίας του παραπονούμενου, αφού όμως το Δικαστήριο προειδοποιήσει κατάλληλα τον εαυτό του για τον κίνδυνο που ελλοχεύει να κριθεί η ενοχή του κατηγορουμένου χωρίς ενίσχυση της μαρτυρίας του παραπονούμενου (βλ.ενδεικτικά πάλιν: Θεοδώρου ν. Αστυνομίας (1971) 2 Α.Α.Δ. 245.) Η προειδοποίηση αυτή πρέπει να διατυπώνεται στην απόφαση, μολονότι δε χρειάζεται, ούτε και είναι ορθό να καθιερωθεί, σταθερός τύπος φρασεολογίας. Ενδιαφέροντα σχόλια για τον κανόνα τούτο γίνονται στο σύγγραμμα του J.D. Heydon: Evidence - Cases and Materials, 3rd edition, στη σελίδα 96.

Είναι γεγονός πως η Στέλλα απεκάλυψε για πρώτη φορά αυτά που είχαν συμβεί εις βάρος της από τον εφεσείοντα 13 περίπου μήνες μετά το τελευταίο επεισόδιο. Τούτο έγινε στις 2.9.97, όταν μίλησε στη θεία της Ξένια. Η τελευταία μετέφερε τα όσα άκουσε από τη Στέλλα στην κοινωνική λειτουργό, η οποία με τη σειρά της τα είπε στη μητέρα της Στέλλας. Την επομένη, 3.9.97, καταγγέλθηκε η υπόθεση στην Αστυνομία.

Ο εφεσείων, που είναι έγγαμος 34 ετών και με δύο παιδιά, είναι συγγενής με τη μητέρα της Στέλλας. Οι δύο οικογένειες είχαν στενές φιλικές σχέσεις. Ειδικότερα ο ίδιος και ο πατέρας της Στέλλας ήσαν πολύ φίλοι. ΄Εβγαιναν έξω τακτικά, μέχρι 2 και 3 φορές τη βδομάδα. Μέσα στην περίοδο που αναφέρεται στο κατηγορητήριο, δηλαδή 1996 και 5.9.97, ο εφεσείων επισκέφθηκε μερικές φορές το σπίτι της Στέλλας, και με την άδεια της μητέρας της, την πήρε μόνος, στο χωράφι του στα Λατσιά, στο σπίτι της πεθεράς του στο Σαράντι και στο σπίτι του στην Ανθούπολη, όπου και της ζητούσε να τον ερεθίσει σεξουαλικά. Η Στέλλα, όπως είπαμε ήδη, περιέγραψε με πλήρη λεπτομέρεια τη συμπεριφορά του κατηγορούμενου, σε όλες τις περιπτώσεις που την πήρε μαζί του. Τις 2 πρώτες φορές πήγαν στο ιδιόκτητο χωράφι του στα Λατσιά. Την 3η στο εξοχικό σπίτι της πεθεράς του στο Σαράντι, την 4η και 5η φορά πάλιν στο χωράφι του στα Λατσιά, ενώ την 6η στο σπίτι του στην Ανθούπολη. Σε όλες τις περιπτώσεις, εκτός από την τελευταία, ο εφεσείων χρησιμοποίησε την παραπονούμενη ως σεξουαλικό αντικείμενο αυνανισμού του. Της ζητούσε να τον αυνανίσει με το χέρι της, το οποίο οδηγούσε με το δικό του στην ερεθιστική κίνηση μέχρι την εκσπερμάτωση. Σε άλλη περίπτωση προκάλεσε την εκσπερμάτωση του τρίβοντας το όργανο του στην κοιλιά, κοντά στα γεννητικά όργανα της Στέλλας. Σε άλλη περίπτωση χρησιμοποίησε για τον σεξουαλικό ερεθισμό του, το στόμα της Στέλλας. Στο πιο σοβαρό επεισόδιο, που αφορά η κατηγορία 7, ο εφεσείων προσπάθησε να έλθει σε σεξουαλική επαφή με τη Στέλλα από τον πρωκτό.

Ο δικηγόρος του εφεσείοντα, όπως είπαμε πιο πάνω, με εκτεταμένες αναφορές στο πρακτικό της δίκης, όπου καταγράφεται η μαρτυρία της Στέλλας, προσπάθησε να μας υποδείξει αντιφάσεις, σε μια προσπάθεια να μας πείσει ότι η διαπίστωση του κακουργιοδικείου πως η μαρτυρία της Στέλλας ήταν αξιόπιστη, πάσχει. Σε όλες τις σχετικές αναφορές του δικηγόρου του εφεσείοντα απάντησε με δικά της σχόλια η δικηγόρος της Δημοκρατίας, επισημαίνοντας από τη συνεχή ροή της μαρτυρίας της Στέλλας στο στάδιο της εξετάσεως, αντεξετάσεως και επανεξετάσεως, πως δεν υπήρχε καμιά από τις αντιφάσεις που υπέδειξε ο δικηγόρος του εφεσείοντα. Αυτά, στα οποία μας παρέπεμψε ο δικηγόρος του εφεσείοντα, δεν συνιστούν, κατά τη γνώμη μας, αντιφάσεις ούτε καν με τη συνήθη έννοια της λέξης, πολύ δε περισσότερο τη νομική της σημασία, όπως καθιερώθηκε από τη νομολογία, σύμφωνα με την οποία οι αντιφάσεις πρέπει να είναι τέτοιας φύσης και περιεχομένου που να μολύνουν τη μαρτυρία στο βαθμό που να καθίσταται επικίνδυνη ή άδικη η αποδοχή της από το Δικαστήριο. (Δες τις πρόσφατες αποφάσεις: Πολιτική ΄Εφεση αρ.10230 Κώστας Στρατής ν. ΠΕΝΤΕΛΗ - Εταιρεία Μωσαϊκών Λτδ, ημερ. 8.10.99, και Πολιτική έφεση αρ.10240 Ανδρέας Ηλία κ.α. ν. Δημήτρη Σταυρινίδη, 9.6.2000).

Αναφορικά με τον ισχυρισμό του δικηγόρου του εφεσείοντα, για την ύπαρξη αντιφάσεων μεταξύ της ένορκης μαρτυρίας της στο Δικαστήριο και της κατάθεσης στην Αστυνομία, θα αρκεστούμε σε ένα μόνο παράδειγμα, που αφορούσε μάλιστα στο ζήτημα, του μεγάλου, ομολογουμένως, χρονικού διαστήματος που πέρασε από τη διάπραξη των αδικημάτων μέχρι της καταγγελίας τους. Υπενθυμίζουμε, πως η εισήγηση του δικηγόρου του εφεσείοντα ήταν πως η πάροδος του χρονικού αυτού διαστήματος θεμελίωνε τη θέση του πως η υπόθεση εναντίον του εφεσείοντα ήταν φτιαχτή, η δε καταγγελία της παραπονούμενης προϊόν δασκαλέματος από τη θεία της Ξένια και τη μητέρα της. Η κατηγορούσα αρχή έκρινε πως θα έπρεπε να προσφέρει κάποια εξήγηση γι΄αυτή την καθυστέρηση. Με τη σχετική εισήγηση της δικηγόρου της Δημοκρατίας θα ασχοληθούμε πιο κάτω, γιατί συνδέεται με μια ενδιαφέρουσα πτυχή της υπόθεσης. Η ίδια η Στέλλα, όταν ρωτήθηκε ενώπιον του κακουργιοδικείου γιατί άφησε να περάσουν 13 μήνες για να αναφέρει στη θεία της Ξένια αυτά που έγιναν εις βάρος της, απάντησε πως φοβόταν, γιατί ο εφεσείων την απείλησε πως αν έλεγε τίποτε θα την έδερνε. Για να αποδείξει ο δικηγόρος του εφεσείοντα πως ο πιο πάνω ισχυρισμός της Στέλλας ήταν ψευδής, ισχυρίστηκε πως στην κατάθεση που έδωσε στην Αστυνομία, στις 4 και 5.9.97, δεν ανέφερε τέτοιο πράγμα, ότι δηλαδή ο εφεσείων τη φοβέρισε πως αν έλεγε τίποτε θα την έδερνε. Στην αγόρευση της όμως η δικηγόρος της Δημοκρατίας υπέδειξε στο Δικαστήριο πως στο τέλος της πιο πάνω κατάθεσης, και αφού η Στέλλα είχε αναφερθεί σε όλα τα επεισόδια, είπε: «εγώ δεν είπα τίποτε σε κανένα γιατί είπε μου ότι εννα με δέρει, αν το πω σε κανένα». Ο δικηγόρος του εφεσείοντα προσπάθησε, στην απαντητική του αγόρευση, να διαφοροποιήσει την αρχική του θέση, για να υποδείξει πως αυτή η φράση αναφερόταν στο τελευταίο επεισόδιο, και δεν αφορούσε όλα τα προηγούμενα. Δε συμμεριζόμαστε τη θέση του δικηγόρου του εφεσείοντα, έστω και διαφοροποιημένη. Η ουσία της υπόθεσης είναι πως πράγματι η Στέλλα ανέφερε στην κατάθεση της στην Αστυνομία ότι δεν αποκάλυψε τίποτε γιατί ο εφεσείων την είχε απειλήσει με ξυλοδαρμό.

Το θέμα συζητιέται σε έκταση στα συγγράμματα Phipson on Evidence 15th ed. στη σελίδα 924, Τhe Modern Law of Evidence Κεφ.17, σελ.453 του Adrian Keane 3rd ed. και Novel Psychological Evidence του Ian Freckelton. Από τη μελέτη της νομολογίας και των συγγραμμάτων, δεν εντοπίζουμε καθιέρωση γενικής αρχής για την αποδοχή ή απόρριψη από το Δικαστήριο μαρτυρίας η οποία προέρχεται από ειδήμονα ψυχίατρο ή ψυχολόγο. Η κάθε περίπτωση αποφασίζεται ανάλογα με τις ιδιαίτερες περιστάσεις της υπόθεσης, και ειδικότερα ερευνάται ο στόχος τέτοιας μαρτυρίας. Απαραβίαστη όμως είναι η αρχή πως η διακρίβωση των γεγονότων, η αξιολόγηση της μαρτυρίας και η τελική ετυμηγορία, περί ενοχής ή μη του κατηγορουμένου σε ποινική υπόθεση, ανήκει στο Δικαστήριο, και δε γίνεται ανεκτή καμιά εξωγενής επέμβαση σ΄αυτό το έργο.

Στην περίπτωση που εξετάζουμε, και όπως το ίδιο το κακουργιοδικείο ρητά αναφέρει στην απόφαση του στην περικοπή που παραθέτουμε πιο πάνω, η μαρτυρία της κας.Παραδεισιώτου δόθηκε με μοναδικό σκοπό να βοηθηθεί το Δικαστήριο στην εξέταση του επί μέρους ζητήματος, της καθυστέρησης δηλαδή της Στέλλας να καταγγείλει αυτά που συνέβησαν εις βάρος της. Είναι γεγονός πως στη μαρτυρία της η κα.Παραδεισιώτου εξετράπη από το συγκεκριμένο αυτό σκοπό, βεβαιώνοντας πως είχε την πεποίθηση ότι η Στέλλα έλεγε την αλήθεια και πως η ίδια ήταν πεπεισμένη ότι ο εφεσείων έκανε εις βάρος της Στέλλας, αυτά που η τελευταία του καταμαρτυρούσε

΄Εχουμε τη γνώμη πως η πιο πάνω εισήγηση βασίζεται σε νομική πλάνη. Η μάρτυρας-παραπονούμενη Στέλλα δεν ήταν τεκμήριο στην υπόθεση, για να παραδοθεί για εξέταση ή επισκόπηση από την υπεράσπιση. Η μαρτυρία της κας.Παραδεισιώτου περιεχόταν στην κατάθεση της στην Αστυνομία, αντίγραφο της οποία δόθηκε στην υπεράσπιση. Το Δικαστήριο, και η κατηγορούσα αρχή, δεν είχαν καμιά εξουσία, θα λέγαμε καλύτερα δικαίωμα, το πρώτο να διατάξει και η δεύτερη να συναινέσει ώστε η Στέλλα, ή μάρτυρας σε δίκη γενικά, να υποβληθεί σε οποιοδήποτε είδος σωματικής ή ψυχολογικής εξέτασης. Κάτι τέτοιο θα συνιστούσε παραβίαση θεμελιώδους ατομικού δικαιώματος, του σεβασμού της ιδιωτικής του ζωής (άρθρο 15 του Συντάγματος). Μήτε όμως και η αρχή της δίκαιης δίκης, που διασφαλίζεται στο άρθρο 30 του Συντάγματος μας, δίδει στον κατηγορούμενο τέτοιο δικαίωμα, σαν αυτό που αξίωσε. Ειδικότερα, για το δικαίωμα κατηγορουμένου να καλεί και εξετάζει μάρτυρες, παραπέμπουμε στην έκδοση του Συμβουλίου της Ευρώπης με τον τίτλο «Article 6 of the European Convention of Human Rights. The right to a fair trial», όπου ο συγγραφέας Andrew Grotrian συνοψίζει τις αρχές, στη σελ.55 όπως καθιερώθηκαν στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στις οποίες γίνεται και παραπομπή. Στην ανάλυση των δικαιωμάτων αυτών, δεν περιλαμβάνεται αυτό που ζήτησε ο εφεσείων. Για τα καθήκοντα της κατηγορούσας αρχής έναντι του κατηγορουμένου, με σκοπό τη διασφάλιση δίκαιης δίκης, παραπέμπουμε επίσης στην πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Πολιτική ΄Εφεση 10227, Κορέλλης ν. Γενικός Εισαγγελέας, ημερ. 24.9.98, και στην ενδιαφέρουσα απόφαση του Αγγλικού εφετείου στην υπόθεση R. v. Ward (1993) 2 All E.R. 577.

Η ποινή της οκταετούς φυλάκισης επιβλήθηκε για το έγκλημα της απόπειρας παρά φύση ασέλγειας σε παιδί κάτω των 13 χρόνων. Αναφερόμαστε στα σχετικά γεγονότα στην απόφαση μας. Είναι, νομίζουμε, έκδηλη σε κάθε άνθρωπο η σοβαρότητα των αδικημάτων στα οποία βρέθηκε ένοχος ο εφεσείων. Ο νομοθέτης πρόβλεψε ποινή φυλάκισης μέχρι 14 χρόνια για το πιο πάνω έγκλημα. Μας προκαλεί αποστροφή η συμπεριφορά του εφεσείοντα, όχι μόνο για τις σεξουαλικές πράξεις στις οποίες υπέβαλε την παραπονούμενη, αλλά και η εν γένει διαγωγή του απέναντι της, γιατί χρησιμοποίησε τη Στέλλα ανάλγητα σαν σεξουαλικό σκεύος. Εκμεταλλεύτηκε προς τούτο τις συγγενικές και στενές φιλικές σχέσεις που είχε με την οικογένεια της, και, ακόμη χειρότερα, τη γνώση του πως υπήρχαν μεταξύ των γονιών της προβλήματα. Αντί, ως συγγενής και φίλος, να δείξει συμπάθεια και κατανόηση γι΄αυτή την κατάσταση, θεώρησε τη μικρή Στέλλα απροστάτευτη και κατά συνέπεια εύκολη περίπτωση για την ικανοποίηση των σεξουαλικών του ορμών. Κατακριτέα ήταν και η προσπάθεια του στη δίκη, αλλά και ενώπιον μας, να δείξει πως η Στέλλα ήταν προχωρημένη, για την ηλικία της, στις σεξουαλικές γνώσεις. Παιδιά τρυφερής ηλικίας δεν έχουν ορθή, ή καθόλου, επίγνωση της σεξουαλικής λειτουργίας, γι΄αυτό και ο νόμος ορίζει συγκεκριμένη ηλικία, κάτω από την οποία θεωρείται αδίκημα η σεξουαλική τους παρενόχληση, γιατί δεν μπορούν να συναινέσουν σ΄αυτή.

Δ.