ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΛΤΔ v. ΠOΥΓΙΟΥΚΚΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 16/14, 17/2/2021

public Παρπαρίνος, Λεωνίδας Σωκράτους, Δώρα Χρ. Χριστοφόρου, για Εφεσείοντες Α. Χατζηχαραλάμπους (κα), για Εφεσίβλητο CY AD Κύπρος Ανώτατο Δικαστήριο 2021-02-17 el Τμήμα Νομικών Εκδόσεων, Ανώτατο Δικαστήριο ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΛΤΔ v. ΠOΥΓΙΟΥΚΚΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 16/14, 17/2/2021 Δικαστική Απόφαση

ECLI:CY:AD:2021:A44

AΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 16/14

17 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2021

[Λ. ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Λ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΛΤΔ

Εφεσειόντων/Εναγομένων

ΚΑΙ

xxx ΠOΥΓΙΟΥΚΚΑ

Εφεσίβλητου/Ενάγοντα

--------------------

Χρ. Χριστοφόρου, για Εφεσείοντες

Α. Χατζηχαραλάμπους (κα), για Εφεσίβλητο

-------------------------------------

Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη και θα δοθεί από τον Παρπαρίνο, Δ.

-------------------------

Α Π Ο Φ Α Σ Η

ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ. Οι Εφεσείοντες προσβάλλουν ως εσφαλμένη την πρωτόδικη απόφαση με την οποία επιδικάσθηκαν προς όφελος του Εφεσίβλητου τα ποσά των €20.000 ως γενικές αποζημιώσεις και €8.972,04 ως ειδικές αποζημιώσεις πλέον τόκο δια σωματικά τραύματα και ειδικές ζημιές τις οποίες υπέστη ως αποτέλεσμα εργατικού ατυχήματος το οποίο επεσυνέβη στις 8.9.2003 και ενώ εργάζετο ως καλουψιής σε οικοδομή, ως εργοδοτούμενος των Εφεσειόντων.

Παρέμειναν για εξέταση επτά λόγοι Έφεσης. Όγδοος λόγος απεσύρθη και απερρίφθη. Με τον πρώτο λόγο Έφεσης προβάλλεται ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα προέβη το ίδιο σε ανασκευή και διόρθωση της μαρτυρίας του Εφεσίβλητου αντίθετα με τους δικογραφημένους ισχυρισμούς και μαρτυρία ενώπιον του, ώστε να κρίνει αυτόν ως αξιόπιστο και στη βάση της εν λόγω διόρθωσης και ανασκευασμένης μαρτυρίας να εκδώσει απόφαση υπέρ του.

Επίκεντρο του άνω λόγου Έφεσης αλλά και της αγόρευσης του ευπαίδευτου συνήγορου των Εφεσειόντων είναι το ακόλουθο απόσπασμα από την πρωτόδικη απόφαση σελ. 35, μέσα στα πλαίσια αξιολόγησης της μαρτυρίας του Εφεσίβλητου/Ενάγοντα.

"Με γνώμονα τα πιο πάνω, το Δικαστήριο κρίνει ως αξιόπιστη τη μαρτυρία του Ενάγοντα και συνεπώς την αποδέχεται ως εκφράζουσα την αληθινή όψη των γεγονότων, με εξαίρεση βέβαια τα προαναφερόμενα μέρη της στα οποία το Δικαστήριο έχει επικεντρωθεί δίδοντας τη δέουσα αιτιολογία και διορθώνοντας τα."

Είναι η εισήγηση του ευπαίδευτου συνήγορου των Εφεσειόντων ότι η φράση "και διορθώνοντας τα" που συναντάται στο πιο πάνω απόσπασμα, καταδεικνύει ότι ο πρωτόδικος Δικαστής τελούσε υπό έκδηλη πλάνη και σύγχυση σε σχέση με τα γεγονότα της υπόθεσης και ανασκεύασε και διόρθωσε την ενώπιον του μαρτυρία σε ουσιώδη και καθοριστικά σημεία προς όφελος του Εφεσίβλητου προκειμένου να κρίνει αυτόν αξιόπιστο και με βάση την ανασκευασμένη και διορθωμένη υπ' αυτού μαρτυρία να εκδώσει απόφαση υπέρ του.

Αντίθετη βέβαια ήταν η εισήγηση της ευπαίδευτης συνηγόρου για τον Εφεσίβλητο η οποία απαντώντας προβάλλει ότι η χρήση της λέξης "διορθώνοντας τα" ως άνω, έγινε προκειμένου το Δικαστήριο να καταδείξει ότι δεν αποδέχεται εκείνα τα μέρη της μαρτυρίας τα οποία αναφέρει κατά την αξιολόγηση της μαρτυρίας.

Εξετάσαμε με προσοχή τα όσα μας τέθησαν από αμφότερες τις πλευρές. Είναι διαπίστωση μας ότι η χρησιμοποίηση της λέξης "διορθώνοντας τα" στην πρωτόδικη απόφαση είναι αδόκιμη για δικαστική απόφαση και παραπέμπει σε εσφαλμένους συνειρμούς. Εξετάσαμε "τα προαναφερόμενα μέρη" στα οποία αναφέρεται σαν "διόρθωση" και είναι η διαπίστωση μας ότι εκείνο που έπραξε το πρωτόδικο Δικαστήριο είναι ότι όπου στη μαρτυρία του Εφεσίβλητου παρουσιάζοντο διϊστάμενοι ισχυρισμοί, προχωρούσε σε διερεύνηση τους συγκρίνοντας τους είτε με άλλη προφορική μαρτυρία, είτε με μαρτυρία προερχόμενη από τεκμήρια ενώπιον του, και ακολούθως προχωρούσε σε επιλογή του ενός από τους δύο διϊστάμενους ισχυρισμούς ως ορθού, με ταυτόχρονη όμως αιτιολόγηση της ενέργειας του αυτής. Εξετάσαμε ένα προς ένα τα "μέρη" αυτά και δεν διαπιστώνουμε λάθος στην προσέγγιση του πρωτόδικου Δικαστηρίου. Η αποδοχή μαρτυρίας του Εφεσίβλητου έγινε μέσα στα επιτρεπτά όρια της αξιολόγησης της και το πρωτόδικο Δικαστήριο έδωσε λόγους της επιλογής του ως όφειλε να πράξει.

Ο ευπαίδευτος συνήγορος προωθώντας περαιτέρω τον λόγο έφεσης, παρέπεμψε το Δικαστήριο σε μέρος της μαρτυρίας του Εφεσίβλητου όπου αυτός ανέφερε σχετικά με τις μορίνες επί των οποίων ο Εφεσίβλητος πάτησε, ότι τις έλεγξε και δεν είχαν οποιοδήποτε πρόβλημα ενώ στη σελ. 45 των πρακτικών σε ερώτηση κατά την αντεξέταση του κατά πόσο θεώρησε ότι ήταν επικίνδυνο να ακολουθήσει τη διαδρομή που ακολούθησε με δεδομένο ότι οι μορίνες επί των οποίων πάτησε ήτο βρεγμένες και από κάτω υπήρχε κενό ύψος 3μ αυτός απάντησε ότι "θεώρησε ότι ήταν επικίνδυνο". Διερωτήθηκε δε ποια από τις δύο εκδοχές δέχθηκε το Δικαστήριο.

Με όλο το σεβασμό προς τον ευπαίδευτο συνήγορο τα δύο μέρη της μαρτυρίας δεν αφορούν το ίδιο θέμα. Στην πρώτη περίπτωση, αφορά τις ίδιες τις μορίνες κατά πόσο ήτο ως υλικό, ασφαλές. Σχετικό είναι το ακόλουθο απόσπασμα από τη μαρτυρία του Εφεσίβλητου κατά το χρόνο της αντεξέτασης του, σελ. 79-80 των πρακτικών.

"Ε. Πόσα κιλά είσαι;

Α. 120.

Ε. Το βάρος το δικό σου οι μοριοσανίδες το σηκώνουν να πατήσεις πάνω 7 χ 7εκ;

Α. Μάλιστα.

Ε. Δεν έλεγξες τις μοριοσανίδες που ήταν να πατήσεις αν υπήρχε καμιά σπασμένη, τσαγκρισμένη εκεί που θα πατούσες;

Α. Τις έλεγξα την ώρα που τις βάζαμε πάνω αν είναι σπασμένες. Σε περίπτωση που είναι σπασμένη θα κάμει ζημιά στην πλάκα.

Ε. Έλεγξες αν ήταν σπασμένες ή τσαγκρισμένες;

Α. Μάλιστα.

Ε. Το αποτέλεσμα ήταν;

Α. Εγώ είπα όταν γλίστρησα δεν έσπασε μορίνα και έπεσα.

Ε. Ήταν στα σημεία που πατούσες;

Α. Τις έλεγξα.

Ε. Και το αποτέλεσμα ήταν;

Α. Ήταν εντάξει οι μορίνες

Ε. Τις έλεγξες χίλιοι Λεμεσιανοί και 200 που τον Κάτω Μήλο εσύ τις έλεγξες;

Α. Μάλιστα.

Ε. Εκεί που θα πατούσες τις έλεγξες;

Α. Μάλιστα.

Ε. Πότε;

Α. Οι μορίνες είναι περίπου 50εκ κάτω από την πλάκα είναι το ύψος της δοκού.

Ε. Πότε ήταν όταν τις έλεγξες;

Α. Τις έλεγξα πριν να περάσουμε.

Ε. Την μέρα που ήταν να πατήσεις πάνω έλεγξες τες;

Α. Μάλιστα.

Ε. Μία προς μία;

Α. Τις ξανα έλεγξα, τις έλεγξα που τις βάζαμε, τις έλεγξα μετά που θα περπατούσαμε πάνω.

Ε. Εμένα με ενδιαφέρει εσύ να τις έλεγξες εσύ προσωπικά δηλαδή εσύ ο ίδιος τις έλεγξες;

Α. Μάλιστα.

Ε. Και το πρωί εκείνο το πρωϊνό η ώρα 7 το πρωί όταν πήγες και είπες μας ότι είπε σου ο Μανώλης να πάτε έξω να καλουπώσετε έλεγξες;

Α. Μάλιστα.

Ε. Δηλαδή περπάτησες πάνω στην πλάκα, πήγες είδες τες μία μία ότι είναι εντάξει και ύστερα αποφάσισες να πατήσεις πάνω να πάεις εκεί που σου είπε ο Μανώλης;

Α. Μάλιστα."

Αντίθετα, στη δεύτερη περίπτωση ο Ενάγοντας αναφερόταν στη διαδρομή που υποχρεώθηκε να ακολουθήσει. Σχετικό το απόσπασμα από τη σελ. 45 των πρακτικών:

"Ε. Εσύ δεν το θεώρησες ότι ήταν επικίνδυνο να ακολουθήσεις την διαδρομή που ακολούθησες; Είδες ότι ήταν βρεγμένες οι μορίνες από κάτω ήταν κενό ήσουν σε τρία μέτρα ύψος δεν το θεώρησες ότι ήταν επικίνδυνο;

Α. Το θεώρησα ότι ήταν επικίνδυνο.

Ε. Αλλά γιατί ακολούθησες αυτή την πορεία;

Α. Διότι εάν αρνιούμουν να εκτελέσω την διαταγή θα υπήρχαν οι συνέπειες.

Ε. Τι συνέπειες;

Α. Μπορούσε να μου δώσουν και απόλυση ότι δεν εκτελώ τα καθήκοντα μου."

Τα δύο μέρη της μαρτυρίας αναφέρονται σε διαφορετική κατάσταση πραγμάτων και δεν τίθεται θέμα αντίθετης μαρτυρίας. Η πρώτη αφορά τις ίδιες τις μορίνες ότι δηλ. δεν ήτο σπασμένες ή είχαν κάποιο άλλο ελάττωμα με κίνδυνο σπασίματος τους ενώ το δεύτερο αφορά την επικινδυνότητα της διαδρομής. Τα δύο είναι διαφορετικά.

Έχοντας υπόψιν τα πιο πάνω, αλλά και κάθε πτυχή που αφορά τον λόγο Έφεσης είναι η κατάληξη μας ότι η χρήση της φράσεως "και διορθώνοντας τα" δεν έχει την έννοια την οποία αποδίδουν οι Εφεσείοντες ούτε ασφαλώς την έννοια που υποδηλώνει η φράση αλλά την επιλογή υπό του Δικαστηρίου της μαρτυρίας την οποία έκρινε ως ορθή στα περιστατικά της παρούσας υπόθεσης με πλήρη και ορθή αιτιολόγηση κατά την κρίση μας. Δεν παρέχεται, συναφώς, δυνατότητα επέμβασης μας και ο λόγος έφεσης θα πρέπει να απορριφθεί.

Με τους λόγους Έφεσης 2 και 4 προσβάλλεται ως εσφαλμένη η αξιολόγηση που προέβη το πρωτόδικο Δικαστήριο αναφορικά με τους Μ.Ε.2 και Μ.Υ.4.

Ο ευπαίδευτος συνήγορος για τους Εφεσείοντες αναφέρθηκε σε ορισμένα μέρη της μαρτυρίας προκειμένου να καταδείξει ότι η συντελεσθείσα αξιολόγηση της μαρτυρίας των πιο πάνω δεν ήταν ορθή. Πρόβαλε, μεταξύ άλλων, την δήθεν αντίφαση μεταξύ της μαρτυρίας του Εφεσίβλητου και Μ.Ε.2 κατά πόσο χρησιμοποιήθηκαν ράμματα ή όχι κατά την στερέωση του στηθαίου της οικοδομής ή ότι η συγγένεια του με τον Εφεσίβλητο αλλά και με τον Διευθυντή της Εφεσείουσας, τού αφαιρούσε την "ετικέτα του μάρτυρα με συμφέρον από την υπόθεση" όπως έκρινε το πρωτόδικο Δικαστήριο και τον καθιστούσε, συνεπώς, αξιόπιστο. Αντίθετη, βέβαια, είναι η εισήγηση της άλλης πλευράς η οποία υποστήριξε ως ορθή τη πρωτόδικη απόφαση.

Στην Παπακόκκινου Βερεγγάρια κ.α. ν. Αγγελική Σμυρλή κ.α. (2001) 1 Α.Α.Δ. 1653 λέχθηκαν τα ακόλουθα σχετικά με το θέμα που εδώ ενδιαφέρει:

«Σχετικά με τις νομικές αρχές που διέπουν το θέμα γίνεται μεταξύ άλλων αναφορά στη Λευκαρίτη και Άλλων ν. Long Beach Hotels Ltd και Άλλου, Long Beach Hotels Ltd και Άλλου, ν. Λευκαρίτη και Άλλων (2000) 1 Α.Α.Δ. 194, από την οποία παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα από τις σελ. 207 και 208:

"Aναφορικά με τις αρχές επέμβασης του Εφετείου στα ευρήματα γεγονότων του πρωτόδικου Δικαστηρίου, υπάρχει εκτενής νομολογία. Σχετικό είναι το πιο κάτω απόσπασμα από την απόφαση στην υπόθεση Πελεκάνου ν. Πελεκάνου και Άλλοι (1995) 1 Α.Α.Δ. 912 στη σελ. 918:

"Η αξιολόγηση της προσαχθείσας μαρτυρίας είναι έργο που κατά κύριο λόγο ανήκει στο πρωτόδικο Δικαστήριο. Το Εφετείο επεμβαίνει αν τα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου είναι παράλογα ή αυθαίρετα ή δεν υποστηρίζονται από τη μαρτυρία που το πρωτόδικο Δικαστήριο έχει αποδεχθεί ως αξιόπιστη (Βλ. Neocleous and Another v. Christodoulou (1979) 1 C.L.R. 714. Epiphaniou v. Hadjigeorghiou (1982) 1 C.L.R. 609, Polykarpou v. Polykarpou (1982) 1 C.L.R. 182, Μόδεστος Πίτσιλλος ν. Δ. Ευγενίου (1989) 1(ε) Α.Α.Δ. 691, Αριστείδου ν. Λοζίδη (1991) 1 Α.Α.Δ. 297, Λεοντίου ν. Μωσαϊκή Μ.Α.Σ. Λτδ (1991) 1 Α.Α.Δ. 351)."

Ανάλογες αρχές ισχύουν και για ευρήματα αξιοπιστίας. (Βλ. Elia v. Nicola (1985) 1 C.L.R. 286, Aγησιλάου ν. Χρίστου (1989) 1(Ε) Α.Α.Δ. 713).

Οι αρχές επέμβασης στα συμπεράσματα πρωτόδικου Δικαστηρίου έχουν επίσης αποτελέσει αντικείμενο νομολογίας. Σχετικά παραθέτουμε το πιο κάτω απόσπασμα στην υπόθεση Koudellaris v. Christoforou and others (1975) 1 C.L.R. 366 στη σελ. 372:

"Τhe principles on which the Court of Appeal acts on hearing appeals turning on inferences, have been expounded in a number of cases, both in England and by this Court, and we think it convenient to state that an appellate Court has jurisdiction to review the record of the evidence in order to determine whether the conclusion originally reached upon that evidence should stand; but this jurisdiction has to be exercised with caution. Per Viscount Simon in Watt or Thomas v. Thomas [1947] A.C. 484 at p. 486.

The Court should be 'satisfied that any advantage enjoyed by the trial judge by reason of having seen and heard the witnesses, could not be sufficient to explain or justify the trial judge's conclusion' (Per Lord Thankerton in Watt v. Thomas (supra) at p. 488) before it disturbs its findings of fact. On the dispute,but the case rests on the inference to be drawn from them, an appellate Court is in as good a position as the trial judge to decide the case. (Per Lord Wright in Powell v. Streatham Manor Bursing Home [1935] A.C. 243 at p. 267."

Σχετικό είναι επίσης και το πιο κάτω απόσπασμα από την Poustobaev Vladimir v. Stavrou και Lion Insurance Agency Ltd (2000) 1 Α.Α.Δ. 2010 από τις σελ. 2014 και 2015:

Επέμβαση του Εφετείου στα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου δεν επιτρέπεται εκτός αν το Εφετείο ικανοποιηθεί ότι αυτά δεν δικαιολογούνται από τη μαρτυρία στο σύνολο της, ή ότι η αιτιολογία είναι ανεπαρκής. Πρωταρχική ευθύνη για διαπίστωση των γεγονότων έχει το πρωτόδικο Δικαστήριο που έχει την ευκαιρία να δει και να ακούσει τους μάρτυρες και να εκτιμήσει την αξιοπιστία τους. Όπου όμως τα ευρήματα του Δικαστηρίου αντιστρατεύονται την κοινή λογική ή είναι αντίθετα με αδιαμφισβήτητα μέρη της μαρτυρίας, τέτοια επέμβαση δικαιολογείται (βλ. μεταξύ άλλων Erimoudis Estates Ltd v. Ρίτσα Χριστοδουλίδου και άλλοι (1995) 1 Α.Α.Δ. 926, Μαυρίδης ν Dharaghji και άλλων (1990) 1 Α.Α.Δ. 1013, Θεοδώρου ν Θεοδώρου (1992) 1(Α) Α.Α.Δ. 253).

Περαιτέρω, στην Ιοαnnου ν. Μavridou (1972) 1 C.L.R. 107, λέχθηκαν τα ακόλουθα στη σελ.111:

"Τhe approach of this Court in such matters is well settled both as regards the question of findings of fact and the credibility of witnesess which are within the province of the trial judge. Needless to say that, from the trend of the authorities that does not mean that, if the reasoning behind the trial Judge's findings is wrong, this Court will not interfere with such findings."

Επίσης στην Kyriacou v. A. Kortas & Sons Ltd (1981) 1 C.L.R. 551 λέχθηκε ότι για να επέμβει το Εφετείο σε θέματα ευρημάτων αξιοπιστίας "it must be shown that the trial Judge was wrong in evaluating the evidence and the onus is on the appellant to pursuade the Court that that is so." (σελ.553). (Αρτέμης, Δ.).»

Εξετάσαμε τα όσα προώθησε ο ευπαίδευτος συνήγορος των Εφεσειόντων για υποστήριξη των εξεταζόμενων λόγων και είμαστε της γνώμης ότι η αξιολόγηση που έγινε από το πρωτόδικο Δικαστήριο ευρίσκεται στα πλαίσια που καθορίζει η νομολογία. Δεν παρουσιάζονται σ' αυτή παράλογα ή αυθαίρετα συμπεράσματα. Η αιτιολογία επίσης είναι επαρκής και βάσιμη. Υπενθυμίζεται ότι η αξιολόγηση της μαρτυρίας γίνεται σφαιρικά και όχι αποσπασματικά όπως εδώ γίνεται προσπάθεια από τον ευπαίδευτο συνήγορο των Εφεσειόντων ο οποίος με περιφερειακά σημεία της μαρτυρίας προσπάθησε να καταδείξει το εσφαλμένο της αξιολόγησης. Δεν βρίσκουμε κανένα έρεισμα επέμβασης μας και αμφότεροι οι λόγοι έφεσης απορρίπτονται.

Με τον τρίτο λόγο οι Εφεσείοντες προβάλλουν ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα "και χωρίς καμία μαρτυρία ενώπιον του κατέληξε σε συμπέρασμα σε σχέση με το τι έπρεπε να είχαν προβεί οι Εφεσείοντες προς αποφυγή του ατυχήματος και χωρίς να υπάρχει σταθερό υπόβαθρο από πρωτογενή ευρήματα του Δικαστηρίου που να δίδουν την δυνατότητα εξαγωγής δευτερογενών ευρημάτων".

Ο ευπαίδευτος συνήγορος για τον Εφεσείοντα προωθώντας τον λόγο έφεσης αναφέρθηκε στο κάτωθι απόσπασμα της πρωτόδικης απόφασης, σελ. 66:

"Περαιτέρω, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι οι Εναγόμενοι θα έπρεπε να είχαν προβεί σε οποιοδήποτε ή συνδυασμό από τα πιο κάτω μέτρα ασφαλείας:

(1) Προμηθεύσει τον Ενάγοντα με ειδικά παπούτσια εργασίας, τα οποία θα εξασφάλιζαν σταθερό βάδισμα σε βρεγμένο χώρο και αποτροπή έτσι γλιστρήματος. Να σημειωθεί ότι οι Εναγόμενοι γνώριζαν ή όφειλαν να γνωρίζουν ότι οι μορίνες της πλάκας του μεσοπατώματος ήταν βρεγμένες λόγω ραντίσματος που έγινε στο σκυρόδεμα της εν λόγω πλάκας έτσι ώστε αυτό να αποκτήσει την απαιτούμενη αντοχή και δύναμη.

(2) Τοποθετήσει ικριώματα ασφαλείας εξωτερικά και περιμετρικά του κτιρίου καθώς και προστατευτικά κιγκλιδώματα στα κενά αυτών.

(3) Κάτω από τις προεκτεινόμενες μορίνες της πλάκας του μεσοπατώματος δεν θα έπρεπε να υπήρχε κενό αλλά προστατευτικά κιγκλιδώματα ασφαλείας έτσι ώστε ο κάθε εργαζόμενος περιλαμβανομένου του Ενάγοντα να μπορούσε να σταθεί, να εργαστεί ή να βαδίσει πάνω σ' αυτές με ασφάλεια ή ακόμη να προστατεύεται η πτώση και πρόσκρουση του στο έδαφος σε περίπτωση γλιστρήματος του εργαζομένου ή σπάσιμο των μορίνων για οποιοδήποτε λόγο.

(4) Προμηθεύσει τον Ενάγοντα με ζώνη ασφαλείας αφού θα περπατούσε πάνω σε προεκτεινόμενες από την πλάκα του μεσοπατώματος μορίνες κάτω από τις οποίες υπήρχε κενό.

(5) Προμηθεύσει τον Ενάγοντα με κράνος ασφαλείας και να μεριμνούσε για τη χρήση του από αυτόν.

(6) Τοποθετήσει δίχτυ ασφαλείας κάτω από τις προεκτεινόμενες μορίνες.

(7) Θέσει προς χρήση ανυψωτικής πλατφόρμας."

Εν συνεχεία, ήταν η θέση του ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο κατέληξε στα πιο πάνω καθότι δεν είχε οιανδήποτε μαρτυρία ενώπιον του που να υποστηρίζει αυτά και ακολούθως επανέλαβε τα όσα πρόβαλε και σε σχέση με τον πρώτο λόγο Έφεσης ότι δηλαδή ο Εφεσίβλητος "προτού πατήσει πάνω στις μορίνες τις έλεγξε και διαπίστωσε ότι δεν είχε οποιοδήποτε πρόβλημα".

Για το τελευταίο δεν θα επανέλθουμε εφόσον αυτό εξετάστηκε και απορρίφθηκε κατά την εξέταση του πρώτου λόγου έφεσης.

Η ευπαίδευτη συνήγορος για τον Εφεσίβλητο υποστήριξε την πρωτόδικη απόφαση ως ορθή. Εισηγήθηκε, μεταξύ άλλων, ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο ορθά ανέλυσε στις σελ. 66-71 της απόφασης τη σχετική νομοθεσία, για την απόδειξη της οποίας δεν χρειάζεται να παρουσιαστεί μαρτυρία εμπειρογνώμονα.

Προτού προχωρήσουμε στην εξέταση του λόγου Έφεσης κρίνουμε ότι είναι επιθυμητό να αναφερθούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε το ατύχημα ώστε να γίνει πιο κατανοητή η εξέταση του υπό συζήτηση θέματος. Παραθέτουμε αυτούσιο το σχετικό μέρος της πρωτόδικης απόφασης:

"- Κατά τον ουσιώδη για την παρούσα αγωγή χρόνο, οι Εναγόμενοι ήταν εταιρεία περιορισμένης ευθύνης που ασχολείτο με την εκτέλεση εργοληπτικών εργασιών.

- Κατά τον ουσιώδη για την παρούσα αγωγή χρόνο, ο Ενάγοντας εργοδοτείτο στην υπηρεσία των Εναγομένων ως καλουψιής στη βάση προφορικής συμφωνίας εργοδότησης.

- Στις 08.09.03 και ενώ ο Ενάγοντας εργαζόταν σε υπό ανέγερση οικοδομή

στην οδό Κολωνακίου στην επαρχία Λεμεσού είχε ατύχημα και συνεπεία αυτού τραυματίστηκε.

- Την ημέρα εκείνη ο Ενάγοντας εργαζόταν στο μεσοπάτωμα της προαναφερόμενης υπό ανέγερση οικοδομής και έλαβε οδηγίες από το Μανώλη, ο οποίος στην απουσία του διευθυντή των Εναγομένων από το εργοτάξιο διαβίβαζε εντολές για την κατανομή και εκτέλεση της εργασίας, κατόπιν εντολών που και ο ίδιος λάμβανε από τον διευθυντή των Εναγομένων, να ελέγξει και να ευθυγραμμίσει στηθαίο, η κατασκευή τον οποίου είχε γίνει από σκυρόδεμα, σε βεράντα επίσης στο μεσοπάτωμα.

- Προς εκτέλεση των νέων οδηγιών που του δόθηκαν από τον Μανώλη, ο ίδιος αποφάσισε και επέλεξε τη διαδρομή που ακολούθησε βαδίζοντας πάνω σε βρεγμένες μορίνες, αν και ο ίδιος γνώριζε ότι αυτό ήταν επικίνδυνο. Φοβόταν πως αν δεν υπάκουε στην οδηγία του Μανώλη θα αντιμετώπιζε κίνδυνο απόλυσης. Οι εν λόγω μορίνες βρίσκονταν πάνω στην πλάκα του μεσοπατώματος, στην οποία είχε χυθεί σκυρόδεμα και υποστηριζόταν με ικριώματα καλουπιών. Στο τέλος της άκρης της πλάκας του μεσοπατώματος, οι βρεγμένες μορίνες επεκτείνονταν κατά 60 εκατοστά περίπου ενώ μεταξύ τους υπήρχε απόσταση 40 εκατοστά περίπου. Κάτω από τις προεκτεινόμενες μορίνες δεν υπήρχαν ικριώματα ή οποιαδήποτε προστατευτικά υποστηρίγματα αλλά ήταν κενό με το ύψος μέχρι το έδαφος να ανέρχεται στα 3 μέτρα περίπου. Το στηθαίο βρισκόταν σε εξωτερική βεράντα στην ανατολική πλευρά του κτιρίου. Στο στηθαίο υπήρχε τοποθετημένος ξυλότυπος (δηλαδή ήταν `καλουπωμένο') με ύψος 1,20 μέτρα περίπου. Στο ίδιο ύψος επεκτείνονταν πάνω από το στηθαίο σίδερα.

- Ενώ ο Ενάγοντας περπατούσε πάνω σε βρεγμένες μορίνες γλίστρησε και έπεσε στο κενό και από εκεί στο έδαφος από ύψος τρία μέτρα.

- Πέφτοντας ο Ενάγοντας προσέκρουσε στο έδαφος με το κεφάλι ανάποδα προκαλώντας του, μεταξύ άλλων, αιμορραγία στο φρύδι και το μάγουλο."

Εξετάσαμε με προσοχή τα όσα μας τέθησαν και ανατρέξαμε στα πρακτικά της πρωτόδικης διαδικασίας απ΄ όπου διαπιστώσαμε ότι για τα συμπεράσματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου υπήρχε αξιόπιστη μαρτυρία ενώπιον του που προέρχεται από τον Ενάγοντα, τον Μ.Ε.2 αλλά κα το Μ.Υ.2 xxx Μανώλη από την μαρτυρία του οποίου δεσμεύονται πλήρως οι Εφεσείοντες. Όλοι και οι τρεις ως ανωτέρω, κρίθηκαν αξιόπιστοι μάρτυρες. Από την αποδεκτή και αξιόπιστη μαρτυρία τους προκύπτει ξεκάθαρα ότι δεν είχε δοθεί στον Ενάγοντα οποιοσδήποτε εξοπλισμός ατομικής προστασίας, όπως π.χ. κράνος, αλλά και ούτε υπήρχε στο εργοτάξιο μηχανισμός συλλογικής προστασίας όπως ικριώματα (σκαλωσιές) στην εξωτερική πλευρά του κτηρίου, προστατευτικό κάγκελο σε κενά, δίκτυ προστασίας και κάλυψη σε φωταγωγούς. Από τον Μ.Υ.2 προήλθε ότι οι Εφεσείοντες δεν προμήθευσαν στους εργοδοτούμενους ειδικά παπούτσια προστασίας αλλά ο ίδιος είχε αφού τα αγόρασε με δικά του έξοδα. Όσον αφορά τα προστατευτικά ικριώματα στο κτήριο, κατάθεσε ότι αυτά δεν υπήρχαν κατά τον ουσιώδη χρόνο αλλά τοποθετήθηκαν τρεις ημέρες μετά το ατύχημα του Ενάγοντα. Επίσης κατά τον ουσιώδη χρόνο δεν υπήρχε επιστάτης στο επίδικο οικοδόμημα. Η μαρτυρία αυτή κρίθηκε αξιόπιστη, δεν αντικρούστηκε αλλά ούτε και αμφισβητήθηκε κατά την αντεξέτασή τους. Τα μέτρα αυτά ήταν αναγκαία για προστασία του Εφεσίβλητου και ασφαλώς και των υπόλοιπων εργαζομένων στο εργοτάξιο.

Μεταξύ των βασικών υποχρεώσεων ενός εργοδότη που πηγάζουν από το καθήκον επιμέλειας του εργοδότη προς τους Εργοδοτούμενους συμφώνως του Άρθρου 51 του Περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου , ΚΕΦ. 148 είναι και η παροχή ασφαλούς εξοπλισμού, ασφαλούς συστήματος εργασίας και ασφαλούς χώρου εργασίας. (βλ. Χριστοφή κ.α. ν. Θεοδούλου κ.α. (2007) 1 Α.Α.Δ. 512 και Clerk & Lindsell on Torts, 14^η έκδοση, παράγρ. 965-971, σελ. 578-592).

Συναφώς ο λόγος της έφεσης αναπόφευκτα απορρίπτεται.

Με τον πέμπτο λόγο οι Εφεσείοντες προβάλλουν ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο, εσφαλμένα αξιολόγησε τη μαρτυρία του Ενάγοντα και Μ.Ε.2 καθότι ενυπάρχουν αντιφάσεις μεταξύ των δύο μαρτυριών. Ως τέτοιες ανέφερε το μέρος που ευρίσκετο ο Μ.Υ.2 Μανώλη όταν έδιδε τις οδηγίες και τι οδηγίες έδωσε, εάν η διαδρομή που ακολούθησε ο Μ.Ε.2 την επόμενη μέρα ήταν ασφαλέστερη και ήταν στη διάθεση του Ενάγοντα και εάν ο Ενάγοντας έπεσε λόγω του ότι πάτησε στις βρεγμένες μορίνες ως ο ίδιος ισχυρίστηκε ή λόγω του βάρους του ως ήτο η μαρτυρία του Μ.Ε.2. Αναφορικά με το τελευταίο παρατηρούμε ότι ο Μ.Ε.2 στην κυρίως εξέταση του είπε (βλ. σελ. 90 πρακτικών) ότι ο Ενάγοντας "έγλιασε και έπεσε" και στην αντεξέταση του (βλ. σελ. 125 των πρακτικών) ότι αυτός "έπεσε και λόγω του βάρους του". Συνεπώς δεν τίθεται θέμα ουσιαστικής αντίφασης. Όσον αφορά τα άλλα που τέθησαν από τους Εφεσείοντες, είμαστε της γνώμης ότι δεν είναι ουσιώδη θέματα για την αξιολόγηση της μαρτυρίας των δύο που εν πάση περιπτώσει απασχόλησαν το πρωτόδικο Δικαστήριο κατά το χρόνο αξιολόγησης της μαρτυρίας τους (βλ. σελ. 30, 31, 32, 33 και 36). Το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν περιορίστηκε στην αποτίμηση της αξιοπιστίας των μαρτύρων όπως τη διαπίστωσε κατά το χρόνο που αυτοί κατέθεταν αλλά επεκτάθηκε με αναφορά στις εκατέρωθεν θέσεις, προκειμένου να καταλήξει. Υπάρχει στην προκειμένη περίπτωση τόσο ανάλυση αλλά και επεξήγηση της μαρτυρίας συνοδευόμενης με την αναγκαία αιτιολόγηση της μαρτυρίας την οποία αποδέχεται. Υπό το πρίσμα των δεδομένων αυτών δεν παρέχεται η δυνατότητα επέμβασης μας και ο πέμπτος λόγος Έφεσης απορρίπτεται.

Ο έκτος λόγος Έφεσης ασχολείται με την αρχή volenti not fit injuria και εισηγούνται οι Εφεσείοντες ότι εσφαλμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι δεν "συντρέχει στην προκειμένη περίπτωση" και ότι η εξέταση του έγινε αφού προηγουμένως το πρωτόδικο Δικαστήριο διόρθωσε μέρος της μαρτυρίας του Εφεσίβλητου και αποδέκτηκε αντιφάσεις που υπήρχαν στις μαρτυρίες του Εφεσίβλητου και Μ.Ε. 2.

Δεν χρειάζεται να λεχθούν πολλά για τον λόγο αυτό καθότι υπάρχει παρανόηση αναφορικά με το πότε εφαρμόζεται η πιο πάνω Αρχή.

Προϋπόθεση για την επίκληση της αρχής αυτής είναι να προβληθεί στο δικόγραφο του Εναγομένου και να προσαχθεί μαρτυρία η οποία τείνει να στοιχειοθετήσει την υπεράσπιση volenti non fit injuria (βλ. Clerk & Lindsell on Torts, 16^η Έκδοση, 1989, The Common Law Library, No.3 σελ. 112).

Περαιτέρω, η αρχή αυτή ισχύει εφόσον ο Ενάγων αναλαμβάνει τον κίνδυνο, αποποιούμενος ταυτοχρόνως, κάθε δικαίωμα για τη διεκδίκηση αποζημιώσεων (βλ. Vassilico Cement Works v. Christo Stavrou (1978) 1 C.L.R. 389). Η γνώση περί του κινδύνου δεν αρκεί αφ' εαυτής (βλ. Ευαγγέλου ν. Ναυτιλιακή Εταιρεία Αμαθούς Λτδ κ.α. (1997) 1 Α.Α.Δ. 187).

Στην παρούσα υπόθεση δεν πληρούνται οι πιο πάνω προϋποθέσεις και κακώς το πρωτόδικο Δικαστήριο ασχολήθηκε με το θέμα. Ούτε δικογραφικά, αλλά ούτε και η προσαχθείσα μαρτυρία εισηγείτο έστω και κατ' ελάχιστον εφαρμογή της Αρχής volenti non fit injuria.

Το υπόλοιπο μέρος των εισηγήσεων του ευπαίδευτου συνήγορου για τους Εφεσείοντες εξετάστηκε όταν εξετάζαμε τους λόγους Έφεσης αρ. 1, 2, 4 και 5, συνεπώς δεν θα επανέλθουμε.

O έκτος λόγος έφεσης απορρίπτεται.

Με τον έβδομο λόγο έφεσης προσβάλλεται ως εσφαλμένη η κρίση του πρωτόδικου Δικαστηρίου να μην αποδώσει συντρέχουσα αμέλεια στον Εφεσίβλητο για την πρόκληση του ατυχήματος.

Το παράπονο των Εφεσειόντων είναι ότι δεν απεδόθη συντρέχουσα ευθύνη στον Εφεσίβλητο παρόλο που:

"Η διαδρομή που ακολούθησε ο Ενάγοντας ήταν δική του επιλογή. Εν γνώσει του έθεσε τον εαυτό του σε κίνδυνο επανειλημμένα. Γνώριζε για την επικινδυνότητα του εγχειρήματος του αλλά αποφάσισε να ακολουθήσει την εν λόγω διαδρομή και χωρίς μάλιστα οδηγίες, με τη δικαιολογία του κινδύνου της μη απολύσεως του. Δηλαδή ο Ενάγοντας αποδέχθηκε τον ενδεχόμενο τραυματισμό του ή ακόμα και τον πιθανό θάνατο του αντί του ενδεχόμενου κινδύνου της απολύσεως του."

Αντίθετη, βεβαίως, είναι η θέση της άλλης πλευράς η οποία υποστήριξε ως ορθή την πρωτόδικη απόφαση.

"Ο καταμερισμός ευθύνης αποτελεί έργο του πρωτόδικου δικαστηρίου. Το ποιος θα ήταν ο καταμερισμός στον οποίο εμείς θα προβαίναμε δεν είναι το ζητούμενο. Όπως ανέφερε ο δικαστής Wright στην British Fame (Owners) v. Macgregor (Owners) (1943) A.C. 197 (στη σελ. 201) σχετικά με τον καταμερισμό:

«It involves an individual choice or discretion, as to which there may well be differences of opinion by different minds."

Η επέμβαση του Εφετείου δικαιολογείται μόνο εφόσον καταδεικνύεται ότι το πρωτόδικο δικαστήριο είτε εφάρμοσε εσφαλμένη αρχή δικαίου είτε παραγνώρισε ουσιώδες γεγονός ή παράγοντα. Έτσι ώστε να προκύπτει έκδηλο σφάλμα: (βλ. την απόφαση του Willmer L.J. στην Quintas v. National Smelting Co Ltd (1961) 1 All E.R. 630 η οποία επικροτήθηκε στην Brown v. Thompson (1968) 2 All E.R. 708, Υιοθετήθηκε στην Solomos Kyriacou v. Nicos Aristotelous (1970) 1 C.L.R. 172 και ακολουθήθηκε έκτοτε."

(Βλ. Γεωργίου κ.α. ν. Πιερίδη (1997) 1 Α.Α.Δ. 1194)

Στον καταμερισμό ευθύνης λαμβάνονται υπόψη δυο παράγοντες: ο βαθμός υπαιτιότητας και η αιτιώδης συνάφεια. Στην παρούσα υπόθεση ο Εφεσίβλητος ήτο κατά τον ουσιώδη χρόνο 27 χρονών. Ήταν έμπειρος καλουψιής με 10 έτη πείρα. Είναι αλήθεια και είναι και εύρημα του πρωτόδικου Δικαστηρίου ότι ήταν απόφαση του Εφεσίβλητου να ακολουθήσει τη διαδρομή που ακολούθησε πατώντας πάνω σε βρεγμένες μορίνες αν και ο ίδιος γνώριζε ότι αυτό ήταν επικίνδυνο. Αυτά ενδεχομένως να οδηγήσουν στον συλλογισμό ότι ευθύνεται και ο Εφεσίβλητος για την ατυχία του και συνεπώς θα πρέπει να του αποδοθεί συντρέχουσα αμέλεια. Παρόλα ταύτα όμως, η απάντηση είναι αρνητική. Στα περιστατικά της παρούσας υπόθεσης, τα πιο πάνω δεν είναι αρκετά για απόδοση οποιασδήποτε ευθύνης στον Εφεσίβλητο. Από την όλη μαρτυρία που τέθηκε ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου, διεφάνη ότι δεν υπήρχε ασφαλής διαδρομή η οποία ήταν διαθέσιμη στον Εφεσίβλητο. Απεναντίας, φάνηκε από την αποδεκτή μαρτυρία ότι και άλλες διαδρομές που υποδείχτηκαν κατά την ακροαματική διαδικασία από τον ευπαίδευτο συνήγορο των Εφεσειόντων σε μάρτυρες ήταν εξίσου επικίνδυνες. Συναφώς, το πρωτόδικο Δικαστήριο είναι ορθό ότι όλες οι άλλες διαδρομές ήταν αμφιβόλου ασφαλείας και ορισμένες εξ αυτών αμφιβόλου εφαρμογής. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με τις άλλες παραλείψεις των Εφεσειόντων που συνίσταντο, μεταξύ άλλων, στην έλλειψη επίβλεψης και οδηγιών, ασφαλούς συστήματος εργασίας και ασφαλή χώρο εργασίας, αποκλείει την απόδοση ευθύνης στον Εφεσίβλητο.

Ο 7^ος λόγος έφεσης απορρίπτεται.

Για όλους τους πιο πάνω λόγους που προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε, η Έφεση θα πρέπει να απορριφθεί.

Επ΄ ευκαιρίας της παρούσας απόφασης, θα θέλαμε να θίξουμε ορισμένα ζητήματα που παρατηρήσαμε στην παρούσα πρωτόδικη απόφαση.

Στην απόφαση ο Ενάγοντας δεν θα πρέπει να κατονομάζεται ως "Μ.Ε.1 για τον Ενάγοντα". Η φράση είναι σχήμα οξύμωρο. Απλή αναφορά στον Ενάγοντα είναι αρκετό.

Η πρωτόδικη απόφαση είναι αχρείαστα πολύ μεγάλη, αποτελούμενη από 81 σελίδες. Η λεπτομερής έκθεση της προσαχθείσας μαρτυρίας σε 25 σελίδες δεν εξυπηρετεί οτιδήποτε. Είναι αρκετό να παρατίθενται περιληπτικά σε αυτού τους είδους υποθέσεις οι δύο εκδοχές των διαδίκων.

Η εξέταση θεμάτων που δεν εγείρονται από τα δικόγραφα δεν είναι επιτρεπτή. Η απόφαση θα πρέπει να περιορίζεται αυστηρά στα δικογραφημένα επίδικα θέματα.

Η γενική παράθεση νομολογίας, εδώ 13 σελίδες, δεν προσθέτει οτιδήποτε. Η αναφορά νομολογίας θα πρέπει να γίνεται στα σημεία όπου αυτή είναι σχετική και επιλύει το εξεταζόμενο υπό του Δικαστηρίου ζήτημα.

Η Έφεση απορρίπτεται με €2.500 έξοδα εις βάρος των Εφεσειόντων.

Λ. ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ.

Δ. ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, Δ.

Λ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ-ΑΝΔΡΕΟΥ, Δ.

/γκ

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο

	CyLaw \| Αναφορικά μ'εμάς \| Επικοινωνία