|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:DOD:2021:28
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
(΄Εφεση Αρ. 9/2021)
18 Νοεμβρίου, 2021
[Τ. ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Χ.ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Δ/ΣΤΕΣ]
Δ.Κ.
Εφεσείων
και
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Εφεσίβλητης
_ _ _ _ _ _
T.Τζίρτη, (κα), για τον εφεσείοντα
Α.Παρπαρίνου, (κα), δικηγόρος της Δημοκρατίας, για την εφεσίβλητη
_ _ _ _ _ _
Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από την
Ψαρά-Μιλτιάδου, Δ.
----------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.: Το ευεργέτημα της νομικής αρωγής είναι ένα πολύτιμο δικαίωμα που έχει κατοχυρωθεί στα σύγχρονα δημοκρατικά πολιτεύματα. Στην Κύπρο αυτό επετεύχθη με τον περί Νομικής Αρωγής Νόμο του 2002, Ν.165(Ι)/2002 («ο Νόμος»). Όμως, όπως κάθε δικαίωμα, έχει και τα όρια και τις προϋποθέσεις του. Η ευρωπαϊκή νομολογία έχει κατά καιρούς αναγνωρίσει το δικαίωμα αυτό, αλλά επίσης έχει θέσει και τα όρια του τονίζοντας ότι το δικαίωμα υφίσταται ώστε να μην καθίσταται απρόσφορη η εξασφάλιση αποτελεσματικής πρόσβασης στη δικαιοσύνη (βλ. Singh v. Δημοκρατίας, Πολ.Εφ. 307/20, 11.3.2021, ECLI:CY:AD:2021:A95 στην οποία γίνεται ευρεία παραπομπή στη νομολογία του ΕΔΑΔ).
Στην κρινόμενη πρωτόδικη υπόθεση που αφορούσε υπόθεση Οικογενειακού Δικαστηρίου, Δικαιοδοσία Γονικής Μέριμνας, μετά από αίτηση του εφεσείοντα, παραχωρήθηκε νομική αρωγή ως προς την εκπροσώπηση του. Τέτοιες περιπτώσεις καλύπτονται από τα άρθρα 3 και 6(1)(β) του ως άνω Νόμου. Αυτό, συνέβη αφού δόθηκαν σχετικές οδηγίες για ετοιμασία κοινωνικοοικονομικών εκθέσεων με ημερ. 8.10.20 και 11.3.21. Η ανάγκη της δεύτερης έκθεσης φαίνεται να προέκυψε λόγω ατελών ή ελλιπών στοιχείων της πρώτης.
Στις 11.3.2021 το Οικογενειακό Δικαστήριο επιλήφθηκε εκ νέου της αίτησης και κατόπιν υποβολής κάποιων διευκρινιστικών ερωτήσεων στον εφεσείοντα θεώρησε ορθό να του χορηγήσει νομική αρωγή με το εξής λεκτικό: «για κάλυψη του ½ των εξόδων, και αυτό με πολλή επιείκεια και ο μόνος λόγος είναι η σοβαρότητα της υπόθεσης η οποία εκκρεμεί.»
Ο εφεσείων παραπονείται για την απόφαση αυτή, με το κύριο επιχείρημα ότι δεν είναι δυνατή η κατά ½ απόδοση νομικής αρωγής (πρώτος λόγος έφεσης), αλλά και συνδέοντας αυτή τη θεώρηση με πλημμελή αντίληψη της ενώπιον του Δικαστηρίου αίτησης, αναφορικά με την παραγνώριση της έκθεσης του Γραφείου Ευημερίας (δεύτερος λόγος έφεσης) ή την εν γένει αξιολόγηση των στοιχείων (τρίτος-πέμπτος λόγος). Παραπονείται ωσαύτως ότι εσφαλμένα δεν ενέκρινε τη νομική αρωγή «από την καταχώρηση σημειώματος εμφάνισης δικηγόρου που τον εκπροσωπεί, από το 9/19» (έκτος λόγος).
Καθίσταται σαφές ότι οι πρώτοι πέντε λόγοι έφεσης, αν και με διαφορετική νομική αντίκριση και βάση, στην ουσία πλήττουν το ίδιο σημείο της δικανικής κρίσης, δηλαδή τη χορήγηση κατά ½ νομικής αρωγής.
Η ευπαίδευτη συνήγορος της Δημοκρατίας εν τέλει δεν υποστήριξε το μέρος αυτό της πρωτοβάθμιας κρίσης. Και ορθώς. Είναι αλήθεια ότι δεν είναι δυνατή η «μερική» έγκριση νομικής αρωγής. Εάν το Δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες για το πρακτέον, πρέπει να διατάξει περαιτέρω εξέταση. Εάν δε, δεν έχει πεισθεί για τη βασιμότητα των προσκομισθέντων στοιχείων, πρέπει να απορρίψει την αίτηση. Βεβαίως δεν έχει καταχωρηθεί αντέφεση και δεν θα μας απασχολήσει κάτι τέτοιο στην κρινόμενη περίπτωση.
Θεωρούμε ως εκ των ως άνω, ότι η νομική αρωγή έπρεπε να χορηγηθεί εξ ολοκλήρου και όχι κατά ½. Συνεπώς, ο σχετικός λόγος έφεσης επιτυγχάνει. Οι λόγοι έφεσης 2-5 έχουν το ίδιο ουσιαστικά αντικείμενο υπό άλλη σκοπιά, ως εξηγήθηκε πιο πάνω, και δεν είναι ανάγκη να εξεταστούν περαιτέρω.
Παραμένει προς εξέταση ο τελευταίος λόγος έφεσης. Το Οικογενειακό Δικαστήριο διέταξε όπως η νομική αρωγή χορηγηθεί από την ημερομηνία που την ενέκρινε και όχι αναδρομικά, (είτε από τον Σεπτέμβρη 2019, όπως αναφέρεται στην εν λόγω έφεση, είτε από το χρόνο καταχώρησης της αίτησης νομικής αρωγής, τον Ιούνιο 2020, όπως επιχειρηματολόγησε προφορικά η ευπαίδευτη συνήγορος του εφεσείοντα).
Στην αιτιολογία του 6ου λόγου συναρτάται αυτή η λάθος θεώρηση με την καθυστέρηση εκδίκασης της αίτησης νομικής αρωγής. Κάτι τέτοιο ωστόσο δεν περιέχεται στο λόγο έφεσης και δεν μπορεί η αιτιολογία να προσθέτει ή να διευρύνει ανεπίτρεπτα το λόγο έφεσης. (Βλ. Μισιρλής ν. Δημοκρατίας (1995)3 ΑΑΔ 379 και Δημοκρατία ν. Κέκκου κ.ά., ΄Εφεση κατά απόφασης Διοικητικού Δικαστηρίου αρ.148/20, 19.10.2021). Ωστόσο, δεν μπορεί να μη σχολιαστεί ότι υπήρξε καθυστέρηση στην εκδίκαση της αίτησης νομικής αρωγής - όχι μόνο λόγω της πανδημίας - αλλά και λόγω της μη έγκαιρης παροχής επαρκών στοιχείων από τον εφεσείοντα.
Εξάλλου, έχουμε μελετήσει τα πρακτικά της αίτησης και παρατηρούμε πως ποτέ δεν ζητήθηκε πρωτοδίκως η αναδρομική έγκριση νομικής αρωγής. Αντιθέτως, ο εφεσείων δήλωσε μετά από την ερώτηση του Δικαστηρίου, ότι γνωρίζει ότι η όποια χορήγηση θα είναι από την ημέρα έγκρισης της αίτησης νομικής αρωγής.
Πέραν αυτού, η ερμηνεία τόσο του Νόμου όσο και των σχετικών Κανονισμών, δεν μπορεί να οδηγήσει σε τέτοια ερμηνεία, ως η εισήγηση της πλευράς του εφεσείοντα.
Χρήσιμη αναφορά μπορεί να γίνει στο άρθ.2 του Νόμου που δίδονται οι ερμηνευτικοί ορισμοί, μεταξύ άλλων ως ακολούθως:
«αιτητής» σημαίνει πρόσωπο που υποβάλλει αίτηση για έκδοση πιστοποιητικού για παροχή δωρεάν νομικής αρωγής, σύμφωνα με τον παρόντα Νόμο"
«αντιπροσώπευση» σημαίνει αντιπροσώπευση από δικηγόρο για σκοπούς διαδικασίας και περιλαμβάνει κάθε μορφή βοήθειας που συνήθως παρέχεται από δικηγόρο σε σχέση με διαδικασίες σε όλα τα στάδια μέχρι την έκδοση απόφασης, καθώς και διαδικασία εφέσεως, και, στην περίπτωση ποινικής διαδικασίας, περιλαμβάνει και οποιοδήποτε στάδιο που σχετίζεται με τη διαδικασία πριν από την έναρξή της, καθώς και διαδικασία εφέσεως·
«βοήθεια» σημαίνει βοήθεια στη λήψη οποιωνδήποτε νόμιμων διαβημάτων, που πρόσωπο δυνατό να λάβει με διαδικασίες, είτε με τη λήψη των διαβημάτων αυτών για λογαριασμό του (συμπεριλαμβανομένης της αντιπροσώπευσης) είτε με την παροχή βοήθειας για να αναλάβει ο ίδιος τα διαβήματα αυτά·»
Καθίσταται σαφές, ειδικά από την ερμηνεία του όρου «βοήθεια», ότι αφορά λήψη διαβημάτων που πρόσωπο δυνατόν «να λάβει» όχι διαβήματα που έλαβε.
Κάτι τέτοιο δεν περιλαμβάνεται στο Νόμο και δεν θα μπορούσε να ερμηνευθεί διασταλτικά το ζήτημα.
Περαιτέρω, στον περί Νομικής Αρωγής Διαδικαστικό Κανονισμό (αρ.1) του 2003, (3/2003) καθορίζεται η όλη διαδικασία για την αίτηση νομικής αρωγής. Κατά την πρώτη ημερομηνία εμφάνισης επί της αίτησης, ακούονται ο αιτητής και ο εκπρόσωπος του Γενικού Εισαγγελέα. Το Δικαστήριο κατά πρώτον αποφασίζει κατά πόσο η περίπτωση καλύπτεται από τις πρόνοιες του Νόμου (Καν.5(1). Εφόσον το Δικαστήριο κρίνει ότι η περίπτωση καλύπτεται από τις πρόνοιες του Νόμου, όπως εν προκειμένω, διατάσσει την κατάθεση στο Πρωτοκολλητείο κοινωνικο-οικονομικής έκθεσης του Γραφείου Ευημερίας και έγγραφης δήλωσης με βάση τον Τύπο 2, για οικονομικά και άλλα στοιχεία ενός αιτητή που αφορούν βεβαίως την ημέρα καταχώρησης. Το δε πιστοποιητικό παροχής δωρεάν νομικής αρωγής που εκδίδεται με βάση τον Τύπο 3 έχει ημερομηνία έκδοσης και αφορά το δικηγόρο που διορίζεται σύμφωνα με την επιλογή του αιτητή (ή όπου αυτό δεν είναι δυνατό, με την αριθμητική σειρά δυνάμει του Καν.8). Εξουσιοδοτείται στη συνέχεια ο Πρωτοκολλητής να εκδώσει διοριστήριο σύμφωνα με τον Τύπο 5 του Κανονισμού. Προκύπτει πως ο διορισμός δεν δύναται να είναι αναδρομικός, αφού έπεται της έκδοσης του πιστοποιητικού παροχής δωρεάν νομικής αρωγής.
Χρήσιμη αναφορά μπορεί να γίνει αναφορικά και στη xxx xxx Supatan (2009)1B AAΔ.775, στην οποία αναφέρθηκε ότι δεν είναι δυνατή η παραχώρηση πιστοποιητικού για νομική αρωγή για να καλυφθούν αναδρομικές διαδικασίες, οι οποίες έχουν ολοκληρωθεί. Θα προσθέταμε ότι με τον ίδιο τρόπο, δεν μπορεί, άνευ ετέρου, Δικαστήριο να διατάσσει αναδρομική χορήγηση και σε εκκρεμείς διαδικασίες οι οποίες έχουν και βεβαρημένο χρονικά ιστορικό, όπως η παρούσα. Τέτοια αναδρομική εφαρμογή θα έθετε τη διαδικασία εκτός του ελέγχου του Δικαστηρίου. Ως εκ τούτου ο έκτος λόγος έφεσης δεν μπορεί να επιτύχει.
Συνοψίζουμε τα ανωτέρω. Με την επιτυχία του πρώτου λόγου, τροποποιείται η πρωτόδικη απόφαση ημ. 11.3.2021, ώστε η νομική αρωγή να είναι για κάλυψη όλων των εξόδων και όχι μόνο του 1/2. Όμως, ως εκ της απόρριψης του έκτου λόγου παραμένει πως ο χρόνος χορήγησης της νομικής αρωγής θα είναι από την ημερομηνία έγκρισης της αίτησης νομικής αρωγής πρωτόδικα, δηλαδή από τις 11.3.2021.
Τα έξοδα της έφεσης, ενόψει των πιο πάνω, θα τα περιορίσουμε στα €500 εναντίον του εφεσιβλήτου.
Τ.Ψαρά-Μιλτιάδου, Δ.
Χ.Μαλαχτός, Δ.
Δ.Σωκράτους, Δ.