|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2018:A391
AΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΦΕΣΗ ΑΡ. 217/12
10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018
[ΣΤ. ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Λ. ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΥ, Α. ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ.Δ.Δ.]
1. XXXXX ΟΔΥΣΣΕΩΣ
2. XXXXX ΟΔΥΣΣΕΩΣ
ΕΦΕΣΕΙΟΝΤΩΝ
και
1. XXXXX ΠΑΠΑΔΟΥΡΗ
2. XXXXX ΠΑΠΑΔΟΥΡΗ
ΕΦΕΣΙΒΛΗΤΩΝ
--------------------
Μ. Μαστορούδης για Ντ. Μαστορούδη & Σία, για τους Εφεσείοντες
Κ. Καρατσής με Τ. Χαχολιάδη για Ν. Πυριλλίδη & Συνεργάτες, για τους Εφεσίβλητους
-------------------------------------
ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.: Η ομόφωνη απόφαση του Δικαστηρίου θα δοθεί από τον Παρπαρίνο, Δ.
---------------------------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ. Η παρούσα Έφεση πραγματεύεται ένα ενδιαφέρον θέμα που παρουσιάζεται στο χώρο των δικαιωμάτων που περιβάλλουν την ακίνητη ιδιοκτησία και ιδιαίτερα το δικαίωμα διαβάσεως.
Τα ακόλουθα ευρήματα του πρωτόδικου Δικαστηρίου δεν αμφισβητούνται και συνεπώς αναφέρονται για καλύτερη κατανόηση του εξεταζόμενου θέματος.
"Οι ενάγοντες 1 και 2 κατά τον ουσιώδη προς την παρούσα αγωγή χρόνο ήταν έκαστος κατά ½ εγγεγραμμένος συνιδιοκτήτης του κτήματος με αριθμό εγγραφής 0/13519 Φ/Σχ. 54/42, Τεμάχιο 1388 στην περιοχή Αγίου Αθανασίου και οι Εναγόμενοι 1 και 2 εγγεγραμμένοι συνιδιοκτήτες του κτήματος με αριθμό εγγραφής 0/10288 Φ/Σχ. 54/42, Τεμάχιο 248 στην περιοχή Αγίου Αθανασίου το οποίο συνορεύει με το κτήμα των Εναγόντων.
Μετά από επιτόπια εξέταση που έλαβε χώρα κατά ή περί τις 4.10.2004 και 25.5.2005 επιλύθηκε η συνοριακή διαφορά μεταξύ του κτήματος των Εναγόντων και του κτήματος των Εναγομένων και ο Διευθυντής του Επαρχιακού Κτηματολογίου Λεμεσού με απόφαση του ημερομηνίας 06.12.2006 αποφάσισε ότι η έκταση γης που σημειώθηκε με πράσινο χρώμα στο σχεδιάγραμμα που επισυνάπτεται στην ειδοποίηση επίλυσης συνοριακής διαφοράς αποτελεί μέρος του κτήματος των Εναγόντων (βλ. τεκμήριο 5). Εντός της λωρίδας της συνοριακής διαφοράς υφίσταται δικαίωμα διάβασης πλάτους 12 ποδών (3.66 μέτρα) υπέρ των Εναγόμενων (βλ. τεκμήριο 6).
Οι εναγόμενοι 1 και 2 προέβηκαν στη διαμόρφωση του δικαιώματος διάβασης κάνοντας ετπχωμάτωση και επικάλυψη με άσφαλτο, ανέγειραν τοίχο αντιστήριξης και σε κάποιο σημείο της συγκεκριμένης διάβασης τοποθέτησαν είσοδο (βλ. τεκμήριο 12). Με βάση το τεκμήριο 11 από την αρχή του δικαιώματος διάβασης υπάρχει υψομετρική διαφορά με το ακίνητο 1388 που ξεκινά στα 3.31 μέτρα, συνεχίζει η ίδια υψομετρική διαφορά στο σημείο που ξεκινά να συνορεύουν τα ακίνητα 248 και 1388. Σε κάποιο άλλο σημείο όπως φαίνεται στο τεκμήριο 11 φθάνει στα 4.07 μέτρα, συνεχίζει στα 4.50 μέτρα, 5.43 μέτρα, 6.09 μέτρα και καταλήγει στα 2.61 μέτρα. Κατά μήκος του δικαιώματος διάβασης έχει ανεγερθεί από τους εναγόμενους 1 και 2 τοίχος αντιστήριξης ο οποίος στο σημείο που συνορεύουν τα 248 και 1388 εισέρχεται πέραν του δικαιώματος διάβασης στο ακίνητο των εναγόντων περί τα 0.54 μέτρα."
Με βάση τα πιο πάνω ευρήματα το πρωτόδικο Δικαστήριο έθεσε στον εαυτό του τα ακόλουθα ερωτήματα προς εξέταση.
"Με βάση την ενώπιον μου τεθείσα μαρτυρία και τα γεγονότα όπως τα αναφέρω πιο πάνω η οποιαδήποτε διαμόρφωση του επίδικου χώρου από τους εναγόμενους έγινε εντός του δικαιώματος διάβασης πλην του σημείου που ο τοίχος που έχουν ανεγείρει ξεπερνά το πλάτος της διάβασης και επεμβαίνει κατά 0.54 μέτρα στο ακίνητο των εναγόντων. Συνεπώς αυτό που θα πρέπει να εξετάσει το Δικαστήριο είναι αν η πράξη των εναγόμενων να διαμορφώσουν το χώρο που τους έχει παραχωρηθεί δυνάμει δικαιώματος διαβάσεως αποτελεί παράνομη επέμβαση η οποία εμπίπτει στο άρθρο 43(1) του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου και περαιτέρω αν από την διαμόρφωση που έχουν προβεί οι εναγόμενοι αποστερούν το δικαίωμα των εναγόντων να χρησιμοποιούν το συγκεκριμένο χώρο για τον οποίο παραχώρησαν στους ενάγοντες δικαίωμα διάβασης."
Ακολούθως, αφού αναφέρθηκε στον Νόμο και σε σχετική νομολογία κατέληξε ως ακολούθως σχετικά με τα πιο πάνω ερωτήματα που έθεσε στον εαυτό του.
"Είναι λοιπόν γεγονός ότι η κατασκευή έργων για να καταστήσει τη δίοδο εφικτή με βάση το δικαίωμα διόδου δεν συνιστά παράνομη επέμβαση. Αυτό που καθιστά παράνομη την επέμβαση επί του δικαιώματος διόδου που έχει παραχωρηθεί από τα πρόσωπα τα οποία τυγχάνουν του ευεργετήματος της παραχώρησης είναι ο αποκλεισμός της περιουσίας από τον ιδιοκτήτη της.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι εναγόμενοι 1 και 2 μετά την παραχώρηση του δικαιώματος διόδου σύμφωνα με το τεκμήριο 6 προχώρησαν σε έργα τα οποία έχουν καταστήσει τη δίοδο εφικτή γι' αυτούς. Όπως διαπιστώνεται μέσα από τη μαρτυρία ήταν αναγκαία η ανέγερση τοίχου αντιστήριξης, τοποθέτηση χώματος και επικάλυψη με άσφαλτο. Αυτό όμως που περαιτέρω διαπιστώνεται μέσα από τη μαρτυρία και τα έγγραφα που έχουν θέσει και συγκεκριμένα τις φωτογραφίες είναι η ανέγερση τοίχου σε πολύ μεγαλύτερο υψόμετρο από το αναγκαίο για την στήριξη της επιχωμάτωσης και τη χρήση του συγκεκριμένου μέρους από τους εναγόμενους 1 και 2 κατά τέτοιο τρόπο και συγκεκριμένα της τοποθέτησης εισόδου ώστε καθίσταται ανέφικτη η διέλευση ή η χρήση της διόδου ( από τους ιδιοκτήτες του τεμαχίου 1388 οι οποίοι παραχώρησαν το δικαίωμα διόδου. Συνεπώς αυτές οι πράξεις των εναγομένων 1 και 2 αποτελούν παράνομη επέμβαση. Περαιτέρω οι εναγόμενοι 1 και 2 έχουν προβεί και έχουν επεκτείνει τον τοίχο πέραν του δικαιώματος διάβασης και εντός του ακινήτου των εναγόντων κατά 0.54 μέτρα."
Ως αποτέλεσμα της άνω κρίσης του εξέδωσε τα ακόλουθα Διατάγματα και απόφαση εναντίον των Εναγομένων.
"Α. Ότι η έκταση γης που σημειώνεται με πράσινο χρώμα στο σχεδιάγραμμα που επισυνάφθηκε στην ειδοποίηση επίλυσης συνοριακής διαφοράς μεταξύ των διαδίκων, ημερομηνίας 6.12.2006, αποτελεί μέρος του κτήματος με αριθμό εγγραφής 0/13519, Φ/Σχ. 54/42, τεμάχιο 1388, στην περιοχή Αγίου Αθανασίου, στη Λεμεσό.
Β. Εκδίδεται διάταγμα διά του οποίου οι εναγόμενοι διατάσσονται όπως
κατεδαφίσουν τον τοίχο που έχουν ανεγείρει επί του μέρους του κτήματος των εναγόντων και το οποίο δεν καλύπτεται από το δικαίωμα διόδου με βάση το τεκμήριο 6 εντός περιόδου έξι μηνών από σήμερα.
Γ. Εκδίδεται διάταγμα διά του οποίου οι εναγόμενοι διατάσσονται όπως κατεδαφίσουν τον ανεγερθέντα τοίχο εντός του δικαιώματος διόδου μέχρι το ύψος των 30 εκατοστών από το ύψος της ασφαλτόστρωσης της διόδου εντός περιόδου έξι μηνών από σήμερα.
Δ. Εκδίδεται διάταγμα διά του οποίου οι εναγόμενοι διατάσσονται όπως άρουν οποιοδήποτε εμπόδιο διά του οποίου παρεμποδίζεται η χρήση της διόδου από τους ενάγοντες εντός περιόδου έξι μηνών από σήμερα.
Ε. Εκδίδεται απόφαση υπέρ των εναγόντων και, εναντίον των εναγομένων για το ποσό των €50 ως ονομαστικές αποζημιώσεις.
ΣΤ. Έξοδα υπέρ των εναγόντων και εναντίον των εναγόμενων ως θα υπολογισθούν από τον Πρωτοκολλητή και εγκριθούν από το Δικαστήριο."
Με την υπό εξέταση έφεση προσβάλλεται η πρωτόδικη απόφαση ως εσφαλμένη καθότι ως προβάλλεται, το πρωτόδικο Δικαστήριο παρέλειψε να εφαρμόσει τον Νόμο που αφορούσε τα επίδικα θέματα, εφάρμοσε εσφαλμένες αρχές και η απόφαση του είναι αντίθετη με τον Νόμο. Επίσης, ότι λανθασμένα δεν αποδέκτηκε τη μαρτυρία της Υπεράσπισης, ότι το ύψος του τοίχου που ανεγέρθη εντός του δικαιώματος διάβασης, ενόψει της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς των δύο επίδικων κτημάτων, ήταν απολύτως αναγκαίο προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφαλής χρήση του δικαιώματος διάβασης. Περαιτέρω, ότι λανθασμένα αποδέκτηκε τη μαρτυρία που τέθηκε από πλευράς Εναγόντων για την αγοραία αξία της γης επί της οποίας υπάρχει επέμβαση και εσφαλμένα επεδίκασε τα έξοδα της εις βάρος των Εφεσειόντων.
Κατά την ακροαματική διαδικασία οι ευπαίδευτοι συνήγοροι με τις ικανές αγορεύσεις τους υποστήριξαν τις θέσεις οι οποίες υποστηρίζουν τα δικαιώματα και συμφέροντα των πελατών τους. Εκείνο που θα πρέπει να λεχθεί είναι ότι ο ευπαίδευτος συνήγορος των Εφεσειόντων, σε σχετική ερώτηση του Εφετείου, δέχθηκε ότι το παράπονο των Εφεσειόντων εστιάζεται στα εκδοθέντα υπό του πρωτόδικου Δικαστηρίου Διατάγματα υπό "Γ" και "Δ".
Λαμβάνοντας υπόψη την άνω δήλωση, σε συνάρτηση με το γεγονός ότι η αποδεχθείσα υπό του πρωτόδικου Δικαστηρίου αξία αναφορικά με έκταση γης επί της οποίας σημειώθηκε η παράνομη επέμβαση, ουδεμία σημασία είχε στο τέλος, ενόψει της επιδίκασης υπό του πρωτόδικου Δικαστηρίου μόνο ονομαστικών αποζημιώσεων, θα προχωρήσουμε να συνεξετάσουμε όλους τους υπόλοιπους λόγους Έφεσης.
Η παραχώρηση δικαιώματος διαβάσεως ή διόδου, προβλέπεται από τον Περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Νόμο, ΚΕΦ. 242, Άρθρο 11Α. Όσον αφορά τη φύση του δικαιώματος αυτού, στην Καναρά ν. Πρωτοπαπά (1999) 1 Α.Α.Δ. 801, 806 λέχθηκαν τα ακόλουθα:
"Το δικαίωμα διόδου δεν αποτελεί το αντικείμενο αυτοτελούς ιδιοκτησίας γης. Το δικαίωμα διόδου συνιστά δουλεία η οποία διευρύνει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του δεσπόζοντος ακινήτου και περιορίζει το δικαίωμα ιδιοκτησίας του δουλεύοντος ακινήτου. Δεν αποτελεί ανεξάρτητο στοιχείο ιδιοκτησίας αλλά στοιχείο αλληλένδετο με την ιδιοκτησία του δεσπόζοντος ακινήτου και αντίστοιχα βάρος, περιοριστικό της ιδιοκτησίας του δουλεύοντος ακινήτου."
Ο ευπαίδευτος συνήγορος του Εφεσείοντα στηριζόμενος στην Ελευθέριος Κυρακίδης κ.α. ν. Christofer Brodie (1996) 1(B) Α.Α.Δ. 955, υποστήριξε ότι η κατασκευή έργων κατ' ακολουθίαν της παραχώρησης δικαιώματος διόδου μέσω του δουλεύοντος ακινήτου προς όφελος του δεσπόζοντος δεν συνιστά παράνομη επέμβαση. Το σχετικό απόσπασμα από την Κυριακίδης (άνω) έχει ως ακολούθως:
"....... Εξ ορισμού η επηρεαζόμενη έκταση εξακολουθεί να ανήκει κατά κυριότητα στον ιδιοκτήτη του δουλεύοντος ακινήτου και, ανάλογα με τις εξελίξεις, ενυπάρχει η δυνατότητα μελλοντικής κατάργησης της διόδου. (Βλ. Άρθρο 12(3) του Νόμου όπως τροποποιήθηκε ειδικά από το Νόμο 16/80 και την υπόθεση Σολομώντος ν. Παπανεοκλή (1992) 1 ΑΑΔ 906). Σε κάθε όμως περίπτωση, η παραχώρηση διόδου επάγεται την αφιέρωσή της προς εξυπηρέτηση του δεσπόζοντος ακινήτου και αφαιρεί κάθε δυνατότητα, κατοχής και αξιοποίησής της από τον ιδιοκτήτη της."
Το πρωτόδικο Δικαστήριο από την άλλη καθοδηγήθηκε από την Ελένη Τσιαμαντά ν. Μαρία Τσιαμαντά (1990) 1 Α.Α.Δ. 975 όπου μεταξύ άλλων αναφέρθηκαν τα ακόλουθα:
"Με βάση τα άρθρα 10 και 11(1)(β) του περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Νόμου ΚΕΦ. 224 το δικαίωμα δουλείας δεν μπορεί να αποκτηθεί εκτός υπέρ συγκεκριμένου ακινήτου ούτε και μπορεί να συνεπάγεται ουσιαστική κατοχή της ξένης περιουσίας κατ' αποκλεισμό του ιδιοκτήτη της."
Είναι η κρίση μας ότι ορθά καθοδηγήθηκε το πρωτόδικο Δικαστήριο όσον αφορά το θέμα αυτό. Το δικαίωμα διαβάσεως, ως δουλεία που είναι, ως εκ της φύσεως της, δεν μπορεί να αφαιρεί κάθε δυνατότητα κατοχής από τον ιδιοκτήτη ή ακόμη και οιονδήποτε τρίτο ο οποίος δυνάμει ανεγνωρισμένου και νόμιμου δικαιώματος ασκεί τέτοια κατοχή ή ακόμα ασκεί δικαίωμα ελεύθερης διέλευσης απ' αυτό κατόπιν αδείας του ιδιοκτήτου του ακινήτου (δουλεύοντος) νοουμένου πάντοτε ότι η άσκηση του δικαιώματος διαβάσεως που υπάρχει προς όφελος του δεσπόζοντος δεν παρεμποδίζεται.
Το ακόλουθο απόσπασμα από την Τσιαμαντά (άνω) είναι σχετικό:
"Διαφωνούμε με την εισήγηση του ευπαίδευτου δικηγόρου της εφεσείουσας ότι ο περί Ακινήτου Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Νόμος, Κεφ. 224, κωδικοποιεί οποιεσδήποτε αρχές του Αγγλικού Κοινοδικαίου σε θέματα ακίνητης ιδιοκτησίας και, επομένως, επιβάλλεται ή έστω επιτρέπεται η ερμηνεία των προνοιών του Νόμου αυτού με αναφορά στο Αγγλικό Κοινοδίκαιο. Όπως ρητά αναφέρεται στο μακρότιτλο του Νόμου, σκοπός του ήταν να ενοποιήσει και τροποποιήσει το τότε ισχύον δίκαιο αναφορικά με τη Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση Ακίνητης Ιδιοκτησίας, το οποίο ήταν βασικά Οθωμανικής προέλευσης και δε περιλάμβανε αρχές του Αγγλικού Κοινοδικαίου. Όπως δε τονίστηκε στην υπόθεση Χριστόδουλος Γιαννή Βοσκού ν. Μιχαήλ Χατζηπέτρου, 1964 Α.Α.Δ. 21, για να ερμηνεύσουμε τις πρόνοιες του Νόμου Κεφ. 224, μπορούμε να ανατρέξουμε στις πρόνοιες του Οθωμανικού Νόμου τις οποίες είχε ενοποιήσει και τροποποιήσει. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει την περίπτωση να υπάρχει ταύτιση αρχών οι οποίες εφαρμόζονται σύμφωνα με το Αγγλικό και το Οθωμανικό Δίκαιο πάνω σε θέματα ακίνητης ιδιοκτησίας, ιδιαίτερα στη σφαίρα των δικαιωμάτων, ελευθεριών, ή πλεονεκτημάτων πάνω σε ξένη ακίνητη ιδιοκτησία αναφορικά με τα οποία τόσο το Αγγλικό όσο και το Οθωμανικό Δίκαιο έχουν επηρεαστεί από το Ρωμαϊκό Δίκαιο. Τέτοια ταύτιση έχει ιδιαίτερα διαπιστωθεί στη σφαίρα των ab antiquo δικαιωμάτων και παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση Βοσκού (ανωτέρω). Αναφερόμενος στη φύση του δικαιώματος διάβασης που είναι ένα από τα δικαιώματα που μπορούν να αποκτηθούν πάνω σε ακίνητη ιδιοκτησία άλλου προσώπου κάτω από το άρθρο 11(1)(β) του Νόμου, Κεφ. 224, ο Δικαστής Ζεκιά είπε τα εξής στην υπόθεση Βοσκού (ανωτέρω), στη σελ. 28:
"A right of passage is incorporeal in nature and is attached to the land and does not exist independently of it. It follows the land and it relates to its mode of enjoyment. This is quite different in nature from acquisitive prescription applicable to the corpus of the land whereby a person could acquire the land, the property of another, by adverse possession."
Προκύπτει από το πιο πάνω απόσπασμα ότι υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ δικαιωμάτων πάνω σε ξένη ακίνητη περιουσία κάτω από το άρθρο 11(1)(β), αφ' ενός, και δικαιώματος απόκτησης τίτλου δια εχθρικής κατοχής κάτω από το άρθρο 10 του Νόμου, Κεφ. 224, αφ' ετέρου. Φαίνεται δε από τις Αγγλικές αυθεντίες που παρέθεσε ο κ. Ευτυχίου, ότι παρόμοια διάκριση υπάρχει και κατά το Αγγλικό Κοινοδίκαιο. Εάν το δικαίωμα, που κάποιο πρόσωπο ισχυρίζεται ότι ασκεί πάνω σε ξένη περιουσία, αφ' ενός δεν ασκείται προς όφελος δικής του ακίνητης ιδιοκτησίας και αφ' ετέρου είναι τέτοιας φύσεως και εκτάσεως που ισοδυναμεί με ουσιαστική κατοχή της ξένης περιουσίας, κατ' αποκλεισμό του ιδιοκτήτη της, δεν είναι δικαίωμα που μπορεί να αποκτηθεί κάτω από το άρθρο 11(1)(β) του Νόμου, Κεφ. 224, ούτε και είναι easement σύμφωνα με το Αγγλικό Δίκαιο."
Η αποζημίωση που καταβάλλεται από το δεσπόζον μέρος στο δουλεύον μέρος είναι διά την απόκτηση αυτής της δουλείας διόδου και όχι της ακινήτου ιδιοκτησίας επί της οποίας ασκείται το δικαίωμα. Εξ ου και η δυνατότητα κατάργησης του εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του Άρθρου 12(3) του ΚΕΦ. 224. Συνεπώς η ανέγερση εισόδου από τους Εφεσείοντες επί του μέρους του δουλεύοντος που καλύπτεται από το δικαίωμα διαβάσεως (διόδου), είναι ανεπίτρεπτη, μη στηριζόμενη στο δικαίωμα διόδου τους και ορθά το πρωτόδικο Δικαστήριο διέταξε την κατεδάφιση της.
Όσον αφορά το ύψος του τοίχου από την ασφαλτόστρωση της διόδου και το οποίο κυμαίνετο από 0.60μ - 1.20μ θα πρέπει να αναφερθεί ότι κατασκευή έργων είναι επιτρεπτή μέχρι το σημείο που το δικαίωμα διαβάσεως θα μπορούσε να ασκείται με άνεση και ασφάλεια. Εδώ, το Δικαστήριο θεώρησε ότι το ύψος των 30 εκ., από την ασφαλτόστρωση ήταν αρκετό για τους σκοπούς. Εξετάσαμε την μαρτυρία του Μ.Υ.2 την οποία αποδέχθηκε στο σύνολο της και έναντι αυτής του Μ.Ε.4 ο οποίος κατέθεσε για το ίδιο θέμα και δεν εισηγείται κάτι τέτοιο. Στη σελ. 13 της απόφασης αναφέρεται:
"Αυτό όμως που περαιτέρω διαπιστώνεται μέσα από τη μαρτυρία και τα έγγραφα που έχουν θέσει και συγκεκριμένα τις φωτογραφίες είναι η ανέγερση τοίχου σε πολύ μεγαλύτερο υψόμετρο από το αναγκαίο για την στήριξη της επιχωμάτωσης και τη χρήση του συγκεκριμένου μέρους από τους εναγόμενους 1 και 2 κατά τέτοιο τρόπο και συγκεκριμένα της τοποθέτησης εισόδου ώστε καθίσταται ανέφικτη η διέλευση ή η χρήση της διόδου ( από τους ιδιοκτήτες του τεμαχίου 1388 οι οποίοι παραχώρησαν το δικαίωμα διόδου."
Να σημειωθεί ότι ούτε ο Μ.Ε.4 αναφέρεται σε ύψος του τοίχου το οποίο θα ήταν αναγκαίο για την στήριξη της επιχωμάτωσης. Οι φωτογραφίες από μόνες τους, χωρίς αποδεκτή μαρτυρία προς την κατεύθυνση αυτή, δεν οδηγούν σε ασφαλή αποτελέσματα αναφορικά με το ζητούμενο ύψος του τοίχου στα περιστατικά της παρούσας υπόθεσης. Είναι η κρίση μας ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο οδηγήθηκε στο συμπέρασμα αυτό από μόνο του αυθαίρετα και μη στηριζόμενο σε στέρεη και αποδεκτή μαρτυρία. Το θέμα αυτό, δυστυχώς θα πρέπει να τύχει επανεκδίκασης.
Όσον αφορά τα πρωτόδικα έξοδα, όπως έχει νομολογηθεί η επιδίκαση εξόδων ανάγεται στην διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου η οποία θα πρέπει να ασκείται δικαστικά.
"Κατά κανόνα τα έξοδα ακολουθούν το αποτέλεσμα της δίκης. "Κλασσικό παράδειγμα εξαίρεσης από τον κανόνα αποτελεί η περίπτωση επιτυχόντα διαδίκου, ο οποίος συμβάλλει με το χειρισμό της υπόθεσης του, στην αύξηση των εξόδων της δίκης. σ΄ εκείνη την περίπτωση δικαιολογείται ο μετριασμός της εφαρμογής του κανόνα (τα έξοδα ακολουθούν το αποτέλεσμα) και η άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του δικαστηρίου ώστε να αντανακλάται η συμβολή του επιτυχόντα διαδίκου στη διόγκωση των εξόδων" (Θρασυβούλου ν. Arto Estates Ltd (1993) 1 A.Α.Δ. 12, 15. Βλ. και El Alam v. Τουμαζίδη, Πολιτική ΄Εφεση 9023/18.5.98. Βλ. επίσης Papakokkinou (πιο πάνω) (σελ, 79, 80), στην οποία υποδείχθηκε: "Το αποτέλεσμα της δίκης δεν είναι ο μόνος παράγοντας ο οποίος λαμβάνεται υπόψη από το δικαστήριο. Η διαγωγή των διαδίκων είναι, επίσης, σχετική, ειδικώς το ύψος της απαίτησης εξεταζόμενο σε αντιπαράθεση με το ποσό των επιδικασθέντων αποζημιώσεων. ΄Οπου οι ενάγοντες με την διαγωγή τους έχουν προκαλέσει μέρος των εξόδων της διαδικασίας, είναι θεμιτό για το πρωτόδικο δικαστήριο, να τους στερήσει μέρος ή το σύνολο των εξόδων τους όπως ορθά έπραξε το πρωτόδικο δικαστήριο στην παρούσα υπόθεση"). Βλ. και Talyon Ltd v. Soteriou (1982) 1 C.L.R. 777 και Miltiadous v. Miltiadous (1982) 1 C.L.R.797).
Αναφορικά με τα έξοδα σε υποθέσεις παράνομης επέμβασης στην Παπακόκκινου κ.α. ν. Θεοδοσίου (1991) 1 Α.Α.Δ. 379, 384 το θέμα τέθηκε ως εξής:
"Σχετικά με τα έξοδα, όπως αναφέρεται στον Winfield And Jolowicz on Tort, 9η έκδοση, στη σελ. 565, σε περιπτώσεις που επιδικάζονται μόνο ονομαστικές αποζημιώσεις το Δικαστήριο έχει την ευχέρεια να στερήσει τον ενάγοντα των εξόδων του, ή ακόμη να τον καταδικάσει στην πληρωμή των εξόδων της άλλης πλευράς (Anglo-Cyprian Trade Agencies Ltd v. Paphos Wine Industries Ltd (1951) 1 All E.R. p. 873 (υπόθεση σύμβασης)). Ο ενάγοντας όμως δεν μπορεί να διαταχθεί να πληρώσει τα έξοδα της άλλης πλευράς εάν έχει επιτύχει πλήρως στην αγωγή του (Kierson v. Thompson & Sons Ltd (1913) 1 K.B. 587)."
(βλ. Κυπριανού ν. Πιλλακούρη (2000) 1 Α.Α.Δ. 1873)
Στην παρούσα υπόθεση οι Εφεσίβλητοι πέτυχαν μεν μεγάλο μέρος της απαίτησης τους πλην όμως παρατηρούμε ότι δικογραφικά δεν απεκάλυψαν το δικαίωμα διαβάσεως των Εφεσειόντων με αποτέλεσμα την αύξηση των εξόδων της διαδικασίας. Επίσης, σύμφωνα με την αποδεκτή μαρτυρία του Μ.Ε.3 η αξία της επίδικης ιδιοκτησίας επί της οποίας επενέβησαν οι Εφεσείοντες, ήταν €45.000. Υπό τις περιστάσεις, θεωρούμε δίκαιο όπως επιδικαστούν στους Εφεσίβλητους τα 2/3 των εξόδων τους επί κλίμακας €25.000-€50.000 και όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή.
Η Έφεση επιτυγχάνει μερικώς και το Διάταγμα υπό "Γ" παραμερίζεται αναφορικά και μόνο με το καθορισθέν ύψος των 0.30 εκατοστών. Η υπόθεση παραπέμπεται στο Επαρχιακό Δικαστήριο ώστε να επανεκδικασθεί από τον ίδιο Δικαστή μόνο το θέμα που αφορά το αναγκαίο ύψος του τοίχου αντιστήριξης.
Όσον αφορά τα έξοδα της Έφεσης αυτά να είναι €1.000 υπέρ των Εφεσειόντων και εναντίον των Εφεσιβλήτων.
ΣΤ. ΝΑΘΑΝΑΗΛ, Δ.
Λ. ΠΑΡΠΑΡΙΝΟΣ, Δ.
Α. ΠΟΥΓΙΟΥΡΟΥ, Δ.
/γκ