|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
Κυπριακή νομολογία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
Κυπριακή νομοθεσία στην οποία κάνει αναφορά η απόφαση αυτή:
Μεταγενέστερη νομολογία η οποία κάνει αναφορά στην απόφαση αυτή:
ECLI:CY:AD:2021:D401
AΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική Αίτηση Αρ. 40/2021)
15 Σεπτεμβρίου, 2021
[Τ. Θ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ/ΣΤΗΣ]
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 155.4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 3, 9 ΚΑΙ 11 ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (ΠΟΙΚΙΛΑΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ) ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ 1964 ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 19, 22, 29, 30 ΚΑΙ 31 ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ 1960 (Ν.14/60) ΚΑΙ ΤΑ ΑΡΘΡΑ 155.4, 163 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΝΤΑΛΜΑΤΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ) ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ ΤΟΥ 2018
ΚΑΙ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ELENA BABOUNNIKOVA, ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΓΚΩΜΗ, ΟΔΟΣ XXX XXX, ΑΠΟΒΙΩΣΑΣΑ
ΚΑΙ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑΣ 29/6/2020 ΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΑΙΤΗΣΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 256/2004, ΔΙΑ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΔΙΑ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Ο ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΔΙΑΤΑΤΤΕΤΑΙ όπως ΕΠΙΣΤΡΕΨΕΙ ΤΟ ΠΟΣΟ ΠΟΥ ΕΙΣΕΠΡΑΞΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥΣ ΠΟΥ ΑΝΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΑΝ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΒΙΩΣΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΗΣ ΕΝΤΟΣ 45 ΗΜΕΡΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΔΙΑ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΝΑ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΙΣΤΩΤΗ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΛΗΨΗ ΜΕΤΡΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΚΑΙ/Ή ΤΟΥ ΕΓΓΥΗΤΗ ΚΑΙ/Ή ΔΙΑ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΕΠΙΔΙΚΑΣΤΗΚΑΝ ΕΞΟΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝ ΛΟΓΩ ΖΗΤΗΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗ ΥΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΤΟΥ ΙΔΙΟΤΗΤΑ
--------
Ντ. Βαρωσιώτου (κα), για τον αιτητή.
Μ. Θεοδοσίου, για τους καθ' ων η αίτηση.
---------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Τ.Θ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ.: H Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου με απόφαση της στην Πολιτική Έφεση Αρ. 222/20, Αναφορικά με την Elena Babunnikova, ημερ. 11.3.2021, ανέτρεψε απόφαση του παρόντος δικαστηρίου (Πολιτική Αίτηση Αρ. 79/20, ημερ. 22.7.2020, ECLI:CY:AD:2020:D262) με την οποία είχα αρνηθεί άδεια για καταχώριση αίτησης προς έκδοση προνομιακού εντάλματος Certiorari, αναφορικά με διαταγή του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας ημερ. 29.6.2020, στα πλαίσια της διαχείρισης με αρ. 256/04. Ως αποτέλεσμα δόθηκε τέτοια άδεια και καταχωρίστηκε αίτηση Certiorari, η οποία και είναι το αντικείμενο της παρούσας διαδικασίας.
Τα γεγονότα φαίνονται στην εν λόγω απόφαση της Ολομέλειας ως ακολούθως:
«Ο Εφεσείοντας, διαχειριστής της περιουσίας της αποβιωσάσης συζύγου του, καταχώρισε το 2006 αγωγή για ιατρική αμέλεια σε σχέση με το θάνατο της, που απορρίφθηκε το 2014, με τα έξοδα να επιδικάζονται εναντίον της περιουσίας της. Κατά της απορριπτικής απόφασης ασκήθηκε έφεση, που εκκρεμεί. Η περιουσία της αποβιωσάσης συνίστατο σε χρηματικά ποσά που συμποσούνταν σε $51.278,53 σε πέντε τραπεζικούς λογαριασμούς, όπως αποκάλυπτε απογραφή που καταχωρίστηκε το 2010. Ωστόσο, δεν υπήρχε κανένα διαθέσιμο ποσό όταν την 16.10.2019 ο δικηγόρος του επιτυχόντος εναγόμενου ιατρού εμφανίστηκε ενώπιον του κατώτερου Δικαστηρίου, στα πλαίσια της διαχείρισης και ήγειρε ζήτημα σε σχέση με την πληρωμή των υπέρ του πελάτη του επιδικασθέντων εξόδων. Στους ενδιάμεσους λογαριασμούς που καταχωρίστηκαν την 19.9.2019 αναφερόταν ότι: «Τα πιο πάνω χρήματα δεν μεταβιβάστηκαν σε οποιοδήποτε κληρονόμο αλλά διατέθηκαν κατά καιρούς σε όλους τους κληρονόμους οι οποίοι τα χρησιμοποίησαν για προσωπικούς λόγους έκαστος για αγορές και εξοφλήσεις οφειλών και πληρωμών που εκκρεμούσαν.» Προς επίρρωση της θέσης του Εφεσείοντα ότι τα ποσά είχαν διατεθεί στους κληρονόμους πριν την καταχώριση της αγωγής, παρουσιάστηκαν καταστάσεις των τραπεζικών λογαριασμών της αποβιωσάσης που καταδείκνυαν ότι αυτοί έκλεισαν την 30.11.2004.
Το κατώτερο Δικαστήριο αφού άκουσε και τη θέση του Εφεσείοντα και του εγγυητή του, εξέδωσε την 29.6.2020 απόφαση με την οποία έκρινε ότι ο Εφεσείοντας είχε παραβιάσει τα καθήκοντα του ως διαχειριστής της περιουσίας με αποτέλεσμα τη διασπάθιση της προς όφελος των κληρονόμων, περιλαμβανομένου και του ιδίου, σε βάρος του πιστωτή. Έκρινε ότι ήταν «προσωπική υποχρέωση του διαχειριστή να επιστρέψει τα χρήματα που διένειμε στη διαχείριση ώστε να αποπληρωθούν τα χρέη αυτής και μετά να ακολουθήσει διανομή ανάλογα με το μερίδιο εκάστου κληρονόμου». Σε αυτή τη βάση διέταξε τον Εφεσείοντα να επιστρέψει το ποσό που εισέπραξε από τους λογαριασμούς εντός 45 ημερών. Περαιτέρω, διάταξε ότι, σε αντίθετη περίπτωση, ο πιστωτής θα είχε το δικαίωμα να προχωρήσει με τη λήψη μέτρων εκτέλεσης εναντίον του Εφεσείοντα προσωπικά. Εναντίον του τελευταίου προσωπικά επιδίκασε και τα έξοδα για την «εκδίκαση του ζητήματος».
Ήταν η βασική θέση του Εφεσείοντα ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι το κατώτερο Δικαστήριο είχε ενεργήσει καθ΄ υπέρβαση των εξουσιών και της δικαιοδοσίας του, στη βάση ότι δεν υπάρχει νομοθετική ρύθμιση που να δίνει εξουσία στο Δικαστήριο της διαχείρισης να επιληφθεί τέτοιου ζητήματος και αυτό δεν μπορούσε να αποδώσει τις θεραπείες που χορήγησε.»
Η Ολομέλεια δεν αμφισβήτησε τις υποχρεώσεις που επιβάλλονται στον διαχειριστή περιουσίας αποβιώσαντος, ούτε το γεγονός ότι αυτός μπορεί να καταστεί προσωπικά υπόλογος για να αποζημιώσει ένα πιστωτή της περιουσίας. Υπέδειξε όμως ότι το κρίσιμο ερώτημα ήταν κατά πόσο η ευθύνη αυτή μπορούσε να διαπιστωθεί και οι συνέπειες να επιβληθούν στα πλαίσια της διαδικασίας διαχείρισης, όπως είχε πράξει το κατώτερο δικαστήριο, ή κατά πόσο απαιτείτο η έγερση αγωγής. Ως προς το ερώτημα αυτό η Ολομέλεια έκρινε ότι προέκυπτε εκ πρώτης όψεως υπέρβαση δικαιοδοσίας του κατώτερου δικαστηρίου, επί τη βάσει της εκ πρώτης και πάλι όψεως θεώρησης ότι τέτοια ευθύνη θα μπορούσε να διαπιστωθεί μόνο στα πλαίσια αγωγής εναντίον του διαχειριστή. Αναφέρθηκαν ειδικότερα τα ακόλουθα:
«. Η διάθεση της περιουσίας εσφαλμένα, έτσι ώστε πιστωτής της να παραμείνει ανικανοποίητος, δεν οδηγεί απαρέγκλιτα στην απόδοση προσωπικής ευθύνης στο διαχειριστή να τον αποζημιώσει. Επομένως, η διεξαγωγή δίκης προβάλλει, εκ πρώτης όψεως, απαραίτητη διαδικασία για την επίλυση του ζητήματος (βλ. Williams, Mortimer and Sunnucks, "Executors, Administrators and Probate", 21st Ed., Sweet & Maxwell, 2018, ειδικά τα Κεφάλαια 52: "The Liability for a Representative's Own Acts", 62: "Judgements Against Representatives" και 78: "Refunding, Following, Tracing and Subrogation" και Α. Κ. Αιμιλιανίδης, "Κυπριακό Κληρονομικό Δίκαιο", Hippasus, 3η Έκδ., 2015, 230-232, "Εξουσίες και Καθήκοντα Προσωπικών Αντιπροσώπων"). .»
Η ευπαίδευτη δικηγόρος του αιτητή (διαχειριστή) υποστήριξε με την αγόρευση της την αναγκαιότητα έγερσης αγωγής έτσι ώστε η προσβληθείσα πράξη του κατώτερου δικαστηρίου να αποτελεί υπέρβαση δικαιοδοσίας ως διαδικασία ανύπαρκτη και χωρίς έρεισμα στο νόμο.
Ο ευπαίδευτος δικηγόρος του καθ' ου η αίτηση, αφού αναφέρθηκε στις δεδομένες υποχρεώσεις ενός διαχειριστή, εισηγήθηκε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν υπολειπόταν οτιδήποτε που να καθιστούσε αναγκαία μια διαδικασία αγωγής προς διαπίστωση του. Όλα τα ουσιώδη γεγονότα ήταν ενώπιον του και στοιχειοθετούσαν παράνομη αποξένωση των χρημάτων της περιουσίας και αντίστοιχη ευθύνη του διαχειριστή. Χωρίς να αποκλείεται, συνέχισε, το ενδεχόμενο σε άλλες περιπτώσεις να απαιτείται πλήρης ακρόαση στα πλαίσια αγωγής, εισηγήθηκε ότι υπό τα ιδιαίτερα αυτά περιστατικά της υπόθεσης το κατώτερο δικαστήριο ήταν σε θέση να ασκήσει και καλώς άσκησε τον εποπτικό του ρόλο στα πλαίσια της διαχείρισης, διατάσσοντας τον διαχειριστή να αποκαταστήσει την περιουσία που διασπάθισε. Επρόκειτο για άσκηση συμφυούς εξουσίας ώστε ο ρόλος του να καθίσταται αποτελεσματικός.
Ο διαχειριστής περιουσίας αποβιώσαντος οφείλει να εξοφλήσει όλα τα χρέη της περιουσίας πριν διανέμει την περιουσία στους κληρονόμους (άρθρα 41-42 του περί Διαχείρισης Κληρονομιών Αποθανόντων Νόμου, Κεφ. 189). Περιπλέον, οφείλει να ασκεί τα καθήκοντα του με εύλογη επιμέλεια τόσο προς όφελος των δικαιούχων της περιουσίας, όσο και προς όφελος των πιστωτών, με βάση τις αρχές του δικαίου της επιείκειας (άρθρο 31 του Κεφ. 189). Σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να καταστεί υπεύθυνος για διασπάθιση της περιουσίας (devastavit). Αυτά είναι δεδομένα. Δεν απαντούν όμως το ερώτημα το οποίο έγκειται στον τρόπο έγερσης της αξίωσης εναντίον διαχειριστή για διασπάθιση περιουσιακών στοιχείων.
Τα επιχειρήματα που προέβαλε ο ευπαίδευτος δικηγόρος του καθ΄ ου η αίτηση εν πολλοίς ακολούθησαν τη λογική της ανατραπείσας απόφασης στην προαναφερθείσα Πολιτική Αίτηση Αρ. 79/20. Δεν έχω εντοπίσει επιχείρημα που να διαφοροποιεί την εκ πρώτης όψεως θεώρηση της Ολομέλειας. Ούτε θεωρώ πως θα μπορούσε το πρόβλημα να επιλύεται περιπτωσιολογικά ώστε, αναλόγως των δεδομένων της κάθε περίπτωσης, άλλοτε να χωρεί αγωγή και άλλοτε διάταγμα αποκατάστασης της περιουσίας στα πλαίσια του εποπτικού ρόλου του δικαστηρίου ως δικαστηρίου της διαχείρισης. Το ζήτημα προκύπτει να είναι πιο θεμελιακό και να άπτεται του εναρκτήριου ενδίκου μέσου και του «θεσμοθετημένου πλαισίου απόδοσης αστικής ευθύνης», όπως το έθεσε η Ολομέλεια.
Υπ' αυτό το πρίσμα η εκ πρώτης όψεως θεώρηση της Ολομέλειας αποκρυσταλλώνεται ως η τελική θεώρηση.
Συνεπώς δεν έχει σημασία ούτε το επιχείρημα του καθ' ου η αίτηση πως η αίτηση θα έπρεπε να απορριφθεί, ούτως ή άλλως, επειδή ο αιτητής παρέλειψε να αποκαλύψει ένα πρακτικό ημερ. 8.10.2019 στο οποίο περιέχεται ρητή παραδοχή εκ μέρους των δικηγόρων του διαχειριστή ότι οι πελάτες τους αντιλήφθηκαν ότι πρέπει να δώσουν τα χρήματα και τις συνέπειες της παράλειψης τους, πλην όμως δεν έχουν τα χρήματα. Εφόσον η αξίωση θα μπορούσε να εγερθεί μόνο με αγωγή, το ζήτημα δεν είναι ουσιώδες.
Κατά τα άλλα έχει διαπιστωθεί από την Ολομέλεια ότι συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις, παρά το διαθέσιμο άλλου ένδικου μέσου.
Ως εκ των άνω εκδίδεται διάταγμα Certiorari με το οποίο η προσβαλλόμενη απόφαση του κατώτερου δικαστηρίου ημερ. 29.6.2020 στα πλαίσια της διαχείρισης αρ. 256/04, ακυρώνεται. Τα έξοδα επιδικάζονται υπέρ του αιτητή και εναντίον του καθ΄ ου η αίτηση, όπως θα υπολογιστούν από τον πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το δικαστήριο.
Τ.Θ. Οικονόμου, Δ.
/φκ