ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ν. RUDOLF HOFFER, Πολιτική Έφεση Αρ. 263/2012, 11/1/2018

Α Π Ο Φ Α Σ Η

ΝΙΚΟΛΑΤΟΣ, Π.: Με την αγωγή της ενώπιον του πρωτόδικου Δικαστηρίου, η Εφεσείουσα - Ενάγουσα αξίωσε γενικές και ειδικές αποζημιώσεις για σωματικές βλάβες, απώλεια, ζημιά και έξοδα που υπέστη συνεπεία τροχαίου ατυχήματος που συνέβηκε την 1.6.2008, την ευθύνη για την πρόκληση του οποίου, όπως συμφωνήθηκε, έφερε εξολοκλήρου ο Εφεσίβλητος - Εναγόμενος. Το ζήτημα που παρέμεινε προς εκδίκαση πρωτοδίκως ήταν εκείνο των γενικών και ειδικών αποζημιώσεων.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο, αφού άκουσε πέντε μάρτυρες της Εφεσείουσας - Ενάγουσας και, αφού έλαβε υπόψιν του τα ενώπιον του τεκμήρια και τις δηλώσεις που είχαν γίνει, προέβη σε αξιολόγηση της ενώπιον του μαρτυρίας. Οι ΜΕ1, 2, 3 και 5 ήταν γιατροί, των οποίων η μαρτυρία κρίθηκε ως μαρτυρία εμπειρογνωμόνων (Δέστε Ευαγγέλου v. Αμπίζας (1982) 1 CLR 41 και Νικολάου v. Σταύρου (1992) 1 ΑΑΔ 746). ΜΕ4 ήταν η ίδια η Ενάγουσα-Εφεσείουσα.

ΜΕ1 ήταν ο ειδικός νευρολόγος, Δρ. Πρωτοπαπάς, ο οποίος παρουσίασε ιατρική έκθεση ημερομηνίας 6.11.2009 (τεκμήριο 1), την οποία υιοθέτησε ενώπιον του Δικαστηρίου. Εξέτασε για πρώτη φορά την Εφεσείουσα στις 5.12.2008, δηλαδή έξι περίπου μήνες μετά το επίδικο ατύχημα. Η Εφεσείουσα παραπέμφθηκε στον ΜΕ1 ως ειδικό νευρολόγο, από τον ΜΕ2, ορθοπεδικό χειρούργο, Δρα Σεργίου.

Ο ΜΕ2, Δρ. Σεργίου, παρουσίασε ιατρική έκθεση ημερομηνίας 4.11.2008 (τεκμήριο 4), την οποία κατέθεσε και υιοθέτησε ενώπιον του Δικαστηρίου. Είχε εξετάσει την Εφεσείουσα την 21.6.2008 και την επανεξέτασε την 10.7.2008, 19.7.2008 και την 25.8.2008.

ΜΕ3 ήταν η Δρ. Αποστολίδου-Γιάπερ, γιατρός παθολόγος στα Εξωτερικά Ιατρεία του Νοσοκομείου Λάρνακας, η οποία κατέθεσε ιατρική συνταγή ως τεκμήριο 6. Είδε την Ενάγουσα-Εφεσείουσα την επόμενη μέρα του δυστυχήματος και της χορήγησε αντιφλεγμονώδες παυσίπονο και φάρμακο για ζάλη, επειδή παραπονείτο για έντονο άλγος στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και έντονη κεφαλαλγία και ζάλη.

ΜΕ5 ήταν η γιατρός Μερόπη Αχιλλέως, παθολόγος στο Τμήμα Πρώτων Βοηθειών του Νοσοκομείου Λάρνακας, η οποία εξέτασε την Εφεσείουσα την 1.6.2008, αμέσως μετά το ατύχημα και συμπλήρωσε σχετικό έντυπο του Τμήματος Πρώτων Βοηθειών (τεκμήριο 10).

Μετά το πέρας της μαρτυρίας, οι δύο πλευρές κατέθεσαν από κοινού ως παραδεκτό γεγονός, ότι ο χειρουργός ιατρός του Γενικού Νοσοκομείου Λάρνακας, Δρ Λάμπρου, εξέτασε την Εφεσείουσα στο Τμήμα Πρώτων Βοηθειών την ημέρα του ατυχήματος και κατέγραψε τα όσα αναγράφονται στη σελίδα 4 του τεκμηρίου 10 (το οποίο κατέθεσε η ΜΕ5).

Κύρια θέση του ΜΕ1, Δρα Πρωτοπαπά, ήταν ότι στις 5.12.2008 η Εφεσείουσα τον πληροφόρησε ότι ενεπλάκη στο επίδικο ατύχημα την 1.6.2008, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί στη θωρακική και την αυχενική μοίρα και, από τότε, υπέφερε από πονοκέφαλο και ζάλη και μαζί με τη ζάλη είχε και αίσθημα ναυτίας. Τα συμπτώματα εμφανίζονταν πολλές φορές την ημέρα, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν την καθημερινότητά της. Στις 22.1.2009 επανεξέτασε την Εφεσείουσα, η οποία εξακολουθούσε να έχει, παρωδικά, συμπτώματα ζάλης και πονοκεφάλου και διαπίστωσε πιεστικό πόνο στην αυχενική μοίρα. Σύμφωνα με τη διάγνωσή του, επρόκειτο για μετατραυματικό σύνδρομο μετά από τραυματισμό «εις δίκην μαστιγίου». Η Εφεσείουσα παρουσίασε κάποια βελτίωση, όμως εξακολουθούσε να παρουσιάζει κατάλοιπα, τα οποία μπορεί να μετατραπούν σε χρόνια. Δέχτηκε ότι εξέτασε την Εφεσείουσα μόνο κλινικά, καθότι δεν υπήρχε συμπτωματολογία που απαιτούσε τη διενέργεια άλλων ιατρικών εξετάσεων, ότι τα συμπτώματα ζάλης και πονοκεφάλου που παρουσίαζε ήταν υποκειμενικά και ότι η ίδια η Εφεσείουσα του ανέφερε ότι αυτά εξακολουθούσαν, ακόμα, να παρουσιάζονται δύο φορές την εβδομάδα.

Ο ΜΕ2 ανέφερε ότι η Εφεσείουσα, από το ατύχημα, είχε υποστεί κάκωση του αυχένα και της κεφαλής, θλάση δεξιού ημιθωρακίου, θλάση οσφύος, διάστρεμμα και θλάση δεξιού γόνατος. Χαρακτήρισε τον τραυματισμό της ως βαρύ διάστρεμμα του αυχένα, εξ' υπερεκτάσεως. Η ζάλη επέμενε για τρεις με τέσσερις μήνες μετά το ατύχημα, σιγά σιγά, όμως, είχε υποχωρήσει. Μετά την σύνταξη της ιατρικής του έκθεσης στις 4.11.2008, η Εφεσείουσα του παραπονέθηκε ότι εξακολουθούσε να έχει ζάλη, γι' αυτό και την παρέπεμψε στον νευρολόγο ΜΕ1. Όπως παρατήρησε το πρωτόδικο Δικαστήριο, ο ΜΕ2 συμφώνησε με το ιατρικό πιστοποιητικό του ΜΕ1, χωρίς ιδιαίτερο προβληματισμό.

Η ΜΕ3 ανέφερε ότι χορήγησε αντιφλεγμονώδες παυσίπονο και φάρμακο στην Εφεσείουσα, την επόμενη του ατυχήματος, βασιζόμενη μόνο σε ότι της είχε αναφέρει η ίδια η Εφεσείουσα.

Η ΜΕ5, της οποίας η μαρτυρία δεν αμφισβητήθηκε, η οποία εξέτασε την Εφεσείουσα την ημέρα του ατυχήματος, είπε ότι οι διάφορες ιατρικές εξετάσεις, στις οποίες υπέβαλε την Εφεσείουσα, έδειξαν φυσιολογικές. Ο χειρουργός ιατρός Δρ. Λάμπρου, ο οποίος εκτίμησε την κατάστασή της, δεν εντόπισε οτιδήποτε. Η Εφεσείουσα παραπονέθηκε για αυχεναλγία και η ΜΕ5 της συνέστησε να φορέσει κολάρο στον αυχένα, ένεκα και του τρόπου που τραυματίστηκε. Η διάγνωση της ΜΕ5 ήταν ότι η Εφεσείουσα είχε υποστεί κάκωση του αυχένα και διευκρίνισε πως κάκωση και θλάση του αυχένα συνιστούν τον ίδιο τραυματισμό. Οι ακτινολογικές εξετάσεις έδειξαν ότι δεν υπήρχαν κατάγματα. Η θλάση του αυχένα προκλήθηκε, κατά τη γνώμη της ΜΕ5, από τράνταγμα της Εφεσείουσας με κίνηση μπρος πίσω, κάτι που υποστηριζόταν και από το πρήξιμο που έφερε η Εφεσείουσα στο πηγούνι.

Η ίδια η Εφεσείουσα ανέφερε, στη μαρτυρία της, ότι είχε πόνο στον αυχένα, το κεφάλι, τον θώρακα, το γόνατο και τη μέση, εξαιτίας του ατυχήματος και ένοιωθε ζάλη. Τρεις εβδομάδες μετά το ατύχημα, την 21.6.2008, επισκέφθηκε τον Δρα Σεργίου, τον οποίο πλήρωσε €300 για ιατρικά έξοδα ενώ στον Δρα Πρωτοπαπά κατέβαλε €130 για ιατρικά έξοδα και εξακολουθεί να του οφείλει ακόμα €150. Ο λόγος που επισκέφθηκε τον Δρα Πρωτοπαπά και τον Σεπτέμβριο του 2011 ήταν επειδή συνέχιζε να παρουσιάζει ενοχλήματα ζάλης και πονοκεφάλου.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε τη μαρτυρία του ΜΕ1. Θεώρησε ότι οι θέσεις που προέβαλε δεν ήταν επιστημονικά τεκμηριωμένες, ότι αυτός δεν στηρίχθηκε σε αντικειμενικά ευρήματα και ότι βασίστηκε, ουσιαστικά, στα όσα του ανέφερε η ίδια η Εφεσείουσα. Παρατήρησε, το πρωτόδικο Δικαστήριο, ότι ο ΜΕ1 εξέτασε την Εφεσείουσα για πρώτη φορά, έξι μήνες μετά το ατύχημα και ότι «οι καθημερινές ζαλάδες» για τις οποίες παραπονείτο η Εφεσείουσα, καθώς και ο πόνος στον αυχένα, μετά την παρέλευση έξι μηνών, έρχονταν σε αντίθεση με τη μαρτυρία του ΜΕ2.

Για τον ΜΕ2, το πρωτόδικο Δικαστήριο δέχθηκε τη μαρτυρία του ότι η Εφεσείουσα υπέστη κάκωση του αυχένα και ότι παρουσίαζε ζάλη και κεφαλαλγία για κάποιο χρονικό διάστημα, δεν αποδέχτηκε όμως τη θέση του, ότι (η Εφεσείουσα) υπέστη κάκωση κεφαλής, θλάση οσφύος, διάστρεμμα και θλάση δεξιού γόνατος, καθότι αυτά δεν διαγνώστηκαν κατά την εξέταση της στο Τμήμα Πρώτων Βοηθειών του Γενικού Νοσοκομείου Λάρνακας την ημέρα του ατυχήματος, αλλά ούτε και αναφέρονται στο πιστοποιητικό που της δόθηκε από τα Εξωτερικά Ιατρεία του Νοσοκομείου Λάρνακας, τα οποία επισκέφθηκε την επομένη του ατυχήματος. Αντίθετα, η ΜΕ5 ανέφερε ότι δεν εντόπισε τέτοιους τραυματισμούς. Από τη μαρτυρία του ΜΕ2, το πρωτόδικο Δικαστήριο δέχθηκε, επίσης, ότι η κατάσταση της Εφεσείουσας βελτιώθηκε ικανοποιητικά και ότι, κατά την τελευταία επίσκεψη της, στις 25.8.2008, εξακολουθούσε να παραπονείται μόνο για ελαφριά ζάλη. Η θέση, όμως, του ΜΕ2, ότι η ζάλη συνέχισε για τρεις - τέσσερις μήνες δεν υποστηρίζεται από οποιονδήποτε αντικειμενικό εύρημα, παρατήρησε το Δικαστήριο, αφού η τελευταία φορά που την εξέτασε ήταν η 25.8.2008, δηλαδή λιγότερο από τρεις μήνες από την ημερομηνία του ατυχήματος.

Το πρωτόδικο Δικαστήριο δέχθηκε τις μαρτυρίες των ΜΕ3 και ΜΕ5, ενώ απέρριψε τη μαρτυρία της ίδιας της Εφεσείουσας ως υπερβολική. Απέρριψε τη μαρτυρία της Εφεσείουσας, επίσης, καθότι ερχόταν σε αντίθεση με τη μαρτυρία των ΜΕ2, 3 και 5.

Με βάση τα προαναφερόμενα ευρήματα, η ευπαίδευτη πρωτόδικος Δικαστής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Εφεσείουσα, η οποία ενεπλάκη στο επίδικο ατύχημα την 1.6.2008, για το οποίο την ευθύνη, εξολοκλήρου, έφερε ο Εφεσίβλητος, διαγνώστηκε με κάκωση του αυχένα, τραυματισμό στην περιοχή του θώρακα και φούσκωμα στο πηγούνι. Την επόμενη μέρα του ατυχήματος επισκέφθηκε τα Εξωτερικά Ιατρεία του Γενικού Νοσοκομείου Λάρνακας όπου παραπονέθηκε για πόνο στον αυχένα, κεφαλαλγία και ζάλη. Της χορηγήθηκε φαρμακευτική αγωγή και της συστήθηκε να χρησιμοποιεί κολάρο αυχένος. Την 21.6.2008 επισκέφθηκε τον Δρα Σεργίου, ορθοπεδικό ιατρό, ο οποίος διέγνωσε κάκωση του αυχένα, με τις κινήσεις αυτού να είναι επώδυνες και περιορισμένες. Παρουσίαζε ζάλη και κεφαλαλγία. Της χορηγήθηκε φαρμακευτική αγωγή. Εξετάστηκε ξανά από τον Δρα Σεργίου στις 10.7.2008, 19.7.2008 και 25.8.2008. Κατά την τελευταία εξέταση, η βελτίωση της κατάστασης της ήταν ικανοποιητική, εξακολουθούσε όμως να παραπονείται για ελαφριά ζάλη. Τα συμπτώματα ζάλης διήρκησαν για δύο με τρεις μήνες περίπου μετά το ατύχημα, όπως έκρινε το πρωτόδικο Δικαστήριο.

Αφού αναφέρθηκε σε Νομολογία, και ειδικά, μεταξύ άλλων, στις αποφάσεις Paraskevaides (Overseas) Ltd v. Christofi (1982) 1 C.L.R. 789, Νεοκλέους v. Worley (2001) 1 A.A.Δ. 652, Κωνσταντινίδης v. Παπαμιλτιάδους κ.α. (2007) 1 Α.Α.Δ. 733 και Μερακλή κ.α. v. Ταλιώτη (1997) 1 Α.Α.Δ. 1148 και αφού έλαβε υπόψιν του το είδος και τη φύση του τραυματισμού της Εφεσείουσας, τον πόνο, τη ζάλη και την κεφαλαλγία που είχε, το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι το ποσό των €4.500 αποτελούσε, για την περίπτωσή της, δίκαιη και εύλογη γενική αποζημίωση. Αναφορικά με τις ειδικές ζημιές, το πρωτόδικο Δικαστήριο επιδίκασε συνολικό ποσό €334, δηλαδή €300 για τις επισκέψεις της Εφεσείουσας στον Δρα Σεργίου και την έκδοση ιατρικού πιστοποιητικού από αυτόν και €34 για την έκδοση σχεδίου της σκηνής του δυστυχήματος. Δεν επεδίκασε ιατρικά έξοδα για τον Δρα Πρωτοπαπά ούτε για φάρμακα και μεταφορικά έξοδα.

Καταλήγοντας, το πρωτόδικο Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση υπέρ της Εφεσείουσας για ποσό €4.500 υπό μορφή γενικών αποζημιώσεων και €334 υπό μορφή ειδικών αποζημιώσεων και, αφού έλαβε υπόψιν ότι το δυστύχημα έγινε την 1.6.2008, το γενικά οπισθογραφημένο κλητήριο ένταλμα καταχωρήθηκε την 6.6.2008 αλλά η έκθεση απαίτησης καταχωρήθηκε την 11.2.2010, επεδίκασε τόκο 5,5% ετησίως επί των γενικών αποζημιώσεων, από την ημέρα καταχώρησης της έκθεσης απαίτησης, δηλαδή την 11.2.2010, και τόκο 2,75% ετησίως, επί των ειδικών αποζημιώσεων, από την ημερομηνία γένεσης του αγώγιμου δικαιώματος, δηλαδή την 1.6.2008, σύμφωνα με την Φοινικαρίδης v. Γεωργίου (1991) 1 Α.Α.Δ. 475.

Η πρωτόδικη απόφαση προσβάλλεται με 24 λόγους έφεσης.

Οι λόγοι έφεσης 1 - 13 και 15 είναι αλληλένδετοι και αφορούν, βασικά, στην πρωτόδικη κατάληξη ότι η μαρτυρία του ΜΕ1, Δρος Πρωτοπαπά, δεν ήταν αξιόπιστη και δεν ήταν μαρτυρία στην οποία το πρωτόδικο Δικαστήριο μπορούσε να βασιστεί. Το πρωτόδικο Δικαστήριο θεώρησε ότι η μαρτυρία του ΜΕ1 δεν ήταν επιστημονικά τεκμηριωμένη αλλά και ότι ερχόταν σε αντίθεση με την αποδεκτή μαρτυρία του ΜΕ2 Δρος Σεργίου, σε βασικά σημεία.

Εξετάσαμε με προσοχή τους προαναφερόμενους λόγους έφεσης 1 μέχρι 13 και 15 και συμφωνούμε με το πρωτόδικο Δικαστήριο. Είναι προφανές ότι ο ΜΕ1 βασίστηκε, σχεδόν εξολοκλήρου, στα όσα του ανέφερε η ίδια η Εφεσείουσα αναφορικά με τα συμπτώματα της ζάλης και του πόνου στον αυχένα. Εξέτασε την Εφεσείουσα έξι μήνες μετά το ατύχημα, δηλαδή στις 5.12.2008, και στην ιατρική του έκθεση, τεκμήριο 1, αναφέρει ότι, από την 1.6.2008, η ασθενής υποφέρει από πονοκεφάλους και ζάλη. «Τα συμπτώματα εμφανίζονται πολλές φορές την ημέρα με αποτέλεσμα να της επηρεάζουν την καθημερινότητα της ζωής της.». Στις 22.1.2009, βρήκε και πάλι ότι η Εφεσείουσα εξακολουθούσε να έχει παροδικά συμπτώματα ζάλης και πονοκεφάλου «Διαγνωστικά πρόκειται για μετατραυματικό σύνδρομο, μετά από τραυματισμό «εις δίκην μαστιγίου»». Ο ΜΕ2 γιατρός Σεργίου, στην ιατρική έκθεσή του, ημερομηνίας 4.11.2008, τεκμήριο 4, γράφει ότι, την 21.6.2008, εξέτασε την Εφεσείουσα, η οποία παραπονείτο για ζάλη και κεφαλαλγία και οι κινήσεις του αυχένα ήταν επώδυνες και περιορισμένες. Την εξέτασε ξανά στις 10.2.2008, 19.2.2008 και 25.8.2008. «Η βελτίωση της κατάστασής της ήτο ικανοποιητική, εξακολουθούσε όμως στην τελευταία επίσκεψη να παραπονείται για ελαφριά ζάλη. Τα υπόλοιπα προβλήματα είχαν βελτιωθεί πάρα πολύ.». Στη γνώμη-πρόγνωσή του, ο Δρ. Σεργίου αναφέρει ότι η Εφεσείουσα έχει υποφέρει και ταλαιπωρηθεί πάρα πολύ για δύο μήνες σχεδόν. Η ζάλη επέμενε για τρεις-τέσσερις μήνες μετά το ατύχημα, υποχώρησε όμως σιγά-σιγά. Και τελικά ο Δρ. Σεργίου παρατηρεί ότι υπάρχει μικρή πιθανότητα στον ήλιο, στα δυνατά φώτα, η ζάλη να επανέλθει, αλλά δεν αναμένεται να δημιουργήσει περαιτέρω προβλήματα, στην ασθενή, μελλοντικά.

Είναι προφανές ότι, ο Δρ. Σεργίου, του οποίου η μαρτυρία έγινε στο μεγαλύτερο της μέρος αποδεκτή, ήταν σε πολύ καλύτερη θέση να εκφράσει γνώμη και άποψη αναφορικά με το αυχενικό πρόβλημα της Εφεσείουσας, εφόσον την εξέτασε αρχικά τρεις εβδομάδες μετά το ατύχημα και, στη συνέχεια, άλλες τρεις φορές, μέσα σε ένα τρίμηνο. Σε αντίθεση, ο Δρ. Πρωτοπαπάς την είδε μόνο μετά από έξι περίπου μήνες και βασίστηκε, ουσιαστικά, στα όσα του ανέφερε η ίδια η Εφεσείουσα, διαπράττοντας και προφανές λάθος αναφορικά με τον τρόπο που προκλήθηκε η κάκωση στον αυχένα της Εφεσείουσας (αναφέρθηκε σε τραυματισμόν «εις δίκην μαστιγίου», ενώ ο Δρ. Σεργίου σε τραυματισμόν «εξ υπερεκτάσεως»).

Κατά συνέπεια, θεωρούμε ότι, πολύ ορθά, το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε τη μαρτυρία του ΜΕ1 Δρος Πρωτοπαπά ως μαρτυρία στην οποία δεν μπορούσε να βασιστεί και την απέρριψε.

Ο δέκατος τέταρτος λόγος έφεσης αφορά στο ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο απέρριψε μέρος της μαρτυρίας του ΜΕ2, η οποία δεν υποστηριζόταν από τη μαρτυρία των ΜΕ3 και ΜΕ5, οι οποίοι είχαν εξετάσει την Εφεσείουσα την ημέρα του ατυχήματος και την επόμενη μέρα και ήταν αξιόπιστοι μάρτυρες, ενώ η μαρτυρία της ΜΕ5 δεν αμφισβητήθηκε καθόλου. Ο ευπαίδευτος συνήγορος της Εφεσείουσας, στην ικανή του αγόρευση, αναφέρεται σε δύο πιθανότητες τις οποίες το πρωτόδικο Δικαστήριο παρεγνώρισε. Το Δικαστήριο, όμως, δεν βασίζεται σε πιθανότητες αλλά σε όσα αποδεικνύονται ενώπιον του και εφόσον μέρος της μαρτυρίας του ΜΕ2 ως προς τα τραύματα που υπέστη η Εφεσείουσα, δεν υποστηριζόταν και, ουσιαστικά, αντικρούετο από τη μαρτυρία των ΜΕ3 και 5, που εξέτασαν την Εφεσείουσα αμέσως μετά το ατύχημα, το Δικαστήριο ήταν απόλυτα δικαιολογημένο να απορρίψει το προαναφερόμενο μέρος της μαρτυρίας του ΜΕ2.

Ο δέκατος έκτος λόγος έφεσης, και πάλι αναφέρεται σε μέρος της μαρτυρίας του ΜΕ2, το οποίο απερρίφθη πρωτοδίκως. Το πρωτόδικο Δικαστήριο ορθά παρατήρησε ότι, εφόσον ο ΜΕ2 εξέτασε για τελευταία φορά την Εφεσείουσα στις 25.8.2008, δηλαδή πριν την εκπνοή τριών μηνών από την ημέρα του ατυχήματος, η θέση του ότι η ζάλη της Εφεσείουσας συνέχισε για τρεις-τέσσερις μήνες, δεν υποστηριζόταν. Είναι γι' αυτό που το πρωτόδικο Δικαστήριο έκρινε ότι η ζάλη της Εφεσείουσας συνεχίστηκε για δύο-τρεις μήνες αντί για τρεις-τέσσερις. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε το πρωτόδικο Δικαστήριο αφού έλαβε υπόψιν του την θέση του ΜΕ2, ότι «τα έντονα ενοχλήματα υποχώρησαν αλλά η ζάλη μπορούσε να επανέλθει.».

Οι λόγοι έφεσης 17 και 18 επίσης αφορούν στην απόρριψη μέρους της μαρτυρίας του Δρος Σεργίου και δεν ευσταθούν ενόψει των όσων ήδη αναφέρθηκαν. Η απόρριψη μέρους της μαρτυρίας του ΜΕ2 αιτιολογήθηκε επαρκώς από το Δικαστήριο.

Οι λόγοι έφεσης 19 και 20 αφορούν στην απόρριψη της μαρτυρίας της ίδιας της Ενάγουσας. Η μαρτυρία της Ενάγουσας - Εφεσείουσας κρίθηκε ως υπερβολική αλλά ερχόταν και σε αντίθεση με τη μαρτυρία του ΜΕ2 αλλά και μερικώς με την μαρτυρία της ΜΕ5. Η θέση του ΜΕ2 ήταν ότι η κατάστασή της βελτιώθηκε σημαντικά μέσα σε δύο μήνες, η ίδια όμως εξακολουθούσε να παραπονείται για ελαφριά ζάλη, γι' αυτό και ο ΜΕ2 την παρέπεμψε στον ΜΕ1. Τα παράπονα της Εφεσείουσας για μόνιμα κατάλοιπα δεν υποστηρίζονταν από τον ΜΕ2 αλλά μόνο από τον ΜΕ1, του οποίου η μαρτυρία, ορθά, κρίθηκε ως μή αξιόπιστη. Το γεγονός ότι η ΜΕ5 συνέστησε τη χρήση κολάρου αυχένος, στην Εφεσείουσα, συνάδει με τη θέση ότι αυτή υπέστη κάκωση αυχένα και τον πρώτο καιρό είχε έντονον άλγος δεν υποστηρίζει όμως τους περαιτέρω ισχυρισμούς της. Κατά την κρίση μας, ορθά απορρίφθηκε η μαρτυρία της ΜΕ4 Ενάγουσας-Εφεσείουσας ως αναξιόπιστη.

Ο εικοστός πρώτος λόγος έφεσης αφορά στην επιδίκαση γενικών αποζημιώσεων ύψους €4.500. Όπως αναφέραμε, το πρωτόδικο Δικαστήριο διέγνωσε κάκωση του αυχένα, τραυματισμό στην περιοχή του θώρακα και φούσκωμα στο πηγούνι. Διέγνωσε επίσης πόνο στον αυχένα, κεφαλαλγία και ζάλη, κατάσταση η οποία στις 25.8.2008 είχε βελτιωθεί ικανοποιητικά, αλλά η Εφεσείουσα παραπονείτο ακόμα για ελαφριά ζάλη. Τα συμπτώματα ζάλης διήρκησαν για δύο με τρεις μήνες περίπου μετά το ατύχημα. Αναφέρθηκε σε σειρά αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου, μεταξύ των οποίων και οι προαναφερόμενες.

Στην υπόθεση Κωνσταντινίδης (ανωτέρω), το Εφετείο επικύρωσε αποζημίωση £1.000, ουσιαστικά για πόνο στον αυχένα, κεφαλαλγία και ζάλη, για τα οποία η ασθενής έπαιρνε, για αρκετό καιρό, φάρμακα. Στην Νεοκλέους (ανωτέρω), το 2001, το Εφετείο αύξησε το ποσό των γενικών αποζημιώσεων, από £2.000 σε £3.500 αλλά σε εκείνη την περίπτωση ο Εφεσείων είχε υποστεί βαρύ διάστρεμμα του αυχένα που περιλάμβανε κακώσεις μαλακών μορίων, περιλαμβανομένων συνδέσμων του αυχένα, μη αποκλειομένης και της κάκωσης δίσκων. Τρία χρόνια μετά το ατύχημα, ο Εφεσείων παρουσίασε μεγάλη αύξηση οστεοαρθρητικών αλλοιώσεων οι οποίες προϋπήρχαν του τραυματισμού αλλά επιδεινώθηκαν. Η επιδείνωση της προϋπάρχουσας κατάστασης αποδόθηκε, μερικώς, στον τραυματισμό του Εφεσείοντα κατά το ατύχημα.

Με τα προαναφερόμενα δεδομένα και βεβαίως χωρίς να παραγνωρίζουμε τον παράγοντα χρόνο από την έκδοση των προαναφερθεισών αποφάσεων, θεωρούμε ότι το ποσό των €4.500 που επιδίκασε το πρωτόδικο Δικαστήριο ως γενικές αποζημιώσεις, ήταν εντός λογικών πλαισίων.

Ο εικοστός δεύτερος λόγος έφεσης αφορά στη μή συμπερίληψη των ιατρικών εξόδων που η Εφεσείουσα κατέβαλε στον Δρα Πρωτοπαπά, στις ειδικές αποζημιώσεις. Η Εφεσείουσα παραπέμφθηκε στον Δρα Πρωτοπαπά από τον Δρα Σεργίου και, σύμφωνα με τις αποδείξεις που παρουσίασε, κατέβαλε σ' αυτόν €40 για την επίσκεψη της 5.12.2008, €30 για την επίσκεψη της 22.1.2009, €30 για την επίσκεψη της 24.3.2009, €30 για την επίσκεψη της 21.9.2011 και χρεώθηκε με ποσό €110 για την ιατρική έκθεση, τεκμήριο 1. Το πρωτόδικο Δικαστήριο ανέφερε στην απόφαση του ότι, σε σχέση με τα ιατρικά έξοδα που πλήρωσε ή οφείλει η Εφεσείουσα στον Δρα Πρωτοπαπά, καθώς και τα φάρμακα που αυτός της χορήγησε (τεκμήρια 2, 3 και 8), εφόσον η μαρτυρία εκείνη δεν έγινε αποδεκτή, η Εφεσείουσα δεν τα δικαιούτο. Δεν συμφωνούμε με το πρωτόδικο Δικαστήριο αναφορικά με τον εικοστό δεύτερο λόγο έφεσης. Ο Δρ Σεργίου είχε παραπέμψει την Εφεσείουσα στον νευρολόγο Δρα Πρωτοπαπά, λόγω του ότι αυτή παραπονείτο, ακόμα, για ζάλη και πονοκεφάλους. Ο Δρ Πρωτοπαπάς την εξέτασε και τη χρέωσε για τις επισκέψεις σ' αυτόν και την έκδοση ιατρικής έκθεσης. Έστω και αν δεν έγινε δεκτή η μαρτυρία του Δρος Πρωτοπαπά, θεωρούμε ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο όφειλε να είχε επιδικάσει επιπρόσθετο ποσό €240 ως ειδικές αποζημιώσεις υπέρ της Εφεσείουσας, ως ανωτέρω, δεδομένης της ανάγκης για λήψη δεύτερης ιατρικής γνώμης.

Για τον εικοστό τρίτο και εικοστό τέταρτο λόγο έφεσης, είναι προφανές ότι το πρωτόδικο Δικαστήριο καθοδηγήθηκε από την υπόθεση Φοινικαρίδης (ανωτέρω). Στην υπόθεση εκείνη δόθηκαν γενικές κατευθυντήριες γραμμές αναφορικά με τον τόκο (επιτόκιο) επί των γενικών αλλά και επί των ειδικών αποζημιώσεων. Για τον τόκο επί των γενικών αποζημιώσεων, γίνεται αναφορά σε τόκο, από την επίδοση της αγωγής στον Εναγόμενο, μέχρι την απόφαση. Για τον τόκο επί των ειδικών αποζημιώσεων, γίνεται αναφορά σε τόκο από την έγερση του αγώγιμου δικαιώματος μέχρι την απόφαση, αλλά μειωμένο κατά το μισό (του νομίμου). Στην προκείμενη περίπτωση, το πρωτόδικο Δικαστήριο επεδίκασε τόκο 5,5% ετησίως από την καταχώρηση της έκθεσης απαίτησης (η οποία καταχωρήθηκε 20 περίπου μήνες μετά το γενικά οπισθογραφημένο κλητήριο ένταλμα) και επεδίκασε τόκο 2,75% ετησίως (το μισό του 5,5%) από την ημερομηνία γένεσης του αγώγιμου δικαιώματος, δηλαδή την 1.6.2008. Δεν θεωρούμε ότι έσφαλε το πρωτόδικο Δικαστήριο καθ' οιονδήποτε τρόπο στα προαναφερόμενα θέματα. Ήταν επιτρεπτό και θεμιτό να λάβει υπόψιν του τη μεγάλη καθυστέρηση των είκοσι μηνών από την ημερομηνία καταχώρησης του κλητηρίου εντάλματος μέχρι την ημερομηνία καταχώρησης της έκθεσης απαίτησης, για την οποία προφανώς δεν ευθυνόταν ο Εφεσίβλητος.

Το ζήτημα του τόκου εμπίπτει στη διακριτική ευχέρεια του εκδικάζοντος Δικαστηρίου σύμφωνα με το άρθρο 58Α του Περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148. Τα κριτήρια που διέπουν την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του Δικαστηρίου να επιδικάσει τόκο και από πότε, καθορίζονται στο Νόμο και επεξηγούνται στη Νομολογία (Δέστε άρθρο 33 του Νόμου 14/60, όπως διαμορφώθηκε από το Νόμο 156/85, το Νόμο 102(1)/96 και το Νόμο 49(1)/97 και τις αποφάσεις Φοινικαρίδης (ανωτέρω), Fysco v. Γεωργίου (1991) 1 ΑΑΔ 1014 και Μιχαήλ κ.α. v. Φίλιος Γ. Συκοπετρίτης Λίμιτεδ (2000) 1 ΑΑΔ 1049, μεταξύ άλλων).

Ο χρόνος καταχώρισης της αγωγής σε σχέση με τη γένεση του αγώγιμου δικαιώματος λαμβάνεται υπόψιν, και τυχόν καθυστέρηση πρέπει να αιτιολογείται (Δέστε Χρυσάνθου κ.α. v. Φραντζή (2010) 1 ΑΑΔ 1295, Ismail v. Αντωνίου κ.α. Πολιτική Έφεση 333/2009 ημερομηνίας 12.2.2014, ECLI:CY:AD:2014:A107, Heavens Garden Waterpark Ltd v. Πελεντρίδης, Πολιτική Έφεση 150/2011, ημερομηνίας 22.3.2017 και Συκοπετρίτης v. Χριστοδούλου (2004) 1 ΑΑΔ 218).

Στην προκείμενη περίπτωση, η προαναφερόμενη μεγάλη καθυστέρηση των είκοσι μηνών δεν δικαιολογείται από την καθυστέρηση στην έκδοση των ιατρικών πιστοποιητικών. Επομένως, δεν υπάρχει λόγος επέμβασης στην άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του πρωτόδικου Δικαστηρίου σ' αυτό το θέμα.

Για τους προαναφερόμενους λόγους, όλοι οι λόγοι έφεσης απορρίπτονται εκτός του λόγου έφεσης 22. Κατά συνέπεια, η πρωτόδικη απόφαση τροποποιείται με την προσθήκη ποσού €240 στις ειδικές αποζημιώσεις. Ως εκ τούτου, παραμένει η απόφαση για €4.500 ως γενικές αποζημιώσεις με τόκο 5,5% ετησίως από 11.2.2010, πλέον ποσό €574 (€334 συν €240) ως ειδικές αποζημιώσεις, με τόκο 2,75% ετησίως από 1.6.2008. Η πρωτόδικη απόφαση, ως προς τα πρωτόδικα έξοδα, παραμένει ως έχει.

Υπό τις περιστάσεις, δεν εκδίδεται οποιαδήποτε διαταγή για έξοδα στην Έφεση. Η κάθε πλευρά να καταβάλει τα δικά της έξοδα.

Π. Δ. Δ.

/ΜΣ

cylaw.org: Από το ΚΙΝOΠ/CyLii για τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο

	CyLaw \| Αναφορικά μ'εμάς \| Επικοινωνία