|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:DOD:2020:27
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 1/18
28 ΙΟΥΛΙΟΥ 2020
[Λ. ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Κ. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Α. ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ/ΣΤΕΣ]
1. xxx ΧΡΙΣΤΟΦΗ
2. xxx ΧΡΙΣΤΟΦΗ
Εφεσειόντων
ΚΑΙ
xxx ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
Εφεσίβλητου
--------------------
Μ. Χ'Κωνσταντή (κα) με Μ. Βασιλείου (κα) για Γ.Γ. Πιττάτζιη ΔΕΠΕ, για Εφεσείοντες
Λ. Λουκά για κ. Δειλινό & Συνεργάτες, για τον Εφεσίβλητο
------------------------------------------
ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ.: Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι ομόφωνη και θα δοθεί από τον Παρπαρίνο, Δ.
------------------------------------
ΑΠΟΦΑΣΗ
ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ. Η λύση του γάμου των διαδίκων επήλθε τον Μάρτιο του 2012. Η διάσταση στο γάμο τους προηγήθηκε στις 2.11.2008. Διαρκούσης της διάστασης τέθηκε ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου για εκδίκαση η αξίωση του Εφεσίβλητου εναντίον της συζύγου του, Εφεσείουσας 1 και του πατέρα της, Εφεσείοντα 2 με την οποία αξίωνε εναντίον τους το συνολικό ποσό των €130.000 υπό μορφή, μεταξύ άλλων, εισφορά στην αύξηση της περιουσίας της Εφεσείουσας 1.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο μετά από ακροαματική διαδικασία επεδίκασε προς όφελος του Εφεσίβλητου το συνολικό ποσό των €47.769. Έκρινε ότι η συνεισφορά του στην ανέγερση της επίδικης οικίας, του μοναδικού περιουσιακού στοιχείου υπό εξέταση, ήτο €26.975 ποσό προερχόμενο από τα δώρα του αρραβώνος και γάμου των διαδίκων, €15.326 προερχόμενο από δάνειο του στη ΣΠΕ Παραλιμνίου και €5.468 ποσό που δαπάνησε για τα αλουμίνια της οικίας, σύνολο €47.769.
Οι Εφεσείοντες προσβάλλουν την πρωτόδικη απόφαση ως εσφαλμένη με τέσσερις λόγους έφεσης.
Οι δύο πρώτοι λόγοι συμπλέκονται και αφορούν την μη απόδειξη της αξίας της επίδικης περιουσίας κατά το χρόνο της διάστασης και παρόλα ταύτα το πρωτόδικο Δικαστήριο εσφαλμένα και κατά εσφαλμένη ερμηνεία της ισχύουσας νομολογίας επεδίκασε συνεισφορά προς όφελος του Εφεσίβλητου. Με τον τρίτο λόγο προσβάλλονται ως εσφαλμένα τα συμπεράσματα του Δικαστηρίου τα οποία δεν δικαιολογούνται από τις δικογραφημένες θέσεις του Εφεσίβλητου και τη δοθείσα μαρτυρία. Τέλος, με τον τέταρτο λόγο προσβάλλεται η απόφαση εναντίον του Εφεσείοντα 2 καθότι σ' αυτή δεν επεξηγούνται οι λόγοι έκδοσης της εναντίον του.
Θα συνεξετάσουμε πρώτα τους δύο πρώτους λόγους λόγω της συνάφειας τους αλλά και της εμπλοκής κοινών νομικών σημείων.
Για την όποια αξία του επίδικου ακινήτου κατέθεσαν ενώπιον του Δικαστηρίου για τον Εφεσίβλητο/Ενάγοντα ο Μ.Αιτ. 7 κ. xxx Μηνά και για τους Εφεσείοντες ο Μ.Υ.3 κ. xxx Παύλου. Ο πρώτος κατάθεσε για την αξία της επίδικης οικίας που είχε αυτή, τον Οκτώβριο του 2008 ενώ ο δεύτερος προέβη σε εκτίμηση της αξίας της γης (κτήματος) επί της οποίας ανεγέρθη η επίδικη οικία. Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε την μαρτυρία αμφότερων για λόγους που αναφέρονται στην απόφαση του και δεν έχουν εφεσιβληθεί από τους διαδίκους. Παρόλα ταύτα το πρωτόδικο Δικαστήριο προχώρησε στην επιδίκαση προς όφελος των Εφεσίβλητων το ποσό των €47.769 με το ακόλουθο σκεπτικό:
Συνεισφορά του Αιτπτή
Ο Αιτητής δεν ανέφερε πόσα κόστισε η επίδικη κατοικία ώστε να διαφανεί το ποσοστό της συνεισφοράς του καθενός στο κόστος ανέγερσης και το ποσοστό αυτό να αποτυπωθεί στην αξία κατά τη διάσταση.
Περαιτέρω, ο Αιτητής, απέτυχε να αποδείξει την αξία της κατοικίας κατά τη διάσταση. Παρόλο που δεν θα ληφθεί υπόψη η εκτίμηση, θα αποδοθεί στον Αιτητή η συνεισφορά που απέδειξε ενώπιον του Δικαστηρίου.
Με βάση την ενώπιον μου μαρτυρία, είναι εύρημα του Δικαστηρίου ότι και οι δύο διάδικοι συνεισέφεραν στην ανέγερση της κατοικίας. Εξάλλου η συνεισφορά του Αιτητή είναι παραδεκτή. Η Καθ' ης η αίτηση παραδέχθηκε ότι ο Αιτητής είχε συνεισφορά εφόσον χρησιμοποιήθηκε το ποσό που πήραν από τους αρραβώνες και το γάμο. Στην εξέλιξη της ακροαματικής διαδικασίας, παραδέχθηκε ότι ο Αιτητής είχε και άλλη συνεισφορά εκτός από τα δώρα αρραβώνων και γάμου. Παραδέχθηκε ότι βοήθησαν αφιλοκερδώς μέλη του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντας και των δύο και ότι βοήθησε ακόμα στο κτίσιμο και ο ίδιος. Παραδέχθηκε ότι έκαναν δάνειο στη ΣΠΕ Παραλιμνίου ύψους £10.000 και ότι μέρος πήγε για το σπίτι, ότι πλήρωναν με κοινά λεφτά το δάνειο και ότι το υπόλοιπο ξοφλήθηκε με το χρέος που συνήψε ο Αιτητής στη ΣΠΕ Λιοπετρίου. Σε υποβολή, κατά την αντεξέταση, ότι τόσο ο Αιτητής όσο και η ίδια συνείσφεραν στο να κτιστεί το σπίτι, είπε: «Και οι δύο». Ο Καθ' ου η αίτηση 2 επίσης παραδέχθηκε ότι ο Αιτητής συνείσφερε, εφόσον συμφώνησε ότι οι διάδικοι έδωσαν μέρος των χρημάτων που πήραν από τους αρραβώνες και το γάμο.
Συνακόλουθα, η συνεισφορά του Αιτητή στην ανέγερση της επίδικης κατοικίας είναι η ακόλουθη:
Δώρα αρραβώνων και γάμου €26.975
ΣΠΕ Παραλιμνίου €15.326
Αλουμίνια € 5.468
Σύνολο €47.769
Ενόψει όλων των ανωτέρω, εκδίδεται απόφαση στην αίτηση υπέρ του Αιτητή και εναντίον των Καθ' ων η αίτηση 1 και 2 αλληλέγγυα και κεχωρισμένα για το ποσό των €47.769, πλέον νόμιμο τόκο από 30.1.2012. Αναφορικά με την επιδίκαση τόκου, θεωρώ ότι είναι δίκαιο να αρχίζει από τη μέρα που τέθηκε για πρώτη φορά ενώπιον του Οικογενειακού Δικαστηρίου, μετά την παραπομπή της υπόθεσης από το Επαρχιακό Δικαστήριο δηλαδή στις 30.1.2012."
Η προσέγγιση του πρωτόδικου Δικαστηρίου είναι εντελώς εσφαλμένη. Η ευπαίδευτη Πρόεδρος του Οικογενειακού Δικαστηρίου παρόλο που καθοδηγήθηκε από την Ορφανίδης ν. Ορφανίδη (1998) 1 Α.Α.Δ. 179 εντούτοις εντελώς ανεξήγητα δεν εφάρμοσε τις αρχές που υιοθετήθηκαν σ' αυτήν και προχώρησε στην επιδίκαση προς όφελος του Εφεσίβλητου των τριών (3) κονδυλίων ως να επρόκειτο περί χρέους. Στην Ορφανίδης (ανωτέρω) αναφέρεται:
"Το άρθρο 14 του νόμου δεν αποτελεί κωδικοποίηση των αρχών του Δικαίου της Επιείκειας στον υπό εξέταση τομέα. Αντίθετα, οι κανόνες που θεσμοθετεί διαφέρουν ουσιωδώς από τις αντίστοιχες του Αγγλικού δικαίου και παράλληλα ρυθμίζουν εξαντλητικά την κατανομή περιουσιακών στοιχείων στην απόκτηση των οποίων συνεισέφεραν και οι δύο σύζυγοι. Το άρθρο 14 προβλέπει:
"14.-(1) Σε περίπτωση που ο γάμος λυθεί ή ακυρωθεί, ή σε περίπτωση διάστασης των συζύγων και η περιουσία του ενός συζύγου έχει αφότου τελέσθηκε ο γάμος αυξηθεί, ο άλλος σύζυγος, εφόσον συνέβαλε με οποιοδήποτε τρόπο στην αύξηση αυτή, δικαιούται να εγείρει αγωγή στο Δικαστήριο και να απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αύξησης το οποίο προέρχεται από τη δική του συμβολή.
(2) Η συνεισφορά του ενός συζύγου στην αύξηση της περιουσίας του άλλου τεκμαίρεται ότι ανέρχεται στο ένα τρίτο της αύξησης, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη ή μικρότερη συνεισφορά.
(3) Στην αύξηση της περιουσίας των συζύγων δεν υπολογίζεται ό,τι αυτοί απέκτησαν:
(α) Από δωρεά, κληρονομία, κληροδοσία ή άλλη χαριστική αιτία.
(β) με διάθεση περιουσίας που αποκτήθηκε με τις αναφερόμενες στην παράγραφο (α) αιτίες."
Παρά τη συνάφεια μεταξύ των σκοπών που προάγουν το άρθρο 14 και οι αντίστοιχες αρχές του Αγγλικού δικαίου, το περιεχόμενό τους διαφέρει καθώς και οι παραμέτροι που οριοθετούν την εφαρμογή τους. Είναι πρόδηλο ότι το άρθρο 14 καθιδρύει αυτοτελή και περιεκτικό κώδικα, για το μερισμό της αύξησης της περιουσίας εκατέρου των συζύγων, σε βαθμό που να μην αφήνει πεδίο για συμπλήρωση ή επικουρική εφαρμογή, στον τομέα αυτό, των αρχών του Αγγλικού δικαίου.
Οι διαφορές μεταξύ των προνοιών του άρθρου 14 και του προϊσχύοντος της θεσμοθέτησης των αρχών του Κυπριακού δικαίου στο επίμαχο ζήτημα επισημαίνονται πιο κάτω:
(α) Ενώ κατά το Δίκαιο της Επιείκειας κριτήριο για την απόκτηση μεριδίου αποτελεί η ύπαρξη συμφωνίας, ρητής ή εξυπακουόμενης, σύμφωνα με το άρθρο 14, η απόκτηση συναρτάται με τη συνεισφορά στην αύξηση της περιουσίας του ετέρου των συζύγων ανεξάρτητα από οποιαδήποτε συμφωνία. Το κριτήριο για την απόκτηση μεριδίου είναι αντικειμενικό, εκείνο της συνεισφοράς.
(β) Αντικείμενο του διαμοιρασμού δεν είναι, όπως στο Αγγλικό δίκαιο, το περιουσιακό στοιχείο αφ' εαυτού, αλλά η αύξηση της περιουσίας εκάτερου των συζύγων μετά το γάμο. Επομένως, αφετηρία για την επίλυση διαφορών αυτής της φύσης αποτελεί η διαπίστωση των περιουσιακών στοιχείων των συζύγων κατά το χρόνο του γάμου. Σε δεύτερο στάδιο, έρχεται η διαπίστωση της αύξησης, (αν υπάρχει), και σε τρίτο η προέλευση της αύξησης και η συνάρτησή της με τη συνεισφορά του ετέρου των συζύγων στην πραγμάτωσή της.
(γ) Η συνεισφορά αποτελεί, βάσει του άρθρου 14, όπως και στο Αγγλικό δίκαιο το κυρίαρχο στοιχείο στον καθορισμό της αναλογίας του μεριδίου του μη εγγεγραμμένου ιδιοκτήτη. Αντίθετα όμως, από το Αγγλικό δίκαιο, εφόσον δεν αποκαλύπτεται με τρόπο θετικό το ύψος της συνεισφοράς στην αύξηση της περιουσίας, καθιερώνεται τεκμήριο για την έκτασή της ίσο με το ένα τρίτο. Το τεκμήριο αυτό εκτοπίζει την εφαρμογή του αξιώματος της επιείκειας equality is equity.
Η άλλη σημαντική πτυχή του άρθρου 14 είναι η εξαίρεση, η οποία θεσμοθετείται από το αντικείμενο της διανομής, με τις πρόνοιες του άρθρου 14(3)(α) και (β). Εξαιρείται από την αύξηση το μέρος που αντανακλά τον πλουτισμό του ιδιοκτήτη σύζυγου από δωρεές και τη διάθεσή τους.
...........................
Το πρώτο που πρέπει να τυγχάνει εξακρίβωσης είναι η αύξηση της περιουσίας του συζύγου ώστε να διαπιστωθεί το αντικείμενο του πιθανού διαμοιρασμού. Εξαιρείται από τη διανομή και δεν προσμετρά ως αύξηση περιουσία η οποία δωρίζεται σε σύζυγο καθώς και το προϊόν της διάθεσής της. Το δεύτερο θέμα που εξετάζεται είναι κατά πόσο ο έτερος των συζύγων συνεισέφερε στην αύξηση, άμεσα ή έμμεσα, και το τρίτο, ο καθορισμός του ύψους της συνεισφοράς. Εάν η μαρτυρία δεν είναι καταληκτική, ως προς την έκταση της συνεισφοράς, υπεισέρχεται το τεκμήριο που δημιουργεί το άρθρο 14(2) του νόμου."
(η υπογράμμιση είναι του Δικαστηρίου)
Στην Χριστοδούλου ν. Χριστοδούλου Έφεση Αρ. 21/12 ημερ. 7.10.2014 με αναφορά στην Ορφανίδη (άνω) λέχθηκε ότι "ο καθορισμός της επαύξησης της περιουσίας έχει ως αφετηρία, την αξία κατά τον χρόνο δημιουργίας της και στο άλλο άκρο την αξία κατά τον χρόνο διάστασης ή ακύρωσης ή λύσης του γάμου".
Στη Σοφοκλέους ν. Σοφοκλέους (2005) 1 Α.Α.Δ. 1030 το Δευτεροβάθμιο Οικογενειακό Δικαστήριο επικύρωσε την πρωτόδικη απόφαση με την οποία απερρίφθη η αξίωση για συνεισφορά γιατί παρέμεινε άγνωστη η αξία της περιουσίας του συζύγου κατά το χρόνο της διάστασης των συζύγων.
Τα ίδια ισχύουν και στην παρούσα υπόθεση. Δεδομένης της απόρριψης της σχετικής μαρτυρίας αναφορικά με την αξία του επίδικου ακινήτου κατά τον ουσιώδη χρόνο και συνεπώς της αποτυχίας του Εφεσίβλητου "να αποδείξει την αξία της κατοικίας κατά τη διάσταση" δεν τίθετο θέμα επαύξησης της περιουσίας. Οποιοσδήποτε συλλογισμός για την αξία της περιουσίας θα ήταν θεωρητικός χωρίς έρεισμα στην μαρτυρία. Χωρίς εύρημα αναφορικά με την επαύξηση της περιουσίας κατά τον ουσιώδη χρόνο της διάστασης δεν ετίθετο πλέον θέμα συνεισφοράς.
Η πρωτόδική απόφαση, ως αποτέλεσμα, παραμερίζεται. Παραμερίζεται επίσης η πρωτόδικη απόφαση για τα έξοδα.
Η Έφεση επιτρέπεται με €2.000 έξοδα πλέον Φ.Π.Α. εάν υπάρχει. Τα πρωτόδικα έξοδα να είναι υπέρ των Εφεσειόντων και εναντίον του Εφεσίβλητου όπως αυτά θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Λ. ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ.
Κ. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Δ.
Α. ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ.
/γκ