|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2020:A124
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Πολιτική ΄Εφεση Αρ. 85/2013)
14 Απριλίου, 2020
[ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ/ΣΤΕΣ]
Μεταξύ:
1. xxx ΠΕΤΣΙΔΟΥ
2. xxx ΠΑΝΑΓΙΔΟΥ
3. xxx ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ
Εφεσείoντες
και
1. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΚΤΙΝΟΣ ΛΤΔ
2. HELLENIC DISTRIBUTION AGENCY (CYPRUS) LTD
Εφεσίβλητοι
_ _ _ _ _ _
Μ. Πανταζή, (κα), για Κούσιο, Κορφιώτη, Παπαχαραλάμπους ΔΕΠΕ, για τους εφεσείοντες
Π. Βορκάς για Μ. Βορκά & Συνεργάτες ΔΕΠΕ, για τους εφεσίβλητους
_ _ _ _ _ _
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου
θα δοθεί από την Ψαρά-Μιλτιάδου, Δ.
----------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.: Η εφημερίδα «Πολίτης» σε δύο ξεχωριστές της δημοσιεύσεις στις 19 και 20.9.2007 ασχολήθηκε με το θέμα υγιεινής των σάντουιτς που πωλούνται στα σχολικά κυλικεία μετά από έρευνα που διενήργησαν δημοσιογράφοι της Εφημερίδας σε 9 κυλικεία δημοσίων σχολείων. Συγκεκριμένα πήραν δείγματα από 3 Δημοτικά, 3 Γυμνάσια και 3 Λύκεια.
Τα δημοσιεύματα είχαν ως εξής:
(α) Εφημερίδα «ΠΟΛΙΤΗΣ», φύλλο 3070, ημερ. 19.9.2007, σελ. 1 και 24:
«Σάντουιτς μιξ με σταφυλόκοκκο! Ακατάλληλα 6 από τα 9 σάντουιτς καντινών σχολείων της Λευκωσίας. Ανησυχητικά τα αποτελέσματα εργαστηριακής έρευνας για λογαριασμό του «Πολίτη». Σε κάποια σχολικά κυλικεία φαίνεται ότι δεν τηρούνται οι βασικοί κανόνες υγιεινής.
. . . . . . ..
Αν είστε γονέας και έχετε επιλέξει την εύκολη λύση για το πρόγευμα του παιδιού σας, δηλαδή του δίνετε μια λίρα και το αφήνετε να ικανοποιήσει την πείνα του με ένα σάντουιτς από τη σχολική καντίνα, σκεφτείτε το ξανά. Προτιμάτε να μπαίνετε στη διαδικασία να ετοιμάζετε με τα χέρια σας κάθε πρωί ένα σαντουιτσ κaι ή να αφήνετε το βλαστάρι σας εκτεθειμένο στον κίνδυνο της τροφικής δηλητηρίασης; Ερευνα, που διενήργησε ο «Π» σε καντίνες σχολείων της Λευκωσίας, κατέδειξε ότι η υγιεινή στα υποστατικά, αλλά και ο τρόπος συντήρησης και χειρισμού των υλικών τα οποία καταλήγουν στα στομάχια των παιδιών, πάσχουν σοβαρά. Ο «Π» προχώρησε σε δειγματοληψία από εννέα σχολεία, τρία δημοτικά, δύο γυμνάσια και τέσσερα λύκεια της περιοχής Λευκωσίας και των προαστίων της. Αποδείχτηκε ότι στα χέρια των μαθητών καταλήγουν σάντουιτς πλούσια σε εντερικά κολοβακτηρίδια και σταφυλόκοκκο. Και την ώρα που συμβαίνουν αυτά, το Υπουργείο Παιδείας εμφανίζεται αποφασισμένο να βάλει φέτος λουκέτο σε όσους κυλικειάρχες παρανομούν. Φυσικά αυτά τα είχαμε ακούσει και πέρσι και πρόπερσι . ...
. . Στο μικροσκόπιο 9 σάντουιτς από ισάριθμες καντίνες δημόσιων σχολείων. Σάντουιτς μιξ, λούντζα, χαλούμι, σταφυλόκοκκος. Σάντουιτς πλούσια, όχι σε βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά, αλλά σε εντερικά κολοβακτηρίδια και σταφυλόκοκκο τρώνε οι μαθητές κάποιων σχολείων όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων. Έρευνα που διενήργησε ο «Π» σε σχολικές καντίνες παίρνοντας σάντουιτς από σχολεία της Λευκωσίας σε πρώτο στάδιο και διενεργώντας τις ενδεδειγμένες αναλύσεις στο διαπιστευμένο από την Ευρωπαϊκή Ενωση Χημείο «Foodlab», κατέδειξε ότι η υγιεινή στα υποστατικά, αλλά και ο τρόπος συντήρησης και χειρισμού των υλικών τα οποία καταλήγουν στα στομάχια των παιδιών, πάσχει σοβαρά. Αποτέλεσμα, οι ανυποψίαστοι μαθητές μας να είναι καθημερινά εκτεθειμένοι στον κίνδυνο, το ολιγότερο, της τροφικής δηλητηρίασης.
Ο «Π» προχώρησε σε δειγματοληψία από εννέα σχολεία, τρία δημοτικά, δύο γυμνάσια και τέσσερα λύκεια της περιοχής Λευκωσίας και των προαστίων της. Σε όλες τις περιπτώσεις, αγοράστηκε από τις σχολικές καντίνες το ίδιο είδος σάντουιτς. Στην προκειμένη, κρύο σάντουιτς με χαλούμι, λούντζα, ντομάτα και αγγουράκι σε φρατζολάκι. Οι εργαστηριακές εξετάσεις, οι οποίες έγιναν επί των δειγμάτων, που συνέλεξε ο «Π», αφορούσαν τρεις παραμέτρους: Η πρώτη για τον εντοπισμό εντερικών κολοβακτηριδίων, η δεύτερη για σταφυλόκοκκο και η τρίτη για λιστερία. Εξι από τα δείγματα χαρακτηρίστηκαν υποβαθμισμένα, δηλαδή εκτός των αποδεκτών ορίων, σε μία από τις τρεις παραμέτρους που ελέγχθηκαν. Και αυτό γιατί είτε τα εντερικά κολοβακτηρίδια είτε ο σταφυλόκοκκος ξεπερνούσε τα επιτρεπτά όρια (είναι κοινά και για τα δύο μικρόβια). Ένα δείγμα ήταν οριακά αποδεκτό και μόνο δύο δείγματα χαρακτηρίστηκαν ικανοποιητικά! Παρηγορητικό το γεγονός ότι δεν εντοπίστηκε λιστερία σε κανένα από τα δείγματα.
Υποβαθμισμένα . . σάντουιτς
Ο «Π» πήρε δείγματα από τα ακόλουθα σχολεία:
● Δημοτικό Σταυρού
● X Δημοτικό
● XX Δημοτικό
● Γυμνάσιο Αγλαντζιάς
● X Γυμνάσιο
● Παγκύπριο Γυμνάσιο
● X Λύκειο
● XX Λύκειο
● XXX Λύκειο
(δεν αποκαλύπτονται τα σχολεία τα οποία δεν αφορούν εν προκειμένω)
Ξεκινώντας από τα Δημοτικά, η εικόνα των αποτελεσμάτων είναι άκρως απογοητευτική καθώς και τα τρία δείγματα έχουν χαρακτηριστεί ως υποβαθμισμένα με ψηλό σταφυλόκοκκο. Ιδια και χειρότερη στα Γυμνάσια με τα δύο δείγματα επίσης να έχουν χαρακτηριστεί ως υποβαθμισμένα το ένα με ψηλό σταφυλόκοκκο και το άλλο με ψηλά εντερικά κολοβακτηρίδια. Λίγο καλύτερη και πιο ενθαρρυντική ήταν η κατάσταση της υγιεινής του συγκεκριμένου είδους σάντουιτς, το οποίο αγοράσαμε από τα κυλικεία των λυκείων. Τα δύο δείγματα είχαν ικανοποιητικά αποτελέσματα, το άλλο ήταν οριακά αποδεκτό και το τέταρτο ήτο υποβαθμισμένο με ψηλή τιμή σταφυλόκοκκου.
Τιμές σταφυλόκοκκου και εντερικών κολοβακτηριδίων
Συγκεκριμένα, με επιτρεπόμενο όριο το 20, τα σάντουιτς που αγοράστηκαν από:
● Το Γυμνάσιο Αγλαντζιάς (στεγάζεται στο Μελκονιάν) είχε τιμή εντερικών κολοβακτηριδίων 320
● Το Δημοτικό Σταυρού είχε τιμή σταφυλόκοκκου 110
● ΤΟ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΙΧΕ ΤΙΜΗ ΣΤΑΦΥΛΟΚΟΚΚΟΥ 830
(Διαγράφονται τα υπόλοιπα σχολεία τα οποία δεν ενδιαφέρουν εν προκειμένω)
(β) Εφημερίδα «ΠΟΛΙΤΗΣ», φύλλο 3071, ημερ. 20.9.2007, σελ. 1 και 41:
«Ο Σύνδεσμος Ιδιοκτητών Κυλικείων παραδέχεται δια του Προέδρου του: 60-70% των κυλικείων εκτός προδιαγραφών. Από τα 466 σχολεία που λειτούργησαν πέρσι, ελέγχθηκαν μόνο 93 δείγματα τροφίμων.
. . . . . . . . ...
... Το Υπουργείο Παιδείας κινητοποιήθηκε χθες το πρωί και η Γεν. Διευθύντρια ζήτησε από τον «Π» και της διαβιβάστηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας. Επιφυλακτικοί έως αμήχανοι παρουσιάστηκαν εκπρόσωποι Σχολικών Εφορειών της μείζονος Λευκωσίας, όπου και οι καντίνες από τις οποίες ελήφθησαν τα «ένοχα «σάντουιτς.»
Από τα 466 σχολεία που λειτουργούσαν πέρσι, λήφθηκαν μόνο 93 δείγματα τροφίμων. Παραδέχονται ελλιπή έλεγχο στις σχολικές καντίνες"
Aκολουθεί επίσης η παράθεση του τρόπου της δειγματοληψίας, για το οποίο δεν υπήρξε αμφισβήτηση.
Κατά τον ουσιώδη χρόνο η εφεσείουσα 1 (Πετσίδου) υπήρξε η διαχειρίστρια του κυλικείου του Δημοτικού Σχολείου Σταυρού, η εφεσείουσα 2 (Παναγίδου) του κυλικείου του Γυμνασίου Αγλαντζιάς και ο εφεσείων 3 (Κυπριανού) ο διαχειριστής του κυλικείου του Παγκύπριου Γυμνασίου. Οι πιο πάνω, εγείροντες τρεις αγωγές που συνεκδικάσθησαν δήλωσαν ότι τα εν λόγω δημοσιεύματα τους εξέθεσαν ως άτομα και ως επαγγελματίες παρουσιάζοντας τους ως ευτελείς επαγγελματίες, οι οποίοι με σκοπό τον προσπορισμό οικονομικού κέρδους, δεν τηρούσαν κατά την παρασκευή τροφίμων, προοριζόμενα να καταναλωθούν από μαθητές, τους κανόνες υγιεινής με αποτέλεσμα η υγεία των τελευταίων να τίθεται σε κίνδυνο.
Οι εφεσίβλητοι είχαν προβάλει ότι τα δημοσιεύματα δεν είναι δυσφημιστικά και ότι υπάρχει δικογραφική πλημμέλεια στις Εκθέσεις Απαιτήσεων διότι δεν δίνονται οι απαιτούμενες πληροφορίες εν σχέσει με ειδικά γεγονότα τα οποία θα έπρεπε να γνωρίζει κάποιος για να αντιληφθεί πως τα επίδικα δημοσιεύματα αναφέρονται στους εφεσείοντες.
Ακόμη προβάλλεται η υπεράσπιση της αλήθειας (justification), του εντίμου και ευλόγου σχολίου (fair comment) και του προνομίου (privilege).
Κατά την ακρόαση κατέθεσαν οι ίδιοι οι εφεσείοντες ΜΕ1-3, ο Δρ. Γ. Παπαγεωργίου (M.E.4) μικροβιολόγος του Γενικού Χημείου, ο xxx Κυπριανού (Μ.Ε.3), η xxx Ηροδότου (Μ.Ε.5) Υγειονομική Επιθεωρήτρια στην Εφορεία Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Λευκωσίας και xxx Ελευθεριάδου (Μ.Ε.6) καθηγήτρια μικροβιολογίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Για την υπεράσπιση κατέθεσαν η δημοσιογράφος της έρευνας (xxx Αλεξανδρινού) (Μ.Ε.1) και η xxx Παπαστεφάνου (Μ.Ε.2) αναλυτική χημικός, διευθύντρια ιδιωτικού χημείου.
Το πρωτόδικο Δικαστήριο μετά την αξιολόγηση της μαρτυρίας και της θεώρησης της πραγματικής και νομικής πτυχής κατέληξε στα εξής ουσιώδη σημεία.
Ουδείς των εφεσειόντων κατονόμασε πρόσωπο το οποίο όταν διάβασε τα δημοσιεύματα αντιλήφθηκε ότι τους αφορούσε. Επίσης, ουδείς των εφεσειόντων εξήγησε ή εξήγησε με επάρκεια με ποίον τρόπο άλλα πρόσωπα αντιλήφθηκαν τα δημοσιεύματα ότι τους αφορούσαν.
Ακόμη και αν ήθελε θεωρηθεί ότι δεν υπήρχε το πιο πάνω πρόβλημα, το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι πετύχαινε η υπεράσπιση της αλήθειας. Συγκεκριμένα αποφάσισε τα εξής:
«Τα επίδικα δημοσιεύματα, τα οποία αποτελούν δημοσιογραφικά κείμενα, έχουν ως θέμα την υγιεινή των κυλικείων των δημόσιων εκπαιδευτηρίων και την ασφάλεια των τροφίμων που προορίζονται να καταναλωθούν από μαθητές. Πρόκειται για θέμα ύψιστης σημασία για τις αρμόδιες κρατικές αρχές και για θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος όπως επιμαρτυρείται από την έκθεση υπό τον τίτλο «Μικροβιολογικά Κριτήρια στα Έτοιμα προς Κατανάλωση Τρόφιμα, Λευκωσία 2002» (τεκμήριο 10), την οποία ετοίμασε το Γενικό Χημείο, καθώς και από την «Ετήσια Γενική Έκθεση Αξιολόγησης των Δημόσιων Σχολικών Κυλικείων για τη Σχολική Χρονιά 2006-2007» (τεκμήριο 11), την οποίαν συνέταξε η Κεντρική Επιτροπή Ελέγχου Σχολικών Κυλικείων, επί τη βάσει της περί σχολικών κυλικείων νομοθεσίας. Το γεγονός πως το θέμα των επίδικων δημοσιευμάτων είναι ύψιστης σημασίας και δημόσιου ενδιαφέροντος δέχονται και οι ίδιοι οι ενάγοντες καθώς και οι μάρτυράς τους Δρ. xxx Ελευθεριάδου (Μ.Ε.6). Γράφοντας για το θέμα αυτό και αναφερόμενες στα κυλικεία δημόσιων εκπαιδευτηρίων τα οποία διαχειρίζοντο οι ενάγοντες, οι δημοσιογράφοι xxx Αλεξανδρινού (Μ.Υ.1) και xxx Τυρίμου παρουσίασαν με ύφος απλό, άμεσο και παραστατικό, το οποίο δεν απέκλινε από τα αποδεκτά όρια της δημοσιογραφικής γραφής, αληθή ή, τουλάχιστον, επί της ουσίας αληθή γεγονότα: Πράγματι, δείγματα από σάντουιτς, τα οποία επωλούντο από τα κυλικεία αυτά τη 12.9.2007, ήσαν «υποβαθμισμένα» εφ' όσον η τιμή σταφυλόκοκκου και ή εντερικών κολοβακτηριδίων που αυτά περιείχαν υπερέβαιναν τα αποδεκτά όρια ως τα όρια αυτά προκαθορίστηκαν αρμοδίως από το Γενικό Χημείο διά της έκθεσής του υπό τον τίτλο «Μικροβιολογικά Κριτήρια στα Έτοιμα προς Κατανάλωση Τρόφιμα, Λευκωσία 2002» (τεκμήριο 10). Η ύπαρξη «υποβαθμισμένων» τροφίμων παραπέμπει σε «ανεπάρκειες στους κανόνες υγιεινής» που ισχύουν στα κυλικεία και υποδεικνύει την ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης (σελ. 8 και 9 του τεκμηρίου 10). Σε τέτοια περαιτέρω διερεύνηση προέβηκαν, πράγματι, οι αρμόδιες αρχές όσον αφορά, τουλάχιστον, στο κυλικείο του Παγκυπρίου Γυμνασίου το οποίο διεχειρίζετο ο ενάγων xxx Κυπριανού (τεκμήρια 8 και 9). Εν πάση περιπτώσει, τα κυλικεία του Παγκυπρίου Γυμνασίου και του Γυμνασίου Αγλαντζιάς, τα οποία αναφέρονται στα επίδικα δημοσιεύματα και τα οποία διεχειρίζοντο ενάγοντες, κρίθηκαν παλαιότερα, από τις αρμόδιες αρχές, ως αποκλίνοντα από κανόνες υγιεινής (σελ. 8 και 10 του τεκμηρίου 11). Ο υποβαθμισμένος χαρακτήρας των δειγμάτων από σάντουιτς τα οποία λήφθηκαν από τα κυλικεία τα οποία διεχειρίζοντο οι ενάγοντες καταδείχθηκε μετά από αξιόπιστη εργαστηριακή ανάλυση, της οποίας προηγήθηκε αξιόπιστη δειγματοληψία. Ο υποβαθμισμένος χαρακτήρας των δειγμάτων αυτών, πράγματι, εγκυμονεί κίνδυνο για την υγεία των μαθητών, όπως εξήγησε η αξιόπιστη μάρτυρας των εναγομένων xxx Παπαστεφάνου (Μ.Υ.2) και όπως διατυπώνεται στα επίδικα δημοσιεύματα».
Διαπιστώνεται πως το πρωτόδικο Δικαστήριο έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στο ως άνω τεκμήρια και τα μη αμφισβητούμενα θέματα.
Οι πέντε λόγοι έφεσης που διατυπώνουν οι εφεσείοντες έχουν ως εξής:
1ος λόγος: Η κατάληξη του Δικαστηρίου ότι οι ενάγοντες δεν ανταποκρίθηκαν στις υποχρεώσεις τους να δικογραφήσουν και να αποδείξουν γεγονότα τα οποία θα τεκμηρίωναν τη θέση πως τρίτοι, διαβάζοντας τα επίδικα δημοσιεύματα, τα αντιλήφθηκαν να αναφέρονται σε αυτούς είναι νομικά εσφαλμένη και όσον αφορά τα γεγονότα.
2ος λόγος: Το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέλειψε να ασχοληθεί και/ή δεν εκτίμησε ορθά επιστημονική μαρτυρία της Δρος Ελευθεριάδου (Μ.Ε.6).
3ος λόγος: Το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέλειψε να εκτιμήσει σωστά και/ή ουδόλως έλαβε υπόψη τη θέση της μάρτυρος xxx Ηροδότου (Μ.Ε.5), Υγειονομικής Επιθεωρήτριας στην Εφορία Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Λευκωσίας.
4ος λόγος: Στην απόφαση του το πρωτόδικο Δικαστήριο αναφέρεται σε προηγούμενες αποκλίσεις των κανόνων υγιεινής από τα κυλικεία των δύο σχολείων, ως αυτά να λειτουργούν ως προηγούμενα εναντίον των ιδιοκτητών και εξ αυτών να προκρίνεται και η τύχη των αγωγών.
5ος λόγος: Ελλείπει παντελώς από την πρωτόδικη απόφαση οποιαδήποτε αναφορά στη μαρτυρία των εναγόντων αναφορικά με τη ζημιά που υπέστησαν συνεπεία των επίδικων δημοσιευμάτων.
Κατά την ακροαματική διαδικασία της έφεσης θέσαμε ευθέως στη συνήγορο των εφεσειόντων θέμα πιθανής αλυσιτελούς έφεσης καθότι με το εφετήριο δεν πλήττεται το συμπέρασμα του Δικαστηρίου ότι πετυχαίνει η υπεράσπιση της αλήθειας. Μας παρέπεμψε στο λόγο έφεσης 2.
Ο 2ος όπως και ο 3ος λόγος αφορούν μαρτυρία και θα εξεταστούν πρώτα γιατί θα καθορίσουν τον τρόπο αντίκρισης των λοιπών λόγων έφεσης.
Με τους πιο πάνω λόγους αποδίδεται μομφή πως το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέλειψε να εκτιμήσει ορθά και δεν έλαβε υπόψη τους δύο μάρτυρες, την Μ.Ε.5 Ηροδότου και την Μ.Ε.6 Δρ. xxx Ελευθεριάδου. Η ευπαίδευτη συνήγορος των εφεσειόντων θεώρησε ότι ο 2ος λόγος που αφορούσε τη μαρτυρία της Μ.Ε.6 έπληττε την επιτυχία της υπεράσπισης της αλήθειας, λέγοντας ότι η παραγνώριση αυτής της μαρτυρίας οδήγησε στο λανθασμένο συμπέρασμα του Δικαστηρίου. Ότι δηλαδή, εφόσον κατά τη Μ.Ε.6 ένα τρόφιμο για να θεωρείται ακατάλληλο πρέπει να περιέχει σταφυλόκοκκο στη τιμή των 10.000 και άνω ανά γραμμάριο, το εύρημα ότι η υπεράσπιση της αλήθειας επιτύγχανε σε σχέση με τα δημοσιεύματα που χαρακτήριζαν τα σάντουιτς ως ακατάλληλα, ήταν λανθασμένο, αφού στις περιπτώσεις του Δημοτικού Σταυρού και Παγκυπρίου Γυμνασίου η διαπιστωθείσα τιμή του σταφυλόκοκκου ήταν 110 και 830 ανά γραμμάριο αντίστοιχα.
Θα πρέπει να εξετάσουμε ενδελεχώς τη μαρτυρία των μαρτύρων αυτών καθώς και την αντιμετώπιση που είχαν από το πρωτόδικο Δικαστήριο για να μπορέσουμε να διατυπώσουμε κρίση επί της σημασίας της μαρτυρίας τους.
Η Μ.Ε.5 Ηροδότου, όπως ήδη ελέχθη, υγειονομική επιθεωρήτρια στις Υγειονομικές Υπηρεσίες της Σχολικής Εφορείας Λευκωσίας με καθήκοντα στην επιθεώρηση των κυλικείων Δημοτικών Σχολείων όσον αφορά την υγιεινή των χώρων και υπεύθυνη για τον υγειονομικό έλεγχο των τροφίμων που σερβίρονται στα κυλικεία εξήγησε τον δειγματολογικό έλεγχο και πως τα δείγματα παραδίδονται στο Κρατικό Χημείο. Η σχολική εφορεία ειδοποιήθηκε για τα επίδικα δημοσιεύματα. Το θέμα αφορούσε το Παγκύπριο Γυμνάσιο το οποίο η Μ.Ε.5 καθηκόντως επισκέφθηκε. Προέβη σε δειγματοληπτικό έλεγχο, παρέδωσε τα ληφθέντα δείγματα και το αποτέλεσμα κατέδειξε πως ήταν βακτηριολογικά οριακά αποδεκτό.
Το παράπονο των εφεσειόντων όπως προκύπτει από την αιτιολογία του 3ου λόγου της έφεσης είναι πως το πρωτόδικο Δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη ότι στις 8.10.2007 έλαβε νέο δείγμα σάντουιτς από το κυλικείο του Παγκυπρίου Γυμνασίου και το Γενικό Χημείο κατέληξε πως το νέο δείγμα ήταν «βακτηριολογικά ικανοποιητικό ως προς το escherichia coli».
Ο λόγος αυτός δεν έχει πραγματικά οποιανδήποτε βαρύτητα. Πώς μπορεί να έχει σημασία δειγματολογικός έλεγχος που έγινε μετά το θόρυβο που προκλήθηκε λόγω των δημοσιευμάτων; Σημασία έχει ο ουσιώδης χρόνος.
Προχωρούμε στην εξέταση του 2ου λόγου έφεσης που αφορά τη μαρτυρία της Μ.Ε.6, τον οποίο λόγο, όπως ήδη αναφέραμε, η ευπαίδευτη συνήγορος συσχέτισε με το εύρημα του Δικαστηρίου για επιτυχή προβολή της υπεράσπισης της αλήθειας.
Σύμφωνα με την αιτιολογία η μαρτυρία της Μ.Ε.6 καταδείκνυε πως τα τρόφιμα ήταν απλώς υποβαθμισμένα και κατέληξε πως δεν πρέπει να δημιουργείται πανικός.
Μας υποδείχθηκε η σελ.143 των πρακτικών, όπου η Μ.Ε.6 λέγει τα ακόλουθα:
«Το νούμερο, όπως λέει το τεκμήριο 10, δεν καθιστά το τροποποιημένο ακατάλληλο για κατανάλωση. Δεν είναι ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση. Αν το φάει κάποιος δεν θα πάθει τίποτε. Είναι υποβαθμισμένο. Για να είναι ακατάλληλο πρέπει να είναι πάνω από 10.000. Εδώ έχουμε 830. Είναι υποβαθμισμένο βακτηριολογικής ποιότητας. Σίγουρα δεν το θέλουμε αυτό, όμως σίγουρα δεν θα πάθει κάποιος κάτι. Άλλο το υποβαθμισμένο, άλλο το ακατάλληλο. Σίγουρα δεν θέλουμε να τρώνε τα παιδιά υποβαθμισμένα τρόφιμα και εξ ου με τους ελέγχους που διερευνήσαμε διορθώνουμε ώστε να έχουμε όσο πιο μικροβιολογικά καθαρά προϊόντα πρέπει, ειδικά για τα παιδιά.
Ε. Δηλαδή να συμπεράνω ότι η σύσταση σας σαν μικροβιολόγος είναι;
Α. Όμως, δεν πρέπει να δημιουργούμε πανικό. Σε συνεργασία πάντα με τους αρμοδίους να προωθώ την τόσο καλή υγιεινή στους χώρους που τρώνε παιδιά κ.λπ., όχι τη δημιουργία πανικού. Δεν υπάρχει λόγος.
Ε. Εσείς θεωρείτε φυσικά να ενδιαφέρεται ένας γονιός για το τι τρώει το παιδί του στο σχολείο;
Α. Είναι πολύ σημαντικό αλλά δεν είναι ο ειδικός για να κρίνει με βάση τούτα τα νούμερα. Δεν πρέπει να προκαλούμε υστερία και μικροφοβία. Αυτά πρέπει οι ειδικοί να τα χειρίζονται».
Δεν εντοπίζουμε, παρά την προσπάθεια μας να συσχετίσουμε τα πιο πάνω με την υπεράσπιση της αλήθειας, πώς δηλαδή τα πιο πάνω θα έπρεπε να επηρεάσουν την αλήθεια των δημοσιευμάτων.
Στην υπόθεση ΡΙΚ ν. Καψός (2009)1Β Α.Α.Δ. 1175 τονίστηκε πως: «εάν ο εναγόμενος αποδείξει ουσιωδώς την αλήθεια των ισχυρισμών του αυτό είναι αρκετό.. Είναι αρκετό εάν η ουσία της δυσφημιστικής δήλωσης δικαιολογείται». Στη δε Αρκτίνος ν. Γεωργιάδης (2011)1Α Α.Α.Δ. 407 κρίθηκε πως με βάση τα γεγονότα της υπόθεσης και το περιεχόμενο των επίδικων δημοσιευμάτων, «η υπεράσπιση της αλήθειας με βάση το άρθρ.19(1) του Νόμου είναι βάσιμη και λανθασμένα το πρωτόδικο Δικαστήριο αποφάσισε το αντίθετο».
Και παρακάτω:
«Κατά την εξέταση της ουσιαστικής αλήθειας, είναι βασικό να απομονωθεί ο αναγκαίος πυρήνας του λιβέλου και όχι να αποσπαστεί η προσοχή από ανακρίβειες σε σχέση με περιθωριακές λεπτομέρειες - έστω και ουσιαστικές. Οι δημοσιογράφοι «πρέπει να δικαιούνται κάποιο βαθμό υπερβολής ακόμη και σε σχέση με ισχυρισμούς γεγονότων»
(Βλ. επίσης και Φιλελεύθερος ν. Γεωργιάδης κ.ά. Πολ.εφ. 335/2008, 17.7.2014), ECLI:CY:AD:2014:A541.
Οι επίδικες δημοσιεύσεις σαφώς ομιλούν για υποβαθμισμένα τρόφιμα, κάτι το οποίο είναι αληθές. Η δε ύπαρξη βακτηρίων εκτός παραδεκτών ορίων ήταν δεδομένη και δεν αμφισβητήθηκε.
Είναι γεγονός πως χρησιμοποιήθηκε και η λέξη «ακατάλληλα τρόφιμα». Όμως η έννοια του υποβαθμισμένου εξηγείται στο δημοσίευμα. Ο χαρακτηρισμός «ακατάλληλα» δεν παραπέμπει χωρίς άλλο στο ορισμό του τι είναι ακατάλληλο τρόφιμο όπως απαντάται στην Έκθεση του Γενικού Χημείου του 2002, και, σε κάθε περίπτωση, αυτό που με σαφήνεια αποδιδόταν στα σάντουιτς των εφεσειόντων ήταν πως εμπεριείχαν τις συγκεκριμένες τιμές σταφυλόκοκκου ανά γραμμάριο και ήταν υποβαθμισμένα, κάτι που ήταν απόλυτα αληθές. Η μαρτυρία της Μ.Ε.6 δεν φαίνεται να ανατρέπει οτιδήποτε απ΄αυτά που τέθηκαν στα δημοσιεύματα.
Σε συνάρτηση συνεπώς με τα ευρήματα της στοιχειοθέτησης της υπεράσπισης της αλήθειας η καταχωρηθείσα έφεση δεν προσβάλλει το συμπέρασμα αυτό. Ο λόγος έφεσης 2 που η δικηγόρος των εφεσειόντων πρόταξε ως σχετικό, μόνο εμμέσως αγγίζει την κατάληξη του πρωτόδικου Δικαστηρίου περί της επιτυχίας της υπεράσπισης της αλήθειας.
Στη Φιλίππου ν. Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ (2006) 1Β Α.Α.Δ. 1124 αναφέρθηκε πως στην υπεράσπιση της αλήθειας, το Δικαστήριο εξετάζει μόνο το κατά πόσο τα δυσφημιστικά δημοσιεύματα «ήταν αληθή ή όχι» χωρίς αναφορά σε ζητήματα «δημοσίου συμφέροντος ή καλοπιστίας». Παρά το ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο προέβη σε αυτό το συσχετισμό, η απουσία λόγου έφεσης που να αφορά την υπεράσπιση της αλήθειας, δεν επιτρέπει περαιτέρω σχολιασμό.
Συνεπακόλουθα, η ενασχόληση μας με τα λοιπά σημεία που εγείρονται θα ήταν ακαδημαϊκή και μόνον άσκηση.
Η έφεση απορρίπτεται ως αλυσιτελής με έξοδα υπέρ των εφεσιβλήτων εκ ποσού €1,200 πλέον ΦΠΑ για ένα έκαστον των εφεσειόντων.
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ.
ΨΑΡΑ-ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ, Δ.
ΜΑΛΑΧΤΟΣ, Δ.