|
ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
|
|
|
ECLI:CY:AD:2018:D42
ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
(Αγωγή Αρ. 1/2011)
25 Ιανουαρίου, 2018
[ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Δ.]
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ Α. ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΑΣ,
Ενάγων,
KAI
ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΔΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΣ
ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΩΣ ΑΡΜΟΔΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ
ΓΙΑ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΥΔΑΤΩΝ,
ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΣ,
Εναγόμενη.
----------
Α. Κυπρίζογλου, για τον Ενάγοντα.
Ε. Συμεωνίδου (κα), Δικηγόρος της Δημοκρατίας, για την
Εναγόμενη.
----------
Α Π Ο Φ Α Σ Η
ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Δ.: Ο ενάγων, κάτοχος διπλώματος ευρεσιτεχνίας σχετικά με την αφαίρεση αιωρούμενων σωματιδίων και αφαίρεση βορίου από τα ημιακάθαρτα νερά, αξιώνει εναντίον της Δημοκρατίας δηλωτική απόφαση ότι διατηρεί τα αποκλειστικά πνευματικά και οικονομικά δικαιώματα που απορρέουν από το εν λόγω δίπλωμα, απαγορευτικό διάταγμα εγκατάστασης και συντήρησης συστημάτων ανακύκλωσης ημιακάθαρτου νερού και αποζημιώσεις λόγω απώλειας κέρδους για την εγκατάσταση και συντήρηση τέτοιων συστημάτων.
Αποτελεί κοινό έδαφος ότι ο ενάγων εργαζόταν μέχρι την 1.6.2007 ως λειτουργός στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) και μετά την αφυπηρέτησή του είναι εκτελεστικός μηχανικός της εταιρείας ΥΔΡΑΝΟΣ Λτδ, η οποία ασχολείται με την εγκατάσταση και συντήρηση συστημάτων ανακύκλωσης ημιακάθαρτου (γκρίζου) νερού.
Έχουν, επίσης, καταχωρηθεί ως παραδεκτά γεγονότα τα ακόλουθα:
Ο ενάγων στις 26.11.1998 κατέθεσε αίτηση Ευρωπαϊκού Διπλώματος Ευρεσιτεχνίας στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας με αριθμό 98309730.4 (Τεκμ. 1). Εξασφάλισε Ευρωπαϊκό Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας στις 15.8.2007 (Τεκμ. 2), καθώς επίσης και το πιστοποιητικό καταχώρησης μετάφρασης Ευρωπαϊκού Διπλώματος Ευρεσιτεχνίας με αριθμό CY 106897, το οποίο υπογράφηκε από τον Έφορο Εταιρειών στις 31.10.2008 (Τεκμ. 3).
Σύμφωνα με την έκθεση απαίτησης ο ενάγων είναι κάτοχος διπλώματος στον κλάδο «Technical Engineer» από το Ανώτερο Τεχνολογικό Ινστιτούτο, πτυχίου πολιτικού μηχανικού από το Catholic University of America και διδακτορικού διπλώματος από το Πολυτεχνείο της Ουαλίας.
Από το έτος 1999 η Κυπριακή Δημοκρατία άρχισε να επιχορηγεί την εγκατάσταση συστημάτων ανακύκλωσης ημιακάθαρτου (γκρίζου) νερού σε διάφορα υποστατικά. Τοποθετήθηκαν τέτοια συστήματα σε στρατόπεδα, σχολεία, γήπεδα και κατοικίες. Παρά το ότι το ΤΑΥ γνώριζε ότι ο ενάγων ήταν κάτοχος του σχετικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας και παρά το ότι είχε λάβει ειδική έγκριση από το Υπουργείο Οικονομικών για οικονομική εκμετάλλευση των εν λόγω συστημάτων, παρέλειψαν να τον αποζημιώσουν οικονομικά για τη χρήση, χωρίς την συγκατάθεσή του, τέτοιων συστημάτων και παρά τις επανειλημμένες γραπτές και προφορικές οχλήσεις του από το 1999 και εντεύθεν.
Μετά τη συνταξιοδότησή του από το ΤΑΥ είχε υποβάλει πρόταση προς το Τμήμα να δώσει ευκαιρία σε ιδιωτικές εταιρείες που ασχολούνταν με το θέμα αυτό να καταβάλουν προς τον ίδιο μέρος των πνευματικών του δικαιωμάτων και να προβαίνουν σε εγκατάσταση των εν λόγω συστημάτων, πρόταση που απορρίφθηκε. Το ΤΑΥ προώθησε προς τους αιτητές κατάλογο αποτελούμενο από πέντε εταιρείες για την εγκατάσταση των συστημάτων αυτών, αποστερώντας από τον ενάγοντα την οικονομική εκμετάλλευση της εγκατάστασης και συντήρησης τέτοιων συστημάτων.
Επιπλέον, το ΤΑΥ ετοίμασε συμβόλαια δεκαετούς διάρκειας για τη λειτουργία και συντήρηση των συστημάτων αυτών σε στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς.
Ο ενάγων ισχυρίζεται μεγάλη οικονομική ζημιά και απώλεια κέρδους από τη μη εγκατάσταση των συστημάτων αυτών σε οικίες, στρατόπεδα, σχολεία, και γήπεδα, η οποία καταγράφεται λεπτομερώς στην έκθεση απαίτησης. Περαιτέρω, ενώ υπήρχε πρόνοια στους Προϋπολογισμούς του κράτους για την εγκατάσταση τέτοιων συστημάτων σε δημόσια κτήρια στη βάση των Πράσινων Δημοσίων Συμβάσεων, τα οποία θα μπορούσε να εγκαταστήσει ο ίδιος, αυτά δεν εγκαταστάθηκαν λόγω εμπλοκής των εναγομένων, με αποτέλεσμα να υποστεί απώλεια κέρδους από τη μη εγκατάστασή τους.
Η Δημοκρατία από την άλλη, καταχώρησε αρχικά υπεράσπιση και ανταπαίτηση, στην πορεία όμως απέσυρε την ανταπαίτησή της και, συνεπώς, δεν θα με απασχολήσει περαιτέρω.
Με το δικόγραφό της ήγειρε προδικαστική ένσταση περί παραγραφής του αγώγιμου δικαιώματος του ενάγοντα με βάση το άρθρο 61 του περί Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας Νόμου του 1998, Ν.16(Ι)/1998 (ο «Νόμος»), η οποία εξετάστηκε προδικαστικά και αποφασίστηκε ότι ο ενάγων δεν δικαιούται να αξιώνει οποιαδήποτε θεραπεία σε συνάρτηση με πράξεις προσβολής που προέκυψαν πριν τις 23.9.2006. Δεύτερη προδικαστική ένσταση, όπου εγείρεται ζήτημα κωλύματος (estoppel), δεν προωθήθηκε και δεν θα με απασχολήσει περαιτέρω.
Στην υπεράσπισή της η Δημοκρατία ισχυρίστηκε ότι ο ενάγων, κατά τη διάρκεια της εργοδότησής του, παρείχε ρητή ή εξυπακουόμενη εξουσιοδότηση ή συγκατάθεση στο ΤΑΥ να χρησιμοποιεί την επίδικη εφεύρεση και να εγκαθιστά και λειτουργεί τα επίδικα συστήματα. Η εγκατάσταση των συστημάτων αυτών κατά τη διάρκεια της εργοδότησής του στο ΤΑΥ γινόταν με τη συγκατάθεση και υπό την επίβλεψή του. Μετά την αφυπηρέτησή του έγινε εγκατάσταση σε 30 σχολεία μόνο, αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς, στα πλαίσια του προγράμματος «Δημιουργία Υδατικής Συνείδησης στα Σχολεία». Όλες οι εγκαταστάσεις των συστημάτων έγιναν με υλικά και εξαρτήματα που αγοράστηκαν από κονδύλια του ΤΑΥ και εγκαταστάθηκαν από υπαλλήλους του ΤΑΥ κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.
Ουδέποτε το ΤΑΥ επιδότησε ιδιωτική εταιρεία ή φυσικό πρόσωπο να εγκαταστήσει τέτοιο σύστημα. Η μόνη σύμβαση που κατακυρώθηκε από τη Δημοκρατία σε σχέση με τα επίδικα συστήματα ήταν για την προμήθεια της χημικής ουσίας που χρησιμοποιείται σ΄ αυτά και μόνο για την περίοδο 2004 - 2008, στην εταιρεία Theophrastos Geological Environmental and Materials Research Centre Ltd. Για το συγκεκριμένο διαγωνισμό ο ενάγων είχε διοριστεί ως πρόεδρος της επιτροπής αξιολόγησης, η οποία τελικά κατακύρωσε την προσφορά στην εν λόγω εταιρεία. Από το 2008 και εντεύθεν το ΤΑΥ αγοράζει την εν λόγω χημική ουσία από την εταιρεία ΥΔΡΑΝΟΣ Λτδ. Πέραν αυτής, σε καμία άλλη δημόσια σύμβαση δεν προέβη για την εγκατάσταση, λειτουργία και συντήρηση των επιδίκων συστημάτων. Το δε ΤΑΥ ανταποκρινόταν αποκλειστικά σε κλήσεις των κατόχων επιδίκων συστημάτων για επιδιόρθωση τυχόν βλαβών.
Ο ενάγων, μετά την αφυπηρέτησή του, εισηγήθηκε όπως ανατεθεί στον ίδιο η εγκατάσταση, συντήρηση και παροχή της χημικής ουσίας που απαιτείται, κάτι που δεν έγινε αποδεκτό λόγω της ύπαρξης νόμων και κανονισμών που αφορούν δημόσιες συμβάσεις. Κατά τη διάρκεια της εργοδότησής του από το ΤΑΥ δεν είχε δικαίωμα να αποκομίσει οποιοδήποτε κέρδος, παρά μόνο με ειδική άδεια του Υπουργού Οικονομικών, δυνάμει του άρθρου 65 του περί Δημοσίας Υπηρεσίας Νόμου, η οποία ουδέποτε δόθηκε.
Η Δημοκρατία δεν αποκόμισε οποιοδήποτε οικονομικό όφελος από την εγκατάσταση και λειτουργία των επίδικων συστημάτων. Από της καταχώρησης της αγωγής σταμάτησε να εγκαθιστά νέα συστήματα και να λειτουργεί ή συντηρεί τα ήδη εγκατασταθέντα συστήματα.
Κατά την ακροαματική διαδικασία κατέθεσαν ως μάρτυρες για τον ενάγοντα ο ίδιος ο ενάγων (ΜΕ1), ο Ιάκωβος Αριστείδου (ΜΕ2) και ο Πανίκος Λοΐζου (ΜΕ3).
Εκ μέρους της Δημοκρατίας κατέθεσαν οι Νίκος Τσιουρτής (ΜΥ1), Ζωή Χατζηβασιλείου (ΜΥ2), Ιωάννης Παπάζογλου (ΜΥ3), Ανδρέας Αντωνιάδης (ΜΥ4), Αλεξία Μυλωνά (ΜΥ5) και Μαρία Τσιάκκα (ΜΥ6).
Ο ενάγων στη μαρτυρία του τόνισε ότι ο λόγος για τον οποίο ήγειρε την αγωγή έγκειται στο γεγονός πως οι εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι του ΤΑΥ προσπάθησαν, για λόγους αλλότριους, να μην προωθούν την εγκατάσταση των επίδικων συστημάτων, παρά το ότι η χρήση τους θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε μεγάλη εξοικονόμηση νερού, κάτι που είχε ανάγκη η χώρα μας και, επιπρόσθετα, με τις πράξεις τους δεν του επέτρεψαν να προσπορίζεται τα οφέλη από τα συστήματα αυτά.
Η Κυπριακή Δημοκρατία άρχισε να επιχορηγεί την εγκατάσταση συστημάτων ανακύκλωσης ημιακάθαρτου (γκρίζου) νερού σε διάφορα υποστατικά από το 1999, με το αρχικό ποσό των €340, το οποίο έφθασε το 2007 στο ποσό των €3.000 για κάθε κατοικία. Η επιχορήγηση αυτή έπαυσε να υφίσταται στις 12.9.2011, με βάση νέα κυβερνητικά μέτρα.
Κατά την διάρκεια της εργοδότησής του στο ΤΑΥ η τοποθέτηση και εγκατάσταση των εν λόγω συστημάτων γινόταν με την ανοχή του, χωρίς όμως ποτέ να απεμπολήσει τα δικαιώματα που είχε δυνάμει του διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Προς τούτο, κατέθεσε αντίγραφα σχετικής αλληλογραφίας. Διευκρίνισε δε ότι, μετά τη συνταξιοδότηση του την 1.6.2007, ουδέποτε έδωσε τη συγκατάθεσή του είτε για εγκατάσταση, είτε για προσπορισμό οποιουδήποτε οφέλους από την εγκατάσταση των εν λόγω συστημάτων. Αντίθετα, γνωστοποίησε το γεγονός ότι ασκούσε πλέον το επάγγελμά του ως ιδιώτης και ως ο μοναδικός που θα μπορούσε να εγκαθιστά τα εν λόγω συστήματα, εκτός εάν η Δημοκρατία του έκανε πρόταση εξαγοράς του εν λόγω διπλώματος ευρεσιτεχνίας προσφέροντας του προς τούτο ικανοποιητικό ποσό αποζημίωσης, κάτι το οποίο δεν έγινε αποδεκτό. Κατατέθηκαν ως τεκμήρια αντίγραφα της σχετικής αλληλογραφίας. Μετά την αφυπηρέτησή του, όχι μόνο απορρίφθηκε η εν λόγω πρόταση, αλλά, περαιτέρω, το ΤΑΥ προώθησε προς τους αιτητές που ενδιαφέρονταν για εγκατάσταση τέτοιων συστημάτων κατάλογο με πέντε εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης και της εταιρείας ΥΔΡΑΝΟΣ Λτδ, οι οποίες, πλην της δικής του εταιρείας, δεν μπορούσαν να διεξάγουν τέτοιες εργασίες και αποστερώντας του το αποκλειστικό δικαίωμα για οικονομική εκμετάλλευση της εγκατάστασης και συντήρησης των συστημάτων αυτών. Προς τούτο κατέθεσε σχετική αλληλογραφία.
Το ΤΑΥ, με σκοπό να ανακόψει την ανάπτυξη του συστήματος ανακύκλωσης ημιακάθαρτου (γκρίζου) νερού, ετοίμασε συμβόλαια πενταετούς και δεκαετούς διάρκειας, για τη λειτουργία και συντήρηση βιολογικών σταθμών ανακύκλωσης λυμάτων σε στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς, σε αντίθεση με το συμβόλαιο για τη λειτουργία και συντήρηση των συστημάτων του ιδίου, διάρκειας ενός έτους. Ως εκ τούτου, ο ίδιος υπέστη μεγάλη οικονομική ζημιά λόγω απώλειας κέρδους από την εγκατάσταση και συντήρηση των εν λόγω συστημάτων.
Ο ενάγων αναφέρθηκε στην οικονομική ζημιά και απώλεια κέρδους που υπέστη, την οποία καθόρισε για την περίοδο μετά τις 15.6.2006, ως ακολούθως:
Ο Ιάκωβος Αριστείδου (ΜΕ2) διετέλεσε Διευθυντής του Γραφείου Προγραμματισμού από το 1969 μέχρι το 1989 που ανέλαβε καθήκοντα Υπουργού Εργασίας. Σύμφωνα με το μάρτυρα, εφόσον ένα τμήμα της Δημόσιας Υπηρεσίας περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο κονδύλι στον προϋπολογισμό, αυτό θα πρέπει να δαπανηθεί ή σε περίπτωση που δεν δαπανηθεί το συγκεκριμένο τμήμα οφείλει να αιτιολογήσει το λόγο για τον οποίο δεν έχει δαπανηθεί. Όπως διευκρίνισε, ο Προϋπολογισμός του κράτους κατατίθεται πρώτα από το Υπουργικό Συμβούλιο και εγκρίνεται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων όπου, μετά την ψήφιση του, καθίσταται νόμος.
Ο Πανίκος Λοΐζου (ΜΕ3) είναι εγκεκριμένος λογιστής και εγγεγραμμένος ελεγκτής που ασκεί το επάγγελμά του για περισσότερα από 30 χρόνια και γνωρίζει τα οικονομικά δεδομένα της εταιρείας ΥΔΡΑΝΟΣ Λτδ. Ο μάρτυρας κατέθεσε τις εκθέσεις που ετοίμασε για τον υπολογισμό του διαφυγόντος κέρδους από την κατασκευή και συντήρηση των συστημάτων ανακύκλωσης του ενάγοντα (Τεκμ. 53 και 63).
Ο Νίκος Τσιουρτής (ΜΥ1) διετέλεσε προϊστάμενος του ενάγοντα στην Υπηρεσία Υδατοπρομήθειας στο ΤΑΥ από το 1996 μέχρι το 2002. Όπως ανέφερε, ένα από τα μέτρα ανάπτυξης υδατικής συνείδησης που προωθούσε το ΤΑΥ ήταν και οι εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ημιακάθαρτων νερών και εξήγησε την εμπλοκή του ενάγοντα στην προώθηση του μέτρου αυτού. Σε περίπτωση που τα συστήματα που είχαν τοποθετηθεί σε σχολεία ή στρατόπεδα χρειάζονταν συντήρηση, αυτή προερχόταν από τον προϋπολογισμό του κάθε Υπουργείου ή Υπηρεσίας, εκτός εάν υπήρχε ειδικό αίτημα για τέτοια συντήρηση από το ΤΑΥ. Προς τούτο, παρέπεμψε στην περίπτωση του Υπουργείου Άμυνας (Τεκμ. 64). Ο μάρτυρας διευκρίνισε ότι, κατά το χρονικό διάστημα που διετέλεσε ως προϊστάμενος του ενάγοντα, ουδέποτε αυτός υπέβαλε οποιαδήποτε οικονομική διεκδίκηση για το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
Η Ζωή Χατζηβασιλείου (ΜΥ2) είναι προϊστάμενη του Τμήματος Λειτουργίας και Συντήρησης στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων από 2.4.2007 μέχρι την αφυπηρέτησή της στις 31.12.2016. Όπως ανέφερε λίγους μήνες πριν την αφυπηρέτηση του ενάγοντα ανέλαβε να μελετήσει τους φακέλους που αφορούσαν την εγκατάσταση ανακύκλωσης ημιακάθαρτων νερών και να ενημερωθεί για το ζήτημα από τον ενάγοντα, ο οποίος ήταν ο μόνος που είχε εμπλακεί μέχρι τότε στην τοποθέτηση και λειτουργία τέτοιων εγκαταστάσεων.
Μετά την αφυπηρέτηση του ενάγοντα, το ΤΑΥ συνέχισε την τοποθέτηση τέτοιων συστημάτων αποκλειστικά σε σχολεία για εκπαιδευτικούς λόγους, εφόσον ο ενάγων πριν από την αφυπηρέτηση του είχε προβεί σε παραγγελίες μεγάλου αριθμού εξαρτημάτων τα οποία έπρεπε να χρησιμοποιηθούν. Οι εγκαταστάσεις έγιναν με υλικά που αγοράστηκαν από τον ενάγοντα το 2006 και λίγους μήνες πριν την αφυπηρέτησή του.
Στις 14.1.2008 κάλεσε τον ενάγοντα, ο οποίος στο μεταξύ είχε αφυπηρετήσει, για να εξετάσει πώς μπορούσε να χρησιμοποιηθούν οι μεγάλες ποσότητες εξαρτημάτων που είχε παραγγείλει. Ο ενάγων ζήτησε όπως δίδεται το τηλέφωνο του σε ιδιώτες που ήθελαν να εγκαταστήσουν τέτοια συστήματα, όμως η μάρτυρας θεώρησε ότι η προώθηση πρώην υπαλλήλου τους ήταν αντιδεοντολογική, οπόταν, μετά από παρότρυνση του ίδιου του ενάγοντα, ετοιμάστηκε κατάλογος εταιρειών οι οποίες μπορούσαν να προβαίνουν σε τέτοια εγκατάσταση. Αναφορικά με τη συντήρηση των συστημάτων που εγκατέστησε το ΤΑΥ αυτή γινόταν μόνο σε περιπτώσεις βλαβών. Οι εγκαταστάσεις που αναφέρονται στον προϋπολογισμό για τις πράσινες συμβάσεις δεν υλοποιήθηκαν γιατί τα πλείστα κυβερνητικά κτήρια ευρίσκονται σε αστικές περιοχές και υπάγονται σε συμβούλια αποχετεύσεως, με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται η τοποθέτηση των εγκαταστάσεων που εισηγήθηκε ο ενάγων όπως περιληφθούν στον προϋπολογισμό. Σε συνάρτηση με τα κονδύλια που προνοούνται στον προϋπολογισμό και δεν δαπανούνται, όπως ανέφερε, δεν απαιτείται να σταλεί οποιαδήποτε αιτιολογία στο Υπουργείο Οικονομικών.
Ο Ιωάννης Παπάζογλου (ΜΥ3) ηλεκτρολόγος μηχανικός στην Ηλεκτρομηχανολογική Υπηρεσία του ΤΑΥ, ανέφερε ότι, κατόπιν οδηγιών που έλαβε από το ΤΑΥ, μελέτησε το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του ενάγοντα και, ακολούθως, μετέβη στα στρατόπεδα Σταύρου Στυλιανίδη στον Κόρνο και Εμμανουήλ Χατζηδάκη στην Αγία Βαρβάρα στις 16.3.2017 για επιτόπια εξέταση. Τα συστήματα που βρίσκονταν εγκατεστημένα εκεί κατά τον χρόνο που ο ενάγων εργοδοτείτο στο ΤΑΥ ήταν υπεραπλουστευμένα συστήματα επεξεργασίας νερού, αποτελούμενα από πολύ απλά κομμάτια, όπως πλαστικά ντεπόζιτα νερού, υποβρύχιες και επιφανειακές προωθητικές αντλίες νερού και από δοσομετρικές αντλίες για τη δοσομέτρηση του χημικού κροκιδωτικού και του υποχλωριώδους νατρίου που χρησιμοποιείται για την απολύμανση. Αυτά τα υλικά βρίσκονται σε αφθονία στο παζάρι. Εκείνο που εντόπισε είναι ότι δεν είχε δοθεί κάποιο εγχειρίδιο λειτουργίας και συντήρησης όπου να περιγράφεται το υλικό, η επικινδυνότητα και οι τρόποι προφύλαξης σε περίπτωση ατυχήματος. Σύμφωνα με πληροφορίες που έλαβε από το συντηρητή και τον αξιωματικό στα εν λόγω συστήματα γινόταν καθαριότητα των εγκαταστάσεων και αναπλήρωση του χημικού. Δεν απαιτείτο δηλαδή κάποια συντήρηση που να συνεπαγόταν εξειδίκευση. Αναφέρθηκε, επίσης, ο μάρτυρας στο CYPROFLOC, ένα χημικό σκεύασμα με κροκιδωτικές ιδιότητες. Σύμφωνα με το μάρτυρα θα μπορούσε στη θέση του εν λόγω υλικού να χρησιμοποιηθεί άλλου είδους κροκιδωτικό που χρησιμοποιείται ευρέως στην επεξεργασία νερού.
Ο Ανδρέας Αντωνιάδης (ΜΥ4), λογιστής στο Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας, μελέτησε τόσο την έκθεση απαίτησης όσο και τις εκθέσεις του λογιστή του ενάγοντα και ανέφερε τις παρατηρήσεις του.
Η Αλεξία Μυλωνά (ΜΥ5), λειτουργός του ΤΑΥ, η οποία εξειδικεύεται στον τομέα της πληροφορικής, έλαβε οδηγίες όπως προβεί σε έρευνα σε γήπεδα και σχολεία στα οποία είχαν εγκατασταθεί συστήματα ανακύκλωσης ημιακάθαρτων νερών για να διαφανεί κατά πόσο αυτά λειτουργούσαν και κατά πόσο συντηρούνταν. Είχε αρχικά τηλεφωνική επικοινωνία με διάφορα γήπεδα και σχολεία και κατέγραψε τα ευρήματά της σε πίνακες (Τεκμ. 75 και 76). Ακολούθως επισκέφθηκε, σε σχέση με τα γήπεδα, το γήπεδο Χαλκάνορα Ιδαλίου, στο οποίο ο υπεύθυνος λειτουργίας της ανέφερε ότι η εγκατάσταση συστήματος ανακύκλωσης λειτούργησε για πολύ λίγο χρονικό διάστημα γιατί ήταν ασύμφορη. Επισκέφθηκε επίσης το γήπεδο Λυμπιών, όπου ο υπεύθυνος λειτουργίας της ανέφερε ότι ο ενάγων πριν 10 περίπου χρόνια πήρε τον εξοπλισμό με διατακτικό του ΤΑΥ. Επίσης, επισκέφθηκε δημοτικά σχολεία στην Αγλαντζιά και Παλλουριώτισσα, όπου του λέχθηκε ότι δεν λειτούργησαν ποτέ οι εγκαταστάσεις.
Η Μαρία Τσιάκκα (ΜΥ6), ανώτερη οικονομική λειτουργός στη Διεύθυνση Προϋπολογισμού του Υπουργείου Οικονομικών, με καθήκοντα σχετικά με το συντονισμό του Προϋπολογισμού του κράτους, υπηρετεί στη Διεύθυνση Προϋπολογισμού του Υπουργείου Οικονομιών. Ο Προϋπολογισμός, σύμφωνα με τη μάρτυρα, αποτελεί μια πρόβλεψη και τα τμήματα δεν είναι δεσμευμένα να δαπανήσουν τα κονδύλια που προνοούνται σε κάθε πρόβλεψη. Ουδέποτε, όπως ανέφερε, ένα τμήμα δαπανεί το 100% που προνοεί ο Προϋπολογισμός του. Σε υπόδειξη της σελ. 179 του Τεκμ. 53 που αφορά την πρόνοια για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις ανέφερε ότι πρόκειται για μια πρόνοια του Σχεδίου Δράσης και όχι για τον προϋπολογισμό. Για τη σελ. 183 του ίδιου τεκμηρίου ανέφερε ότι πρόκειται για επεξήγηση του Κεφαλαίου 65 του Προϋπολογισμού, στην οποία περιλαμβάνονται διάφορα μέτρα εξοικονόμησης νερού και δεν περιορίζεται μόνο στις εγκαταστάσεις ημιακάθαρτου νερού στα πλαίσια των πράσινων συμβάσεων.
Οι συνήγοροι των δύο πλευρών ανέπτυξαν τις αντίστοιχες θέσεις τους σε εμπεριστατωμένες αγορεύσεις τις οποίες εξέτασα.
Το άρθρο 61 του Νόμου δίδει το πλαίσιο εντός του οποίου μπορεί να ασκηθεί μία αγωγή της φύσεως της παρούσας, ως ακολούθως:
«61.-(1) Ο ιδιoκτήτης διπλώματoς ευρεσιτεχvίας και o καταθέτης έχoυv αγώγιμo δικαίωμα εvαvτίov oπoιoυδήπoτε πρoσώπoυ τo oπoίo πρoσέβαλε ή πρoσβάλλει τo δίπλωμα ευρεσιτεχvίας ή τηv πρoκαταρκτική πρoστασία πoυ παρέχεται σε δημoσιευμέvη αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχvίας. Ο ιδιoκτήτης τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας και o καταθέτης έχoυv τα ίδια δικαιώματα έvαvτι oπoιoυδήπoτε πρoσώπoυ τo oπoίo διέπραξε ή διαπράττει πράξεις πoυ καθιστoύv δυvατή τη διεvέργεια τέτoιας πρoσβoλής ("επικείμεvη πρoσβoλή"). Καvέvα αγώγιμo δικαίωμα δεv υφίσταται μετά τηv πάρoδo πέvτε ετώv από τηv πράξη της πρoσβoλής.»
Δυνάμει της Σύμβασης περί Χορηγήσεως Ευρωπαϊκών Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, άρθρα 64 και 67, αγωγές για προσβολή ευρωπαϊκού διπλώματος ευρεσιτεχνίας διέπονται από την εθνική νομοθεσία.
Το άρθρο 27 του Νόμου, υπό τον τίτλο «δικαιώματα απορρέοντα από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας», αναφέρει τα εξής:
«27.-(1) Όταv τo δίπλωμα ευρεσιτεχvίας αvαφέρεται σε πρoϊόv, o ιδιoκτήτης τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας έχει τo δικαίωμα vα εμπoδίσει oπoιoδήπoτε τρίτo πρόσωπo vα πράξει τα πιo κάτω, χωρίς τη συγκατάθεση τoυ:
(i) Να παράγει τo πρoϊόv της πρoστατευόμεvης εφεύρεσης.
(ii) Να πρoσφέρει ή vα διαθέτει στηv αγoρά τo πρoϊόv της πρoστατευόμεvης εφεύρεσης, vα χρησιμoπoιεί τέτoιo πρoϊόv ή vα εισάγει ή vα απoθηκεύει τo πρoϊόv αυτό για vα πρoσφερθεί ή vα διατεθεί στηv αγoρά ή για παρόμoια χρήση.
(iii) Να πρoτρέπει τρίτo πρόσωπo vα διαπράξει oπoιαδήπoτε από τις πιo πάvω πράξεις.
(2) Όταv τo δίπλωμα ευρεσιτεχvίας αφoρά oπoιαδήπoτε μέθoδo, o ιδιoκτήτης τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας έχει τo δικαίωμα vα εμπoδίσει oπoιoδήπoτε τρίτo πρόσωπo vα πράξει oπoιαδήπoτε από τις πιo κάτω πράξεις, χωρίς τη συγκατάθεση τoυ:
(i) Να χρησιμoπoιήσει τη μέθoδo η oπoία είvαι τo αvτικείμεvo τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας.
(ii) Αvαφoρικά με oπoιoδήπoτε πρoϊόv τo oπoίo είvαι απευθείας απoτέλεσμα της μεθόδoυ, vα διαπράξει oπoιεσδήπoτε από τις πράξεις πoυ αvαφέρovται στηv παράγραφo (ii) τoυ εδαφίoυ (1) τoυ παρόvτoς άρθρoυ, έστω και αv δεv μπoρεί vα απoκτηθεί δίπλωμα ευρεσιτεχvίας για τo πρoϊόv αυτό.
(iii) Να πρoτρέψει τρίτo πρόσωπo vα διαπράξει oπoιαδήπoτε από τις πιo πάvω πράξεις.
(3) Αvεξάρτητα από τα εδάφια (1) και (2) τoυ παρόvτoς άρθρoυ, o ιδιoκτήτης διπλώματoς ευρεσιτεχvίας δεv έχει δικαίωμα vα εμπoδίσει τρίτo πρόσωπo vα πρoβεί, χωρίς τη συγκατάθεση τoυ, στις πράξεις πoυ αvαφέρovται στα εδάφια (1) και (2) τoυ παρόvτoς άρθρoυ στις πιo κάτω περιπτώσεις:
(i) Όταv η πράξη αφoρά πρoϊόv τo oπoίo τoπoθετήθηκε στηv αγoρά από τov ιδιoκτήτη τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας ή με τη ρητή συγκατάθεση τoυ, εφόσov τέτoια πράξη έχει διαπραχθεί μετά τηv τoπoθέτηση τoυ πρoϊόvτoς στηv αγoρά της Κύπρoυ.
(ii) Όταv η πράξη γίvεται ιδιωτικά και σε μη εμπoρική κλίμακα, vooυμέvoυ ότι δεv επηρεάζει σημαvτικά τo oικovoμικό συμφέρov τoυ ιδιoκτήτη τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας.
(iii) Όταv η πράξη συvίσταται στηv κατασκευή ή χρησιμoπoίηση για καθαρά πειραματικoύς σκoπoύς ή για επιστημovική έρευvα.
(iv) Όταv η πράξη συvίσταται στηv πρόχειρη πρoετoιμασία για ατoμικές περιπτώσεις, σε φαρμακείo ή από γιατρό, φαρμάκωv σύμφωvα με ιατρική συvταγή ή όταv oι πράξεις αφoρoύv φάρμακo με τέτoιo τρόπo παρασκευασμέvo.
(4)(α) Τηρoυμέvης της παραγράφoυ (β) τoυ παρόvτoς εδαφίoυ, τo δίπλωμα ευρεσιτεχvίας παραχωρεί επίσης στov ιδιoκτήτη τoυ τo δικαίωμα vα εμπoδίσει τρίτo πρόσωπo vα πρoμηθεύει ή vα πρoσφερθεί vα πρoμηθεύσει πρόσωπo, εκτός από εκείvo πoυ έχει τo δικαίωμα vα εκμεταλλευτεί τηv εφεύρεση τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας, μέσα πoυ έχoυv σχέση με στoιχεία της εφεύρεσης, απoκλειστικά για διεκπεραίωση της εφεύρεσης, όταv τo τρίτo πρόσωπo γvωρίζει, ή είvαι πασιφαvές από τις περιστάσεις, ότι αυτά τα μέσα είvαι κατάλληλα και επρόκειτo vα χρησιμoπoιηθoύv για διεκπεραίωση της εφεύρεσης.
Η πρόvoια αυτή δεv εφαρμόζεται, όταv τα μέσα είvαι εμπoρικά πρoϊόvτα και oι περιστάσεις για τηv πρoμήθεια τέτoιωv πρoϊόvτωv δεv απoτελoύv πρoτρoπή για τηv πρoσβoλή τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας.
(β) Πρόσωπα πoυ διαπράττoυv τις πράξεις πoυ αvαφέρovται στις παραγράφoυς (ii), (iii) και (iv) τoυ εδαφίoυ (3) τoυ παρόvτoς άρθρoυ δε θεωρoύvται πρόσωπα πoυ δικαιoύvται vα εκμεταλλευτoύv τηv εφεύρεση υπό τηv έvvoια της παραγράφoυ (α) τoυ παρόvτoς εδαφίoυ.»
Τα δε άρθρα 29(1) και (2) και 60(1) και (2) οριοθετούν την έκταση της προστασίας που παρέχεται και τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη και καταθέτη ως ακολούθως:
«29.-(1) Η έκταση της πρoστασίας πoυ παρέχεται από δίπλωμα ευρεσιτεχvίας ή από αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχvίας καθoρίζεται από τις αξιώσεις, λαμβάvovτας συγχρόvως υπόψη τηv περιγραφή και τα σχέδια.
(2) Για τηv περίoδo μέχρι τη χoρήγηση τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας, η έκταση της πρoστασίας πoυ παρέχεται από τηv αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχvίας καθoρίζεται από τις καταχωρημέvες αξιώσεις πoυ περιέχovται στη δημoσίευση σύμφωvα με τo άρθρo 25. Εvτoύτoις, τo δίπλωμα ευρεσιτεχvίας, όπως εκδόθηκε ή τρoπoπoιήθηκε σε διαδικασία αvάκλησης, καθoρίζει αvαδρoμικά τηv πρoστασία πoυ παρέχεται από τηv αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχvίας, εφόσov τέτoια πρoστασία δεv επεκτείvεται.»
«60.-(1) Τηρoυμέvωv τωv διατάξεωv τoυ παρόvτoς Νόμoυ, η διάπραξη oπoιασδήπoτε πράξης αvαφέρεται στα εδάφια (1), (2) και (4) τoυ άρθρoυ 27 τoυ παρόvτoς Νόμoυ στηv Κύπρo από πρόσωπo άλλo από τov ιδιoκτήτη τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας, και χωρίς τη συγκατάθεση τoυ, σχετικά με πρoϊόv ή μέθoδo πoυ εμπίπτoυv στη σφαίρα πρoστασίας τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας, απoτελεί πρoσβoλή τoυ διπλώματoς ευρεσιτεχvίας.
(2) Τηρoυμέvωv τωv διατάξεωv τoυ παρόvτoς Νόμoυ, η διάπραξη oπoιασδήπoτε πράξης αvαφέρεται στα εδάφια (1), (2) και (4) τoυ άρθρoυ 27 τoυ παρόvτoς Νόμoυ στηv Κύπρo από άτoμo άλλo από τov αιτητή για δίπλωμα ευρεσιτεχvίας και χωρίς τη συγκατάθεση τoυ, αvαφoρικά με πρoϊόv ή μέθoδo πoυ εμπίπτει στη σφαίρα της πρoκαταρκτικής πρoστασίας πoυ παρέχεται σε δημoσιευμέvη αίτηση για διπλώματα ευρεσιτεχvίας, απoτελεί πρoσβoλή της πρoκαταρκτικής πρoστασίας.»
Στην υπόθεση C. ATALIOTIS NICHE ADVERTISING LTD v. Αντώνης Ανδρέου Πολ. Έφ. 365/2014, ημερομηνίας 28.3.2016, ECLI:CY:AD:2016:A175, όπου εξετάστηκαν οι πιο πάνω νομοθετικές διατάξεις, λέχθηκαν τα ακόλουθα σχετικά:
«Προκύπτει από τα ανωτέρω ότι οποιαδήποτε πράξη που εμπίπτει στις πρόνοιες του άρθρου 27, εδάφια (1), (2) και (4), χωρίς τη συγκατάθεση του ιδιοκτήτη, από πρόσωπο άλλο από τον ίδιο, προσβάλλει το δικαίωμα ευρεσιτεχνίας και θεμελιώνει αγώγιμο δικαίωμα σε περίπτωση προσβολής όπως απορρέει από τις πρόνοιες του άρθρου 60(1) όπου προδιαγράφονται και οι θεραπείες τις οποίες το Δικαστήριο δύναται να αποδώσει. Από τις πρόνοιες του εδαφίου 61(2)(α), προκύπτει ότι, αν ο ιδιοκτήτης του διπλώματος αποδείξει ότι έχει γίνει προσβολή του δικαιώματος του, το Δικαστήριο επιδικάζει αποζημιώσεις και εκδίδει απαγορευτικό διάταγμα απαγορεύον την περαιτέρω προσβολή. Δύναται δε το Δικαστήριο να παράσχει οποιαδήποτε άλλη θεραπεία προβλέπεται από το Νόμο.»
Η εγγραφή του επίδικου διπλώματος ευρεσιτεχνίας είναι παραδεκτή, ως προκύπτει από τα παραδεκτά γεγονότα της υπόθεσης, τα οποία καθίστανται και ευρήματα του Δικαστηρίου. Αποτελεί, επίσης, αναντίλεκτο γεγονός, ότι υπήρξε εγκατάσταση συστημάτων τα οποία καλύπτονται από το εν λόγω δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από τη Δημοκρατία, τόσο κατά τη διάρκεια της εργοδότησης του ενάγοντα μέχρι και της αφυπηρέτησής του από το ΤΑΥ, όσο και μετά.
Με δεδομένη την εγκατάσταση των επίδικων συστημάτων, το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο αυτή έγινε χωρίς τη συγκατάθεση του ενάγοντα. Εάν η απάντηση είναι καταφατική, τότε θα πρέπει να εξεταστούν οι θεραπείες στις οποίες δικαιούται. Ένα άλλο ζήτημα που εγείρεται είναι κατά πόσο έγιναν συντηρήσεις στα τοποθετηθέντα συστήματα και κατά πόσο ο ενάγων δικαιούται αποζημιώσεις σε συνάρτηση με αυτές. Η συμπερίληψη στον Προϋπολογισμό του κράτους κονδυλίου για τις λεγόμενες «πράσινες συμβάσεις», χωρίς αυτό να υλοποιηθεί, αποτελεί ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο στην υπόθεση. Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο η παράλειψη του κράτους να υλοποιήσει αυτό το πρόγραμμα που περιλαμβανόταν στον Προϋπολογισμό δίδει αγώγιμο δικαίωμα στον ενάγοντα να αξιώνει διαφυγόν κέρδος.
Αναφορικά με το τελευταίο, σχετική είναι η μαρτυρία που δόθηκε από τον ΜΕ2, ο οποίος διετέλεσε Γενικός Διευθυντής του Γραφείου Προγραμματισμού και Υπουργός Εργασίας και της ΜΥ6 λειτουργού στην Διεύθυνση Προϋπολογισμού του Υπουργείου Οικονομικών. Τα ουσιαστικά σημεία της μαρτυρίας του έχουν παρατεθεί πιο πάνω. Σημειώνω, εξ αρχής, ότι το εγειρόμενο ζήτημα είναι νομικό και η γνώμη οποιουδήποτε προσώπου υπηρέτησε, είτε στο Γραφείο Προγραμματισμού είτε στο Υπουργείο Οικονομικών, δεν μπορεί να επιλύσει το ζήτημα.
Ο Προϋπολογισμός του κράτους συγκεκριμένου χρόνου αποτελεί νόμο και το κατά πόσο προκύπτει άμεσο αγώγιμο δικαίωμα διεκδίκησης αποζημίωσης, λόγω του ότι συγκεκριμένο κονδύλι που προνοείται δεν ξοδεύτηκε, δεν είναι θέμα πρακτικής, αλλά νόμου. Υπό αυτό το πρίσμα είναι που μπορεί να εξεταστεί το εγειρόμενο ζήτημα, κάτι που δεν προωθήθηκε από καμία πλευρά. Το κατά πόσο το αρμόδιο τμήμα της κυβέρνησης οφείλει να λογοδοτήσει ή όχι στο Υπουργείο Οικονομικών γιατί δεν ξοδεύτηκε συγκεκριμένο κονδύλι, δεν αφορά την παρούσα υπόθεση. Δεν μου έχει υποδειχθεί και δεν θεωρώ ότι δημιουργείται άμεσο αγώγιμο δικαίωμα στη βάση μη δαπανηθέντος κονδυλίου που περιλαμβάνεται στον Προϋπολογισμό του κράτους. Ο Προϋπολογισμός για ένα συγκεκριμένο έτος δίδει δικαίωμα χρήσης κονδυλίων από τις διάφορες υπηρεσίες του κράτους. Δεν επιβάλλει, όμως, υποχρέωση χρησιμοποίησης των κονδυλίων που περιλαμβάνονται σ΄ αυτόν. Και αυτό πέραν του ότι δεν έχει ξεκαθαρίσει κατά πόσο τα αξιούμενα κονδύλια αποτελούσαν μέρος του Προϋπολογισμού για τα συγκεκριμένα έτη. Ως εκ τούτου, καταλήγω ότι ο ενάγων δεν μπορεί να προωθεί αξίωση στη βάση μη δαπανηθέντος κονδυλίου που περιέχετο στον Προϋπολογισμό του κράτους και, συνεπώς, η απαίτηση γι΄ αυτό το κονδύλι είναι έκθετη σε απόρριψη.
Θα προχωρήσω να εξετάσω κατά πόσο τα συστήματα που εγκαταστάθηκαν από τη Δημοκρατία και καλύπτονται από το επίδικο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας έγιναν με ή χωρίς τη συγκατάθεση του ενάγοντα.
Ο ενάγων, ΜΕ1, υπήρξε ο κύριος μάρτυρας προς υποστήριξη της απαίτησης και αυτός που βίωσε τα γεγονότα από την αρχή, όταν μετά από σχετική άδεια των αρμοδίων, αποφάσισε να παρακολουθήσει διδακτορικό στο Πολυτεχνείο της Ουαλίας. Σημειώνω πως η κυρίως εξέτασή του, η οποία έγινε με γραπτή δήλωση, ουσιαστικά επαναλάμβανε την έκθεση απαίτησης, υποστηρίζοντας όμως τα λεγόμενά του με τεκμήρια.
Ο μάρτυρας υπέστη εκτεταμένη αντεξέταση όπου έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες γεγονότων από τη λήψη της κυβερνητικής χορηγίας για να παρακολουθήσει διδακτορικό, μέχρι της αφυπηρέτησής του. Κατά την αντεξέταση απαντούσε χωρίς δισταγμό, δίδοντας λεπτομερείς απαντήσεις και εξιστορώντας γεγονότα που ο ίδιος βίωσε, κυρίως κατά το χρόνο που υπηρετούσε στο ΤΑΥ. Κατέθεσε σωρεία τεκμηρίων, κυρίως αλληλογραφία, που ξεκινούσε από τον καιρό που έκανε το διδακτορικό του στην Ουαλία και επεκτεινόταν μέχρι την καταχώρηση της αγωγής. Δεν υπήρξε ουσιαστική αμφισβήτηση των γεγονότων από πλευράς Δημοκρατίας. Αυτό που αμφισβητείται είναι τα συμπεράσματα στα οποία κατέληγε ο ενάγων, παρουσιάζοντας τα ως βάση για την αξίωσή του. Ακριβώς επειδή ο μάρτυρας προέβαινε ταυτόχρονα σε αναφορές γεγονότων και συμπερασμάτων, απαιτείται προσεκτική ανάλυση της μαρτυρίας για την εξαγωγή ορθών ευρημάτων.
Αναφέρω εξ αρχής ότι η εξέλιξη των γεγονότων από τη δεκαετία του 1980, όταν έλαβε υποτροφία για διδακτορικό, μέχρι και την αφυπηρέτηση του, σε όσην έκταση αυτά συνάδουν με τα κατατεθέντα τεκμήρια γίνονται αποδεκτά. Τα συμπεράσματα, όμως, στα οποία κατέληγε ο ΜΕ1 στη βάση των γεγονότων δεν μπορούν να αποτελέσουν ευρήματα του Δικαστηρίου προτού γίνει η ανάλογη επεξεργασία των γεγονότων.
Αποτέλεσε αναντίλεκτη μαρτυρία και, κατά συνέπεια, εύρημα του Δικαστηρίου ότι ο ενάγων, όντας υπάλληλος του ΤΑΥ, έλαβε κυβερνητική χορηγία και έκανε διδακτορικό στο Πολυτεχνείο της Σκωτίας. Το διδακτορικό του υπήρξε η βάση για την απόκτηση του διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Από τη μαρτυρία του ΜΕ1, η οποία παρέμεινε αναντίλεκτη, προκύπτει ότι χρησιμοποίησε μεν τις εγκαταστάσεις του ΤΑΥ προς συμπλήρωση της ευρεσιτεχνίας, όχι όμως κατά τη διάρκεια των καθηκόντων του. Από την επιστολή που στάληκε από το Πολυτεχνείο της Ουαλίας στον ενάγοντα, ημερομηνίας 21.7.1986 (Τεκμ. 60), που τέθηκε στο μάρτυρα κατά την αντεξέταση, προκύπτει ότι το Πολυτεχνείο της Ουαλίας στο οποίο έκανε το διδακτορικό του εξέφρασε την άποψη ότι τόσο το Πολυτεχνείο όσο και η Κυπριακή Κυβέρνηση θα πρέπει να επωφεληθούν εμπορικά την έρευνα του ΜΕ1. Το γεγονός, όμως, ότι δε δόθηκε συνέχεια σε αυτή την παραίνεση, αφήνει το στοιχείο αυτό χωρίς ουσιαστική επίπτωση στην υπόθεση. Ούτε προωθήθηκε από πλευράς Δημοκρατίας η δικογραφημένη θέση ότι είχε συμφωνηθεί με τον ενάγοντα, πριν ακόμα κατατεθεί η αίτηση για εγγραφή, όπως γίνεται χρήση της ευρεσιτεχνίας του χωρίς υποχρέωση καταβολής οποιουδήποτε ποσού. Εκείνο που προκύπτει σαφώς από τη μαρτυρία του ενάγοντα είναι ότι κατά το χρόνο που εργαζόταν στο ΤΑΥ δεν ζήτησε οποιανδήποτε αποζημίωση ή δικαιώματα (royalties) για τη χρήση της ευρεσιτεχνίας από το Τμήμα. Το ίδιο διαβεβαίωσε και ο ΜΥ1, προϊστάμενος του ενάγοντα για κάποιο χρονικό διάστημα. Σημειώνεται ότι ο εν λόγω μάρτυρας υπήρξε άμεσος και συνεπής στη μαρτυρία του, η οποία γίνεται αποδεκτή. Το ίδιο καταλήγω και για τη μαρτυρία της ΜΥ2, η οποία επίσης υπήρξε άμεση και δεν κλονίστηκε κατά την αντεξέταση. Περιέγραψε και εξήγησε με σαφήνεια τις ενέργειες στις οποίες καθηκόντως προέβη και θεωρώ ότι υπήρξε μία καθόλα αξιόπιστη μάρτυρας.
Είναι διάχυτο στη μαρτυρία, τόσο του ενάγοντα όσο και των ΜΥ1 και ΜΥ2, ότι ο ενάγων ήταν ο αρμόδιος λειτουργός για την προώθηση των εγκαταστάσεων ανακύκλωσης ημιακάθαρτων νερών. Η εμπλοκή του ενάγοντα προκύπτει και από τα κατατεθέντα τεκμήρια. Ειδικότερα, παραπέμπω στο Τεκμ. 53 και στην αλληλογραφία που περιλαμβάνεται σ΄ αυτό, καθώς και στην επιστολή που ο ίδιος απέστειλε στις 25.9.2002 στον Προϊστάμενο Υπηρεσίας, με θέμα τη λεπτομερή περιγραφή των καθηκόντων του στην Υπηρεσία (Τεκμ. 62), όπου στη δεύτερη σελίδα του εν λόγω τεκμηρίου ο ενάγων αναφέρει ότι ασχολείται «με την εγκατάσταση συστημάτων ανακύκλωσης ημιακάθαρτου νερού σε Στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς, σε σχολεία, σε Ευαγή Ιδρύματα κ.τ.λ.».
Από τη μαρτυρία του ίδιου του ενάγοντα είναι ξεκάθαρο ότι ουδέποτε πριν την αφυπηρέτησή του έθεσε ζήτημα οικονομικών διεκδικήσεων από τη Δημοκρατία. Στο ίδιο εύρημα καταλήγω και στη βάση της μαρτυρίας των ΜΥ1 και ΜΥ2. Βέβαια, η θέση που προώθησε ο ενάγων στη μαρτυρία του είναι ότι αυτό δε σημαίνει ότι εγκατέλειψε το δικαίωμα να αξιώσει αποζημιώσεις. Σημειώνω ότι ο ενάγων ξεκίνησε να προβάλλει τις διεκδικήσεις του μετά την αφυπηρέτησή του από το ΤΑΥ, όταν προσπάθησε να πείσει το ΤΑΥ ότι εκείνος θα έπρεπε να ήταν ο μόνος τον οποίο θα σύστηναν για εγκατάσταση των επίδικων συστημάτων. Σχετικά είναι τα Τεκμ. 46 και 48.
Με δεδομένη την άμεση εμπλοκή του ενάγοντα στην προώθηση και εγκατάσταση των συστημάτων ανακύκλωσης κατά τη διάρκεια της εργοδότησής του στο ΤΑΥ και τη μη διεκδίκηση οικονομικών δικαιωμάτων, η Δημοκρατία προβάλλει ότι ο ενάγων με τη συμπεριφορά του έδωσε εξυπακουόμενη συγκατάθεση, με αποτέλεσμα να έχει αποποιηθεί των όποιων δικαιωμάτων του πηγάζουν από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Προς τούτο, παρέπεμψαν σε δύο αποφάσεις του Εφετείου των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.
Στην υπόθεση Wang Labs v. Mitsubishi Elecs. Am., 103 F.3d 1571, ημερομηνίας 3.1.1997, στην οποία με παρέπεμψε η κα Συμεωνίδου, αναφέρθηκαν τα εξής σχετικά:
«In patent law, an implied license merely signifies a patentee's waiver of the statutory right to exclude others from making, using, or selling the patented invention. Spindelfabrik Suessen-Schurr Stahlecker & Grill GmbH v. Schubert & Salzer Maschinenfabrik Aktiengesellschaft, 829 F.2d 1075, 1081, 4 USPQ2d 1044, 1048 (Fed.Cir.1987).»
Περαιτέρω, στην υπόθεση Winbond Electronics Corp. v. Int'l Trade Comm'n, 262 F.3d 1363, ημερομηνίας 22.8.2001, Εφετείου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ομόσπονδης Περιφέρειας (United States Court of Appeals, Federal Curcuit), που επίσης με παρέπεμψε η κα Συμεωνίδου, γίνεται αναφορά σε εξυπακουόμενη άδεια ιδιοκτήτη διπλώματος ευρεσιτεχνίας, ως ακολούθως:
«An implied license may arise by equitable estoppel, acquiescence, conduct, or legal estoppel. Wang Labs., 103 F.3d at 1580. An implied license by equitable estoppel requires proof that: (1) the patentee, through statements or conduct, gave an affirmative grant of consent or permission to make, use, or sell to the alleged infringer; (2) the alleged infringer relied on that statement or conduct; and (3) the alleged infringer would, therefore, be materially prejudiced if the patentee is allowed to proceed with its claim.»
Ο ενάγων έχει το βάρος να αποδείξει ότι υπέστη προσβολή του διπλώματος ευρεσιτεχνίας που κατέχει. Στην παρούσα περίπτωση, με βάση τη μαρτυρία του ίδιου του ενάγοντα και των ΜΥ1 και ΜΥ2, προκύπτει σαφώς ότι είναι ο ενάγων ο οποίος είχε υπό την εποπτεία του τον όλο συντονισμό για την τοποθέτηση των εν λόγω συστημάτων, ενώ εργοδοτείτο από το ΤΑΥ. Ήταν, επίσης, υπεύθυνος για την παροχή επιδοτήσεων προς ιδιώτες με στόχο την εγκατάσταση των συστημάτων αυτών σε οικίες και γήπεδα. Είναι δε σαφές από τη μαρτυρία ότι ουδέποτε πριν την αφυπηρέτησή του ο ενάγων δεν έθεσε θέμα διεκδίκησης οποιασδήποτε αποζημίωσης ή καταβολής δικαιωμάτων χρήσης της ευρεσιτεχνίας. Η όλη συμπεριφορά του υποδηλοί συγκατάθεση στη χρήση της ευρεσιτεχνίας, χωρίς την πληρωμή οποιουδήποτε τέλους.
Με δεδομένο ότι ο ενάγων ήταν υπάλληλος του ΤΑΥ, θα έπρεπε να έθετε μια τέτοια οικονομικής φύσεως επιφύλαξη προτού αποφασίσει την εγκατάσταση των συστημάτων. Άλλωστε, ένα τέτοιο κονδύλι θα έπρεπε να τύχει έγκρισης και να αποτελέσει έναν από τους παράγοντες που θα λαμβάνονταν υπόψη προτού τοποθετηθεί ένα σύστημα. Επιπρόσθετα, στις περιπτώσεις επιδοτήσεων τέτοιων εγκαταστάσεων αυτές αφορούσαν συγκεκριμένα ποσά. Εάν απαιτείτο και η πληρωμή τέλους προς τον ιδιοκτήτη της εφεύρεσης, σήμαινε ότι το κόστος της επιδότησης θα αυξάνετο ανάλογα και αυτό σίγουρα αποτελούσε ένα στοιχείο το οποίο θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη κατά τον προγραμματισμό του συγκεκριμένου Τμήματος. Ο ενάγων όφειλε, εάν επιθυμούσε, να λάβει οποιοδήποτε ποσό για τη χρήση της εφεύρεσής του, να το ανέφερε κατά το στάδιο προγραμματισμού της προκήρυξης επιδότησης τέτοιων συστημάτων και παράλειψή του να το πράξει συνιστά έμμεση αποδοχή χρήσης της εφεύρεσής του χωρίς την πληρωμή οποιουδήποτε τέλους.
Σχετικά με την εγκατάσταση των επίδικων συστημάτων σε οικίες αυτή έγινε, σύμφωνα με τη μαρτυρία του ιδίου του ενάγοντα, μετά από επιδότηση του ΤΑΥ. Πέραν του ότι οι εγκαταστάσεις αυτές έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της εργοδότησής του στο ΤΑΥ και ήταν το άτομο το οποίο έλεγχε και επιθεωρούσε τις εγκαταστάσεις για σκοπούς επιδότησης, χωρίς να θέτει θέμα οικονομικής διεκδίκησης, εγείρεται και ζήτημα κατά πόσο ο ενάγων δικαιούται, εν πάση περιπτώσει, να διεκδικεί δικαιώματα επί αυτών των εγκαταστάσεων από τη Δημοκρατία και όχι από τους ιδιοκτήτες των οικιών. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των γηπέδων όπου δεν ενεπλάκη το ΤΑΥ στην τοποθέτηση των συστημάτων. Με δεδομένη τη στάση του ενάγοντα να ελέγχει και να επιθεωρεί αυτές τις εγκαταστάσεις για σκοπούς επιδότησης και του γεγονότος ότι το ΤΑΥ περιοριζόταν στην επιδότηση, δεν θεωρώ ότι ο ενάγων θα μπορούσε να αξιώνει αποζημιώσεις γι΄ αυτά τα κονδύλια.
Αναφορικά με τη χημική ουσία Cyprofloc δεν θεωρώ ότι από το ίδιο το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας προκύπτει ότι η χρήση της συγκεκριμένης ουσίας καλύπτεται από το δίπλωμα. Όπως ορθά υπέδειξε η κα Συμεωνίδου, στην παράγραφο 029 του διπλώματος, εκτός από το Cyprofloc μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ουσία με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που περιγράφονται εκεί. Με βάση δε τη μαρτυρία του ΜΥ3, την οποία αποδέχομαι, η εν λόγω ουσία είναι ένα χημικό σκεύασμα με κροκιδωτικές ιδιότητες και στη θέση του θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί άλλου είδους κροκιδωτικό που χρησιμοποιείται ευρέως στην επεξεργασία νερού.
Η συντήρηση των συστημάτων που τοποθετήθηκαν σύμφωνα με τη μαρτυρία δεν συνεπαγόταν εξειδίκευση. Σχετική είναι η μαρτυρία του ΜΥ3, την οποία αποδέχομαι. Άλλωστε, δεν έχει δοθεί μαρτυρία από τον ενάγοντα στην οποία να καθορίζεται εξειδικευμένα σε τι συνίστατο η συντήρησή τους και κατά πόσο αυτή συναρτάται με το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Εν πάση περιπτώσει, έχοντας καταλήξει ότι η εγκατάσταση των εν λόγω συστημάτων κατά τη διάρκεια της εργοδότησης του ενάγοντα στο ΤΑΥ έγινε υπό τη δική του επίβλεψη και, συνεπώς, με την έμμεση αποδοχή του, δεν θεωρώ ότι η όποια συντήρηση έγινε στα συστήματα που τοποθετήθηκαν αποτελεί προσβολή της εφεύρεσής του.
Αναφορικά με τα συστήματα που τοποθετήθηκαν μετά την αφυπηρέτηση του ενάγοντα, η μαρτυρία που δόθηκε από τη ΜΥ2 ήταν σαφής. Περί το τέλος του 2006, δηλαδή λίγους μήνες πριν την αφυπηρέτησή του, είχε προβεί στην αγορά υλικών για την εγκατάσταση 50 συστημάτων σε σχολεία, τα οποία ήταν αποθηκευμένα στις αποθήκες του ΤΑΥ. Ακολούθως, μετά την αφυπηρέτησή του, ο ενάγων εισηγήθηκε κάποιους τρόπους για να εγκαταστήσει ο ίδιος αυτά τα συστήματα και σε εκείνο το στάδιο τέθηκε θέμα οικονομικών απαιτήσεων. Το ΤΑΥ αποφάσισε ότι θα συνεχιζόταν η εγκατάσταση τέτοιων συστημάτων σε σχολεία για εκπαιδευτικούς λόγους. Μετά το 2007 δεν έγινε καμία εγκατάσταση σε γήπεδα ή στρατόπεδα.
Η αγορά των υλικών για την εγκατάσταση συστημάτων σε σχολεία έγινε από τον ίδιο τον ενάγοντα. Όμως, το γεγονός ότι αυτός δεν εξουσιοδότησε την τοποθέτησή τους, έχοντας υπόψη ότι είχε στο μεταξύ αφυπηρετήσει από το ΤΑΥ, θεωρώ ότι δεν επιτρέπει στο Δικαστήριο να καταλήξει σε συμπέρασμα ότι τα εν λόγω συστήματα τοποθετήθηκαν με τη συγκατάθεσή του, είτε ρητή, είτε εξυπακουόμενη. Το δε γεγονός ότι αυτά τα συστήματα χρησιμοποιήθηκαν σε σχολεία για εκπαιδευτικούς λόγους, δεν αλλοιώνει την κατάσταση. Συνεπώς, για τα συστήματα που εγκαταστάθηκαν μετά την αφυπηρέτηση του ενάγοντα και που η Δημοκρατία παραδέχεται στο δικόγραφό της ότι ανέρχονται σε 30, καταλήγω ότι υπήρξε προσβολή του διπλώματος ευρεσιτεχνίας.
Σε συνάρτηση με το θέμα των αποζημιώσεων δόθηκε μαρτυρία εκ μέρους του ενάγοντα από τον ΜΕ3 και εκ μέρους της Δημοκρατίας από τον ΜΥ4. Οι δύο μάρτυρες κλήθηκαν ως εμπειρογνώμονες και η μαρτυρία τους θα πρέπει να εξεταστεί με βάση τις αρχές με τις οποίες προσεγγίζεται τέτοιου είδους μαρτυρία. Οι εμπειρογνώμονες οφείλουν να δώσουν στο Δικαστήριο τα αναγκαία επιστημονικά κριτήρια για να καθίσταται δυνατός ο έλεγχος της ακρίβειας των συμπερασμάτων τους, έτσι ώστε να μπορεί το Δικαστήριο να σχηματίσει την δική του ανεξάρτητη κρίση με εφαρμογή των κριτηρίων στα γεγονότα που αποδεικνύονται με μαρτυρία (βλ. CYBARCO LTD v. Silvia Kovascik (2001) 1 AAΔ 2013).
Η γνώμη του εμπειρογνώμονα θα πρέπει να αιτιολογείται και να τεκμηριώνεται με απόλυτη επάρκεια και πειστικότητα. Διαφορετικά το Δικαστήριο δεν μπορεί να την αποδεχτεί και να στηριχτεί σε αυτήν, έστω και εάν είναι ο μόνος πραγματογνώμονας που κατέθεσε στο Δικαστήριο (βλ. Αυγουστή κ.ά. ν. Ιωάννου (2005) 1 ΑΑΔ 1498).
Ο ΜΕ3 παρέθεσε ως βάση για την εξαγωγή των συμπερασμάτων του στοιχεία που δεν βρίσκονταν στη δική του σφαίρα γνώσεων, αλλά αυτής του ενάγοντα, η οποία έχει αξιολογηθεί πιο πάνω. Η μαρτυρία του γενικά υπήρξε επιδερμική και δεν ήταν πειστική έτσι ώστε το Δικαστήριο να μπορεί να στηριχθεί σε αυτή για να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα ως προς τον υπολογισμό των αποζημιώσεων σε περίπτωση που ήθελαν κριθεί λανθασμένα τα συμπεράσματα του Δικαστηρίου κατ΄ έφεση. Αντιθέτως, εύλογες ήταν οι παρατηρήσεις που έγιναν από το ΜΥ4, τη μαρτυρία του οποίου αποδέχομαι.
Οι αποζημιώσεις που μπορούν να επιδικαστούν σε τέτοιου είδους υποθέσεις, σύμφωνα με την Αγγλική νομολογία, πρέπει να είναι τέτοιες που να τοποθετούν τον ενάγοντα στη θέση που θα βρισκόταν, αν δεν παραβιαζόταν το δικαίωμά του για πνευματική ιδιοκτησία. Σχετικό είναι το ακόλουθο απόσπασμα από την υπόθεση Livingstone v. Rawyards Coal C (1880) 5 App. Cas 25:
«The general rule at any rate in relation to "economic" torts is that the measure of damages is to be, as far as possible, the sum of money which will put the injured party in the same position as he would have been in if he had not sustained the wrong.»
Στο σύγγραμμα των Cornish, Llewelyn & Aplin, Intellectual Property, 7η Έκδοση, στις σελίδες 81 και επόμενες, αναλύεται το κεφάλαιο των αποζημιώσεων που δίδονται σε τέτοιου είδους υποθέσεις. Παραπέμπω στο ακόλουθο απόσπασμα από τις σελίδες 82-83:
«There are many ways in which particular copyrights and patents may be exploited. A starting point in assessing damages is accordingly to ask whether the claimant and defendant are in actual competition. Where this is so, the next question is whether the defendant might have had the claimant's licence if only he had sought it. Then the measure of damages will likely be what the claimant would have charged for a licence (on the basis of the "user" principle). The award for infringements already perpetrated may well be based on a royalty for each infringement. However, the claimant is not normally under any compulsion to grant licences. If he would not have done so, the court will look to his losses through the defendant's competition. It is only where the claimant's and defendant's anticipated profits are the same in the same market that the defendant's gain will be the claimant's loss. ...................................
.............................................
When it comes to non-competitive infringements, the courts have held that a reasonable royalty for non-competing use will be awarded upon a principle. A different question also goes to the nature of the "property". Suppose that the infringement (even if competing) is only one contributory factor in the profit that the defendant has made: a copyright work has been included in the larger compilation; an invention forms one part of more complex plant; or it is a machine or process that is used in making a non-patent article. In which of these cases, if any, is the claimant only entitled to some proportion of the whole amount otherwise arising under the principles just discussed? If the damages represent lost sales to the claimant he is entitled to the whole lost profit. Where this is not so a royalty may be the appropriate basis of calculation at a rate which takes into account the proportional contribution of the right infringed.»
Η Δημοκρατία, στην παρούσα περίπτωση, δεν βρισκόταν σε ανταγωνισμό με τον ενάγοντα, ούτε τοποθετούσε τα επίδικα συστήματα, με στόχο το κέρδος. Έχοντας υπόψη το σύνολο των περιστάσεων, όπως αναλύθηκαν πιο πάνω, θεωρώ ότι αυτό που θα μπορούσε να αποδοθεί στον ενάγοντα είναι ένα ποσό ως δικαιώματα χρήσης της ευρεσιτεχνίας του (royalties) για τα συστήματα που τοποθετήθηκαν σε σχολεία μετά την αφυπηρέτησή του. Το γεγονός ότι τα υλικά για την εγκατάσταση των εν λόγω συστημάτων παραγγέλθηκαν από τον ίδιο τον ενάγοντα κατά το χρόνο που εργοδοτείτο στο ΤΑΥ δεν του επιτρέπει τη διεκδίκηση απώλειας κέρδους. Τέτοια απαίτηση, όμως, δεν αξιώνεται με την αγωγή του, ούτε δόθηκε μαρτυρία ως προς τον τρόπο υπολογισμού τέτοιου κονδυλίου. Κατά συνέπεια, το μόνο που μπορεί να αποδοθεί στον ενάγοντα είναι ένα ποσό ονομαστικών αποζημιώσεων, το οποίο καθορίζεται σε €100.
Εκδίδεται απόφαση υπέρ του ενάγοντα και εναντίον της εναγομένης για το ποσό των €100.
Ζητείται, περαιτέρω, το ακόλουθο διάταγμα:
«Β. Διηνεκές Απαγορευτικό και/ή Προστακτικό Διάταγμα, με το οποίο να απαγορεύεται προς το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων και τους αρμόδιους λειτουργούς και/ή εξουσιοδοτημένους αντιπροσώπους και/ή υπαλλήλους αυτού, που στην παρούσα αγωγή εκπροσωπούνται από τον Εναγόμενο, να εγκαθιστούν και/ή να συντηρούν συστήματα ανακύκλωσης ημιακάθαρτου (γκρίζου) νερού σε οποιαδήποτε υποστατικά και/ή να εξουσιοδοτούν τρίτα πρόσωπα, προς τον ίδιο σκοπό.»
Η έκδοση τέτοιου είδους διατάγματος σε υποθέσεις όπως η παρούσα είναι θέμα διακριτικής εξουσίας του Δικαστηρίου και εκδίδεται σε περιπτώσεις όπου ο ενάγων έχει ένα δικαίωμα που χρήζει προστασίας. Εδώ το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ και θεωρώ πως, παρόλο ότι, σύμφωνα με τη μαρτυρία, σταμάτησε η εγκατάσταση οποιωνδήποτε συστημάτων που καλύπτονται από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, εν τούτοις, θα ήταν υπό τις περιστάσεις ορθό και δίκαιο όπως ο ενάγων τύχει της ανάλογης προστασίας του διπλώματος που κατέχει.
Συνακόλουθα, εκδίδεται διηνεκές απαγορευτικό διάταγμα με το οποίο απαγορεύεται στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων και τους αρμόδιους λειτουργούς και/ή εξουσιοδοτημένους αντιπροσώπους και/ή υπαλλήλους αυτού όπως εγκαθιστούν συστήματα ανακύκλωσης ημιακάθαρτου (γκρίζου) νερού, τα οποία καλύπτονται από το επίδικο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, χωρίς τη συγκατάθεση του ενάγοντα.
Περαιτέρω, ενόψει της κατάληξής μου για απόρριψη του μεγαλύτερου μέρους της αξίωσης, επιδικάζονται έξοδα υπέρ του ενάγοντα στην κλίμακα €10.000-€50.000, όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και θα εγκριθούν από το Δικαστήριο.
Κ. Σταματίου,
Δ.
/ΧΤΘ